"Nỗ lực giữ chánh niệm

Cẩn thận từng việc làm

Sống thuận theo đạo lý

Tiếng lành sẽ lan xa"

(II-Phẩm Không Phóng Dật, Pháp Cú 24)

Tích Pháp Cú: Một thời thành Vương Xá bị bệnh dịch. Gia đình Côm-ba-gô-sa-ca trốn khỏi thành bỏ lại trong nhà một kho tàng đầy tiền vàng chôn giữa nhà. 12 năm sau cha mẹ chết. Côm-ba quay lại nhà thì đây chỉ là ngôi nhà hoang phế cửa cổng không có. Lúc này nếu đào kho tàng lên sẽ bị cướp và giết hại. Chàng không dám đào kho báu nên phải xin làm thuê cho một nhà giàu.

Ông chủ là quan coi giữ kho cho vua Bình Sa. Ta tạm gọi là ông Trưởng khố. Côm-ba đẹp trai tuấn tú có dáng vẻ sang trọng nên được ông Trưởng khố cho làm quản đốc. Một lần vua Bình Sa có việc ghé qua nhà Trưởng khố. Vua Bình Sa rất giỏi xem tướng. Trước đây vua có lần đứng trên lầu thấy Sa môn Cồ Đàm chưa đắc đạo đang khất thực dưới đường. Vua thấy Sa môn đó tướng đẹp đẽ khác thường nên đã đi theo hỏi đạo. Vị Sa môn đó hứa khi nào tìm được đạo sẽ độ cho vua. Truyện này ta đã nghe ở phần trước.

Lần này cũng vậy, vua ở trong nhà nghe thấy ngoài sân có tiếng người quản đốc Thanh tướng đại phú gia và Thần thái sang trọng. (Thanh tướng và Thần thái thuộc hàng Thượng thừa tướng pháp. Khẩu quyết Tướng Pháp là "Nhất thanh thần sắc khí - Nhị cốt cách dáng vẻ - Tam bộ vị tướng pháp").

Vua hỏi ông Trưởng Khố:

- Người này là ai?

- Thưa Đại Vương, đây là người mồ côi cha mẹ. Xưa ở thành Vương Xá chạy trốn dịch bệnh. Nay anh ta về lại đây xin làm thuê nhà hạ thần.

Vua Bình Sa trầm ngâm:

- Lạ thật, người này Thần thái, Thanh âm như vậy không thể là người nghèo khổ được.

Khi về cung vua nói truyện đó với bà cung nữ già. Bà liền xin vua được điều tra sự thật.

Bà có người con gái đẹp. Bà cho con gái xin làm công ở nhà ông Trưởng khố. Thời gian sau, người con gái chiếm được tình cảm của Côm-ba-gô-sa-ca rồi thành vợ chồng. Sau đó bà bày mưu cho con gái khiến công việc của Côm-ba gặp thất bại túng quẫn. Quá bế tắc Côm-ba phải nén đêm tối về nhà cũ đào kho vàng lấy chút ít rồi lấp lại như cũ đưa cho vợ.

Cô gái báo cho mẹ và vua Bình Sa biết sự việc. Rồi mọi việc lại tiếp tục diễn ra lặp lại theo kịch bản cũ. Đến lần thứ ba thì vua bắt trói Côm-ba về điều tra. Côm-ba-gô-sa-ca bèn khai sự thật với vua:

"Xưa kia gia đình hạ thần giàu sang. Rồi dịch bệnh ập tới phải bỏ lại toàn bộ kho tàng nhà cửa chạy vào rừng. Khi cha mẹ hạ thần chết, hạ thần về lại nhà cũ thấy tan hoang. Dù biết kho tàng vẫn ở giữa nhà mà không dám đào vì sợ cướp giết hại. Hạ thần phải xin làm thuê cho nhà ông Trưởng Khố".

Vua Bình Sa cười ha hả nói rằng:

- Thế là ta đã đúng. Nhìn thấy tướng của ngươi ta không tin rằng ngươi là người nghèo khổ.

Sau đó vua phong tước quan và cho xây lại nhà cũ cho Côm-ba-gô-sa-ca.

Câu chuyện đó lan rầm rầm trong dân đến tai các Tỳ kheo. Các vị kể lại cho Phật và Phật khen chàng Côm-ba bằng bài kệ:

"Nỗ lực giữ chánh niệm

Cẩn thận từng việc làm

Sống thuận theo đạo lý

Tiếng lành sẽ lan xa"

(II-Phẩm Không Phóng Dật, Pháp Cú 24)

Bài học kinh nghiệm:

Bài học 1: Chánh niệm trong ý nghĩ, lời nói, việc làm (Tam nghiệp Chánh niệm)

Ở đây Phật ca ngợi chàng Côm-ba tinh tế trong suy nghĩ, cẩn thận từng lời nói việc làm khiến chàng được an toàn tính mạng. Chàng sống thuận theo đạo lý là dám hi sinh sự bình an, dám liều lĩnh đêm hôm về nhà cũ đào kho tàng lấy tiền đưa vợ. Dù chàng biết nếu ai phát hiện có thể bị mất mạng. Chính sự cẩn thận, chu đáo dám hi sinh đó khiến tiếng lành về một chàng trai giàu có lại đi làm thuê khổ cực đã lan xa đến tận Tinh xá Phật. Chư tăng cũng cảm phục và kể lại chuyện đó cho Đức Phật.

Bài học 2: Người biết lo xa luôn là người tài giỏi

"Kẻ không biết lo xa ắt sẽ có buồn gần". Ta thấy chàng trai Côm-ba biết tính toán chu đáo và nhìn xa trông rộng. Sự cẩn thận của chàng là chính xác trong xã hội trộm cướp hoành hành giết người như cơm bữa. Chàng không còn ai thân quen nên không thể nhờ cậy ai. Khi cưới vợ thì chàng cũng cẩn thận không dám nói với vợ sự thật vì sợ nguy hiểm tính mạng vợ. Nếu vợ lộ truyện đó thì gia đình chàng có thể bị mất mạng vì thân yếu thế cô.

Nhưng lâm vào cảnh túng quẫn thì chàng dám liều bỏ đi sự bình an. Đêm hôm chàng về nhà cũ đào vàng đưa vợ. Tất cả các hành động của chàng đều rất cẩn thận chu đáo tính toán kỹ càng. Và kết quả cuối cùng là vô cùng tốt đẹp.

Bài học 3: Xã hội xưa trộm cướp nhiều luật pháp lỏng lẻo nhân dân bất an

Ta thấy xã hội xưa nếu thân yếu thế cô, không ai bảo vệ mà có tài sản lớn thì nguy hiểm tính mạng. Do vậy các đoàn buôn thời xưa luôn có bảo kê giám hộ là các băng đảng võ thuật, khí giới hộ tống đề phòng trộm cướp. Thời nay doanh nhân tỷ phú 1 mình đi máy bay từ nước này sang nước khác chẳng ai bảo vệ. Trừ những vị quyền lực như tổng thống, thủ tướng, chủ tịch nước... mới được bảo vệ cẩn trọng.

Tuy vậy, thời nay giữa biển khơi mênh mông xa đất liền thì các tàu hàng vẫn đối mặt với nạn cướp biển như thời xưa. Ở vùng biển đất nước có quân đội, hải cảnh mạnh như Việt Nam thì không có cướp biển. Ở các vùng biển đất nước nghèo yếu như Somali thì tàu hàng dễ bị cướp biển hỏi thăm.

Đó chính là lợi ích của xã hội có chính phủ, công an, quân đội mạnh. Nếu xã hội loạn, chính phủ yếu kém thì dân sẽ bất an như thời xưa.

Bài học 4: Thượng thừa Tướng pháp

Trong tác phẩm "Ma Y luận giải" tôi có bàn về tướng pháp Ma Y. Đây là một trường phái tướng thuật có từ đời Tống tồn tại trong giới Tướng thuật Việt Nam dưới dạng Diễn ca lục bát.

Sách đó nói: "Nhất thanh thần – Nhị cốt cách – Tam bộ vị". Thuật nhân tướng cao cấp nhất là nghe thanh âm, nhìn thần thái khí sắc thanh hương. Tức nghe tiếng nói, quan sát thần thái ánh mắt tác phong, ngửi hương thơm cơ thể, nghe khí lực hơi thở. Quan trọng nhì là xem xương cốt và cách: ăn uống nói cười, đi đứng nằm ngồi. Thấp nhất của tướng thuật là xem bộ vị: khuôn mặt, bàn tay, nốt ruồi...

Ở đây vua Bình Sa có khả năng Thượng thừa tướng pháp bằng quan sát thanh âm thần thái của Côm-ba. Quả thật Thượng thừa tướng pháp "Rất chi là" linh nghiệm.

Bài học 5: Vú nuôi của vua

Ta thấy bà cung nữ già tin tưởng tuyệt đối vào tài tướng pháp của vua Bình Sa. Bà đã khéo léo thu xếp giúp con gái cưới được chàng Côm-ba giàu có khi chàng đang là kẻ mồ côi nghèo hèn. Đó chính là cái tài, cái khéo cũng như cái phúc của bà.