11. Tội cho vay lãi nặng (Điều 163 Bộ luật hình sự)

 Dấu hiệu pháp lý

- Khách thể: tội cho vay lãi nặng xâm phạm trật tự quản lý kinh tế trong lĩnh vực tín dụng của Nhà nước, gây thiệt hại cho lợi ích của người đi vay. Đối tượng tác động của tội phạm này là số tiền mà người phạm tội cho người khác vay.

- Khách quan:  Người phạm tội có hành vi cho vay với lãi suất cao. Đó là hành vi cho vay với mức lãi suất cao hơn mức lãi suất cao nhất mà pháp luật quy định từ 10 lần trở lên và có tính chất chuyên bóc lột - người cho vay lấy việc thu lãi làm nguồn thu chính của mình. Người phạm tội thường lợi dụng hoàn cảnh khó khăn của người khác, như: thiên tai, bệnh tật, rủi ro…để ép người khác vay với lãi suất cao.

Mức lãi suất cao nhất do Nhà nước quy định tuỳ theo mỗi thời kỳ khác nhau (có thể tham khảo mức lãi suất của ngân hàng Nhà nước tại thời điểm phạm tội). Tội phạm được coi là hoàn thành từ thời điểm cho vay với thỏa thuận mức lãi suất nặng như luật định. Nếu hành vi cho vay có tính chất tương trợ, giúp đỡ nhất thời (không mang tính chất bóc lột chuyên nghiệp) hoặc do người đi vay mang ơn tự trả lãi cao thì hành vi cho vay đó không cấu thành tội cho vay lãi nặng dù mức lãi suất đó có thể cao hơn gấp 10 lần so với mức lãi suất của ngân hàng Nhà nước Việt Nam.

- Chủ quan: người phạm tội có lỗi cố ý trực tiếp. Động cơ vụ lợi là dấu hiệu bắt buộc của tội phạm này.

- Chủ thể: bất cứ người nào có năng lực trách nhiệm hình sự.  Thu lợi bất chính lớn nói tại khoản 2 Điều này là số tiền mà người phạm tội do cho vay lãi suất cao thu được. Số tiền này được tính trên mức lãi suất cao hơn mức lãi suất quy định. Ví dụ, mức lãi suất quy  định là 1,5%/tháng mà người phạm tội cho vay với lãi suất là 17%/tháng thì chỉ tính số tiền thu lợi bất chính trên 17%-1,5%. Tình tiết này tương tự như tình tiết nói tại khoản 2 Điều 162.