IV. NHỮNG ƯU ĐIỂM VÀ HẠN CHẾ CỦA BÁO IN

1. Ưu điểm

1.1. Khả năng lưu giữ văn bản in

Đây là đặc điểm cơ bản, nổi trội của báo in. Điều này được so sánh với việc lưu giữ các sản phẩm truyền thông khác, trong đó có phát thanh, truyền hình và báo mạng điện tử. Việc lưu giữ mang tính bền vững của báo in thể hiện dưới hai góc độ, đó là lưu giữ các sản phẩm báo in dưới dạng vật chất và lưu giữ thông tin được đăng tải trên các tờ báo thông qua trí não con người. Nội dung thông tin của báo in được thể hiện thông qua những con chữ, hình ảnh chụp, hình vẽ và được nhân bản trên giấy và mực in. Về khả năng lưu giữ sản phẩm báo in ở dạng vật chất, cho dù những tiến bộ khoa học và công nghệ lưu giữ ngày càng phát triển cao, nhưng khó có thể thay thế việc lưu trữ thông tin bằng chất liệu truyền thống là giấy, mực qua hình thức nhân bản báo in. Điều này được chứng minh là những tờ báo và tạp chí đầu tiên ra đời trên thế giới từ đầu thế kỷ XV đến nay vẫn còn được cất giữ nguyên bản trong một số thư viện lớn ở nhiều nước.

Đặc tính của sản phẩm báo in là được người đọc tiếp nhận bằng thị giác một cách chủ động, do đó đòi hỏi độc giả phải tập trung cao độ, huy động sự làm việc tích cực của trí não để xử lý thông tin. Nếu nguồn thông tin đăng tải trên báo in ấn tượng, có độ chính xác cao sẽ càng làm cho độc giả tăng khả năng ghi nhớ và cảm nhận về các sự kiện, vấn đề xảy ra trong hiện thực.

Khả năng lưu trữ vật chất bền vững của báo in thông qua các chất liệu và mã chuyển tải còn mang lại những khả năng lưu trữ thông tin mang yếu tố tinh thần. Chúng ta có thể chứng minh những giá trị hữu ích của việc lưu trữ thông tin từ báo in qua các lĩnh vực đời sống xã hội như: chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội... Như vậy, sự kết hợp giữa giá trị thông tin và giá trị vật chất của những ấn phẩm báo chí cho dù đã trải qua năm tháng với những biến đổi về địa lý, môi trường, lịch sử sẽ vẫn còn nguyên giá trị thời đại, trong đó tác giả bài báo và tờ báo đóng vai trò là một chứng nhân lịch sử.

Như vậy, khả năng lưu trữ bền vững của báo in là một trong

những ưu điểm nổi bật. Ưu điểm này làm cho loại hình báo in khẳng định được vị thế của mình trong hệ thống các phương tiện truyền thông đại chúng hiện đại. Khả năng lưu giữ về vật chất và tinh thần của báo in còn là điều kiện tiên quyết khẳng định sự tồn vong của loại hình nàu trong sự cạnh tranh khốc liệt của nó với các loại hình truyền thông mới.

1.2. Phân tích, lý giải thông tin sâu rộng

Những năm đầu thập kỷ 90 của thế kỷ XX, truyền hình màu,

Internet và báo mạng điện tử phát triển với sự "bành trướng" quy mô toàn cầu về các phương diện như: kỹ thuật công nghệ, nội dung thông tin, ngôn ngữ chuyến tải... cũng như khả năng lôi kéo công chúng một cách ngẫu nhiên. Các tòa soạn báo in đứng trước nguy cơ bị tiêu vong vì sự cạnh tranh khốc liệt của các loại hình truyền thông mới.

Các nhà báo hoạt động trong lĩnh vực truyền hình và báo

mạng điện tử luôn tự hào về khả năng truyền tải các sự kiện, vấn đề xảy ra trong đời sống xã hội một cách tức thì thông qua những chương trình truyền hình trực tiếp hoặc đưa thông tin lên mạng liên tục theo đơn vị giây, phút. Lợi thế này có tính chất quyết định thu hút công chúng, nhưng lại bộc lộ một khiếm khuyết, đó là khi truyền tải thông tin trực tiếp, các loại hình báo chí này mới chỉ mô tả các sự kiện ở hiện tượng chứ chưa có điều kiện đi sâu để phân tích, lý giải bản chất của nó. Muốn phân tích, bình luận sâu sắc bản chất của sự kiện, vấn đề, các đài phát thanh, truyền hình phải dành một quỹ thời gian nhất định để tiếp cận, khai thác tư liệu, sản xuất chương trình, phát sóng, đưa lên mạng để chuyển tải thông tin, khi đó các tờ báo nhật đã chiếm lĩnh được "trận địa" bỏ trống của phát thanh, truyền hình và báo mạng điện tử để truyền đi những bài phân tích, bình luận sâu rộng.

Hàng ngày, công chúng có thể xem truyền hình hoặc lướt web và biết khá nhiều sự kiện, vấn đề xảy ra trên thế giới, trong nước một cách nhanh chóng, sinh động, nhưng không thể không đọc các bài viết phân tích, lý giải chi tiết những sự kiện được đăng tải trên các tờ báo in. Điều đó khẳng định thế mạnh của báo in trong sự cạnh tranh khốc liệt với các loại hình báo chí mới.

1.3. Chi phí sản xuất sản phẩm thấp

Chi phí kinh tế đối với mỗi loại hình báo chí nói chung đều bao gồm hai khía cạnh, đó là chi phí sản xuất sản phẩm và chi phí tiêu thụ sản phẩm.

Về chi phí sản xuất sản phẩm, việc tính toán chi phí làm một sản phẩm báo chí cụ thể bao gồm các khoản như: chi trả tiền công tác phí của phóng viên (phụ cấp xăng xe, ăn nghỉ,...); chi trả tiền lương (định kỳ theo tháng/nhân viên); chi trả nhuận bút cho các tác giả (theo đơn vị tác phẩm); chi phí biên tập, tổ chức xuất bản; chi phí cho kỹ thuật chế bản, in ấn hoặc dàn dựng chương trình, đưa lên mạng (phát thanh, truyền hình, báo mạng điện tử); chi phí trang bị phương tiện kỹ thuật (máy ảnh, máy vi tính, camera, thiết bị dàn dựng, tổ chức sản xuất chương trình phát thanh, truyền hình...],! chi phí phát hành sản phẩm báo in hoặc phát sóng chương trình phát thanh truyền hình, đường truyền, thuê hosting, máy chủ... của báo mạng điện tử...Để xuất bản một số nhật báo, việc chi phí tất cả các khoản của đầu vào so với chi phí sản xuất một kênh của chương trình phát thanh, truyền hình cho một ngày phát sóng, nhất là sản xuất các chương trình phát trực tiếp thì chi phí sẽ cao hơn rất nhiều. Có thể chỉ mất vài chục triệu chi phí cho một số báo xuất bản (tiền công tác phí, lương, thưởng, nhuận bút, kỹ thuật in ấn, phát hành....) và tòa soạn vẫn thu lại được một khoản chi phí từ phát hành báo và quảng cáo. Đối với sản xuất một chương trình phát thanh, truyền hình, nhà đài có thể phải chi cả vài trăm triệu hoặc vài tỉ đòng để sản xuất, phát sóng một chương trình phát thanh, truyền hình trực tiếp (chi phí xây dựng fomat chương trình, kịch bản chi tiết, đạo diễn, MC, cố vấn chương trình, khách mời, quay phim, dựng, xe màu, thuê vệ tinh phát sóng, lương và nhuận bút tác phẩm, ê kíp tham gia sản xuất, chi phí tương tự cho các đầu cầu truyền trực tiếp....). Tuy nhiên, nhà đài hoặc báo mạng điện tử, nhất là truyền hình có thể thu về bạc tỉ bởi đi kèm những chương trình phát trực tiếp, trực tiếp là doanh thu từ quảng cáo và tài trợ qua hình thức đan xen quảng cáo trong chương trình hoặc treo logo hoặc slogan của các nhà tài trợ trên phông nền chính của trường quay (studio) hoặc sần khấu ngoài trời.

Nếu tính theo đơn vị tác phẩm báo chí, chi phí cho một phóng viên báo in khi tác nghiệp tại thực tiễn để sáng tạo tác phẩm báo chí thường rẻ hơn so với chi phí của một phóng viên truyền hình. Để tạo ra 1 đơn vị tác phẩm cho báo in, phóng viên thường tác nghiệp độc lập (máy vi tính, máy ảnh, máy ghi âm, bút, sổ tay). Trong khi đó, việc sáng tạo một tác phẩm cho truyền hình hoặc phát thanh phải theo ê kíp, phóng viên, đạo diễn, biên tập viên, MC, kỹ thuật viên....

Việc chi phí tiêu thụ sản phẩm báo in nếu được tính theo một đơn vị sản phẩm cụ thể sẽ thấp hơn so với việc phải chi trả tài chính để xem một chương trình truyền hình theo dịch vụ (truyền hình trả tiền - Pay TV]. Trong một nền truyền hình thương mại, khán giả phải đầu tư tài chính cho việc sử dụng các dịch vụ truyền hình nhiều hơn so với chi phí mua sản phẩm báo in (chi phí mua TV, tiêu hao điện nặng, trả tiền thuê dịch vụ thu tín hiệu truyền hình cáp hoặc truyền hình vệ tinh hoặc xem các dịch vụ đặc biệt như truyền hình theo yêu cầu, dịch vụ Karaoke TV, Mobile TV, dịch vụ tương tác...).

Ngay cả những công chúng của báo mạng cũng phải thừa nhận là nếu ngày nào cũng liên tục lướt web, đọc, xem, nghe và tải các thông tin từ Internet làm dữ liệu cá nhân thì chi phí thuê bao (không thuê trọn gói) có thể phải chi phí hàng triệu đòng mỗi tháng. Hoặc nếu chủ thuê bao Internet thuê theo dịch vụ gói, muốn đường truyền nhanh cũng phải bỏ ra tiền triệu để thuê được các gói tiện ích.

1.4. Đa dạng về chủng loại

So với phát thanh, truyền hình và báo mạng điện tử thì báo in là loại hình báo chí có sự đa dạng về chủng loại. Độc giả có thể nhận thấy sự đa dạng chủng loại báo in như: các loại nhật báo; các loại tuần báo; các loại báo thừa kỳ; các loại tạp chí (các loại tạp chí thông tin lý luận khoa học, các loại tạp chí thông tin giải trí và chỉ dẫn); các loại ấn phẩm báo chí (chứa đựng các tính chất của báo và tạp chí bao gồm: đặc san, phụ san, chuyên san, tập san,...

Sự đa dạng các hình thức xuất bản đã làm cho thông tin được truyền tải trên các loại báo in đa dạng, sinh động và là nhưng món ăn tinh thần phong phú, hấp dẫn độc giả.

1.5. Sản phẩm dễ sử dụng, dễ vận chuyển

Với độc giả, việc sử dụng sản phẩm báo in trở nên khá đơn giản, nhất là khi một tờ báo, tạp chí được nhân bản và phát tán rộng rãi. Độc giả có thể đọc một tờ báo in dễ dàng trên các phương tiện giao thông như trên xe taxi, xe bus, tàu tốc hành, máy bay... Độc giả cũng có thể đem tờ báo đi đến bất cứ nơi đâu mà không lo ngại sự cồng kềnh hay phải sử dụng bất kỳ một thứ thiết bị phụ trợ nào khác để đọc báo. Là khán giả, thính giả của đài phát thanh, truyền hình, công chúng của Internet và báo mạng điện tử, nếu bạn đang ở một nơi hẻo lánh, địa hình phức tạp, có nhiều "vùng lõm" che chắn sóng điện từ hoặc không có dịch vụ phát tín hiệu Internet không dây, cho dù bạn có mong muốn cũng khó có thể tiếp nhận được thông tin như việc đọc báo mạng tại nơi đó.

1.6. Độc giả chủ động tiếp nhận thông tin

So sánh với phát thanh, truyền hình và báo mạng điện tử cho thấy độc giả hoàn toàn chủ động khi tiếp nhận thông tin từ báo in. Độc giả có thể chủ động đọc báo in từ việc lựa chọn thời gian, không gian, địa điểm đến lựa chọn chủng loại báo in; các dạng thức và kiểu thông tin; các kiểu mã chuyển tải thông điệp... Một công chúng của truyền hình, phát thanh hay báo mạng điện tử, nếu muốn nghe, xem và truy cập thông tin, nhất thiết người đó phải tuân thủ quy tắc tiếp nhận tuần tự theo tuyến tính về thời gian, không gian, góc cảnh trên radio, màn hình TV hoặc sự liên kết (link] thông tin trên giao diện trang chủ của báo mạng điện tử cũng như sự lệ thuộc vào không gian giao tiếp qua màn hình máy tính một cách thụ động...

Độc giả của báo in có thể chủ động tìm kiếm thông tin theo nhu cầu của mình trên từng sạp báo, tờ báo, số báo phát hành, qua từng trang báo và các góc trên trang của ấn phẩm báo in. Việc tiếp nhận thông tin bằng thị giác trên mặt báo và lưu giữ, phân tích thông tin qua trí não giúp cho độc giả chủ động từ thời điểm đọc đến tốc độ đọc, từ việc đọc yếu tố nào trước đến việc phân tích, suy luận, phán đoán và ghi nhớ thông tin. Với những thông tin đặc biệt việc đọc đi đọc lại nhiều lần sẽ giúp cho trí não ghi nhớ thông tin lâu dài.

2. Hạn chế

2.1. Khả năng phát tán thông tin

Phát thanh, truyền hình hoặc báo mạng điện tử có thể phát đi những chương trình trực tiếp về các sự kiện, vấn đề đang xảy ra trong thực tế. Một tờ báo in muốn chuyển tải thông tin về một sự kiện nào đó tới công chúng phải trải qua rất nhiều khâu trong quá trình xuất bản báo và tính chất sử dụng văn tự, giấy in, kỹ thuật ấn loát. Để làm ra được một sản phẩm báo in đòi hỏi phải tuân thủ logic trình tự thực hiện quy trình xuất bản, bao gồm các bước như: Lập k ế hoạch xuất bản (xuất bản ý tưởng nội dung, hình thức thể hiện của số báo, trang báo, tin, bài, ảnh...); Sáng tạo tác phẩm (thu thập, xử lý thông tin, thể hiện tác phẩm); Tổ chức sản xuất sản phẩm (tổ chức, lựa chọn, biên tập tác phẩm, thiết kế, trình bày); In sản phẩm (chế bản, bình bản, phơi bản, in, gia công thành phẩm); Phát hành (chuyển gửi, trao tay). Do phải trải qua nhiều khâu trong quy trình xuất bản, nhất là khâu phát hành qua hình thức trao tay, do đó sản phẩm báo in đến tay độc giả thường bị chậm, dẫn tới tính chất mới mẻ của tin tức bị ảnh hưởng, cho dù đó là sản phẩm nhật báo. Ví dụ, sự kiện 1 trận chung kết cúp bóng đá thế giới (World Cup) đang diễn ra, các đài truyền hình, phát thanh hoặc mạng Internet có thể phát trực tiếp, thông tin trực tuyến, điều này báo in không làm được.

Hạn chế về sự phát tán thông tin của báo in không phải là yếu tố quyết định làm mất đi loại hình báo chí này trong tương lai. Các nhà làm báo in hiện nay đang tìm ra những cách làm mới nhằm phát huy những thế mạnh của báo in để cạnh tranh với các loại hình báo chí khác. Đó là thế mạnh bình luận, phân tích sâu sắc các sự kiện, vấn đề nảy sinh hàng ngày, hàng giờ thông qua các con chữ. Nhiều tòa soạn báo in đã và đang tích cực ứng dụng các tiến bộ của khoa học kỹ thuật và cải tiến quy trình xuất bản, giúp cho việc phát hành sản phẩm báo in đến tay công chúng nhanh nhất(truyền, in và phát hành báo ở nhiều địa phương). Cũng có tòa soạn áp dụng phương pháp "mạng hóa báo in" bằng cách đưa số báo sắp phát hàng lên mạng bằng việc làm thêm báo mạng điện tử đăng tải các bài viết từ báo in hoặc xuất các trang báo sắp in, chưa phát hành thành dạng file ảnh (pdf) để đưa lên các mạng xã hội hoặc dịch vụ đọc báo trên Internet, điện thoại di động hay các thiết bị điện tử cầm tay...

2.2. Đơn điệu về mã và khả năng giải mã thông tin

Mã truyền tải thông tin chính là các yếu tố hình thức chứa đựng, biểu đạt các giá trị nội dung thông tin. Mã truyền tải thông tin trên báo chí nói chung bao gồm: văn bản (text); hình ảnh tĩnh (chụp); hình ảnh động (video); âm thanh (audio); hình ảnh đồ họa (graphic).

Báo in chủ yếu sử dụng mã văn tự và hình ảnh chụp, hình ảnh đồ họa để truyền tải thông tin. Văn tự là mã truyền tải thông tin chính của báo in. Hình ảnh chụp và đồ họa chỉ là yếu tố hỗ trợ, minh họa cho văn bản. Việc sử dụng mã văn tự là đặc trưng nổi trội làm nên thế mạnh đặc thù của loại hình báo in. Tuy nhiên, việc sử dụng văn tự để truyền tải thông tin trên báo in có một rào cản rất lớn, đó là khả năng giải mã thông tin của độc giả. Chỉ có những độc giả biết chữ (biết đọc và viết) hoặc có khả năng về ngoại ngữ mới có thể tiếp nhận được thông tin từ các sản phẩm báo in một cách dễ dàng.

Đại đa số công chúng thích xem điện ảnh, truyền hình, nhiếp ảnh hoặc hình vẽ hơn là đọc báo, nhất là công chúng ở các khu vực, quốc gia, vùng miền chậm phát triển, bởi khả năng giải mã thông tin của công chúng bằng hình ảnh trực quan, sinh động bao giờ cũng dễ dàng hơn việc giải mã bằng văn tự. Ngay cả những nước phát triển, do đặc thù tính chất công việc và lối sống sinh hoạt thời công nghiệp hiện đại cũng làm cho công chúng thay đổi nhu cầu tiếp nhận thông tin từ hình thức đọc sang xem. Ngày nay truyền thông bằng thị giác đang phát triển mạnh và được đề cao ở các nước phát triển.

Để khắc phục yếu điểm đơn điệu về mã chuyển tải thông tin, các tòa soạn báo in ngày nay đã tăng cường sử dụng hình ảnh chụp và hình ảnh đồ họa để hỗ trợ thông tin cho văn tự. Những bức ảnh báo chí và hình ảnh đồ họa tin tức sống sẽ là những chất liệu "lôi kéo" công chúng đang ngồi trước màn hình ti vi, vi tính quay về đọc hết các bài viết đăng tải trên báo in. Việc thể hiện các bài báo ngắn gọn, dễ hiểu với các chọn lựa những sự kiện độc đáo, chi tiết "đắt" và cách thiết kế, trình bày mặt báo ấn tượng, dễ xem, đẹp cũng sẽ có tác dụng thu hút độc giả đọc báo in nhiều hơn.

V. XU HƯỚNG PHÁT TRIỂN CỦA BÁO IN

Cùng với xu hướng phát triển chung của các loại hình báo chí như: toàn cầu hóa thông tin, quốc tế hóa báo chí, tập trung và độc quyền hóa, thương mại hóa, hình thành tập đoàn truyền thông, gia tăng mối quan hệ giữa báo chí với kỹ thuật, hội tụ truyền thông... thì loại hình báo in cũng có xu hướng phát triển riêng trong hiện đại và tương lai, nhất là trong cuộc cạnh tranh khốc liệt với các loại hình truyền thông mới.

Dưới đây là một số xu hướng phát triển tiêu biểu của báo in trên thế giới và ở Việt Nam hiện nay:

1. Xu hướng các tờ báo in tăng thêm trang

Trong sự cạnh tranh với các loại hình báo chí khác, báo in có nguy cơ bị mất độc giả bởi những hạn chế về độ phát tán thông tin và khả năng giải mã thông điệp. Cuộc đổi mới để giữ lấy mình trong sự cạnh tranh khốc liệt với các loại hình truyền thông đại chúng hiện đại vẫn là một bài toán hóc búa đối với các nhà làm báo in trên thế giới cũng như ờ Việt Nam. Những tờ báo in danh tiếng ở các nước phát triển đã nhanh chóng tìm bước đi mới cho mình với nhiều chiêu thức như: thay đổi phương thức tổ chức thông tin, tăng cường sử dụng hình ảnh chụp hoặc hình vẽ đồ họa, quảng bá thương hiệu sản phẩm...

Các tòa soạn báo in có thương hiệu đang chú trọng tăng số trang trong ấn phẩm hoặc ra thêm phụ trang thông tin hoặc quảng cáo, dịch vụ xã hội để phục vụ độc giả. Việc tăng trang giúp cho các tòa soạn báo chuyển tải thông tin được nhiều hơn, sâu rộng hơn, đáp ứng được nhu cầu tiếp nhận thông tin đa dạng của công chúng. Ở các nước phát triển, đa số các ấn phẩm nhật báo hoặc tuần báo có con số từ vài chục đến hàng trăm trang (tính cả phụ trang quảng cáo, dịch vụ a hội). Ở Việt Nam, các tờ báo in có tên tuổi như: Nhân dân, Lao động, Hà Nội mới, Sài Gòn giải phóng, Tuổi Trẻ (TP. Hồ Chí Minh], Thanh niên... đã và đang tăng thêm trang thông tin và phụ trang quảng cáo và dịch vụ xã hội.

2. Xu hướng các từ báo in thay đổi khổ giấy

Để phục vụ sự tiện ích cho độc giả đọc báo, ngày nay, các tòa soạn báo in sử dụng khổ báo lớn theo các tiêu chuẩn xén giấy quốc tế (ISO - International Standard Organisation) đã thay đổi khuôn khổ giấy theo hướng đi vào sử dụng các ấn phẩm khổ nhỏ. Không ít tờ báo đã thu hẹp chiều rộng của khổ báo đang sử dụng để tạo sự tiện ích cho độc giả của mình khi đọc báo trên các phương tiện giao thông hoặc ở những không gian hẹp.

Các khổ báo truyền thống được tính theo tiêu chuẩn quốc tế hiện được nhiều tờ báo in sử dụng có ký hiệu:

- Khổ giấy A2 (42,0 X 59,4 cm]

- Khổ giấy A3 (2 9 ,7 X 42,0 cm)

- Khổ giấy A4 (21,0 X 29,7 cm)

Nhiều tòa soạn đã phá vỡ quy chuẩn này để tạo ra những khổ giấy riêng cho ấn phẩm báo in. Yếu tố đầu tiên mà các tòa soạn này chú trọng, đó là sự tiện ích cho độc giả khi sử dụng, và điều quan trọng là gây được ấn tượng với bạn đọc, đồng thời tạo ra phong cách hình thức cho ấn phẩm.

Thực chất của việc các tờ báo thay đổi khổ giấy là để đáp ứng việc đọc báo của độc giả. Ở các nước công nghiệp phát triển, đặc điểm văn hóa, lối sống chi phối việc đọc báo của độc giả rất rõ. Phần lớn các đối tượng độc giả dành thời gian đọc báo trên các chuyến tàu, xe buýt, máy bay hay tại phòng nghỉ giải lao. Tác phong lao động công sở và văn minh công cộng làm cho những độc giả các nước công nghiệp phát triển thay đổi cách đọc báo truyền thống không còn phù hợp, đó là đọc báo trong các phòng làm việc ở công sở hay thư viện. Sử dụng các tờ báo khổ to trên các phương tiện giao thông hay ở những phòng chật chội, đông người trở nên bất tiện.

Điển hình của sự "thay khuôn đổi dạng" báo in đó là báo chí ở khu vực châu u. Các tờ báo châu u đang cố gắng bằng mọi cách để lôi kéo người đọc mua ấn phẩm của mình. Tờ Independent của Anh là tờ báo đầu tiên đi theo xu hướng này. Năm 2003, họ đưa ra bản báo khổ nhỏ, bán cùng với bản báo khổ lớn để kiểm chứng. Khách hàng yêu thích tờ báo khổ nhỏ vì nó tiện lợi cho việc sử dụng, đặc biệt là trên những chuyến tàu đông đúc hay các phòng khách, ký túc xá chật chội của sinh viên. Số lượng phát hành của tờ Independent tăng tới hơn 15% /năm và trong vòng vài tháng, tờ báo khổ nhỏ đã dần thay thế tờ báo khổ to. Tờ Times o f London cũng chuyển sang sử dụng giấy khổ nhỏ. Kết quả, sổ lượng phát hành từ chỗ giảm 8 % / năm chuyển thành tăng 3% / năm. Guardian (Người bảo vệ) - nhật báo uy tín của Anh cũng đã thay đổi sang hình thức "gọn nhẹ" từ năm 2006. Khi thay đổi khố báo, ban biên tập tờ Guardian đã đưa ra slogan "Để bạn chào đón và không... mỏi tay". George Brock, biên tập viên tờ Times khổ nhỏ cho biết: "Thay đổi là cách thức duy nhất để thu hút bạn đọc, mà nếu làm đúng thì có thể giúp duy trì số bạn đọc và xây dựng sự tin tưởng của độc giả đối với tờ báo".

Tại Đức, tờ Die Welt cũng thành công trong việc thay đổi khổ giấy bằng việc ra nhật báo khổ nhỏ Die Welt Kompakt. Dù bản báo nhỏ lấy thông tin từ báo lớn, nhưng một nhóm biên tập viên sắp xếp theo một cách khác hẳn. Die Welt Kom pakt tập trung vào tin tức, trong khi thế mạnh của báo khổ lớn là phản ánh. Và chiến lược này đã có hiệu quả, tờ báo mới đã đóng góp 10% tăng trưởng số lượng phát hành cho hai tờ báo. Hơn 50% số độc giả của bản khổ nhỏ chưa đến 35 tuối trước đây không đọc báo. Những con số này cho thấy, báo khổ to sẽ khó còn có cơ hội tồn tại trong tương lai nếu thị trường đóng vai trò số một và độc giả nhận được những gì họ muốn. Tuy nhiên, thu nhỏ khổ báo không phải lựa chọn với tất cả các tờ báo gặp khó khăn. Khi phát hành khổ nhỏ, những tờ nhật báo có uy tín ở châu u như Le Monde (Pháp), La Repubblica(Italia) thừa nhận thay đổi không phải là liều thuốc tiên. Thực ra, họ thành công cũng là vì bản thân đã là những tờ báo hay. Cuối cùng, báo bán được lại là do nội dung quyết định.

Tòa soạn báo Guardian N ewspapers (Anh] đã chi tới 116 triệu euro cho sự thay đổi khổ giấy, khẳng định tờ báo với hình thức mới mẻ sẽ là tờ nhật báo toàn quốc hoàn toàn in màu duy nhất ở Anh. Tờ Observer đã đổi sang khổ mới mà một số báo ở lục địa châu u như Le Monde đã sử dụng nhưng chưa hề được áp dụng bởi bất kỳ tờ nhật báo toàn quốc nào ở Anh.

Ở Việt Nam, một sổ tờ báo, tạp chí như: Saigon Times, Thời báo Vi tính (UBND Tp. Hồ Chí Minh), Thời nay (ấn phẩm phụ của báo Nhân dân), Thế giới phụ nữ (phụ san của báo Phụ nữ Việt Nam), Thời trang Trẻ, Hoa học trò, 2!, Sinh viên Việt Nam (Trung ương Đoàn)... đã sử dụng những khổ báo mới lạ, tạo phong cách về hình thức ấn phẩm rõ rệt, đồng thời giúp cho độc giả tiếp nhận thông tin dễ dàng hơn khi sử dụng ấn phẩm báo in.

3. Xu hướng các tòa soạn táng định kỳ phát hành báo in

Ngoài tăng trang, thay đổi khổ giấy, các tòa soạn báo in trên thế giới và Việt Nam hiện nay bắt đầu chú trọng tăng định kỳ xuất bản báo. Nếu như những năm cuối thế kỷ XX, số lượng các tờ nhật báo còn chiếm số ít các quốc gia trên thế giới thì nay phát triển rầm rộ. Ngay ở Việt Nam, những năm cuối cùng của thế kỷ XX, số lượng nhật báo chỉ có gần 10 ấn phẩm, nay đã tăng lên con số vài chục. Các tòa soạn nguyệt san, bán nguyệt san hoặc tuần báo nay đã tăng thêm nhiều kỳ xuất bản trong tuần. Việc các tòa soạn chú trọng tăng kỳ phát hành là để đáp ứng những nhu cầu như: đưa tin nhanh hơn về các sự kiện, vấn đề xảy ra; cạnh tranh thông tin với các loại hình báo chí mới; đáp ứng nhu cầu chính đáng của độc giả.

4. Xu hướng các tòa soạn xuất bản thêm các ấn phẩm phụ

Trước đây các tòa soạn báo in chủ yếu xuất bản một ấn phẩm định kỳ nhật báo, thưa kỳ, tuần báo hoặc các ấn phẩm thưa kỳ thì nay đã xuất hiện thêm các số phụ như: sổ thứ bảy, chủ nhật; các tờ chuyên đề, chuyên san, phụ trương... Việc xuất bản thêm các ấn phẩm phụ cũng là để hỗ trợ thông tin chiều sâu cho ấn bản chính, đòng thời cũng là "chiêu" đa dạng hóa sản phẩm kinh doanh và thu hút tiềm năng tài chính từ hoạt động quảng cáo, dịch vụ truyền thông. Một nghịch lý là, các ấn phẩm phụ của tòa soạn báo in lại đang thu hút đông đảo độc giả và có khả năng "nuôi sống" các ấn phẩm chính. Ở nước ta, hầu hết các tòa soạn báo in có uy tín ở Trung ương và địa phương đều xuất bản thêm ấn phẩm phụ và hoạt động khá hiệu quả. Nhiều ấn phẩm phụ đã tạo được thương hiệu đối với bạn đọc. Ví dụ, tòa soạn báo Nhân dân đã xuất bản thêm các ấn phẩm phụ như: Thời nay, Nhân dân Chủ nhật, Nhân dân hàng tháng; báo Lao động có cả ấn phẩm phụ như: Lao động chủ nhật; báo Thanh niên xuất bản thêm ấn phẩm phụ như: Thanh niên tiếng Anh, Thể thao Thanh niên...

5. Xu hướng phát triển tập trung khu đông dân cư

Nếu như các nhà kinh doanh dịch vụ truyền hình cáp đưa ra điều kiện "chỉ nơi nào có từ 1000 hộ dân sinh sống truyền hình cáp mới có mặt" thì báo in cũng "khó tính'' như vậy. Khi báo in được coi là một sản phẩm hàng hóa thì nó chỉ có thể phát triển bền vững ở những đô thị lớn, tập trung đông dân cư, vì ở đó là thị trường và những khách hàng tiềm năng của báo in.

Thực tế cho thấy, chỉ ở các đô thị phát triển mới hội tụ các điều kiện cần và đủ cho các loại hình báo chí phát triển, trong đó có loại hình báo in. Sự cải thiện đời sống của công chúng chính là nhân tố tác động trực tiếp đến thị trường báo chí. Chẳng một tòa soạn báo in thị trường nào lại ngẫu nhiên tăng số lượng bản in cho mỗi số báo xuất bản khi chưa biết lượng độc giả của mình là bao nhiêu, họ là ai, họ cần những thông tin gì. Và đương nhiên là các tòa soạn báo in sẽ không kỳ vọng ở thị trường là những vùng miền thưa thót dân cư, kinh tế thấp kém, văn hóa chậm phát triển. Các nhà kinh doanh báo chí sẽ đưa ra câu hỏi, liệu độc giả ở những vùng sâu, vùng xa chậm phát triển có nhu cầu mua báo hơn như cầu mua nhiều thứ thiết thực hơn. Do vậy, báo in chỉ có thể phát triển ở những đô thị tập trung đông dân cư, những vùng kinh tế - xã hội phát triển.

6. Giảm nguồn thu từ quảng cáo và dịch vụ xã hội do cạnh tranh với các loại hình truyền thông mới

Một số tổ chức thương mại trên thế giới đã và đang có kế hoạch đưa ra các chiến dịch giải quyết một vấn đề khó khăn, đó là thuyết phục các cơ quan và những người làm tiếp thị hãy coi các sản phẩm báo in là một phương tiện để quảng bá. Báo in đang có nguy cơ bị các đối thủ như truyền hình, Internet qua mặt. Các tòa soạn báo in càng thấy cần phải gây sự chú ý với công chúng do thị phần quảng cáo trên báo chí đang bị thu hẹp. Các tòa soạn báo chí ở Mỹ đã đưa ra kế hoạch bằng cách phát hành một loạt những trang quảng cáo bắt mắt với chi phí tốn kém nhằm mang lại vinh quang và tiền bạc cho mình. Các tờ tạp chí như: Business Week, Cosmopolitan, Family Circle, Fortune, Maxim, Men's Health, Newsweek, Vanity Fair và woman's Day đã phát hành miễn phí

hàng nghìn bản quảng cáo in những tên tuổi lớn, những thương hiệu có sức lôi cuốn mạnh như: American Express, Lexus của Toyota Motor, Microsoft, XM Satellite Radio... Chiến dịch của ngành Báo chí này do hãng Martin ở Richomond, Mỹ thiết kế cho Hiệp hội Báo chí Mỹ. Hiệp hội này đang hi vọng các thành viên của mình sẽ tài trợ những trang dành cho quảng cáo trị giá khoảng 50 triệu USD để tiến hành chiến dịch này. Những trang quảng cáo sẽ được thiết kế thật khéo léo. Dòng chữ ngay cạnh những trang quảng cáo này nêu lên điều mà các tạp chí muốn lồi kéo người đọc, đó là "những ý tưởng sống bên ngoài trang giấy". Nina B Link, Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc Hiệp hội Tạp chí ở NewYork, gợi ý cho các chuyên gia trong ngành truyền thông rằng khách hàng sẽ xem các trang quảng cáo bắt mắt trên tạp chí vì đó là hành động "rất bản năng". Bà Link nói: "Chúng tôi muốn chứng tỏ rằng tạp chí sẽ là phương tiện mà người tiêu dùng nghĩ đến khi muốn quảng cáo và sự liên kết đó sẽ dẫn dắt họ đến hành động". Chiến dịch này sử dụng một biện pháp hài hước để đề cao những ưu điểm của việc mua trang quảng cáo. "Hằng ngày chúng ta cố gắng in một bài báo nào đó có thể khiến cho cả những người cánh tả và cánh hữu đều đồng tình. Chúng ta gọi đó là quảng cáo", bà Link nói, "Chiến dịch này khẳng định rằng, quảng cáo trên báo khác với quảng cáo trên các phương tiện thông tin đại chúng khác, đó là một cái đích phải đến chứ không phải trò tiêu khiển"...

Không chỉ xuất hiện trên các trang báo, chiến dịch này còn xuất hiện trên những phương tiện thương mại khác như: Advertising Age, Adweek, mediapost.com và mediaweek.com. Sẽ có một trang web dành riêng cho chiến dịch này. Chiến dịch của ngành tạp chí cũng sẽ tiếp cận với những phương tiện đó và trên các trang web của các tờ báo trong nước. Mullen, một hãng quan hệ công chúng khác thuộc nhóm publicis, người tiếp quản chiến dịch của ngành tạp chí sau khi đóng cửa văn phòng của Fallon Worldwide ở New York sẽ mở màn giai đoạn đầu tiên. Những trang quảng cáo có chủ đề rất hiện đại với những bìa tạp chí được thiết kế trông như đã được xuất bản từ nhiều thập kỉ trước. Bức thông điệp gửi đến công chúng là: Cho dù đã xuất hiện những phương tiện thông tin đại chúng mới, vai trò của tạp chí vẫn không thay đổi.

Sức hấp dẫn ngày càng lớn của Internet và các trang báo mạng cũng đồng nghĩa với việc báo in ngày càng trầy trật trong việc thu hút quảng cáo. Đó là chưa kể đến một đối thủ khác, đó là truyền hình cáp. Lợi thế của truyền hình cáp là họ có thể thông báo ngay cho nhà quảng cáo chỉ sau một đêm đã có bao nhiêu

người đón xem chương trình, mà nhà quảng cáo thì bao giờ cũng thích sống động, hiệu quả. Ở một số khu vực trên thế giới chẳng hạn như châu Phi và nhiều nước ở châu u, báo in chưa rcri vào thế quá khó khăn như vậy. Thế nhưng rất nhiều tờ đã tiến hành thay đổi do sức ép từ truyền hình.

7. Xu hướng mạng hóa báo in

Các tờ báo in đang đối mặt với một cuộc khủng hoảng toàn cầu do sự cạnh tranh quá khắc nghiệt từ truyền hình và báo điện tử. Khá nhiều tờ báo ở Bắc và Nam Mỹ đã dang tay chào đón Internet một cách khôn ngoan và biến nó thành cách thu hút thêm độc giả một cách đắc lực. Las Ultimas Noticias, một tờ báo tại Santiago (Chile) đã chọn cách post lên mạng ấn phẩm của mình và độc giả có thể click vào xem được.

Báo chí ở châu Phi và nhiều khu vực tại châu u chưa cần quan tâm nhiều đến nguy cơ này, tuy nhiên, những thách thức từ truyền hình và Internet đã khiến một số tòa soạn báo in phải tính đến việc "đi trước đón đầu" bằng các chiêu thức, trong đó có việc đưa các trang báo giấy lên mạng.

Hiện nay, sự xuất hiện của các thiết bị đọc sách báo điện tử (Ebook reader) đang gợi ra những giải pháp mới. Tờ The New York Times đã có ý tưởng mua thiết bị đọc sách báo Kindle của Amazon phát không cho độc giả để họ nhận báo qua mạng không dây thay vì nhận bản tin. Việc chi phí in và phát hành tờ The New York Times một năm cho một người đặt mua dài hạn sẽ đắt gấp đôi chi phí so với việc tòa soạn mua một máy tặng không cho họ. Theo tính toán, chi phí in và phát hành tờ The New York Time mỗi năm tiêu tốn khoảng 644 triệu USD. Tờ báo này có khoảng 830.000 độc giả dài hạn từng đặt mua báo trên hai năm. Mỗi chiếc Kindle giá 359 USD, nếu mua Kindle tặng hết cho từng ấy người cũng chỉ tổn 297 triệu USD.

Thực tế thì không phải độc giả nào cũng thích đọc báo trên

máy tính bảng. Các tờ The Washington Post, tờ The New York Times và The Boston Globe (Mỹ) chào mời độc giả ở những vùng mà mạng lưới phát hành không vươn đến kịp thời được mua Kindle giảm giá nếu đồng ý đặt mua báo dài hạn. Nhiều tòa soạn báo khác cũng đã thương lượng với các hãng sản xuất máy tính bảng để thu hút độc giả theo cách tương tự như tờ The Los Angeles Times đã làm. Một con đường khác mà nhiều báo đang cân nhắc là tính phí cho độc giả đọc qua mạng. Người ta nhận thấy số lượng báo in sụt giảm, lượng người đọc báo qua mạng ngày càng tăng, tuy nhiên, quảng cáo đi kèm với nội dung lại không tăng như mong muốn nên đa phần các ấn bản điện tử của các tờ báo lớn vẫn lỗ như nhiều năm trước đây. Tính phí đối với độc giả trực tuyến là giải pháp phải tính đến. Ngày 2 0 /0 1 /2 0 1 0 , tòa soạn The New York Times tuyên bố sẽ tính phí với những ai muốn đọc báo của họ trên Internet.

Báo chí nước ngoài có thể toan tính khả năng bắt người đọc báo mạng trả tiền nhưng đối với báo điện tử ở Việt Nam thì điều này hoàn toàn khó, bởi một bài báo hay đăng ở một trang điện tử sẽ nhanh chóng bị copy. Nếu như nhà cung cấp dịch vụ đọc báo trực tuyến quyết định khóa chừng một nửa nội dung đặc sắc, chỉ cho người đọc trả phí truy cập sẽ ít có cơ hội thu hút độc giả.

Thực tế thì một tỉ lệ rất lớn công chúng vẫn ưa chuộng đọc báo in hơn là đọc báo trên mạng, nhưng sự xuất hiện và phổ biến của báo mạng làm họ thay đổi cách mua báo. Nếu trước đây họ mua nhiều tờ thì nay chỉ chọn một tờ họ thích nhất để đọc kỹ, còn lại sẽ bổ sung những đề tài khác, những tin tức khác bằng thông tin từ báo mạng.

Các dịch vụ tổng hợp tin tức sẽ ngày càng phát triển đa dạng và sẽ nhắm đến từng nhóm đối tượng công chúng khác nhau. Một tin bài hay của phóng viên báo in ngay lập tức sẽ được hiển thị trên các trang tin điện tử tổng hợp trên Internet. Đây là xu hướng hữu hiệu vì nó tiết kiệm công sức, thời gian và tiền bạc cho tòa soạn báo và công chúng.

Báo in vẫn còn hi vọng trong tương lai, bởi không một kỹ thuật hiện đại nào có thể thay thế được mức độ tiện lợi của nó. Dễ xem, dễ vận chuyển, giá rẻ, tái chế được - đó là ưu điếm không thế phủ nhận của báo in.

Công chúng ngày càng có nhu cầu cao trong tiếp nhận thông tin qua báo chí, nhất là qua việc đọc báo. Điều quan trọng là các tòa soạn báo in cần phải đưa ra được các mô hình đào tạo được doanh thu từ báo mạng để bù đắp chi phí và tiếp tục duy trì cả báo in và báo điện tử.

8. Chính trị gia, doanh nhân, tri thức sẽ sử dụng báo in nhiều hơn

Báo chí nói chung, báo in nói riêng sẽ vẫn là công cụ quan trọng của các chính trị gia, doanh nhân, tri thức. Với các chính trị gia, tờ báo, tạp chí là công cụ giúp họ cầm quyền, lãnh đạo, quản lý, điều hành xã hội, do đó, không một nhà hoạt động chính trị nào lại từ chối sử dụng báo chí làm công cụ để hoạt động chính trị. Với giới doanh nhân, các tờ báo, tạp chí in sẽ là những cuốn "cẩm nang" giúp họ kinh doanh thành đạt. Một nhà đầu tư chứng khoán sẽ tìm thấy những thông tin hữu ích về thị trường chứng khoán toàn thế giới cũng như trong nước thông qua việc đọc các thông tin, bình luận trên báo in. Với giới tri thức, đặc biệt là các nhà khoa học, tờ báo, tạp chí là diễn đàn hiệu quả hơn cả để họ công bố các sản phẩm khoa học... Chính vì những lẽ trên, trong xu hướng phát triển của thế giới, báo chí nói chung, báo in nói riêng sẽ vẫn là công cụ hữu ích của các chính trị gia, doanh nhân, nhà trí thức.

9. Thông tin kết hợp với giải trí được chú trọng trên các ấn phẩm

Ngày nay, hầu hết các cơ quan báo chí đã và đang áp dụng thủ pháp tố chức thông tin kết họp với giải trí trên các ấn phẩm báo chí. Sự kết họp khéo léo giữa hai yếu tố này làm cho sản phẩm báo chí trở thành "món ăn" mà công chúng sẽ dễ hấp thụ hơn.

Các nhà nghiên cứu báo chí - truyền thông cho rằng, dù thị trường báo chí và trình độ độc giả có phát triển đến đâu chăng nữa thì các tờ báo vẫn phải làm các việc mạng tính quy luật, đó là công cụ thông tin thực thi quyền lực chính trị. Tuy nhiên, nếu các tờ báo chỉ coi trọng yếu tố thông tin đơn thuần sẽ làm cho tờ báo khô khan, ít thu hút độc giả. Do đó, các sản phẩm báo chí cần phải tổ chức phối họp hiệu quả giữa các yếu tố thông tin và giải trí.

10. Xu hướng tạo "món ăn nhanh"

Việc tạo "món ăn nhanh" được hiểu, đó là phương thức tổ chức mặt báo tạo ra sự sinh động, đa dạng thông qua nhiều hình thức biểu đạt thông tin để đáp ứng nhu cầu của độc giả. Đối với báo in, các thuật ngữ như: Đầu đề, lời dẫn, hộp dữ liệu thông tin, trích dẫn, đồ họa tin tức, ảnh báo chí, diễn đàn... chính là những "món ăn nhanh" phục vụ độc giả. Xu hướng "chế biến các món ăn nhanh" sẽ ngày càng được áp dụng nhiều hơn trong kỹ thuật tổ chức nội dung và thiết kế, trình bày báo in hiện đại.

Tóm lại, báo in có những đặc điểm và xu hướng phát triển cơ bản trên. Việc tiếp tục nghiên cứu để chứng minh các đặc điểm và đưa ra các xu hướng phát triển của loại hình báo chí truyền thống này vẫn còn nhiều vẫn đề đặt ra cho các nhà nghiên cứu.