b1. Về sự cần thiết đổi mới cơ chế tài chính GD

1. Việc QL NSGD thực tế rất phân tán: ở các địa phương QL 74% NSNN cho GD hàng năm, các bộ, ngành khác chỉ 21%, Bộ GD-ĐT QL 5%. Các địa phương và bộ ngành khác không có báo cáo về tình hình và hiệu quả sử dụng NSNN cho GD cho Bộ GD-ĐT. Vì vậy Bộ không thể đánh giá hiệu quả đầu tư của NN cho GD trong toàn Quốc.

2. Mức chi đầu tư XD cơ bản còn thấp so với nhu cầu rất lớn của các ngành.

3. Định mức phân bổ NS cho GD chưa gắn chặt với các tiêu chí đảm bảo chất lượng GD (đội ngũ  GV, điều kiện về CSVC), chưa làm rõ trách nhiệm chia sẻ chi phí đào tạo giữa NN với người học ở GD nghề nghiệp và GD ĐH, về cơ bản vẫn mang nặng tính bao cấp bình quân.

4. Việc XD định mức chi và phân bổ NSNN cho GD vẫn chủ yếu dựa vào kinh nghiệm.

5. Việc giao kế hoạch thu chi NS hàng năm chưa gắn với kế hoạch phát triển trung hạn vài dài hạn của ngành, gây khó khăn cho việc chủ động sắp xếp thứ tự ưu tiên thực hiện các nhiệm vụ, chế độ chính sách và cân đối giữa nhu cầu chi và khả năng nguồn lự tài chính công.

6. Mức học phí thấp không phù hợp với mặt bằng giá cả cùng với chính sách cải cách tiền lương trong những năm qua. Từ 2000 đến 2008, mức giá tiêu dùng tăng 1,84 lần.

7. Một số chính sách miễn, giảm học phí và học bổng hiện nay đã thể hiện không còn hợp lý. Các cơ sở GD-ĐT phải tự thực hiện việc miễn giảm học phí mà lẽ ra đây phải là trách niệm của NN về chính sách XH. Việc miễn giảm học phí đối với SV ngành sư phạm mà không gắn với việc sau khi ra trường có làm trong hệ thống GD hay không là chưa hợp lý. Thiếu cơ chế hỗ trợ HS thuộc gia đình có hoàn cảnh khó khăn nhưng không thuộc địa bàn của chương trình 135.

8. Cơ chế huy động các nguồn lực XH đầu tư cho GD chưa đồng bộ.

9. Cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm về nhiệm vụ, tổ chức bộ máy và tài chính trong các cơ sở GD công lập nhìn chung còn hạn chế về tác dụng.

b2.Về mục tiêu:

- Xây dựng cơ chế tài chính mới cho GD nhằm huy động ngày càng nhiều và sử dụng có hiêu quả nguồn lực của NN và XH để nâng cao CL và tăng quy mô GD-ĐT, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, thực sự coi phát triển GD là Quốc sách hàng đầu.

- XD hệ thống các chính sách để tiến tới mọi người ai cũng được hưởng nền GD có chất lượng ngày càng cao.

    Để thực hiện được hai mục tiêu tổng quát nói trên Đề án cần đạt được 3 yêu cầu cụ thể sau:

1.    Làm rõ hiện trạng, ưu điểm, hạn chế của cơ chế tài chính GD nước ta.

2.    Thu thập để tham khảo các chỉ số phát triển và tài chính GD qua các nước phát triển và các nước mới phát triển làm một cơ sở quan trọng khi quyết định chính sách tài chính GD nước ta.

3.    Căn cứ yêu cầu PT GD phục vụ PT đất nước trong giai đoạn đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa từ nay đến 2020, đề án xác định các nội dung cần thiết đổi mới cơ chế tài chính GD tới 2014.

b3. Nội dung cơ chế tài chính GD được hiểu gồm 8 nội dung

1.    Xác định nhu cầu tài chính cho các mục tiêu phát triển giáo dục. Xác định  các nguồn lực từ ngân sách nhà nước và xã hội  và các giải pháp huy động và sử dụng tài chính khả thi và hiệu quả, từ đó đảm bảo cân đối nhu cầu và nguồn lực tài chính bền vững cho phát triển hệ thống GD Quốc dân.

2.    Quy định về trách nhiệm và quyền hạn của các cơ quan quản lý nhà nước trung ương và đại phương trong việc lập và thực hiện kế hoạch ngân sách giáo dục.

3.    Quy định về nguyên tắc xác định mức học phí mầm non, phổ thông và giáo dục nghề nghiệp. Quy định về thẩm quyền quyết định mức học phí của các cơ quan trung ương, địa phương và các cơ sở GD.

4.    XD các CS của NN để hỗ trợ việc học tập của nhân dân; quy định đối tượng không phải đóng học phí, miễn giảm học phí, đối tượng được hỗ trợ chi phí học tập; đối tượng được hưởng học bổng chính sách và trợ cấp xã hội; đối tượng được vay vốn ưu đãi để đi học. quy định cơ chế thực hiện miễn giảm học phí và hỗ trợ chi phí học tập.

5.    Xây dựng cơ chế và chính sách khuyến khích xã hội đầu tư cho giáo dục

6.    Quy định về lương và các chính sách khuyến khích đối với nhà giáo và cán bộ QLGD.

7.    Quy định các nghĩa vụ và quyền hạn về tài chính đối với các cơ sở GD

8.    Quy định về trách nhiệm và quyền giám sát, kiểm tra các bộ và cơ quan quản lý NN đối với việc sử dụng ngân sách giáo dục.