THIỀN SƯ TRUNG HOA

TẬP BA

H.T THÍCH THANH TỪ

ĐỜI THỨ MƯỜI SÁU SAU LỤC TỔ (tt)

50. THIỀN SƯ TRÍ TÀI

Ở Long Nha

Sư con nhà họ Thí, quê ở Thơ Châu. Còn trẻ đã hầu hạ ở pháp tịch Phật Giám, làm công tác chă?g từ khó khăn, tiếng vang cả tùng lâm.

*

Sư du phương đến Hoàng Long, gặp Thiền sư Tử Tâm ở tam môn, hỏi: - Từ đâu đến?

Sư xưng danh, liền biết là Trang chủ Tài ở Thái Bình Thơ Châu. Hôm khác, Sư vào thất, Tử Tâm hỏi: - Hội được câu tối sơ là hội được câu rốt sau, hội được câu rốt sau liền hội được câu tối sơ. Tối sơ rốt sau cầm ném một bên, thoại Bá Trượng dã hồ làm sao hội?

Sư thưa: - Vào cửa đã rành kiến giải đến, đâu cần lại nhắc lối nghẽn bùn.

Tử Tâm nói: - Trưởng lão Tâm chết trong tay Thượng tọa.

Sư thưa: - Ngữ ngôn tuy có khác chí lý vẫn không sai.

Tử Tâm hỏi: - Thế nào là việc không sai?

Sư thưa: - Chẳng gõ sừng Hoàng Long đâu biết châu dưới hàm.

Tử Tâm liền đánh.

Buổi đầu Sư trụ Nhạc Lộc, ngày khai đường Tăng hỏi: - Đức Sơn gậy Lâm Tế hét, ngày nay thỉnh Thầy vì kéo rút.

Sư đáp: - Tố rô tố rô.

Tăng hỏi: - Tố rô tố rô lại có ý Tây lai hay không?

Sư đáp: - Tố rô tố rô.

Do đây tùng lâm gọi Sư là Tài tố rô.

Sau Sư dời trụ Long Nha. Sư thượng đường khảy móng tay một cái nói: Khảy tay trọn thành tám vạn môn, sát-na diệt hết tam kỳ kiếp. Nếu cùng thấy được hành được, khỏe thì kinh hành mệt thì nghỉ. Nếu cũng chẳng hội, thêm con cồng cọc ném con trạnh.

Sư thượng đường nhắc Hòa thượng Tử Tâm tiểu tham nói: ?Nếu luận việc này như nhà người có ba con. Đứa thứ nhất thông minh trí tuệ hiếu dưỡng cha mẹ, tiếp đãi khách khứa coi sóc gia nghiệp. Đứa thứ hai hung hăng gian giảo say rượu mê gái, nằm bờ té bụi phá hoại gia nghiệp. Đứa thứ ba mù điếc câm ngọng, đậu bắp chẳng phân, mọi việc không rành chỉ biết ăn uống. Trong ba người này Hoàng Long cần chọn một người dùng. Lại có bốn câu: trong chết có sống, trong sống có chết, trong chết thường chết, trong sống thường sống. Đem bốn câu này nghiệm Thiền tăng trong thiên hạ. Sư nói: Gọi cái gì là bốn câu? Ba người tên họ là gì? Nếu hay hiểu được cùng Hoàng Long nắm tay đồng đi, lại không mảy may ngăn cách. Nếu như chưa thế, chẳng khỏi mượn nước dâng hoa đi vậy. Ba người cộng thể dụng phi dụng, bốn câu đồng âm không chẳng không. Muốn biết ba người cùng bốn câu. Quạ vàng mới mọc một vầng hồng.

Sư trụ Long Nha mười ba năm, dùng thanh đạm khổ hạnh tiếp chúng, Thiền tăng đều kính quí. Sau Sư dời trụ Vân Khê được bốn năm.

Đến niên hiệu Thiệu Hưng năm Mậu Ngọ ngày rằm tháng tám, Sư họp chúng giao việc chùa, viết kệ rằng:

Ngày trung thu năm Mậu Ngọ,

Xuất gia trụ trì việc xong,

Sắp đi chính mình còn không,

Có gì hư không khá kiếm.

Sư dạy dỗ như thường.

Đến ngày hai mươi ba, Sư lại họp chúng dạy: Niết-bàn sanh tử trọn là hoa đóm trong không, Phật và chúng sanh đều là Tăng ngữ. Cả thảy các ông nên phải làm sao? Chúng đều hạ ngữ mà không hợp. Sư hét rằng: Khổ! Khổ! Lại nói: Mây trắng vọt lên, trăng sáng tại trời. Nói xong, Sư lặng yên thị tịch.

*

51. THIỀN SƯ THỦ TUẦN PHẬT ĐĂNG

Ở Hà Sơn

Sư con nhà họ Thí quê ở Quận Chi. Trước đến tham vấn Thiền sư Anh ở Quảng Giám mà không khế hội, Sư sang chùa Thái Bình theo chúng thưa hỏi vẫn không có chỗ vào. Sư bèn cột cái chăn lại thệ rằng: - Đời này nếu không triệt, thề chẳng trải cái chăn này.

Khi ấy, Sư ngày ngồi, đêm đứng, như đi chôn ma mẹ. Trải qua bốn mươi chín ngày, chợt Phật Giám thượng đường nói: - Sum la cùng vạn tượng là sở ấn của một pháp.

Sư liền đốn ngộ đến yết kiến Phật Giám. Phật Giám nói: - Đáng tiếc một viên minh châu bị gã phong điên này lượm được.

Bèn hỏi Sư: - Linh Vân nói ?sau ngày thấy được hoa đào ấy, thẳng đến ngày nay vẫn chẳng nghi?, thế nào chỗ không nghi của Linh Vân?

Sư thưa: - Chớ nói Linh Vân chă?g nghi, chính nay tìm chỗ nghi trọn không thể được.

Phật Giám bảo: - Huyền Sa nói ?đúng đắn rất đúng đắn, dám bảo lão huynh còn chưa triệt?, trong đây chỗ nào kia chưa triệt?

Sư thưa: - Biết rõ Hòa thượng tâm lão bà tha thiết.

Phật Giám nhận đó. Sư lễ bái, đứng dậy trình kệ:

Ngày trọn ngó trời chẳng ngước đầu,

Hoa đào lả tả mới đưa tròng,

Dù anh lại có che trời lưới,

Thoát được lao quan tức liền thôi.

Phật Giám dặn dò khiến hộ trì. Đêm ấy Phật Giám to tiếng nói với chúng: - Khi này Thượng tọa Tuần ẩn ngủ đi vậy.

Viên Ngộ nghe được, nghi chưa đúng, bèn nới: - Ta phải khám qua mới được. Bèn sai người mời Sư đến, cùng Sư đi dạo núi, bỗng đến một cái đầm, Viên Ngộ xô Sư té xuống nước. Viên Ngộ đứng trên hỏi: - Ngưu Đầu khi chưa thấy Tứ Tổ thì thế nào?

Sư đáp: - Đầm sâu cá tụ.

Viên Ngộ hỏi: - Sau khi thấy thế nào?

Sư đáp: - Cây cao vời gió.

Viên Ngộ hỏi: - Khi thấy cùng chưa thấy thì thế nào?

Sư đáp: - Duỗi chân ở trong rút chân.

Viên Ngộ rất khen ngợi.

Phật Giám dời đến Tương Sơn sai Sư phân tòa thuyết pháp. Kế Sư trụ Hòa Sơn ở Lô Lăng. Sư thối Hòa Sơn lui về cố hương ở ẩn. Tăng tục đón Sư ở chùa Thiên Thánh. Sau Sư trụ Hà Sơn và Thiên Ninh.

Sư thượng đường: Cây dùi xoay, chiếc búa ở núi, Phật Tổ ra đời chưa dễ cho, dù khiến đề-hồ đầy thế gian, ông không bát báu làm sao lấy. A ha! Ha! Thần Sơn đập lưới, Đạo Ngô múa, dưa ngọt tột gốc ngọt, dưa đắng rễ cũng đắng.

Sư thượng đường nhắc thoại bà già thiêu am, Sư nói: Phò tông lập giáo phải là người kia, ông xem bà già nọ tuy là nữ nhân vẫn có tác lược trượng phu, hai mươi năm hao dầu tốn tương vẫn là khá biết, một hôm nhằm trên đầu sào trăm trượng làm cái rơi mất, dù được dùng tận bình sanh khí lực trong đầu, tự chẳng phải kẻ tục biết, cơ tưởng là khéo trọn thành vụng. Song tuy như thế, các người cần hội chăng? Sau tuyết mới biết sức tùng bá, việc khó mới thấy tâm trượng phu.

Sư thượng đường: Như Lai thiền, Tổ sư đạo, tối kỵ đem tâm bên ngoài thảo, từ cửa mà được tức phi trân, hoàn toàn chôn kín trong y báu. Hàng thiền gia phải đến sớm, mở toang cây chốt của Tổ sư, giặt giũ nhiều năm chiếc áo vải, phải quấy khen chê gởi cho không, đứng rộng ngang dài lẫn nhau tô?. Anh chẳng thấy Hàn Sơn lão, trọn ngày vui cười năm dài quét, người hỏi trong kia việc thế nào? Vào ruộng hoang chẳng lựa, nắm lấy đưa ra cỏ. Tham!

Tăng hỏi: - Thế nào là khách trong khách?

Sư đáp: - Đường khách như trời dài, cửa hầu tợ biển sâu.

Tăng hỏi: - Thế nào là khách trong chủ?

Sư đáp: - Dài nhân chỗ tiễn khách, nhớ được khi nhà riêng.

Tăng hỏi: - Thế nào là chủ trong khách?

Sư đáp: - Gặp nhau chẳng thiết hỏi tiền trình.

Tăng hỏi: - Thế nào là chủ trong chủ?

Sư đáp: - Một sớm quyền Tổ lệnh, ai là người xuất đầu.

Tăng hỏi: - Khách chủ đã nhờ Thầy chỉ dạy, hướng thượng tông thừa việc thế nào?

Sư đáp: - Biển cả nếu biết đủ, trăm sông phải ngược dòng.

Tăng lễ bái. Sư nói: - Thượng tọa Tuần ba mươi năm học được đấy.

*

Sư thường bảo chúng: Huynh đệ! Như có chỗ tỉnh ngộ, chẳng nệ thời tiết nhân duyên mời đến bày cái tin tức.

Đêm tuyết có vị Tăng đến gõ cửa phương trượng, Sư dậy cầm đuốc nghiêm chỉnh nạt rằng: Tuyết dầy nửa đêm cầu giải quyết tình nghi, tại sao mà chẳng đủ oai nghi. Tăng ngoái xem chiếc áo. Sư đuổi ra khỏi viện.

Mỗi khi nói với chúng, Sư nói: Tiên sư chỉ năm mươi chín, tôi năm mươi sáu vậy, ngày lại không nhiều.

Niên hiệu Thiệu Hưng năm Giáp Dần ngày giải chế, Sư thối tịch ở Thiên Ninh. Sư bảo Song Hòe cư sĩ Trịch Tích rằng: - Ngày tám tháng mười là kỵ Phật Giám, ắt tôi thời chí.

*

Sư xin về Chương Nam, ngày mùng bốn tháng mười, Trịnh Công sai em là Tăng Đạo Như đến thăm. Sư bảo: - Ông đến rất đúng lúc, trước một ngày cũng chẳng tốt, sau một ngày sai qua rồi. Tôi tuy cùng Phật Giám đồng điều sanh trọn chẳng cùng đồng điều tử. Sáng mai nên vì ta tìm một chiếc thuyền nhỏ đến.

Đạo Như hỏi: - Cần dài hay cần cao?

Sư bảo: - Cao chừng năm thước.

Qua ba ngày, lúc gà gáy sáng, Sư ngồi ngay thẳng như thường. Thị giả xin để kệ. Sư bảo: - Chă?g từng làm được.

Nói xong, Sư tịch.

Đệ tử hỏa thiêu, chiếc lưỡi vẫn còn.

*

52. THIỀN SƯ SĨ KHUÊ TRÚC AM

Ở Long Tường

Sư con nhà họ Sử ở Thành đô. Buổi đầu Sư nương thầy Tông Nhã ở chùa Đại Từ, tâm say Lăng Nghiêm trải qua năm năm. Sư dạo đi phương Nam yết kiến các hàng tôn túc rồi mới đến Long Môn. Sư đem chỗ bình thường sở đắc bạch Phật Nhãn. Phật Nhãn bảo: - Ông hiểu tâm đã tột, chỉ thiếu gắng sức mở mắt thôi. Sư bèn vào nhà ban chức sự.

Một hôm Sư đứng hầu hỏi rằng: - Khi tuyệt đối đãi thì thế nào?

Phật Nhãn đáp: - Giống hệt ông trong Tăng đường bạch chùy. Sư mờ mịt. Đến chiều Phật Nhãn vào nhà ban chức sự, Sư đem thoại khi sáng hỏi. Phật Nhãn bảo: - Ngôn ngữ nhàn.

Ngay lời này Sư đại ngộ.

Cuối niên hiệu Chánh Hòa (1116) Sư trụ trì ở Thiên Ninh, từng dời đến nhiều ngôi danh lam. Khoảng niên hiệu Thiệu Hưng (1131-1163), Sư vâng chiếu đến khai sơn chùa Năng Nhơn ở Nhạn Đãng. Khi ấy, Chơn Yết ở Giang Tâm nghe Sư đến, e duyên pháp chưa chín, đặc biệt qua sông đón Sư về phương trượng lạy chín lạy để dẫn dụ người xứ Ôn. Do đó, dân chúng hợp nhau qui kính. Chưa xem giấy cử, đồ chúng kia sợ hành qui pháp, giữa đêm phóng lửa đốt, ngôi chùa trở thành một đống ngói gạch vụn. Sư cột chùm cây làm thất, đăng tòa dạy chúng: Thích nhàn chẳng đánh trống Cổ Sơn, dưỡng già lại xem núi Nhạn Đãng, gác đẹp lầu to toàn chẳng thấy, bên suối nhà tranh hai ba căn. Lại có người cùng chung ra tay chăng? Sư hét một hét xuống tòa. Tín thí đến nghe pháp góp sức xây dựng chưa bao lâu thành ngôi chùa khang trang. Kế đó, Sư bị bổ đến Giang Tâm.

Sư thượng đường: Muôn năm một niệm, một niệm muôn năm, hòa y trong bùn lẫn, rửa chân trên giường ngủ, việc đã trải qua chỉ như hiện nay, biển cả sóng to vỗ, tiểu nhân tấc vuông sâu. Sư cầm cây gậy lên nói: Cả thảy các ngươi chưa được lối vào, cần phải được lối vào, đã được lối vào, cần phải có con đường xuất thân mới được. Đại chúng! Thế nào là một con đường xuất thân? Sư im lặng giây lâu nói: - Tùng hiện đáy khe tuyết khó đè, bên trời gió thổi trăng nào động. Sư chao cây gậy một cái, xuống tòa.

Sư thượng đường: Muôn cơ chẳng đến, mắt thấy sắc, tai nghe tiếng, một câu hiện bày, đầu đội trời chân đạp đất. Các ông chỉ biết ngày nay là mùng một tháng năm, đâu chẳng biết ?quạ vàng nửa đêm đi gấp gấp, thỏ ngọc ngày mai biển đông lên?. Sư lấy phất tử gõ giường thiền một cái xuống tòa.

Sư thượng đường: Rõ ràng không ngộ, có pháp tức mê. Các người nhằm trong ấy lập chẳng được, các người nhằm trong ấy trụ chẳng được. Nếu lập thì nguy, nếu trụ thì mù. Cần phải ý chẳng dừng huyền, câu chẳng dừng ý, dụng chẳng dừng cơ. Ba điều này đã rõ, tất cả chỗ không nên bó buộc tự nhiên hiện tiền, chẳng phải chiếu cố tự nhiên minh bạch. Tuy nhiên như thế, lại phải biết có việc hướng thượng. Mưa lâu chẳng tạnh. Dốt!

Sư thượng đường: Một lá rụng thiên hạ thu muốn cùng ngàn dặm mắt, lại lên một từng lầu. Một hạt bụi dấy đại địa thâu, Gia Châu đánh voi lớn, Thiểm Phủ tắm trâu sắt. Kẻ sáng mắt nên làm sao? Sư im lặng giây lâu nói: Hạn lâu mái thềm vắng, cầu trôi nước chẳng trôi. Sư chao cây gậy xuống tòa.

Sư thượng đường: ?Kiến kiến chi thời kiến phi thị kiến, kiến du ly kiến kiến bất năng cập?, hoa rơi có ý theo giòng nước, giòng nước vô tình luyến hoa rơi. ?Các cái có thể trả tự nhiên chẳng phải ông, cái chẳng bị ông trả chẳng phải ông là ai?? Thường hận xuân về không chỗ kiếm, đâu ngờ chuyển nhập trong đây rồi. Sư hét một tiếng nói: Sau ba mươi năm chớ nói Năng Nhơn (chùa) dạy phá hoại nam nữ nhà người.

Tăng hỏi: - Thế nào là ý Tổ sư Tây sang?

Sư đáp: - Nhà đông đốt đèn nhà tây ngồi tối.

Tăng hỏi: - Chưa biết ý chỉ thế nào?

Sư đáp: - Ngựa nên gác yên, lừa nên cột dây.

Tăng lễ bái. Sư bảo: - Thiền tăng lanh lợi, chỉ tiêu một cái, Sư bèn nói: - Ngựa nên gác yên, lừa nên cột dây, Thiền tăng lanh lợi chỉ tiêu một cái, dù khiến nhà đông đốt đèn sáng, chưa hẳn nhà tây ngồi trong tối, Tây sang ý chỉ hỏi thế nào, ông thầy lắm mồm tự chuốc họa.

Tăng hỏi: - Thế nào là đệ nhất nghĩa?

Sư đáp: - Ông hỏi ấy là đệ nhị nghĩa.

Tăng hỏi: - Con chó lại có Phật tánh hay không, Triệu Châu nói không, ý chỉ thế nào?

Sư đáp: - Một phen bị rắn cắn, sợ thấy dây giếng đứt.

Tăng hỏi: - Chim én sâu bàn thật tướng khéo nói pháp yếu, lý này thế nào?

Sư đáp: - Chẳng bằng nhạn ngậm lau.

Tăng hỏi: - Thế nào là Phật?

Sư đáp: - Con rùa cửa động Hoa Dương.

Tăng hỏi: - Tổ Đạt-ma xây mặt vào vách ý chỉ thế nào?

Sư đáp: - Kim mộc thủy hỏa thổ, sao La Hầu Kế Đô.

Tăng hỏi: - Câu có câu không như bìm nương cây là thế nào?

Sư đáp: - Làm giặc lòng người rỗng.

Tăng hỏi: - Quốc sư ba phen gọi thị giả lại là sao?

Sư đáp: - Đánh trống khỉ đùa giỡn, trống vỡ khỉ chạy tan.

*

Đến ngày mười tám tháng bảy năm Bính Dần, Sư gọi Trưởng lão Tông Phạm đến dặn dò việc sau. Hôm sau, Sư tắm gội đánh chuông họp chúng đến tòa ngồi yên thị tịch.

*

53. THIỀN SƯ PHÁP TRUNG MỤC AM

Ở Hoàng Long

Sư con nhà họ Đào quê ở Tứ Minh. Năm mười chín tuổi, Sư thi kinh được độ làm Tăng. Buổi đầu, Sư tập Thiên Thai giáo ngộ được yếu chỉ Nhất tâm tam quán. Song chưa có thể mất dấu, Sư khắp tham các bậc danh túc, đến Long Môn. Sư xem xe nước xoay liền ngộ được tâm yếu. Sư thuật kệ:

Chuyển đại pháp luân,

Trước mắt bao trong,

Lại hỏi thế nào

Nước đẩy xe đá.

Sư trình Phật Nhãn. Phật Nhãn hỏi: - Trong kia việc thế nào?

Sư thưa: - Dưới khe nước thường chảy.

Phật Nhãn nói: - Ta có một câu rốt sau đợi phân phó cho ông.

Sư liền bịt tai mà đi.

Sau Sư đến Lô Sơn ở trong cây khô tại Đồng An tuyệt thực ngồi lặng lẽ. Khoảng niên hiệu Tuyên Hòa (1119-1125) vùng Tương Đàm đại hạn dân chúng cầu đảo mà không mưa. Sư liền nhảy vào Long Uyên hô to: Nghiệp súc nên mưa một thước. Liền đó trời mưa. Sư ở Nam Nhạc mỗi khi đi cỡi cọp mà dạo. Những hàng Nho, Thích nhìn theo làn bụi mà lễ bái. Sau Sư trụ ở Hoàng Long.

Sư thượng đường: Trương Công uống rượu Lý Công say, Lý Công say tỉnh hỏi Trương Công, vừa khiến Trương Công vẻ không vui, vẻ không vui chẳng bằng về nhà ngủ.

Sư thượng đường: Hôm nay nửa tháng giêng có việc gì anh đoạn, tối kỵ hai tròng mắt, bị người đốt đèn chích.

Sư thượng đường: Ta có một câu ấy, chẳng nhờ miệng chư thánh, chẳng động lưỡi chính mình, chẳng tiếng hơi ra vào, phi tình thức phân biệt. Giả sử Tịnh Danh ngậm miệng nơi Tỳ-da, Thích-ca đóng nơi thất Ma-kiệt, giống hệt bịt tai nghe linh, chưa khỏi tiết lậu thiên cơ. Dù cho Đức Sơn vào cửa liền đánh, Lâm Tế vào cửa liền hét, nếu nhằm dưới cửa Mục Am, kiểm điểm đem lại chỉ là một cây cọc. Ngàn thứ ngôn muôn cách nói, chỉ cốt dạy anh nhà mình hết. Mặc tình đại địa hư không bảy lồi tám lõm.

*

Tăng hỏi: - Thế nào là Phật?

Sư đáp: - Chớ nhằm bên ngoài tìm.

Tăng hỏi: - Thế nào là tâm?

Sư đáp: - Chớ nhằm bên ngoài tìm.

Tăng hỏi: - Thế nào là đạo?

Sư đáp: - Chớ nhằm bên ngoài thảo.

Tăng hỏi: - Thế nào là thiền?

Sư đáp: - Chớ nhằm bên ngoài mà truyền.

Tăng hỏi: - Cứu kính thế nào?

Sư đáp: - Chỗ lặng tát-bà-ha.

Tăng hỏi: - Đại chúng nhóm họp thỉnh Thầy cử xướng.

Sư dựng đứng cây phất tử. Tăng thưa: - Xin Thầy lại bày phương tiện.

Sư gõ giường thiền một cái.

*

Sau Sư thị tịch đồ chúng xây tháp tại động Hương Nguyên.

*

54. THIỀN SƯ ĐẠO HẠNH TUYẾT ĐƯỜNG

Ở Ô Cự

Sư họ Diệp quê ở Xử Châu, nương Thiền sư Anh ở Phổ Chiếu Thất Châu được độ. Sư đến tham vấn Phật Nhãn. Một hôm, Sư nghe Phật Nhãn nhắc câu chuyện ?Huyền Sa chạm đến ngón chân?, liền đại ngộ.

*

Sau khi Sư trụ, thượng đường: Hội tức liền hội ngọc vốn không tỳ, nếu nói chẳng hội tai cối sanh hoa, thử hỏi chín năm xây mặt vào vách, sao bằng đại hội niêm hoa. Nam Minh (Sư) thương xót thế ấy, cũng là thuận gió ném cát. Tham!

*

Sư thượng đường: Mây che đảnh núi trăm chim tiếng im, trăng ẩn đầm lạnh châu rồng tự chói. Chính khi thế ấy liền được kèo đá bỗng nhiên đại ngộ, động đá chóng vậy thôi tâm, hư không mở miệng làm chứng, khe bắc thầy đá gật đầu, mọi người thảy ở trong ấy ngủ khò, cười chết trâu sắt Thiểm Phủ.

Sư thượng đường: Phật nói ba thừa mười hai phần giáo đốn tiệm thiên viên, người si trước mặt chẳng được nói mộng. Tổ sư tây sang chỉ thẳng tâm người thấy tánh thành Phật, người si trước mặt chẳng được nói mộng. Lâm Tế tam huyền, Vân Môn tam cú, Động Sơn ngũ vị, người si trước mặt chẳng được nói mộng. Nam Minh (Sư) nói thế ấy lại khỏi bị người kiểm trách hay không? Sở dĩ cổ nhân nói: người máy đá giống như ông, cũng biết xướng bài ca, ông nếu giống người đá, Tuyết khúc cũng nên hòa. Lại có hòa Tuyết khúc hay chăng? Nếu có kêu lại cùng Lão tăng rửa chân.

*

Sư thượng đường: Khắp thân là miệng nói được phân nửa, khắp thân là mắt dùng được một cây, chỗ dùng chẳng đến nói có dư, chỗ nói không đến dùng không hết. Vì thế nói: Đang dùng không nói, đang nói không dùng, dùng nói đồng thời dùng nói chẳng đồng thời. Các người nếu có nghĩ nghị, Tây Phong dưới gót chân ông.

*

Sư đến Quốc Thanh chúng thỉnh thượng đường: Câu cũng cắt ý cũng cắt, chỗ bặt hào bặt ly như non như núi. Câu cũng đến ý cũng đến, chỗ như non như núi bặt hào bặt ly. Nếu chợt đẩy ra một lối, ý câu đều đến đều chẳng đến, đều cắt đều chẳng cắt. Dù được ngoài ba câu bặt lao quan, ngoài sáu câu không tiêu đích. Chính khi thế ấy một câu làm sao nói? Nghiêng che đồng đường chẳng đồng dấu, cùng nhau nắm tay lên đài cao.

*

Sư thượng đường nhắc Triệu Châu dạy chúng nói: Lão tăng trừ đi hai thời cơm cháo là chỗ tạp dụng tâm. Sư bảo: Hôm nay sáng tháng sáu, cư sĩ đánh trống Trưởng lão đăng đường. Cả thảy các ngươi thảy đến trong đây tạp dụng tâm.

Sư thượng đường nhắc: ?Tăng hỏi Vân Môn: - Thế nào là câu kinh người? Vân Môn đáp: - Vang.? Sư bảo: - Câu Vân Môn đáp vị Tăng này chẳng được liền thôi, lại hô hào cơm cháo để hợp bình sanh.

Sư thượng đường: Hoàng Mai mưa mạch thu hàn, thế ấy hội rất vô đoan, thời tiết nhân duyên nghĩa Phật tánh, cả thảy đều là đầu lâu khô.

Sư dạy chúng nhắc: ?Hòa thượng Cơ hỏi Tăng: Thiền lấy gì làm nghĩa? Chúng hạ ngữ đều không hợp lý. Tăng thỉnh ích Hòa thượng Cơ. Hòa thượng Cơ thay rằng: Lấy chê bai làm nghĩa.? Sư bảo: Chư Phật ba đời là chê bai, hai mươi tám vị Tổ ở Tây Thiên là chê bai, sáu vị Tổ ở Trung Hoa là chê bai, Hòa thượng khắp thiên hạ là chê bai, các người là chê bai, Sơn tăng là chê bai, trong đây lại có người chẳng chê bai hay không? Bàn huyền nói diệu hà sa số, đâu giống Song Phong chê được gần.

Sư có chút bệnh, đệ tử giáo thọ Uông Công Kiều đến thăm. Sư đem việc sau dặn dò xong, để kệ rằng:

Biết thì biết bản tâm mình,

Thấy thì thấy bản tánh mình,

Biết được bản tâm bản tánh,

Chính là tông môn đại bệnh.

Hôm sau, Sư tắm gội mặc y phục ngồi kiết già thị tịch.

*

55. THIỀN SƯ MINH BIỆN CHÁNH ĐƯỜNG

Ở Đạo Tràng

Sư họ Du quê ở bổn quận, thuở nhỏ thờ Thiền sư Uẩn ở Báo Bổn đến được thọ giới cụ túc. Sau Sư dạo đi tham vấn các bậc tôn túc, đến Tây Kinh ở Thiếu Lâm nghe vị Tăng nhắc Phật Nhãn dùng cổ thi phát minh vua nước Kế-tân chém Tôn giả Sư Tử rằng:

Đầu sông Dương Tử, dương liễu xuân,

Hoa dương buồn chết người qua sông.

Một tiếng sáo tây lìa trạm tối.

Anh đến Tiêu Tương tôi đến Tần.

Sư thầm có chỗ khế hội. Sư liền tìm đến Long Môn xin vào thất. Phật Nhãn hỏi: - Từ trước Tổ sư nhân duyên sách vở cho ông hiểu được.

Chợt đưa nắm tay hỏi: - Cái này tại sao gọi là nắm?

Sư toan đáp. Phật Nhãn bụm miệng Sư nói: - Chẳng được khởi đạo lý. Khi ấy Sư chóng bỏ tri kiến.

Sau khi Sư trụ, thượng đường: Bên miệng cọp mạnh lượm được, trên đầu rắn độc an bài, lại chẳng đóng cọc dời thuyền, xoay đầu riêng có sanh nhai. Bà già bị ta khám phá xong, trong viện Đại Bi có làng trai.

Sư thượng đường: Tịnh ngũ nhãn phún vàng xuân sắc chiều, đắc ngũ lực thổi rơi hoa đào biếc, duy chứng mới biết khó thể lường. Sư chao cây gậy nói: Một mảnh, người nào được truyền mười vạn nhà.

Sư thượng đường: Hoa nở trên gò tơ liễu bên bờ, hoàng anh điệu đàn thúc dạ, cỏ thơm vào câu Tạ công. Nào hẳn nghe tiếng ngộ đạo thấy sắc minh tâm. Chẳng những trên nước tìm bọt, đã là trong mắt dính bụi. Sư vạch ngực nói: ? Các ông hãy xem thân sắc vàng tía của ta đây, ngày nay ắt còn ngày mai thì không.? Giống như không gió nổi sóng, toàn chẳng biết hổ thẹn. Hãy nói việc ngày nay là thế nào? Khéo kẻ mê gặp Đạt-ma, chẳng biết ai hiểu tiếp nối.

Tăng hỏi: - Thế nào là Phật?

Sư bèn khảy móng tay ba cái. Tăng hỏi: - Nói nín kẹt ly vi, thế nào thông chẳng phạm?

Sư đáp: - Thân ngang ngoài tam giới, riêng thoát trước muôn cơ.

Tăng hỏi: - Chỉ như Phong Huyệt nói ?thường nhớ Giang Nam trong tháng ba, chá cô hót chốn trăm hoa ngát?, lại là sao?

Sư đáp: - Nói cái gã chẳng nấc cục ấy làm gì?

Tăng hỏi: - Tre gầy gió nam lay nhè nhẹ, trăm hoa đầy đất nhặt từ từ.

Sư hỏi: - Ông nhằm chỗ nào thấy Phong Huyệt?

Tăng thưa: - Trong tai trong mắt rất thích thú.

Sư bảo: - Nghĩ lường không giao thiệp.

Tăng hỏi: - Thế nào là Phật?

Sư đáp: - Không củi lửa mạnh đốt.

Tăng hỏi: - Thế nào là Pháp?

Sư đáp: - Nghèo làm trong dáng giàu.

Tăng hỏi: - Thế nào là Tăng?

Sư đáp: - Bà già bán quạt tay che trời.

Tăng hỏi: - Thế nào là lật cước bồng của Hòa thượng?

Sư bảo: - Chẳng đáp thoại này.

Tăng hỏi: - Vì sao chẳng đáp?

Sư cười to nói: - Nuốt chẳng vô mửa chẳng ra.

Ngày kỵ Phật Nhãn, Sư niêm hương: Hòa thượng Long Môn Xiển đề lạo đảo, chẳng tin Phật pháp diệt trừ thiền đạo, đạp vỡ Tỳ-lô cổng tiến lên, con mèo rửa mặt tự nó? tốt. Một cây hương trầm đốt trên lò, kéo tay vạch ngực luống sầu thảm. Sư quơ tay nói: Thôi buồn thảm! Sư lấy tọa cụ vắt lên vai làm người nữ lạy, nói: Chớ lạ trong phòng con dâu, phạm đến đại nhân tốt.

*

Sư làm bài tán Đạt-ma ră?g: ?Trước gác Thăng Nguyên bối rối, bờ ngọn Lạc Dương trái bày, da tủy truyền thành nói cán, chiếc giày không đâu chôn vùi, chẳng phải một phen xương lạnh buốt, đâu được hoa mai ngát mùi thơm.?

Sắp lâm chung, Sư đăng tòa cầm cây gậy lia bên trái một cái nói: - Ba mươi hai tướng không tướng này. Sư lia bên phải một cái nói: - Tám mươi vẻ đẹp không đẹp này. Cây viết Tăng Dao vẽ chă?g thành, Chí Công bày ra cỏ khô. Sư lại lia một cái nhìn đại chúng nói: - Chớ áo não, thẳng đây thừa kế thôi lại thảo. Sư xuống tòa về phương trượng, ngồi kiết già ngay thẳng thị tịch.

