Bài 2 - VỊ TRÍ ĐỊA LÍ, PHẠM VI LÃNH THỔ
1. Vị trí địa lí
- Nằm ở rìa phía đông của bán cầu trên bán đảo Đông Dương, gần trung tâm khu vực Đông Nam Á.
- Tiếp giáp với nhiều nước cả trên đất liền và biển
- Hệ toạ độ địa lí:
+ Vĩ độ: 23023'B - 8034' B
+ Kinh độ: 1020109Đ - l09024'Đ
- Gắn với lục địa Á - Âu, Biển Đông và thông với TBD.
- Nằm ở múi giờ số 7.
2. Phạm vi lãnh thổ
a. Vùng đất
- Diện tích đất liền và các hải đảo 331.212 km2.
- Trên đất liền giáp với Trung Quốc, Lào và Campuchia.
- Đường bờ biển cong hình chữ S, dài 3260 km.
- Có 4000 đảo lớn nhỏ, hai quần đảo Trường Sa, Hoàng Sa.
b. Vùng biển
- Diện tích khoảng 1 triệu km2
+ Nội thuỷ là vùng nước tiếp giáp với đất liền.
+ Lãnh hải là vùng biển thuộc chủ quền quốc gia trên biển.
+ Vùng tiếp giáp lãnh hải là vùng thực hiện các quyền của nước ven biển.
+ Vùng đặc quyền kinh tế là vùng tiếp giáp với lãnh hải rộng 12 hải lí.
+ Vùng thềm lục địa là phần đất ngầm dưới biển trải rộng tới độ sâu 200m
c. Vùng trời
Khoảng không gian bao trùm trên lãnh thổ.
3. Y nghĩa của vị trí địa lí
a. Ý nghĩa về tự nhiên
- Thiên nhiên mang tính chất nhiệt đới ẩm gió mùa.
- Nằm trên đường di cư của ĐTV nên nước ta rất đa dạng về động - thực vật
- Nằm trên vành đai sinh khoáng nên có nhiều tài nguyên khoáng sản.
- Có sự phân hoá da dạng về tự nhiên, phân hoá Bắc – Nam, Đông - Tây, theo độ cao.
- Khó khăn: bão, lũ lụt, hạn hán
b. Ý nghĩa về kinh tê, văn hóa, xã hội và quốc phòng
- Về kinh tế:
+ Nằm ở ngã tư đường hàng hải hàng không nên giao thông thuận lợi.
+ Tạo điều kiện thực hiện chính sách mở cửa, hội nhập với các nước trong khu vưc và trên thế giơí
+ Vùng biển rộng lớn, giàu có, phát triển các ngành kinh tế (khai thác, nuôi trồng, đánh bắt hải sản, giao thông biển, du lịch).
- Về văn hoá - xã hội: thuận lợi nước ta chung sống hoà bình, hợp tác và phát triển với các nước trong khu vực.
- Về chính trị và quốc phòng: là khu vực quân sự đặc biệt quan trọng của vùng Đông Nam Á.
---------------------------------------------------------------------------
Bài 4 - LỊCH SỬ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN LÃNH THỔ VIỆT NAM
1. Giai đoạn tiền Cambri
a. Đặc điểm:
- Đây là giai đoạn cổ nhất, kéo dài nhất trong lịch sử phát triển của lãnh thổ Việt Nam:
+ Bắt đầu cách đây 2 tỉ năm
+ Kết thúc cách đây 540 triệu năm.
- Chỉ diễn ra trong một phạm vi hẹp trên phần lãnh thổ nước ta hiện nay: các mảng nền cổ như vòm sông Chảy, Hoàng Liên Sơn, sông Mã, khối Kon Tum,….
- Các thành phần tự nhiên rất sơ khai đơn điệu:
+ Khí quyển rất loãng, hầu như chưa có ôxi, chỉ có chất khí amôniac, điôxit cacbon, nitơ, hiđrô.
+ Thuỷ quyển: hầu như chưa có lớp nước trên mặt.
+ Sinh vật nghèo nàn: Tảo (tảo lục, tảo đỏ), động vật thân mềm (sứa, hải quỳ, thuỷ tức, san hô, ốc, …)
b. ý nghĩa: Hình thành nền móng ban đầu của lãnh thổ Việt Nam
2. Giai đoạn Cổ kiến tạo
a. Đặc điểm:
- Diễn ra trong thời gian khá dài, 477 triệu năm
-Có nhiều biến động mạnh mẽ nhất.
+ Có chu kì tạo núi Caledoni và Hecxini
+ Đất đá gồm các trầm tích, mắc ma, biến chất
+ Hình thành nhiều mỏ khoáng sản như than, sắt, thiếc
+ Các hoạt động nâng lên hạ xuống diễn ra ở nhiều nơi
- Là giai đoạn mà lớp vở địa lí nhiệt đới đã rất phát triển.
=> Đại bộ phận lãnh thổ nước ta được định hình khi kết thúc giai đoạn này
b. ý nghĩa: Tiếp nối giai đoạn Tiền Cambri, giai đoạn Cổ kiến tạo có tính quyết định nhất tới lịch sử phát triển của tự nhiên VN.
3. Giai đoạn Tân kiến tạo
a. Đặc điểm:
- Thời gian diễn ra ngắn nhất trong lịch sử hình thành và phát triển lãnh thổ Vn
- Chịu sự tác động của chu kí tạo núi Anpơ-Himalaya và những biến đổi khí hậu có quy mô toàn cầu:
+ Các hoạt động địa chất: uốn nếp, phun trào, đứt gãy… diễn ra rất phổ biến.
+ Khí hậu có nhiều biến đổi lớn với thời kì băng hà gây nên hiện tượng biển tiến, biển thoái.
- Là giai đoạn tiếp tục hoàn thiện tự nhiên VN làm cho tự nhiên nước ta có đặc điểm và diện mạo như ngày nay:
+ Ảnh hưởng của Tân kiến tạo làm cho một số vùng được nâng lên, địa hình trẻ lại các hoạt động xâm thực và bồi tụ được đẩy mạnh, khaóng sản ngoại sinh được hình thành (dầu, khí, than..)
+ Các điều kiện nhiệt đới ẩm rất phát triển.
b. ý nghĩa: Là giai đoạn cuối cùng có ý nghĩa hoàn thiện các điều kiện tự nhiên của lãnh thổ.
----------------------------------------------------------------------------------
BÀI 6 - ĐẤT NƯỚC NHIỀU ĐỒI NÚI
1. Đặc điểm chung của địa hình
a. Địa hình đồi núi chiếm phần lớn diện tích nhưng chủ yếu là đồi núi thấp:
- Đồi núi chiếm 3/4 diện.
- Chủ là đồng bằng và đồi núi thấp (85% ) núi trung bình 14%, núi cao chỉ có 1%.
b. Cấu trúc địa hình nước ta khá đa dạng:
- Địa hình già trẻ lại và có tính phân bậc rõ rệt.
- Địa bình thấp dần từ Tây Bắc xuống Đông Nam
- Hướng tây bắc - đông nam và hướng vòng cung
c. Địa hình vùng nhiệt đới ẩm gió mùa:
- Quá trình xâm thực mạnh ở miền núi làm cho địa hình bị chia cắt.
- Quá trình bồi tụ nhanh ở đồng bằng hình thành các đồng bằng
d. Địa hình chịu tác động mạnh mẽ của con người.
2. Các khu vực địa hình
a. Khu vực đồi núi
* Vùng núi Đông Bắc
- Giới hạn: Vùng núi phía tả ngạn sông Hồng chủ yếu là đồi núi thấp.
- Gồm cánh cung lớn mở rộng về phía bắc và đông chụm lại ở Tam Đảo.
- Hướng nghiêng: cao ở Tây Bắc và thấp xuống Đông Nam
* Vùng núi tây bắc:
- Giới hạn: Nằm giữa sông Hồng và sông Cả.
- Địa hình cao nhất nước ta
- Các dãy núi thung lũng hướng tây bắc - đông nam.
* Vùng núi Trường Sơn Bắc
- Giới hạn: Từ sông Cả tới dãy núi Bạch Mã.
- Hướng tây bắc - đông nam .
- Các dãy núi song song, so le nhau, cao ở hai đầu, thấp ở giữa.
- Các vùng núi đá vôi (Quảng Bình, Quảng Trị)
* Vùng núi Trường Sơn Nam
- Các khối núi Kontum, khối núi cực nam tây bắc.
- Địa hình núi với núi cao trên 2000m nghiêng dần về phía đông.
- Các cao nguyên đất đỏ ba dan: Playku, Đắk Lắk, Mơ Nông, Lâm Viên bề mặt bằng phẳng.
* Địa hình bán bình nguyên và trung du
- Là vùng chuyển tiếp giữa miền núi và đồng bằng.
- Địa hình thường tương đối rộng lớn và bằng phẳng
- Các bình nguyên, trung du như ĐNB, phía tây ĐBSH, ven biển miền trung.
b) Khu vực đồng bằng
* Đồng bằng châu thổ sông: Là đồng bằng do phù sa sông bồi đắp nên ở các vịnh biển nông có thềm lục địa mở rộng.
- Đồng bằng sông Hồng:
+ Hình thành do phếna s.Hồng và s.Thái Bình bồi đắp nên. Diện tích 15 nghìn Km2.
+ Gồm đất trong đê (không được bồi đắp hàng năm) và đất ngoài đê (phù xa bồi đắp hàng năm)
- Đồng bằng sông Cửu Long:
+ Hình thành do phù sa sông Tiền và sông Hậu bồi đắp nên.
+ Diện tích: 40 nghìn km2
+ Đất thấp nên dễ bị nhiễm mặn, nhiễm phèn
* Đồng bằng ven biển:
- Hình thành do phù sa biển và sông miền Trung.
- Diện tích: 15 nghìn Km2, hẹp ngang và bị chia cắt mạnh.
- Chủ yếu đất cát pha nghèo dinh dưỡng.
- Các đồng bằng như: s.Mã, s.Cả, s.Thu Bồn…
3. Thế mạnh và hạn chế về thiên nhiên của các khu vực đồi núi và đồng bằng trong phát triển kinh tế - xã hội
a. Khu vực đồi núi
* Thuận lợi
- Khoáng sản phong phu: Đồng, chì, sắt, vật liệu xd, than đá….phát triển CN
- Tài nguyên rừng phong phú về loài với nhiều loài quý hiếm. pt Lâm-Nông nghiệp
- Các vùng cao nguyên, bình nguyên, trung du bằng phẳng thuận lợi cho việc xây dựng các vùng chuyên canh cây công nghiệp.
- Tềm năng thuỷ điện lớn (sông Đà, sông Đồng Nai...).
- Lợi thế PT du lịch (sinh thái, nghĩ dưỡng)
* Khó khăn
- Địa hình bị chia cắt mạnh, gây trở ngại cho giao thông, khai thác tài nguyên
- Do mưa nhiều, độ dốc lớn, lũ quét, xói mòn.
- Ngoài ra còn có động đất, lốc, mưa đá, sương mù, rét hại…
b. Khu vực đồng bằng
* Thuận lợi:
+ Phát triển nền nông nghiệp nhiệt đới, đa dạng các loại nông sản, đặc biệt là gạo.
+ Cung cấp các nguồn lợi khác như khoáng sản, thuỷ sản và lâm sản.
+ Có điều kiện để tập trung các thành phố, khu công nghiệp, trung tâm thương mại. .
* Các hạn chế: Thường xuyên chịu nhiều thiên tai bão, lụt, hạn hán...
Bài 8 - THIÊN NHIÊN CHỊU ẢNH HƯỞNG SÂU SẮC CỦA BIỂN
1. Khái quát về Biển Đông:
- Biển Đông là một vùng biển rộng (3,477triêụ km2).
- Là biển tương đối kín.
- Nằm trong vùng nhiệt đới ẩm gió mùa.
2. Ảnh hưởng của Biển Đông đến thiên nhiên Việt Nam
a. Khí hậu:
- Tạo ra lượng mưa nhiều, độ ẩm tương lớn
- Làm khí hậu nước ta mang tính hải dương nên điều hòa hơn
b. Địa hình và các hệ sinh thái vùng ven biển
- Làm cho địa hình nước ta đa dạng hơn: vịnh, đầm phá, đảo…
- Các hệ sinh thái vùng ven biển cũng đa dạng và giàu có hơn: hệ sinh thái ngập mặn, đất phèn, nước lợ, …
c. Tài nguyên thiên nhiên vùng biển
- Khoáng sản:
+ Quan trọng nhất là Dầu mỏ
+ Ngoài ra còn có khí đốt, cát, ti tan, muối . . .
- Hải sản:
+ đa dang về loài, năng xuất cao sinh học cao.
+ Có nhiều loài hải sản giá trị: tôm, cá, mực…
d. Thiên tai
- Bão thường xuyên xảy ra.
- Sạt lở bờ biển.
- Hiện tượng cát bay, cát chảy lấn chiếm, hoang mạc hóa đất đai…
--------------------------------------------------------------------------------
Bài 9 - THIÊN NHIÊN NHIỆT ĐỚI ẨM GIÓ MÙA
1 Khí hậu nhiệt đới gió mùa ẩm
a. Tính chất nhiệt đới
- Tổng bức xạ lớn, cán cân bức xạ luôn dương.
- Nhiệt độ trung bình năm trên 200C.
- Tổng nhiệt khoảng 10.000 giờ/năm
- Tổng số giờ nắng từ 1400-3000 giờ.
c. Lượng mưa, độ ẩm lớn
- Lượng mưa trung bình năm cao: 1500 - 2000mm. Mưa phân bố không đều, sườn đón gió 3500 - 4000mm.
- Độ ẩm không khí cao trên 80%.
b. Gió mùa
- Gió mùa mùa đông
+ Nguồn gốc: Từ cao áp Xibia
+ Hướng thổi: đông - bắc
+ Thời gian hoạt động: từ tháng XI-IV.
+ Tính chất: đầu mùa gây lạnh khô cuối mùa gây lạnh ẩm.
+ Phạm vi ảnh hưởng: từ dãy Bạch Mã trở ra Bắc.
- Gió mùa mùa hạ:
+ Nguồn gốc: Từ các cao áp nam bán cầu.
+ Hướng thổi: Tây - nam
+ Thời gian hoạt động: từ tháng V - X
+ Tính chất: nóng ẩm ở miền nam và khô nóng ở BTB và Tây Bắc.
+ Phạm vi ảnh hưởng: Chủ yếu từ phía nam dãy Bạch Mã trở ra.
2. Các thành phần tự nhiên khác:
a. Địa hình
- Xâm thực mạnh ở miền đồi núi.
+ Do sườn dốc, địa hình bị cắt xẻ nên dễ bị xói mòn, rửa trôi.
+ Hình thành các dạng địa hình như: hang động, lung lũng…
- Bồi tụ nhanh ở đồng bằng hạ lưu
Các vật liệu ở vùng thượng lưu được vận chuyển và bồi tụ ở các đồng bằng hạ lưu.
b. Sông ngòi
- Mạng lưới sông ngòi dày đặc
+ Cả nước có 2360 con sông dài trên 10km.
+ Dọc bờ biển cứ 20km lại có một con sông.
- Sông ngòi nhiều nước, giàu phù xa.
+ Tổng lượng nước 839 tỉ m3
+ Tổng phù xa khoảng 200 triệu tấn.
- Chế độ mưa theo mùa
+ Chia làm hai mùa: mùa mưa và mua khô
+ Chế độ nước thất thường.
c. đất
+ Quá trình feralit hóa diễn ra nhanh.
+ Đất feralit đỏ vàng có tàng dày.
d. Sinh vật
+ Rừng mang tính chất nhiệt đới với nhiều kiểu rừng khác nhau
+ Các loài sinh vật nhiệt đới chiếm ưu thế.
3. Ảnh h*ưởng của thiên nhiên nhiệt đới ẩm gió mùa đến hoạt động sản xuất và đời sống
a. Ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp
- Nền nhiệt ẩm cao thuận lợi để phát triển nền nông nghiệp lúa nước, tăng vụ, đa dạng hoá cây trồng, vật nuôi…
- Khó khăn: Lũ lụt, hạn hán, khí hậu, thời tiết không ổn định.
b. Ảnh hưởng đến các hoạt động sản xuất khác và đời sống
- Thuận lợi để phát triển các ngành lâm nghiệp, thuỷ sản, du lịch, …
- Khó khăn:
+ Sự phân mùa khí hậu, chế độ nước sông
ảnh hưởng tới giao thông, du lịch…
+ Độ ẩm cao gây khó khăn cho việc qản máy móc, thiết bị, nông sản.
+ Các thiên tai như mưa bão, lũ lụt, hạn hán, rét hại, khô nóng, …
+ Môi trường thiên nhiên dễ bị suy thoái
---------------------------------------------------------------------------------
Bài 11 - THIÊN NHIÊN PHÂN HOÁ ĐA DẠNG
1. Thiên nhiên phân hóa theo Bắc - Nam
a. Phần lãnh thổ phía Bắc:
- Từ dãy núi Bạch Mã trở ra
- Đặc trưng cho khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa với mùa đông lạnh.
- Nhiệt độ trung bình năm trên 200c.
- Có mùa đông lạnh kéo dài 2-3 tháng.
- Cảnh quan phổ biến là đới rừng gió mùa nhiệt đới.
b. Phần lãnh thổ phía Nam
- Từ dãy Bạch Mã vào
- Khí hậu mang tính chất cận xích đạo gió mùa nóng quanh năm
- Nhiệt độ trung bình năm trên 250C
- Phân thành 2 mùa là mưa và khô
- Cảnh quan phổ biến đới rừng gió mùa cận xích đạo
- Thành phần sinh vật mang đặc trưng xích đạo và nhiệt đới với nhiều loài
2. Thiên nhiên phân hoá theo Đông - Tây
a. Vùng biển và thềm lục địa:
- Diện tích rộng lớn
- Có quan hệ chặt chẽ với các vùng liền kề
b. Vùng đồng bằng ven biển.
- Thay đổi và có quan hệ chặt chẽ với các vùng liền kề.
- Đ/b Bắc Bộ và Đ/b Nam Bộ mở rộng với các bãi triều thấp bằng phẳng.
- Đ/b DHMT hẹp ngang và chia cắt mạnh thành những đồng bằng nhỏ, thềm lục địa hẹp…
c. vùng đồi núi
- Chủ yếu do tác động của gió mùa và hướng núi.
- Có sự phân hóa giữa ĐB và TB giữa Đông Trường Sơn và Tây Nguyên.
3. Thiên nhiên phân hóa theo độ cao
a. Đai nhiệt đới gió mùa
- Ở miền Bắc cao trung bình dưới 600 - 700m, miền Nam có độ cao 900-1000m.
- Khí hậu mang tính chất nhiệt đới rõ rệt
b. Đai cận nhiệt đới gió mùa trên núi
- Miền Bắc có độ cao từ 600 - 700m đến 2600m, miền Nam có độ cao từ 900 – 1000m đến độ cao 2600m.
- Khí hậu mát mẻ mưa nhiều hơn.
c. Đai ôn đới gió mùa trên núi
- Có độ cao từ 2600m trở lên (chỉ có ở Hoàng Liên Sơn)
- Khí hậu ôn đới, quanh năm nhiệt độ >150c, thực vật ôn đới
Bạn đang đọc truyện trên: Truyen2U.Pro