Mùa hạ, Tân Sửu, niên hiệu Thiên Tường năm thứ 12.

Năm ấy, tôi tám tuổi. Nhà quan tuần phủ mở tiệc mừng bà hai hạ sinh được quý tử, niềm khao khát bấy nhiêu năm qua của nhà họ Hồ cuối cùng cũng thành hiện thực. Quan lớn vui lắm, miệng tươi cười cả ngày. Không vui sao được, bởi ấy là niềm mong ước không chỉ riêng ông, mà là cả một dòng họ.

Hôm đó, nhà quan đông lắm. Họ hàng, bạn bè, làng xóm đều tới chúc mừng nhộn nhịp, tiếng người cười nói hoan hỉ. Không khí còn vui hơn ngày Tết.

Ngoài sân bày tiệc rượu, các ông các bà bận đồ đẹp đẽ quây quần bên mâm cỗ, nâng rượu chúc tụng nhau. Nào là thằng bé tuấn tú, nào là thằng bé có tướng làm quan, nào là thằng bé ắt sẽ là người tài... họ tung hô cung chúc quan lên tận mây xanh. Quan khoái lắm, cười hà hà.

Bữa tiệc mãi đến xẩm tối mới dứt. Đêm đó, quan mời ca nương về hát. Mọi người trong thành đến rất đông, chật kin cả sân vườn, tiếng người cười nói cứ nườm nượp tới xem, vui như trẩy hội. Dạo trước quan vốn là người keo kiệt, nhưng bữa nay có chuyện vui nên ông mới hào phóng để mọi người cùng xem chứ bình thường thì còn lâu. Trừ phi người đến xem phải bỏ tiền ra để trả phí. Vậy nên đi xem của chùa, ai lại không khoái.

Đến giờ, tôi thấy người ta trải một chiếc chiếu ra sân. Một người đàn bà vận chiếc áo tứ thân, tóc vấn quanh đầu, tay ôm chiếc đàn đáy ngồi giữa chiếc chiếu, đôi bên trái phải là hai người đàn ông tuổi trạc ngũ tuần cầm bộ nhạc cụ. Xem chừng hay lắm, tôi không dám ra xem vì sợ bà cả mắng nên chỉ dám núp sau cây cột nhà mà coi trộm.

Dưới ánh nến mờ nhạt, người đàn bà kia vẻ trầm ngâm vài giây rồi như bừng tỉnh, cô khẽ cúi đầu, mỉm cười nhưng đôi mắt lại vô hồn nhìn vào khoảng không trống rỗng. Tiếng gõ nhịp từ hai người bên cạnh bắt đầu vang lên nhịp nhàng, đôi tay cô bắt đầu gảy đàn, đôi môi son đỏ bóng cũng mấp máy cất tiếng ca.

Hồng Hồng Tuyết Tuyết hư hự,

Mới ngày nào còn chưa biết chi chi.

Mười lăm năm thấm thoát có xa gì?

Ngoảnh mặt lại đã tới kỳ tơ liễu,

Ngã lãng du thời quân thượng thiếu,

Quân kim hứa giá, ngã thành ông. (1)

Người đàn bà kia chắc chỉ tầm hăm mươi nhăm, hăm mươi sáu với gương mặt thanh thoát, đôi mắt long lanh, đôi môi đỏ chót đang cất tiếng ca êm ái, nghe sao mà hay thế. Thật là thấm vào lòng người. Trong đêm tối, mọi thứ dường như tĩnh lặng, tôi chỉ còn nghe tiếng ca ấy vang mãi bên tai. Chẳng hiểu sao, nhìn người đàn bà kia tôi bỗng thấy ngưỡng mộ. Rồi, tôi ước. Ước gì ngày nào đấy tôi sẽ ngồi đó, tôi sẽ hát và mọi người sẽ ngưỡng mộ tôi. Nhưng rồi, cái điều ước ấy của tôi chợt tắt lịm đi. Tôi nhìn lại mình, tôi chỉ là một kẻ ở đợ.

...

Tôi từng nghĩ suốt cuộc đời này mình sẽ sống ở đây với mẹ, sống với kiếp ở đợ này mãi mãi giống như chị Quế. Chị ấy đã sống ở đây hơn mười năm rồi và không có ý định sẽ ra đi. Có lần tôi tò mò hỏi chị, chị chỉ mỉm cười, đôi mắt buồn thăm thẳm hướng ra xa. Sau này tôi mới biết, chị còn ở đây vì đang chờ. Chờ ai, chờ điều gì thì tôi cũng không rõ nữa.

Thế rồi, năm tôi tròn mười tuổi thì biến cố đã xảy ra. Năm ấy, quân Triệu manh nha tiến vào thành Hoàng Dương gây ra bao tội ác. Chúng giết người, cướp của, quấy phá dân... khiến người dân trong thành không ngày nào được yên thân, kẻ có tiền thì đã chạy trốn từ lâu, người nghèo thì đành ở lại mặc kệ đời. Chúa Bùi bất lực không chống chọi nổi nên ngay trong đêm trước khi quân Triệu tấn công đã cũng gia quyến và quần thần chạy trốn vào Nam.

Đương đêm, tôi còn chìm trong giấc ngủ say nồng sau một ngày làm việc mệt nhọc thì bị đánh thức bởi tiếng gọi của mẹ. Tiếng mẹ thầm thì, hơi thở mẹ nóng hổi phả vào tai tôi nghe rất rõ:

"Sen! Sen, mau dậy đi con. Chúng ta phải trốn thôi."

Tôi lười biếng lấy tay dụi dụi mắt, nhìn ngoài trời vẫn còn tối thui. Có chuyện gì thế nhỉ? Tôi nhìn không rõ gương mặt mẹ trong bóng tối, chỉ nhận ra ánh mắt mẹ đang hốt hoảng. Tôi thắc mắc:

"Chuyện gì vậy u?"

"Quân Triệu đánh vào thành. Nhà quan lớn đã theo chúa chạy vào Nam rồi. Mọi người trong nhà cũng đều chạy hết."

Quân Triệu? Là quân của Triệu Văn Hải ở mạn Bắc đó sao? Họ đã đánh tới đây rồi ư? Tôi nhớ có dạo anh Tếu kể quân chúa Triệu mạnh lắm lại ngạo mạn, chúng giết người không nương tay, nhất là những người có liên quan tới họ Bùi. Chúng tôi là người hầu nhà quan của chúa Bùi, vậy có được tính là liên quan không? Tôi không biết nhưng chắc chúng sẽ chẳng tha ai đâu.

Ngay trong đêm ấy, tôi và mẹ còn cả chị Quế vai khoác tay nải cùng trốn theo đám đông. Khi bước ra khỏi cổng, tôi còn lưu luyến ngoái lại nhìn ngôi nhà tôi đã sống từ bé tới giờ. Ngày ấy tôi còn nghĩ mình sẽ chẳng bao giờ rời khỏi căn nhà này, sẽ sống mãi ở đây đến già. Những ngày tháng tiếp theo mới thực khó khăn, gian nan.

...

Đi suốt mấy ngày trời, cuối cùng mẹ con tôi và chị Quế dừng chân lại ở một thôn trang hẻo lánh cách thành Hoàng Dương khá xa.

_____________

(1) Trích Hồng hồng tuyết tuyết.