1. Khung hoang kinh te trong chu nghia tu ban

. Hinh thuc dau tien va pho bien trong nen san xuat tu ban chu nghia la

khung hoang san xuat "thua". Khi khung hoang no ra hang hoa khong tieu thu duoc, san

xuat bi thu hep, nhieu doanh nghiep bi vo no, pha san, tho thuyen bi that nghiep, thi truong bi roi loan. Tinh trang thua hang hoa khong phai la so voi nhu cau cua xa hoi,

ma la "thua" so voi suc mua co han cua quan chung lao dong. Trong luc khung

hoang thua dang no ra, hang hoa dang bi pha huy thi hang trieu nguoi lao dong lai lam

vao tinh trang doi kho vi ho khong co kha nang thanh toan.

Nguyen nhan cua khung hoang kinh te tu ban chu nghia bat nguon tu chinh mau

thuan co ban cua chu nghia tu ban. Do la mau thuan giua tinh chat va trinh do xa hoi

hoa cao cua luc luong san xuat voi che do so huu tu nhan tu ban chu nghia ve tu lieu

san xuat chu yeu cua xa hoi. Mau thuan nay bieu hien ra thanh cac mau thuan sau:

- Mau thuan giua tinh to chuc, tinh ke hoach trong tung xi nghiep rat chat che va khoa

hoc voi khuynh huong tu phat vo chinh phu trong toan xa hoi.

- Mau thuan giua khuynh huong tich luy, mo rong khong co gioi han cua tu ban voi

suc mua ngay cang eo hep cua quan chung do bi ban cung hoa.

- Mau thuan doi khang giua giai cap tu san va giai cap lao dong lam thue.

Cuoc khung hoang kinh te dau tien no ra vao nam 1825 o nuoc Anh va cuoc

khung hoang dau tien mang tinh chat the gioi tu ban chu nghia no ra vao nam 1847.

2. Tinh chu ky cua khung hoang kinh te trong chu nghia tu ban

Khung hoang kinh te xuat hien lam cho qua trinh san xuat tu ban chu nghia mang

tinh chu ky. Trong giai doan tu do canh tranh cua chu nghia tu ban, cu khoang tu 8 den

12 nam nen kinh te tu ban chu nghia lai phai trai qua mot cuoc khung hoang kinh te.

Chu ky kinh te cua chu nghia tu ban la khoang thoi gian nen kinh te tu ban chu nghia

van dong tu dau cuoc khung hoang nay den dau cuoc khung hoang sau. Chu ky kinh te

gom bon giai doan: khung hoang, tieu dieu, phuc hoi va hung thinh.

- Khung hoang la giai doan khoi diem cua chu ky kinh te moi. o giai doan nay,

hang hoa e thua, u dong, gia ca giam manh, san xuat dinh tre, xi nghiep dong cua, cong

nhan that nghiep hang loat, tien cong ha xuong. Tu ban mat kha nang thanh toan cac

khoan no, pha san, luc luong san xuat bi pha hoai nghiem trong. Day la giai doan ma

cac mau thuan bieu hien duoi hinh thuc xung dot du doi.

- Tieu dieu: dac diem o giai doan nay la san xuat o trang thai dinh tre, khong con

tiep tuc di xuong nua nhung cung khong tang len, thuong nghiep van dinh don, hang

hoa duoc dem ban ha gia, tu ban de roi nhieu vi khong co noi dau tu. Trong giai doan

nay de thoat khoi tinh trang be tac, cac nha tu ban con song sot tim cach giam chi phi

bang cach ha thap tien cong, tang cuong do va thoi gian lao dong cua cong nhan, doi

moi tu ban co dinh lam cho san xuat van con loi trong tinh trang ha gia. Viec doi moi tu

ban co dinh lam tang nhu cau ve tu lieu san xuat va tu lieu tieu dung, tao dieu kien cho

su phuc hoi chung cua nen kinh te.

- Phuc hoi: la giai doan ma cac xi nghiep duoc khoi phuc va mo rong san xuat.

Cong nhan lai duoc thu hut vao lam viec; muc san xuat dat den quy mo cu, vat gia tang len, loi nhuan cua tu ban do do cung tang len.

- Hung thinh: la giai doan san xuat phat trien vuot qua diem cao nhat ma chu ky

truoc da dat duoc. Nhu cau va kha nang tieu thu hang hoa tang, xi nghiep duoc mo rong

va xay dung them. Nhu cau tin dung tang, ngan hang tung tien cho vay, nang luc san

xuat lai vuot qua suc mua cua xa hoi. Do do, lai tao dieu kien cho mot cuoc khung

hoang kinh te moi.

Hau qua:Khung hoang kinh te no ra lam cho nang luc san xuat cua nen kinh te tu ban chu

nghia bi pha hoai du doi; hang loat xi nghiep bi dong cua, quy mo san xuat bi thu hep,

gia ca giam xuong, thuong mai bi thu hep, nhieu ngan hang khong hoat dong, thi truong

chung khoan bi roi loan, gia co phieu ha thap. Hang loat cac xi nghiep vua va nho bi vo

no, pha san. Cuoc khung hoang kinh te nam 1929-1933 da lam giam 1/3 san luong cong

nghiep, 2/3 mau dich quoc te trong hon 50 nuoc. Nuoc My da pha huy 92 lo nau sat,

pha di 10,4 trieu mau Anh cay bong, huy 6,46 trieu con lon. Braxin pha huy 22 trieu bao

ca phe. Dan Mach pha huy 117.000 con gia suc.

Trong khi mot khoi luong cua cai khong lo nhu vay bi tieu huy thi hang trieu

nguoi lao dong lai lam vao canh ban cung doi kho. Hang trieu nguoi lao dong lam thue

bi mat viec lam. Loi dung tinh trang that nghiep gia tang, cac nha tu ban tang cuong boc

lot cong nhan bang cach ha thap tien cong, tang cuong do, tang thoi gian lao dong.

Khong nhung cong nhan o chinh quoc bi boc lot, ma nhan dan o cac nuoc thuoc dia,

phu thuoc cung chiu chung canh ngo. Vi vay, khung hoang kinh te thuc day mau thuan

doi khang giua giai cap tu san voi vo san; giua tu ban voi cac dan toc thuoc dia cang

them sau sac.

Do hau wa to lon nen viec ngien cuu van de khung hoag tro nen het suc wan trog.de ngan ngua nhug hau wa to lon ma khung hoag kt gay ra