Cuối năm, trời rét ngọt. Đây là thời điểm thuận lợi để những ngọn cải trời xanh mơn mởn. Và đã từ rất lâu rồi, rau cải trời hay còn gọi là rau tàu bay đã đi vào hồn ẩm thực xứ Quảng quê tôi...

Ở những vùng quê ven đồi xứ Quảng, hằng năm cứ vào mùa mưa, trên các vùng đồi núi xuất hiện một loại rau rừng mọc chen chúc, tươi tốt. Đó là rau cải trời. Sở dĩ, nó còn có cái tên khác là rau tàu bay, vì vào những ngày nhiều gió, những bông hoa mang theo hạt bay vương vãi khắp không gian, trên mặt đất, nên loại cây hoang dại đó đổi thành tên rau tàu bay. Vì tính chất bay xa lan rộng của nó, nên khắp những vùng đồi núi, hình ảnh rau tàu bay mọc dày đặc, xanh mởn.

Trong những bữa cơm gia đình tôi vào mỗi mùa mưa. Ngoài chén cá rô đồng kho mặn. Ngoài bắp chuối trộn tai heo, thì chén canh rau tàu bay không thể thiếu. Cứ vào mỗi buổi sáng, khi giọt sương còn đọng long lanh trên từng cánh rau, thì mẹ tôi và các bà thường xách rổ đến ven các đồi kiếm hái rau cải trời về, chế biến bữa cơm gia đình.

Trong lúc chị em tôi bắt đầu tan học trở về nhà, trong lúc bố tôi vừa ở ngoài đồng về để nghỉ trưa, thì mẹ tôi đã chuẩn bị đĩa rau cải trời, với chén nước mắm thơm lừng, chua ngọt đã được chuẩn bị để ăn cùng với cơm trắng, cá kho.

Không lấp lánh, phồn hoa như ở thành thị, cảnh và người quê tôi lúc nào cũng mang trên mình vẻ đẹp hiền hòa, chân chất. Quê tôi nằm bên cạnh nhánh sông Thu Bồn, đi thêm vài bước thì có vài ngọn đồi thấp thoáng, sơn thủy hữu tình nên nguồn thức ăn sẵn có trong tự nhiên vô cùng phong phú. Đó là những loại rau sạch không hoa chất, lúc nào cũng ướt át hơi nước, hơi sương. Đó là những con lươn, con ếch béo núc ních ẩn mình trên cánh đồng, hay đàn gà tơ núc ních bới giun sau cây rơm làng.

Đặc biệt là loại rau cải trời. Rau cải trời mọc tràn lan, khắp nơi ở các đồi gần nhà tôi. Mẹ tôi bảo rằng, thời điểm hái rau cải trời ngon nhất là vào buổi sáng. Chỉ cần hái phần thân non và lá của rau cải thì có thể chế biến thành nhiều món khác nhau như luộc, xào tỏi, nấu canh, lẩu... Món rau cải trời có thể bóp chua, muối chua như rau cải nhà. Nước luộc rau cải trời có thể vắt thêm chanh, thêm chút bột nêm ăn với cơm. Tuy bình dân nhưng lại có hương vị riêng và ngon. Món ăn mà mẹ tôi thường chế biến từ cây rau cải trời, đó là món rau cải trời xào với thịt bò tươi. Nhưng tôi vẫn thích nhất là rau cải luộc. Vì ít tốn thời gian, công sức, và mẹ đỡ vất vả hơn. Chỉ cần bắc nước sôi luộc trong vài phút, khi rau gần chín tới cho vài hạt muối vào, vớt ra để ráo và bày ra đĩa. Còn nước luộc cải thì chỉ cần cho thêm chút muối, vài hạt nêm là coi như có món canh cải để dùng.

Mẹ tổi còn kể rất nhiều món ăn xung quanh loại rau cải trời này. Rau cải trời nếu nấu canh với cá trê, cá lóc sẽ rất ngon và bổ. Đó đều là những thức ăn có sẵn trên đồng nội. Và nếu những lúc nhà tôi có ai bị cảm nắng, thì chỉ cần một tô canh cải trời, với cá trê trắng sẽ làm dịu cơn khát và hết bị cảm. Khỏi cần đến những viên thuốc cảm khó uống.

Ngoài ra, rau cải trời thường có vị đắng, mùi thơm, có tác dụng cầm máu, sát trùng cũng rất hay. Mẹ tôi từng bảo rằng, rau cải trời là loại thực phẩm có sẵn trong tự nhiên, giúp cả nhà ngoại vượt qua những trận đói dai dẳng của những năm mất mùa, đói khát.

Và rau cải trời, được bộ đội ta gọi với cái tên thân thương là rau tàu bay. Rau tàu bay là loại lương thực, giúp quân và dân ta "ăn no đánh thắng" một thời. Những ngày đói rét trong rừng, phải cầm cự để đánh giặc, thì có gì hơn là vài ngọn rau rừng xanh mướt, vài con cá ngoài suối. Trong đó, có rau tàu bay. Rau tàu bay mọc hồn nhiên giữa rừng núi, mạnh mẽ vượt qua bao khói đạn của chiến tranh, đã nuôi sống quân và dân ta trong trường kì kháng chiến.

Rau cải trời đã gắn với tuổi thơ ấu của tôi, gắn với mỗi bữa cơm gia đình thuần nông quê tôi. Và cái màu xanh đậm chất quê, sức sống mãnh liệt của rau cải trời giống như bản chất của người dân quê tôi, luôn biết vượt qua mọi khó khăn để vươn lên trong mọi hoàn cảnh. Mỗi người dân quê như mỗi cây cải trời, tự nhiên, mạnh mẽ vươn lên giữa trời đất.

Tôi yêu ngọn cải trời, yêu dáng mẹ qua những mùa mưa!

ST.