CHƯƠNG 4. TÔI TRỞ THÀNH TÀI XẾ

Tôi tạm biệt những người đồng chí của mình, phóng chiếc jeep đi tìm đơn vị mới. Ở thị trấn Oster, người ta cho tôi biết Trung đoàn 9 Đổ bộ đường ko Cận vệ đã vượt sông Dnepr ở đâu đó đối diện với Stary Glybov. Để tới điểm vượt sông đó, tôi đi theo 1 con đường mòn đầy bụi đất tạo bởi vết xe của những chiến xa và xe tiếp vận đã đi qua trước tôi. Chiếc xe chạy mọi địa hình mạnh mẽ Willy của tôi nảy tưng tưng khi lao qua những ổ gà ổ trâu và trượt trên mặt đất đầy cát sỏi cho đến khi tôi phải xì bớt lốp xe.

Tôi vượt sông Dnepr trên 1 cái cầu ngầm, nó nằm dưới mặt nước khoảng 20cm. Bờ bên kia sông toàn là những bãi cát nhưng riêng ở chỗ này trên cát mọc lên 1 rừng tùng. Cát ở đây ko quá xốp vì bàn tay chu đáo của ai đó đã trồng nhiều cây tùng non trước đây.

Tôi đến sở chỉ huy trung đoàn vào cuối ngày, tôi tìm thấy nó trong 1 cánh rừng thông và sồi. Mọi người chào đón tôi rất tử tế ngoại trừ chỉ huy trung đoàn, ông ta khó chịu vì đã bị buộc phải đợi 3 ngày mới có được 1 chiếc xe. Rải rác xung quanh sở chỉ huy là gần như toàn bộ các đơn vị đặc biệt của trung đoàn: chi đội công binh, trung đội trinh sát, trung đội cảnh vệ của sở chỉ huy trung đoàn gồm toàn lính trang bị súng máy, các nhóm cứu thương và y tế, đơn vị hậu cần, vân vân và vân vân.

Nhiệm vụ của tôi bắt đầu bằng việc đào hầm cho chiếc Willy. Tôi được phân công về đội cơ giới của trung đoàn. Nó gồm có người chỉ huy, Thiếu uý Cận vệ Kozak, Hạ sĩ Slava (tôi quên mất họ của anh ta, vốn anh ta là lính lái mô tô nhưng lại ko có mô tô) và 1 người lái chiếc xe tải ZIS-5 tên Ivanov, chiếc xe tải của anh ta thực sự là 1 kho đạn. Trong thùng xe có đạn cối và các băng đạn súng máy, lựu đạn và mìn 50mm, 1 ít thuốc nổ - cơ bản đó là 1 kho đạn hoàn chỉnh! Tôi là thành viên thứ 4 của đội, và người thứ 5 - 1 tay thợ sửa súng. Chúng tôi đào 1 công sự bằng đất nhỏ nhưng thoải mái đủ cho cả đội. Nó được che chắn tốt, ngay cả trong trường hợp bọn Đức nã pháo, hầu như ko có cát rơi xuống đầu chúng tôi. Trong hầm chả thiếu thứ gì.

Tối đó trong bữa ăn, với tư cách là người mới, tôi trở thành trung tâm sự chú ý. Đội trưởng cẩn thận nghiên cứu giấy chứng nhận của tôi, nó ghi: "Được phép lái các loại xe nước ngoài."

Trong trận vượt sông Dnepr, Trung đoàn 9 Đổ bộ đường ko Cận vệ đã gặp phải những tổn thất nặng nề. Bây giờ cơ bản chỉ còn là hoàn thiện việc tổ chức phòng ngự và bố trí chiến đấu tại các vị trí xung quanh đây. Trung đoàn đang đặc biệt thiếu bộ binh, vì thế gần như toàn bộ pháo binh trung đoàn đang phải ở tuyến trước cùng với bộ binh và luôn trong tư thế sẵn sàng ngắm bắn vì địa hình xung quanh toàn là rừng.

1 LẦN THOÁT CHẾT

Ngày thứ 2 ở trung đoàn mới của tôi trôi qua yên ả. Tôi củng cố thêm cái hầm chứa xe, nguỵ trang nó và sau đó đào 1 đường hào nhỏ bên cạnh cho bản thân tôi. Khi chiều xuống, tôi được triệu tập đến sở chỉ huy trung đoàn. Tôi được lệnh chuẩn bị sẵn sàng cho 1 chuyến đi vào nửa đêm ra tiền tuyến, vài sỹ quan trung đoàn muốn đi thăm 1 tiểu đoàn để trao các huân chương và danh hiệu mà họ có được nhờ trận tấn công vượt sông Dnepr và mở rộng đầu cầu. Khoảng 11h đêm tôi đỗ xe cạnh lối vào hầm chỉ huy sở, 1 thiếu tá Cận vệ và 1 trung sĩ đi ra. Cả 2 ngoài súng ngắn còn mang theo mỗi người 1 khẩu tiểu liên PPSh và 1 băng đạn dự phòng. Viên thiếu tá còn khoác 1 tấm áo đi mưa trên vai.

Chúng tôi đi theo 1 con đường nhỏ trong rừng hướng ra tiền tuyến cách đó khoảng 1km, sau đó dừng lại dưới những gốc cây. Viên thiếu tá và người trung sĩ rời xe đến chỗ tiểu đoàn trong khi tôi ở lại với chiếc Willy để chờ họ quay lại. Trước khi rời đi, viên thiếu tá cảnh báo tôi rằng lực lượng phòng thủ của ta ở đây rất yếu và rằng bọn thám báo Đức có thể dễ dàng thâm nhập, do đó, ông ta khuyên tôi để chiếc Willy nằm yên còn mình thì phải quan sát kỹ xung quanh.

Có 1 rừng thông non ở bên phải con đường, đường kính những thân cây ko lớn hơn 1 gang tay. Bên phía đối diện con đường, 1 rừng sồi non cũng đang mọc. Tôi quay đầu xe, hướng mũi nó về phía sở chỉ huy trung đoàn và sau đó tắt máy. Tôi rút súng lục ra và đặt nó xuống bên cạnh cái áo jacket treo trên ghế phụ. Tôi đặt khẩu tiểu liên Đức chiến lợi phẩm lên trên cái áo đó và bắt đầu nghe ngóng. Xung quanh yên lặng và tôi bắt đầu ngủ gà gật.

Bất thần trong giấc ngủ lơ mơ tôi nghe thấy 1 tiếng "crắc" của cành cây gãy phía sau. Tôi ko thể nhìn thấy gì trong bóng đêm cho đến khi 1 phát đạn loé sáng từ trong rừng. Tôi cúi gập người xuống tay lái, nổ máy, vào số và lao về hướng sở chỉ huy trung đoàn. Bánh xe bên trái vẫn nằm trên gờ phải con đường còn bánh bên phải lăn trên những gốc cây và nghiền nát những bụi cây non. Nhiều phát đạn nữa lướt qua, bọn Đức bắn dọc con đường hoặc chính xác hơn là con đường mòn trong rừng, vì đó là tất cả những gì có thể nhìn thấy được trong màn đêm. Khi tôi phóng xe sang được bên phải đường, những viên đạn vọt qua 1 cách vô hại.

Tôi phi xe vào sở chỉ huy và báo cáo lại những gì đã xảy ra với sĩ quan trực. Anh ta gọi báo động và tất cả các đơn vị đặc biệt đều tập trung tới. Dưới sự chỉ huy của trung đội trưởng trung đội trinh sát, họ nhanh chóng di chuyển đến khu vực mà tôi vừa thoát ra.

Tại khu vực của tiểu đoàn tiền tiêu, khi đang trao các huân chương thì mọi người nghe thấy tiếng súng và lập tức lao tới cứu tôi. Lực lượng trợ giúp của tiểu đoàn này đã tới nơi trước các đơn vị đặc biệt nói trên. Viên thiếu tá biết tôi dừng chiếc Willy ở đâu và cho bao vây khu vực đó bằng nhiều đơn vị. Cuộc đọ súng nổ ra; vòng vây thít chặt lại và 17 tên Đức bị bắt sống. Trong cuộc thẩm vấn, viên cai Đức chỉ huy đơn vị khai nhóm của hắn có nhiệm vụ thâm nhập sở chỉ huy trung đoàn tôi, phá huỷ nó và bắt 1 vài tù binh nếu may mắn, thậm chí là chính bản thân trung đoàn trưởng. Đáng tiếc là trên đường đi chúng đã bắt gặp chiếc xe của tôi và buộc phải dừng lại, cuộc tập kích của bọn Đức đã bị vô hiệu hoá và sở chỉ huy được an toàn. Chỉ huy trung đoàn cảm ơn tôi vì đã cảnh báo đúng lúc mối nguy hiểm.

CÁI CHẾT BẤT NGỜ CỦA 1 NGƯỜI ĐỒNG CHÍ

Sau gần 1 tuần tham gia Trung đoàn 9 Đổ bộ đường ko Cận vệ tôi bắt đầu cảm thấy thoải mái. Tôi trở nên quen thuộc với mọi người và làm nhiều cuộc thăm viếng đến các bộ phận khác nhau trong khu vực phòng ngự.

1 thắng lợi nhỏ ở cánh trái trung đoàn đã cho phép chúng tôi củng cố các vị trí phòng thủ và thu được 1 số chiến lợi phẩm, trong đó có cả xe cộ. Thiếu uý Kozak quyết định đi xem xét chúng và nếu có thể, sửa chữa lại để trung đoàn dùng.

3 chúng tôi rời khu để xe của trung đoàn gồm Thiếu uý Cận vệ Kozak, Slava và tôi. Chúng tôi đến chỗ những chiếc xe chiến lợi phẩm an toàn, chúng được đỗ trong 1 khu đất nhỏ xung quanh mọc đầy thông non cao chừng 3 - 4m. Tôi bắt đầu kiểm tra 1 chiếc Steyr trong khi Slava và Kozak xem xét 1 chiếc xe tải Opel Blitz. Tôi cẩn thận đi vòng quanh chiếc Steyr để kiểm tra xem có mìn ko. Ko có gì đáng ngờ cả, tôi tiếp tục dí mắt vào sát cửa kính đề kiểm tra ghế lái và tay lái, cuối cùng tôi mở cửa và chui vào trong xe.

Cuối cùng, khi tin rằng chiếc xe đã an toàn, tôi mới bắt đầu xem xét tình trạng của nó. Chiếc xe còn nửa bình xăng và dầu đang ở mức trung bình, ắc quy đã được sạc đầy. Tôi nổ máy và nó chạy tốt, tôi bèn vào số và thử di chuyển, nhưng chẳng thấy có động tĩnh gì cả. Tôi đi đến kết luận là đầu nối hộp truyền động của máy xe bị gẫy. Cần phải kéo chiếc xe về hậu cứ trung đoàn, chúng tôi cố thử kéo nó bằng chiếc Willy nhưng ko gặp may: chiếc Steyr quá nặng và chúng tôi ko thể kéo nó trên con đường đầy cát sỏi, sức nặng của nó kéo chúng tôi chùn lại. Rõ ràng đây chính là lý do bọn Đức đã bỏ lại chiếc xe này đầu tiên. Nó mắc kẹt trong cát và khi thấy những người lính Nga lao nhanh tới, tay lái xe Đức đã đập gãy đầu nối hộp truyền động và chuồn mất, để nguyên chìa khoá trong ổ.

Chúng tôi cũng ko thể khởi động chiếc xe tải Opel Blitz, nhưng mặt khác nó trông có vẻ vẫn trong tình trạng tốt. Thiếu uý Kozak quyết định quay về sở chỉ huy để yêu cầu mang chiếc xe tải ZIS-5 đi dù nó vẫn còn chất đầy đồ hậu cần trong thùng xe. Chúng tôi sẽ dùng nó để kéo cả 2 chiếc xe Đức về sở chỉ huy. Trung đoàn trưởng chấp thuận đề nghị 1 cách miễn cưỡng. Chúng tôi lên đường quay lại chỗ những chiếc xe chiến lợi phẩm lần thứ 2, lần này là với 2 chiếc xe, chiếc Willy và chiếc ZIS-5.

Chúng tôi bắt đầu chặng đường đến chỗ để xe chiến lợi phẩm cách sở chỉ huy trung đoàn khoảng 5km 1 cách an toàn. Tôi dẫn đầu trên chiếc Willy, Ivanov theo sau trên chiếc ZIS-5. Trong khi chúng tôi đã rời khỏi sở chỉ huy, tình hình mặt trận bỗng trở nên rắc rối: bọn Đức phản công để cố gắng tái chiếm các vị trí tiền tiêu (*), có máy bay cường kích yểm hộ bộ binh. Khi những chiếc xe của chúng tôi chỉ còn cách chỗ để xe chiến lợi phẩm 200m thì bị 5 chiếc Me-109 cường kích bổ nhào tấn công. Tôi quay chiếc Willy thoát khỏi con đường và rúc vào bên trái giữa những thân cây. Chiếc ZIS-5 vẫn còn trên đường với Ivanov ngồi trong xe.

Giấu xong chiếc Willy vào dưới những tán cây, 3 người chúng tôi - Kozak, Slava và tôi - rời xe và tìm chỗ núp ở bất cứ nơi nào có thể. Ngay khi chúng tôi vừa rời xe thì loạt bom đầu tiên nổ tung và tôi bị cành là trùm lên người. Tôi đã chạy được khoảng 15m thì bị hơi bom hất ngã xuống đất. Tôi ko biết Slava và Kozak chạy đi đâu, họ đã nhảy ra khỏi chiếc Willy còn trước cả tôi, ngay khi tôi bắt đầu giảm tốc độ để dừng lại. Tôi chỉ rời khỏi xe sau khi nó dừng hẳn, khoảng 3 giây sau đó.

Bọn phi công Đức đã phát hiện ra những chiếc xe của chúng tôi và thả bom 1 cách chính xác. Đặc biệt là vì Ivanov ko kịp giấu chiếc ZIS-5 vào giữa những thân cây mà để nó dừng giữa đường. Những chiếc máy bay Đức oanh tạc 2 lần, sau đợt bom, chúng quay lại và nã đạn súng máy thêm lần nữa.

Sau khi những chiếc cường kích Đức bỏ đi, tôi bò dậy và kiểm tra chiếc Willy. Nó ko bị hư hỏng nặng - chỉ có vài lỗ thủng trên thân và chắn bùn bên phải. Tôi đi đến chỗ chiếc ZIS, tình trạng thật là tồi tệ: kính chắn gió và đèn trước vỡ tan, bộ tản nhiệt thủng lỗ chỗ và bị chảy dầu, cửa cabin bị xé toạc mất 1 nửa. Tôi tìm thấy Ivanov trong 1 ổ gà trên đường cách chỗ chiếc ZIS chừng 30m và cách 1 hố bom chừng 40m. Ivanov bị thương ở tay phải và chân phải. May mắn là các vết thương ko nặng lắm. Tôi băng các vết thương rồi dìu anh ta tới chỗ chiếc Willy và đặt anh ta ngồi vào ghế trước. Tôi gọi những người khác nhưng ko ai trả lời.

(*) Litvin có lẽ đã mô tả về cuộc phản công của quân Đức diễn ra vào ngày 4 và 5/10/1943. Trong 2 ngày này, quân Đức đã tiến hành 1 loạt các cuộc phản công dữ dội vào các đầu cầu của quân Nga tại khu vực này, cố gắng loại trừ mối đe doạ cho "Bức tường phía đông" của Hitler và cho Kiev. Các đơn vị của sư đoàn 7 và 8 thiết giáp Đức đã tái chiếm được Chernobyl và cắt được đầu cầu vượt sông Pripiat của Hồng quân ra làm đôi, sau đó đẩy lùi Quân đoàn 18 Bộ binh Cận vệ khỏi làng Ditiaki vài km. Tuy nhiên, trong 1 trận đánh ác liệt, Quân đoàn 18 đã chặn được đà tiến của Sư 7 Thiết giáp Đức và rút cục là cuộc phản công của người Đức đã thất bại trong mục tiêu loại bỏ đầu cầu.

Tôi bắt đầu tìm kiếm xung quanh những người còn lại. Cách những cái cây nơi tôi đỗ chiếc Willy chừng 25m tôi nhìn thấy Slava đang nằm sấp. Tôi gọi nhưng anh ta ko trả lời. Tôi đến chỗ anh ta và quan sát. Đầu tiên tôi ko thấy có vết thương nào. Tôi cẩn thận lật anh ta lên và phát hiện bụng anh ta vỡ toác. Anh ta ko còn mạch và ko thở. Slava đã chết.

Tôi lấy những giấy tờ trong túi áo quân phục của anh ra, bọc xác vào 1 tấm vải dầu tìm thấy trong thùng chiếc ZIS và chạy đi tìm Thiếu uý Kozak. Xét về mọi mặt, những gì tôi phải chịu ít hơn tất cả những người khác. Tôi bị sức ép của quả bom đầu tiên hất ngã, may mắn thay, tôi đã ngã xuống sau 1 mô đất cao chừng 50cm dưới gốc có những bụi cây nhỏ. Những bụi cây mỏng manh đó đủ để bảo vệ tôi khỏi mảnh bom và sức ép. Tôi đã thoát chỉ với vài vết thâm tím chân tay và tiếng ong ong trong tai.

Tôi cũng đi kiểm tra cả chiếc Steyr và Opel Blitz. 1 trái bom rơi vào giữa chúng và biến chúng thành đống sắt vụn.

Tôi đã ko thể tìm được Thiếu uý Kozak ở bất kỳ chỗ nào gần đấy, vì vậy tôi quyết định quay lại sở chỉ huy mang theo Ivanov bị thương để báo cáo lại những gì đã xảy ra. Tôi hy vọng sẽ bắt gặp được thiếu uý trên đường về nên chạy chậm, cẩn thận nhìn ngó xung quanh và gọi to tên anh ta, thỉnh thoảng lại bấm còi xe. Trong thời gian tôi chăm sóc Ivanov bị thương, xác chết của Sasha và kiểm tra đống đổ nát vốn là những chiếc xe Đức chiến lợi phẩm, Kozak có thể đã đi được khoảng 1,5km. Sau khi vượt qua quãng đường đó mà ko thấy tín hiệu gì của anh ta tôi phóng xe nhanh hơn.

Tại sở chỉ huy, tôi báo cáo lại những gì đã xảy ra và đề nghị cho vài người lính quay lại chỗ chiếc ZIS cùng với mình để bảo vệ chiếc xe và giúp tôi mang xác Slava về. Họ cho tôi 2 người và chúng tôi rời đi. Chúng tôi đến nơi ngay trước khi trời tối. Dọc đường tôi chỉ cho 2 anh lính những gì cần làm trong trường hợp bọn Đức vượt được qua tuyến đầu quân ta và đến chỗ chiếc ZIS. Trong trường hợp đó, trừ phi họ có thể đẩy lùi quân địch, họ phải tẩm xăng vào áo khoác và đốt chiếc ZIS.

Chúng tôi tìm đến chỗ chiếc ZIS, 2 người đồng đội giúp tôi đặt xác Slava lên băng sau chiếc Willy. Tôi để họ lại canh chiếc xe tải đã hỏng và quay lại sở chỉ huy bằng đường cũ. Qua khỏi chỗ Slava chết chừng 2km tôi phát hiện ra Thiếu uý Kozak với cái đầu quấn băng đang ngồi trên 1 gốc cây bên vệ trái đường. Tôi dìu anh ta lên xe chở đi luôn. Còn cách sở chỉ huy trung đoàn chừng 1,5km thì chiếc Willy bị chết máy, thiếu uý Kozak đành đi bộ về trong khi tôi ở lại với cái xác của Slava.

Trời đã về đêm, sự yên lặng ngự trị khắp nơi. Tôi kiểm tra lại máy xe lần nữa. Vâng, nó đã nghẹt cứng. Ko có cách nào để tháo nó ra ở đây, mà tôi cũng chẳng có cái thanh nối ổ đỡ nào để thay. Trong các xe Willy, khác với xe Nga, trục chính và thanh nối ổ đỡ ko được tráng hợp kim chống ma sát. Thay vào đó họ dùng ống lót thép. Bề mặt công tác của chúng được đặt trong 1 lớp cao su pha hợp kim chịu mòn. Độ dày của lớp chịu mòn này có tuổi thọ 20 - 30.000 km.

Theo chính sách Lend - Lease người Mỹ cung cấp cho chúng tôi rất nhiều chiếc xe nhỏ, đơn giản và rẻ như Willy. Xe jeep Willy đầu tiên được dùng làm xe chở các chỉ huy Hồng quân và sau đó cũng được dùng làm xe kéo pháo 45mm và 76mm chống tăng. Chúng có tốc độ khá ổn, khả năng chạy mọi địa hình tuyệt vời và cực khoẻ. Chiếc xe có hộp số phụ cho phép người vận hành giảm tốc độ để tăng sức kéo và có thể lái cả bằng trục trước lẫn trục sau.

Kiểu dáng chắc nịch, vận hành đơn giản, thích hợp cho quân đội và giá thành rẻ đã khiến những chiếc jeep có tuổi thọ sử dụng cao và phổ biến trong Hồng quân. Thậm chí nhiều thập kỷ sau chiến tranh, trong những thước phim tài liệu nước ngoài tôi vẫn có thể thấy những "người thợ chăm chỉ" này phục vụ quân đội Mỹ.

Nước Mỹ đã hào hiệp trao cho chúng tôi những chiếc xe này và phụ tùng của chúng. Những nhà lãnh đạo Mỹ hiểu rằng ko có phụ tùng những chiếc xe này hiển nhiên sẽ sớm bị loại bỏ vì ko thể chạy được lâu. Tuy nhiên, vì 1 số lý do những phụ tùng này ko bao giờ thấy được ở những đơn vị chiến đấu; có lẽ chúng được tập trung cho các xưởng sửa chữa sâu trong hậu phương. Tôi đã tự kiếm được 1 ít thanh nối ổ đỡ loại này, chúng được tính vào số phụ tùng dùng trong thời hạn bảo hành xe, tuy nhiên ở gần Ponyri tôi đã đánh mất chúng trong 1 trận pháo kích và tôi đã phải thay thế chúng bằng cách gò lại 1 cái vỏ đạn 45mm.

Tôi bọc xác Slava trong 1 nửa tấm tăng và đặt trên ghế sau chiếc Willy còn mình thì nằm trên ghế trước và quấn nửa tấm tăng còn lại. Trước khi ngủ tôi nạp đạn khẩu tiểu liên PPSh và đặt nó cạnh đầu - để phòng hờ. Cạnh cần số tôi đặt 2 quả lựu đạn F-1, tôi cũng rút khẩu súng ngắn TT khỏi bao và để nó cạnh áo khoác. Sau vài khó khăn tôi cũng cảm thấy thoải mái trên ghế trước và chìm vào giấc ngủ.

Tôi tỉnh dậy vì tiếng chim hót, xung quanh vẫn im lặng. Tôi ngồi lên và vươn vai, liếc nhìn xác Slava, mùi khó chịu bắt đầu bốc ra từ đó. Chúng tôi phải mang anh ta về sở chỉ huy để chôn trong nghĩa trang của anh em trong trung đoàn, nó đã bắt đầu rộng ra. Tuy nhiên vấn đề đang gặp phải là có lẽ tôi phải chôn anh ta ngay tại đây nếu xe kéo ko xuất hiện trong 1 - 2h nữa.

Trong khi chờ xe kéo, tôi bắt đầu kiểm tra xung quanh để tìm 1 chỗ có thể dùng để chôn Slava. Ko xa chỗ chiếc xe tôi tìm thấy nhiều con rãnh nhỏ rất thích hợp để làm mộ. Đi xa hơn 1 chút tôi gặp những công sự đào sẵn cho lựu pháo của trung đoàn và gần đó là 1 đống đạn. Khi đi quanh đống đạn tôi thấy 1 binh sĩ đang nằm trong 1 trong những công sự đó, tôi lại gần nghe ngóng: anh ta đang thở, vẫn còn sống ... Tôi đánh thức anh ta dậy, chúng tôi nhận ra cả 2 đều là lính Trung đoàn 9 Đổ bộ đường ko Cận vệ. Pháo đội của anh ta đã chuyển vị trí, họ tiến đến gần chiến tuyến hơn và để anh ta lại phía sau để canh đạn. Khoảng 1 tiếng rưỡi sau, tôi nhờ anh lính pháo binh giúp mình mang xác Slava đến 1 con rãnh nhỏ để chôn.

Trước khi để Slava yên nghỉ, tôi tháo ủng khỏi chân anh ta và bỏ nó vào ghế sau chiếc Willy. Chúng tôi chôn Slava trong cái hố sâu nhất nhưng cũng chỉ khoảng 85cm. Chúng tôi ko có xẻng, vì vậy chúng tôi phải đào huyệt bằng mũ sắt và 1 cái vỏ đạn 120mm. Sau đó chúng tôi đắp đất thành 1 ngôi mộ rồi trồng 1 cây bulô nhỏ, cao cỡ 1m, lên.

Anh lính pháo binh đã giúp đỡ tôi chỉ có 1 đôi ủng thấp kiểu nông dân hay đi và quấn xà cạp, vì vậy tôi đề nghị tặng đôi ủng trận của Slava nhưng anh ta ko nhận, anh ta thề rằng từ ngày chiến tranh bắt đầu chưa bao giờ đi thứ gì cao quá mắt cá chân. Người lính pháo binh đó già hơn tôi khoảng 20 tuổi và rõ ràng là đã gia nhập sư đoàn đổ bộ đường ko của tôi bằng cách thiên chuyển từ 1 đơn vị khác trước khi vượt sông Dnepr vì các binh sĩ đổ bộ đường ko vốn toàn có độ tuổi từ 18 - 30.

Đến cuối ngày thứ dùng để kéo chiếc Willy và tôi cũng đến - 1 cặp ngựa kéo pháo to lớn. Về đến sở chỉ huy, chúng tôi tưởng nhớ người đồng chí đã ngã xuống Slava. Thiếu uý Cận vệ Kozak nhận những giấy tờ cá nhân của Viacheslav để gửi cho vợ anh ta. Lúc này chị ấy cũng đang phục vụ mặt trận ở khu vực Leningrad.

TẠI XƯỞNG SỬA CHỮA

Ko thể sửa được chiếc Willy trong điều kiện tại chỗ, vì vậy cần phải mang nó đến tiểu đoàn vận tải của sư đoàn. Nó nằm ở làng Domantovo bên bờ sông Dnepr, ngay chỗ chúng tôi đã đánh vượt sông trước đây. Tôi phải chờ 3 ngày mới được kéo tới đó.

Domantovo là 1 ngôi làng trên thảo nguyên đặc trưng. Để tăng cường cho tuyến sau sư đoàn tôi, Quân đoàn 18 Bộ binh Cận vệ đã dời sở chỉ huy quân đoàn và bệnh viện dã chiến đến đó. Trong khi sửa chữa chiếc Willy, tôi tìm thấy 1 phòng đầy đủ tiện nghi trong 1 cái lán của 1 nông dân ko xa bãi để xe tiểu đoàn vận tải. Tôi được ở trong căn nhà đó vì nhà người nông dân nói trên đang đầy người bị thương. Ban ngày tôi sửa xe, tối giúp đỡ cô y tá Tania đến từ Kineshma chăm sóc thương binh. Trung bình có khoảng 25 thương binh bị thương các kiểu trong nhà mà chỉ có 1 y tá chăm sóc họ. Tôi giúp Tania thay băng và quần áo cho những người bị thương, mỗi sáng và tối tôi xách 2 xô thức ăn từ bếp bệnh viện về và cho những người muốn ăn mà ko thể ngồi dậy ăn. Buổi tối tôi cũng quấn thuốc lá cho các bệnh nhân và chuyền tay điếu thuốc cho mọi người. Tôi còn giúp cả cho đi vệ sinh, nhiều chàng trai cảm thấy ngượng khi làm việc đó trước mặt Tania. Tôi đã ở 2 tuần trong ngôi làng vì việc sửa chữa chiếc xe mãi ko kết thúc được, ko thể tìm thấy thanh dẫn ổ đỡ ở bất cứ đâu. Chiếc Willy của tôi là chiếc duy nhất của Trung đoàn 9 Đổ bộ đường ko Cận vệ và ko thể tìm đâu ra phụ tùng cho nó.

BỊ THƯƠNG LẦN THỨ 2 VÀ THIÊN CHUYỂN LẦN NỮA

Tôi quay lại sở chỉ huy trung đoàn và công việc lái xe. Ngày 3/11/1943, khi đang đi với trung đoàn trưởng ở đâu đó cách xa tiền tuyến tôi phát hiện thấy 1 chiếc xe Đức hỏng nằm dọc con đường. Tôi đề nghị dừng lại để kiểm tra tình trạng chiếc xe xem có thể sử dụng được nó ko. Khi đang chạy đến chỗ chiếc xe bị bỏ lại đó 1 viên đạn ko rõ từ đâu bắn trúng phần mềm đùi tôi. Viên đạn nằm lại trong đùi và người ta đưa tôi vào viện.

Ngay sau khi bình phục tôi được gửi tới Tập đoàn quân 65 thuộc Phương diện quân Belorussian I. 1 trung đoàn dự bị ở đó đang chuẩn bị trở thành 1 đội trưng thu thực phẩm cho quân đội và đang tìm tài xế. Tôi được đưa tới sở chỉ huy Tập đoàn quân 65, tại đó 1 đơn vị đặc biệt đang chuẩn bị đi trưng thu lương thực ở Chernigov Obblast. Viên sĩ quan chỉ huy đơn vị, Trung tá Sychev, có 1 chiếc Willy và cần 1 tài xế cho nó. Tôi đi cùng ông ta.

Trong mấy tháng trời công việc của tôi là lái xe cho đơn vị trưng thu lương thực của Tập đoàn quân 65 tại 10 huyện thuộc Chernigov Oblast. Tại mỗi huyện có 1 điểm tập kết để các nông trang tập thể và nông trường quốc doanh mang sản phẩm tới: lúa mì, bột mì, ngô, yến mạch, bò, gà vịt, dầu thực vật và bơ theo số lượng được chính quyền địa phương chỉ định trước cho mỗi đơn vị. Nhiều lúc việc này là rất khó khăn cho địa phương vì đất đai đã bị chiến tranh tàn phá và chính sách tiêu thổ mà bọn Phát xít áp dụng khi rút lui. Nhưng quân đội ko thu lương thực của nông dân - chính quyền Xô viết cam kết việc đó. Chúng tôi ko bao giờ gặp phải sự chống đối từ dân địa phương, trước hết bởi chính quyền Xô viết đủ sức ngăn chặn chuyện đó, thứ 2 những cư dân địa phương vào lúc đó chỉ còn người già, phụ nữ và trẻ em; và cuối cùng là bởi nghĩa vụ cung cấp lương thực cho quân đội thuộc về các nông trang tập thể và nông trường quốc doanh chứ ko phải các hộ cá thể. Có nhiều nhóm ăn cướp "dân tộc chủ nghĩa" hoạt động ở Ukrain lúc đó, nhưng ko phải là ở Chernigov Oblast, các nhóm chống chính quyền Xô viết này hoạt động ở xa hơn về phía tây. Tôi làm lái xe cho Trung tá Sychev tới tháng 4/1944 cho đến khi quá trình phục vụ trong quân ngũ của tôi quay ngoắt theo 1 hướng ko ai ngờ.

CHƯƠNG 5. CHIẾN DỊCH BAGRATION

Cuối xuân 1944, Hồng quân chuẩn bị cho kế hoạch tấn công mùa hè, Phương diện quân Belorussian I và Tập đoàn quân 65 nằm trong kế hoạch này. Toàn bộ sĩ quan và binh lính Tiểu đoàn vận tải 91 nơi tôi được chuyển tới đều đang tập luyện và chuẩn bị. Chúng tôi vận chuyển đồ hậu cần cho các đơn vị và các kho nằm sát hậu tuyến Tập đoàn quân. Lúc này có lệnh kiểm tra hoạt động của tiểu đoàn vận tải, họ tìm thấy vài thiếu sót gì đó trong công việc của chúng tôi và tiểu đoàn trưởng Avdonin bị thiên chuyển sang công việc khác.

VI PHẠM CỦA TÔI VÀ SỰ TRỪNG PHẠT

Trước khi chuyển đi Avdonin mời 1 bữa, mấy nhân viên điện đài và tôi đến tiễn ông đến nơi mới. Ông nói với chúng tôi: "Tôi nhận được nhiệm vụ mới và tôi sẽ mang các anh theo". Ông ta đến nơi mới là Lữ đoàn vận tải ô tô số 18 rồi gửi anh tài xế riêng của ông là Litvin Zotov mang về cho chúng tôi 1 bức thư. Đó ko phải là 1 mệnh lệnh mà là 1 bức thư riêng từ Avdonin với tư cách sĩ quan tiểu đoàn mời chúng tôi đến với ông. Đám nhân viên điện đài nhạy cảm hơn nên đã từ chối lời mời nhưng anh cấp dưỡng và tôi, do 1 sự nhầm lẫn nhất thời tai hại, đã vội vàng đến chỗ Avdonin. Chúng tôi tới và được ông sắp xếp vào nhóm binh sĩ dưới quyền trong tiểu đoàn.

2 tuần sau 1 kiểm sát viên đến, 1 đại uý SMERSH, và cho gọi chúng tôi đến sở chỉ huy tiểu đoàn. Ở đó anh ta cho biết: "Tôi được lệnh bắt giữ các anh mang về Tiểu đoàn vận tải 91. Mặc dù các anh ko tự ý rời đơn vị nhưng các anh đã đi theo lời mời từ 1 bức thư chứ ko phải thực thi 1 mệnh lệnh. Vì vậy, các anh bị coi là đào ngũ."

Họ mang tôi trở lại trung đoàn cũ và đại uý mới Ratnikov tuyên án chúng tôi 3 tháng trong đại đội trừng giới - Đại đội Trừng giới độc lập 261. Đại đội này bao gồm những binh lính, hạ sĩ quan và sĩ quan vi phạm kỷ luật hoặc phạm tội hình sự. Mới đây trong đại đội có cả 1 phi công IL-2 "Shturmovik", trong 1 cơn ghen tay phi công này đã hạ sát chỉ huy phi đội, kẻ mà anh ta nghi ngờ được vợ mình săn sóc quá mức. Các thành viên còn lại của đại đội bị đưa vào đây vì đào ngũ, chậm trễ hay cướp bóc.

Theo kinh nghiệm của tôi, hình phạt đưa vào đại đội trừng giới chỉ là chuyển sang 1 đơn vị bộ binh có kỷ luật chặt chẽ hơn 1 chút so với thông thường, thí dụ thay vì điểm danh 1 lần mỗi ngày như bình thường họ điểm danh 2 lần, các chỉ huy của đại đội cũng thường xuyên giám sát cấp dưới hơn. Nói cách khác, chỉ có 1 vài khác biệt nhỏ trong cuộc sống thường nhật giữa 1 người lính trong đại đội trừng giới với 1 người lính trong đại đội bộ binh thông thường. Khẩu phần của chúng tôi giống nhau cũng như số lượng vũ khí và đồ hậu cần được cấp. Vậy đâu là hình phạt? Các đơn vị trừng giới luôn được đưa vào những vị trí nguy hiểm nhất trên tuyến đầu, nơi vị trí quân địch mạnh nhất. Trước hết họ phải tiến hành những cuộc đột nhập hoặc tấn công trinh sát, bắt tù binh, và sau đó là dẫn đầu cuộc xung phong khi trận đánh bắt đầu. Nhưng cũng phải nói rằng, thật kỳ cục là sau các trận đánh những người sống sót trong đại đội trừng giới luôn được nghỉ từ 3 đến 5 ngày trong khi các đơn vị bộ binh thông thường vẫn phải tiếp tục chiến dịch bất chấp tổn thất.

Trước Chiến dịch Bagration, họ tập trung đại đội trừng giới của tôi với các đại đội trừng giới khác để lập thành 1 tiểu đoàn xung kích trừng giới đặc biệt: 2 đại đội trang bị toàn tiểu liên với gần 100 người mỗi đại đội, 1 trung đội súng máy độc lập, và 1 trung đội trợ chiến nữa cũng trang bị toàn tiểu liên. Tất cả có 273 người trong tiểu đoàn xung kích trừng giới đó.

Tôi được phân vào trung đội súng máy. Tiểu đoàn trưởng Vinogradov (1 người tốt!) đến công sự của chúng tôi vào 1 buổi tối và nói: "Các đồng chí, hãy giúp chúng tôi nào: chúng tôi cần thành lập 1 trung đội trung và đại liên." Có 13 người chúng tôi trong công sự - tất cả đều là tài xế - và tất cả đều tình nguyện tham gia. Trong khoảng 2 tuần chúng tôi học cách sử dụng súng máy và trở nên thành thạo công việc đó, học cách tháo lắp súng và điều chỉnh đường bắn. Khi họ lập thành 4 tổ súng máy tôi trở thành chỉ huy 1 trong số đó. Tổ của tôi gồm 8 người và vũ khí chính là 1 khẩu đại liên Maxim kiểu 1910. Khẩu súng này làm mát bằng nước, băng đạn 250 viên 7.62mm, tốc độ bắn 520 - 580 phát/phút và là đại liên cơ bản của Hồng quân trong suốt cuộc chiến.

Họ phát cho chúng tôi trang bị chiến đấu và đồ hậu cần. Trong đội người Số 1 mang nòng súng; Số 2 mang giá súng; Số 3 mang bệ đỡ, lá chắn và băng đạn; các thành viên còn lại trong đội mỗi người mang thêm 2 dây đạn.

CHIẾN DỊCH BAGRATION BẮT ĐẦU

Lời chú của Britton:

Mùa xuân 1944, thế chủ động chiến lược từ lâu đã chuyển sang tay phe Đồng Minh. Trên mặt trận phía Đông, 1 loạt cuộc tấn công dữ dội trong mùa đông trước đó đã phá vỡ vòng vây quân Đức quanh Leningrad ở phía bắc; ở phía nam, những đạo quân chiến thắng của Hồng quân đã quét sạch lực lượng phe Trục trên phần lớn Ukraine. Giờ là lúc bắt đầu kế hoạch tấn công mùa hè, sự chú ý của Stalin và Tổng hành dinh chuyển sang Belorusia, nơi Cụm Tập đoạn quân Trung tâm của Đức đang tập trung trong 1 mấu lồi trên chiến tuyến về phía bắc sông Pripiat, tại khu vực Vitebsk - Orsha - Mogilev - Bobruisk. Hitler tuyên bố các thành phố đó là các pháo đài, đó là kiểu cách ưa thích của hắn, mấu lồi của bọn Đức bao quanh 1 đầu cầu mong manh vượt sông Berezina.

Ban công Belorussia, đó là cách bọn Đức gọi khu vực của Cụm Tập đoàn quân Trung tâm, có khả năng bị bao vây tiêu diệt. Hitler tin rằng chiến tuyến của Cụm Tập đoàn quân Trung tâm sẽ yên tĩnh và ít bị thử thách nhiều vào mùa hè năm 1944, vì vậy hắn đã phạm sai lầm khi chuyển hầu hết các sư đoàn thiết giáp trên Mặt Trận Phía Đông tiến về phía nam tới Ukraine, phía dưới sông Pripiat, nơi hắn tin rằng hướng tấn công chính trong mùa hè của quân đội Xô viết nhắm vào. Tuyến phòng ngự của Cụm Tập đoàn quân Trung tâm ko sâu lắm, phần lớn lực lượng phòng thủ triển khai ngay tuyến đầu. Tổng hành dinh, vì vậy, tin rằng đang có điều kiện thuận lợi để thọc sâu, mở nhiều mũi tấn công Cụm Tập đoàn quân Trung tâm cùng theo 1 hướng chung là nhằm vào Minsk. Nếu thành công, nó sẽ dẫn tới việc bao vây tiêu diệt phần lớn lực lượng Cụm Tập đoàn quan Trung tâm đang bảo vệ chiến tuyến hiện nằm phía đông Minsk.

Kế hoạch tấn công của Tổng hành dinh có thể xem là 1 cuộc tấn công tổng lực vào cả 2 cánh của Ban công Belorussia. Phía bắc, Phương diện quân Baltic 1 và Phương diện quân Belorussia 2 phối hợp tiêu diệt Tập đoàn quân Thiết giáp 3 "mất tên" (vì trên thực tế nó chẳng còn 1 sư đoàn thiết giáp nào) đang phòng thủ khu vực Vitebsk - Orsha, và sau đó tiến về Minsk từ phía bắc. Ở phía nam, Phương diện quân Belorussia 1 cần đánh bại Tập đoàn quân 9 Đức phòng thủ quanh Bobruisk và sau đó cũng tiến đến Minsk từ phía nam. Hướng trung tâm, Phương diện quân Belorussia 2 sẽ giáng những đòn mạnh mẽ vào khu vực được phòng thủ vững chắc nhất của Cụm Tập đoàn quân Trung tâm là khu vực Orsha - Mogilev, nó được phòng thủ bởi Tập đoàn quân 4 Đức. Nếu kế hoạch này thành công xem như Tập đoàn quân 4 đã lọt vào bẫy cùng với phần lớn Tập đoàn quân 3 Thiết giáp và Tập đoàn quân 9 (*)

(*) Buổi họp chính để lên kế hoạch Chiến dịch Bagration diễn ra tại Moscow ngày 20/5/1944, Stalin và Rokosovskii đã bất đồng sâu sắc về kế hoạch dành cho Phương diện quân Belorussia 1 của Rokosovskii. Stalin muốn đâm thẳng 1 mũi vào Bobruisk từ Rogachev. Rokosovskii, người hiểu hơn ai hết rằng Tập đoàn quân 9 Đức đã dự liệu trước điều đó, muốn mở thêm hướng tấn công nữa từ phía nam qua Parichi. Trong 1 diễn biến kịch tính, Stalin đã 2 lần đuổi Rokosovskii ra khỏi phòng để tự xem lại thái độ của mình, cả 2 lần Rokosovskii đều quay lại và khẳng định rằng ông tin 2 mũi tấn công thì tốt hơn là 1. Cuối cùng, Stalin hỏi: "Có thể nào 2 mũi tấn công lại tốt hơn là 1?" và chấp thuận kế hoạch của Rokosovskii. Đó là 1 vụ rắc rối đã được công khai. Rokosovskii, người từng bị bắt và tra tấn trong thời kỳ Stalin thanh lọc quân đội năm 1938, đã cho thấy cá tính mạnh mẽ của ông. Stalin, mặt khác, đã chứng tỏ tinh thần cầu thị với những viên tướng dưới quyền đã phục vụ ông rất tốt từ sau năm 1942. Xem "The Road to Berlin: Continuing the History of Stalin''s War with Germany", tác giả John Erickson, Westview Pres xuất bản năm 1983, trang 202 - 203.

(tiếp lời chú của Britton)

Với sự bảo mật lớn và các biện pháp nghi binh, suốt tháng 5/1944, lực lượng tấn công Xô viết bình tĩnh dàn trận với quân số vượt trội đối phương trên toàn mặt trận Belorussia (*). Nhưng quan trọng hơn họ tập trung với số lượng vượt trội binh lính, tăng và pháo ở những khu vực được chỉ định để chọc thủng chiến tuyến Đức, tại những nơi này lực lượng Xô viết mạnh hơn đối phương nhiều lần. Ví dụ, tại khu vực chiến tuyến của Phương diện quân Belorussia 1 (dài khoảng 240km), quân đội Xô viết đã tập trung lực lượng mạnh hơn lực lượng phòng thủ là Tập đoàn quân 9 Đức với tỷ lệ 2:1 về người, 3:1 về pháo lớn (từ 76mm trở lên) và 8:1 về xe tăng và pháo tự hành. Tuy nhiên, trong khu vực đột phá khẩu dài khoảng 15km ở phía nam Parichi, Phương diện quân Belorussia 1 mạnh hơn quân Đức gần 6 lần về người, 22 lần về pháo lớn và 16 lần về xe tăng và pháo tự hành.(**)

Trước cuộc tấn công, tình báo và trinh sát Xô viết đã xác định tại khu vực Bobruisk do Tập đoàn quân 9 Đức phòng thủ (gồm các Quân đoàn 3, 55 và Quân đoàn Thiết giáp 41) có tối đa 12 sư đoàn bộ binh trên tuyến đầu phòng ngự và chỉ có 4 sư đoàn bảo an và 1 sư đoàn thiết giáp làm dự bị. Tập đoàn quân 9 đã thiết lập khu vực phòng thủ dày đặc nhất và tập trung lực lượng theo trục Rogachev - Bobruisk. Theo lệnh của Hitler, Bobruisk được xem là thành phố pháo đài và là trung tâm đề kháng. Chỉ huy Tập đoàn quân 9 rõ ràng đã cho rằng vùng đầm lầy phía nam trục này là ko phù hợp cho việc tấn công. Vì thế, các vị trí phòng thủ ở phía nam Parichi đã ko được củng cố thoả đáng và thường chỉ gồm những công sự lẻ loi bảo vệ 1 khu vực nhỏ nằm trong tầm bắn. Kế hoạch của Rokosovskii là lợi dụng điểm thiếu sót này trong khu vực phòng thủ của Tập đoàn quân 9. Ông dự định cho các Tập đoàn quân 3 và 48 chọc thủng tuyến phòng thủ Đức ở phía bắc Rogachev, trong khi Tập đoàn quân 65 và Quân đoàn Xe tăng Cận vệ số 1 "Sông Đông" sẽ lướt về phía bắc qua Parichi, cắt rời toàn bộ quân địch trên chiến tuyến với Bobruisk ở phía tây, sau đó hội quân với các Tập đoàn quân 3 và 48 để chiếm Bobruisk.

Theo kế hoạch của Rokosovskii trục tấn công phía nam sẽ phải vượt qua rìa phía bắc vùng đầm lầy lớn Parichi. Nó đòi hỏi tướng Batov phải tìm ra 1 vài con đường cho lực lượng của ông và những cỗ xe tăng của Quân đoàn Xe tăng Cận vệ 1 "Sông Đông" vượt qua đầm lầy và những vùng đất thấp đầy cây cối rậm rạp để tiến đến Bobruisk từ phía nam.

(*) Thuật ngữ Maskirovka (nghi binh) trong tiếng Nga là 1 bộ các phương pháp tạo nên 1 phần quan trọng của nghệ thuật chiến tranh Xô viết, nó 1 lần nữa được Tổng hành dinh (Stavka) áp dụng tài tình và hiệu quả để đánh lừa Hitler và Bộ Tổng tham mưu Đức (OKH). Các tướng lĩnh tham mưu Xô viết đã nghiên cứu chi tiết các biện pháp bảo mật cho Chiến dịch Bagration theo đó các phương diện quân theo kế hoạch sẽ tiến công 1 cách bất ngờ. Kế hoạch nghi binh bao gồm việc mở rộng xây dựng công sự và các bãi mìn giả tạo cảm tưởng quân ta chỉ muốn phòng thủ nguyên tại vị trí; giả vờ chuyển tăng pháo và binh lính đi vào ban ngày nhưng đến đêm thì tái tập hợp lại; xây dựng những con đường và nút giao thông giả; tập trung pháo binh ở những nơi thứ yếu, tại đó bố trí thật nhiều chướng ngại vật, sau đó rút đi chỉ để lại toàn pháo giả trong các hoả điểm; bố trí số lượng lớn tăng và pháo tự hành giả trên các hướng thứ yếu; tuyệt đối ko liên lạc vô tuyến; và các sĩ quan phải kiểm tra hàng ngày việc thực thi Maskirovka. Xem "Belorussia 1944: The Soviet General Staff Study", David M. Glantz và Harold S. Orenstein, Frank Cass xuất bản tại London năm 2001, trang 43 - 44 và 56 - 57.

(**) Sách đã dẫn, trang 62 - 63.

Ngày 22/6/1944, cuộc tấn công lớn mùa hè bắt đầu nhằm mục đích tiêu diệt Cụm Tập đoàn quân Trung tâm của kẻ địch. Nó được đặt tên là Chiến dịch Bagration, tên 1 vị tướng Nga nổi tiếng trong thời kỳ chiến tranh với Napoleon, Pyotr Bagration (1765 - 1812). Chúng tôi được bố trí tại huyện Kalinkovskii gần Ozarichi thuộc Belorussia, dưới quyền chỉ huy của Sư đoàn bộ binh 354.

Trong nhiều tuần trước khi cuộc tấn công bắt đầu, chỉ huy Tập đoàn quân 65, Tướng P.I. Batov, đã kiểm tra điểm vốn được xem là có thể dùng để xuất phát tấn công tốt nhất cho tập đoàn quân. Đi cùng với 1 chỉ huy công binh, 1 chỉ huy tình báo và 1 số người nữa, ông đảo qua các vị trí sẽ nhận nhiệm vụ tiến công của Tập đoàn quân 65. Quân phòng thủ Đức ở đây khá mạnh vì khu vực này có nhiều đường tốt, rất thuận lợi cho xe tăng di chuyển.

Trong khi kiểm tra 1 khu vực đầm lầy trên chiến tuyến ở bên trái Parichi, họ nhận thấy 1 số lính trinh sát đi loại "giầy đầm lầy" tự đan. Chúng được làm từ thân cây cói được bọc ra ngoài ủng. Những chiếc giầy đầm lầy này làm giảm áp lực mỗi bước chân của binh sĩ, khi họ bước bùn dưới chân họ bị cô đặc lại và ko làm họ sa lầy, nước thấm qua kẽ hở lớp đan ngoài và khi họ bước tiếp nó sẽ chảy ra khỏi giầy. 1 người lính người Belorussia sống ở khu vực này cho Batov biết đó là cách mà những thợ săn dùng để vượt qua đầm lầy. Batov suy nghĩ 1 lúc rồi quyết định sẽ đặt hướng tấn công chính ở đây, nơi bọn Đức ít trông đợi nhất. Thêm vào đó, từ đây xe tăng Hồng quân có thể cắt tuyến đường giữa Parichi và Bobruisk chỉ trong vòng 30 phút. (Xem bản đồ)

Để có thể chuyển xe tăng và các trang bị nặng qua đầm lầy, Batov ra lệnh làm 1 con đường bằng ván gỗ. Những xúc gỗ làm ván được cắt xẻ cách chiến tuyến 15 - 20km để bọn Đức ko thể nghe được tiếng cây đổ và tiếng cưa, sau đó được đóng lại với nhau bằng nẹp sắt. Tất cả chúng được mang tới cách chiến tuyến khoảng 200m và được nguỵ trang lại. Theo cách đó con đường ván sẽ nhanh chóng được đặt ngay sau khi những bộ binh dẫn đầu vượt qua đầm lầy để thiết lập những "đầu cầu" ở phía bên kia.

CHÚNG TÔI DẪN ĐẦU CUỘC TẤN CÔNG VÀO PARICHI

Lời chú của Britton:

Thị trấn Parichi là 1 mục tiêu quan trọng trên đường đến Bobruisk. Có nhiều con đường qua Parichi từ đủ các hướng đông tây nam bắc khiến thị trấn trở thành 1 giao lộ quan trọng trong khu vực có địa hình toàn đầm lầy này. Sư đoàn bộ binh 36 thuộc Quân đoàn Thiết giáp 41 Đức đóng giữ Parichi nhưng lời kể ngắn gọn của Litvin đã chứng thực sự yếu kém của quân phòng ngự Đức trong khu vực này.

Ở địa vị nhỏ bé của mình, những người lính chúng tôi trong tiểu đoàn xung kích đặc biệt ko hề biết mình đang đi đâu. Ngày 22/6 có lệnh di chuyển, chúng tôi ko biết rằng đó đơn giản là 1 cuộc hành quân nghi binh để thu hút sự chú ý của bọn Đức khỏi mũi tấn công chính. Trong 2 ngày chúng tôi chỉ hành quân, tiểu đoàn xung kích dẫn đầu cứ đi cho đến khi được Sư đoàn 354 cho nghỉ (*). Ở khoảng cách này chúng tôi đã có thể nghe thấy âm thanh của trận đánh. Túi bọc khẩu đại liên của chúng tôi là loại ko thấm nước, nó giúp cho việc hành quân được dễ dàng hơn, khẩu súng sử dụng tới 3 lít nước để làm mát nòng súng khi bắn. Lệnh tiếp theo dành cho chúng tôi là di chuyển theo 1 con đường xuất phát từ Kalinkovichi để sáng hôm sau vượt 1 con suối nhỏ (tôi quên mất tên) rồi chiếm Parichi.

Mặt đất thật là lầy lội, sư đoàn tôi đang hành quân qua rìa phía bắc vùng đầm lầy lớn Pripiat - địa hình rất ko thích hợp để chuyển quân. Tôi cảm thấy rất khó chịu và giận dữ khi hành quân vì vừa nhận được vào buối sáng mấy dòng của mẹ tôi cho biết người em trai Alexander đã hi sinh trong 1 trận đánh ở Vitebsk. Cậu ta bị gọi nhập ngũ vào 1 trung đoàn dự bị ở Petropavlovsk 2 tháng sau khi tôi tòng quân. Đầu năm 1942 Alexander ra mặt trận trong đội hình Trung đoàn 473 Bộ binh - Sư đoàn 15 Bộ binh với cương vị tiểu đội trưởng. Trong những trận đánh ở đông bắc Vitebsk gần làng Miskhi cậu ấy đã hi sinh vào ngày 25/12/1943.

(*) Đây là 1 điểm thú vị. Nếu tiểu đoàn xung kích đặc biệt, đơn vị dẫn đầu cuộc tấn công, đã phải mất 2 ngày hành quân mới tới được tuyến phòng ngự Đức thì có nghĩa là các lực lượng tấn công chính của Phương diện quân Belorussia 1 đã được giấu ở cách xa chiến tuyến trước khi cuộc tiến công nổ ra. Điều này làm sáng tỏ 1 phần những biện pháp đánh lừa mà Tổng hành dinh đã áp dụng.

Chúng tôi đến 1 quả đồi nhỏ ở đâu đó rất gần Parichi và dừng lại nghỉ trong những con hào đã được đào sẵn từ trước, bất ngờ từ bên kia 1 con suối nhỏ 1 chiếc Ferdinand nã đạn vào chúng tôi. Quả đạn đầu tiên rơi ngay gần con hào nơi chúng tôi đang ngồi và nổ tung trên triền dốc bên dưới. Mọi người nhanh chóng ẩn nấp trong công sự, tất cả 273 người chúng tôi. Chiếc Ferdinand chỉnh đường ngắm lên cao hơn 1 chút và bắn lần nữa nhưng lần này viên đạn bay qua đầu chúng tôi 1 cách vô hại. Chiếc Ferdinand bắn liền 15 phát nhưng ko phát nào trúng mục tiêu. Chắc là đạn được của nó đã cạn nên nó đã quay lại và bỏ đi.

Sau khi chiếc Ferdinand bỏ đi, chúng tôi cẩn thận thò đầu lên khỏi chiến hào. 1 khẩu đại liên Đức đặt cạnh mấy cái cây bên kia suối, được báo động bởi những phát đạn của chiếc Ferdinand, đã phát hiện ra chúng tôi qua ánh phản chiếu từ những chiếc mũ sắt và nổ súng. Chỉ mới nghe tiếng viên đạn đầu tiên là tất cả chúng tôi đã lại lao mình xuống đáy hào lần nữa, và đương nhiên là chẳng ai trúng đạn. Khi loạt đạn thứ 2 bay qua đầu, trung đội trưởng của tôi ra lệnh: "Litvin, khoá họng khẩu súng máy đó lại!"

Tôi chọn 1 chỗ cao có đất bao quanh để đặt khẩu súng máy của mình, mấy người trong tổ lắp các bộ phận của súng lại trong khi những người còn lại chuyển nước mà chúng tôi vẫn vác theo dự trữ đổ đầy bao làm mát trước khi nổ súng. Tôi bảo người Số 2: "Sania, hôm nay chính tôi sẽ bắn để báo thù cho em trai tôi." Khi khẩu súng máy Đức bắn lần nữa, tôi nã vào nó 1 tràng dài (15 - 20 viên đạn) bằng khẩu Maxim và sau đó thêm 2 loạt ngắn nữa (5 - 6 viên mỗi loạt). Khẩu súng máy Đức lập tức câm tịt. Vài đồng đội của tôi chụp mũ sắt vào đầu gậy rồi giơ lên trên mặt hào nhưng bọn Đức ko có phản ứng gì. Hiển nhiên là tôi đã hạ được hoả điểm súng máy đó.

Sau vài phút im lặng, chúng tôi được lệnh xông lên vượt qua con suối. Ngay gần đó, những người đi đầu tiểu đoàn phát hiện thấy 1 đường hào chạy từ trên đồi xuống suối và chạy theo lối đi được che chở đó. Họ tìm được 1 chỗ nông và quay lại trong khi tôi bắt đầu hạ súng, sau đó chúng tôi cùng tiến đến suối để vượt qua sang vị trí hoả điểm địch.

Bất thần chúng tôi nghe thấy tiếng rít của đạn cối. Rõ ràng 1 tay sĩ quan Đức nào đó đã được báo cáo là 1 đơn vị lớn bộ binh Nga đang tấn công nên đã phái những chiếc xe lắp cối 81mm đến khu vực bị đe doạ. Chúng tôi ko được thông báo gì về sự xuất hiện của chúng, chỉ đến khi chúng nã đạn chúng tôi mới phát hiện ra. May mắn lớn cho chúng tôi, cạnh chỗ nước cạn nơi chúng tôi sắp vượt qua, trong những bụi cây có 4 cái hố lớn, chắc là chúng đã được đào làm công sự cho xe vào lúc nào đó. Mỗi cái hố rộng khoảng 4m, dài 9m và sâu 2m. Ngay khi nghe thấy tiếng đạn cối bay tới cả tiểu đoàn tôi đã lao vào trong những cái hố đó ẩn núp, ngã đè cả lên nhau. Tôi cảm thấy bị ai đó nhảy xuống trúng đầu còn chính mình thì nằm trên 1 người khác. Những viên đạn cối đầu tiên nổ xung quanh chúng tôi và bọn Đức nã ko ít hơn 10 quả mỗi khẩu trong trận pháo kích rồi giảm dần số đạn bắn mỗi loạt.

Trận pháo kích của bọn Đức đã quét sạch mọi cây cối xung quanh khiến chúng chắc chắn rằng chẳng còn 1 người lính Xô viết nào trong tiểu đoàn tôi sống sót, vì vậy chúng tập hợp nhau lại rồi quay về Parichi. Tuy nhiên thực ra chẳng có 1 quả cối nào rơi trúng những cái hố và tất cả đã nổ quanh chúng tôi mà ko gây thiệt hại gì. Chúng tôi bò lên khỏi hố, người đầy đất và mảnh vụn, nhiều người bị thâm tím nhẹ vì húc vào nhau khi lao xuống hố. Chúng tôi vượt suối qua chỗ cạn và sang đến bờ bên kia thì thấy 1 đống thùng đựng đạn đại liên và vài vết máu trên cỏ. Bọn Đức đã đặt hoả điểm súng máy ở đây.

Giờ đã gần tối, chúng tôi có thể thấy được bọn Đức đã đặt các hoả điểm trong 1 vành đai cây cối trước mặt nhờ những tia nắng đang tắt dần, nhưng chúng ko bắn vào chúng tôi thêm lần nào. Khẩu súng máy của tôi được lệnh yểm trợ cho 1 trung đội tiểu liên và chúng tôi bắt đầu thảo luận với nhau kế hoạch tiến vào Parichi sáng mai. Cạnh con đường dẫn vào vành đai cây cối bên ngoài Parichi tôi tìm thấy 1 bụi cây phỉ rậm rạp, tôi bèn đặt khẩu súng máy ở đó. Từ vị trí này tôi lên kế hoạch yểm hộ cho những tay súng trong trung đội kể trên tiến đến khu vực vành đai cây cối mà bọn Đức đang chiếm giữ.

Tuy nhiên sáng hôm sau khi chúng tôi bắt đầu cuộc tấn công bọn Đức đã ko còn trong vị trí mà chúng chiếm giữ đêm qua. Chúng tôi thận trọng tiến về Parichi và thấy rằng bọn Đức đã rút khỏi con đường nối Parichi với Kalinkovichi. Ở đây con đường cắt qua 1 cánh đồng lúa mạch và 1 bãi cỏ trên đó có nhiều ngôi mộ lớn.

Bọn Đức chỉ bắt đầu đánh trả khi rút về gần Parichi. Những tay súng tiểu liên của quân ta vừa tiến lên vừa bắn, chúng tôi theo sau, vừa đi vừa chọn những chỗ thích hợp để yểm trợ cho bộ binh bằng những khẩu súng máy của mình. Khi bọn Đức rút về đến ngoại vi Parichi, chúng dừng lại ẩn núp và sự kháng cự của chúng tăng lên dần. Chúng tôi tiến lên chậm chạp và bắn hết 1 số lượng đạn lớn. Sau 3h kể từ khi bắt đầu tiến công lúc sáng, đạn dược của các tay súng tiểu liên đang cạn và hoả lực của họ suy yếu dần.

Bọn Đức nhận thấy hoả lực quân ta yếu đi và ngay lập tức phản công, hy vọng đẩy chúng tôi ra xa Parichi. Chúng rời chỗ núp, vừa xông lên vừa bắn. Cuộc phản công sắc bén của quân Đức làm chúng tôi hoảng hốt và lộn xộn rút lui khoảng 200m. Các đồng đội trong trung đội súng máy của tôi đã bỏ lại 3 khẩu đại liên nhưng còn kịp tháo khoá nòng và mang đạn dược đi (cả trung đội súng máy của tiểu đoàn chỉ có 4 khẩu). Bọn Đức sau đó đã tìm được những khẩu súng này và phá huỷ chúng bằng lựu đạn. Riêng tôi tìm được 1 chỗ đặt súng trên 1 ngôi mộ trên bãi cỏ.

Khi cuộc phản công của bọn Đức nổ ra, chúng tôi có thể nghe thấy tiếng động cơ xe tăng Đức ở Parichi, rồi 1 pháo đội cối xuất hiện ở ngoại vi thị trấn và bắt đầu triển khai. Bằng khẩu đại liên duy nhất còn lại của mình, tôi nổ súng vào chúng ngay từ khoảng cách 600m. Tôi nhìn thấy 1 hay 2 tên Đức ngã xuống, nhưng tất nhiên phần lớn chúng vẫn còn sống và đặt cối chuẩn bị bắn.

Quả đạn cối Đức đầu tiên nổ sau vị trí của tôi chừng 30m, quả thứ 2 nổ cách chúng tôi 20m về phía trước. Chúng đã đặt xong cự ly bắn vào chúng tôi, vì vậy tôi ra lệnh cho tổ súng máy của mình chuyển sang trái. Chúng tôi đã chuyển vị trí an toàn nhờ sự che chở của nấm mộ lớn nơi tôi đã đặt súng. Chỉ vài giây sau khi chúng tôi rời đi, nấm mộ đằng sau chúng tôi đã biến mất trong màn khói đen sì của những tiếng nổ tạo bởi trận pháo kích của súng cối Đức. 1 người trong tổ bị thương nhẹ nhưng tất cả chúng tôi đều thoát được và giấu mình dưới những bụi cỏ cao.

Đúng vào lúc đó Trung đoàn 1199 thuộc Sư đoàn 354 Bộ binh tham chiến, mang theo đầy đủ đạn dược. Trận đánh trở nên dữ dội. Tên lửa "Katiusha" rít lên bay qua đầu chúng tôi lao về phía bọn Đức (*). Tôi nã đạn từ vị trí mới cho đến khi hết sạch đạn vì các đồng đội trong tổ đã bỏ chạy trước. Vâng, tôi đã bị bỏ lại một mình với khẩu súng máy khi tất cả những thành viên còn lại trong tổ đã chuồn mất. Đó ko phải là 1 sự vi phạm kỷ luật mà là 1 sự suy xét khôn ngoan thông thường. Họ đã hết đạn súng cá nhân và nếu ko được tiếp tế thêm đạn tiểu liên thì họ chuồn thôi. Thật ko may là họ đã bỏ chạy mang theo cả những băng đạn đại liên và ai đó còn chiếm luôn cả khẩu tiểu liên của tôi khi rút. Vậy là tôi rời trận địa với khẩu súng máy ko đạn trong khi họ vẫn giữ tất cả số đạn đó.

Chợt 1 viên đạn bay véo qua đầu tôi và tôi hiểu ngay mình đã bị bọn Đức đặt vào tầm ngắm. Tôi nằm rạp xuống cỏ và dùng 1 dải băng đạn đã bắn hết buộc 1 đầu vào khẩu súng máy còn đầu kia vào chân mình. Tôi bắt đầu bò trở lui, kéo khẩu súng theo sau, tìm cách thoát khỏi đường ngắm của bọn Đức lúc này đã phát hiện ra tôi. Tôi ko biết đã bò được bao xa nhưng có lẽ chỉ được khoảng 5 - 6m thì thấy 1 người lính Nga tay cầm súng trường đang tiến tới. Anh ta là lính Trung đoàn 1199. Ngay lúc đó thêm mấy phát đạn bay sát qua người tôi, anh lính phát hiện ra tên Đức vừa bắn và hạ hắn bằng chỉ 1 phát bắn trả. Anh ta bình tĩnh thổi nòng súng của mình rồi mới hỏi tôi: "Còn thằng Đức nào khác muốn thế ko?" Sau đó tôi được biết tên anh ta là Turchin.

Tôi đề nghị anh ta giúp mình kéo khẩu súng máy đến vị trí mới và anh ta đồng ý. chúng tôi đến nơi, Turchin phụ giúp, tôi phát hiện ra 1 thành viên tổ súng máy của mình và gọi. Lúc này ko hiểu sao bọn Đức lại phát hiện ra tôi 1 lần nữa và nã vài quả đạn cối vào chỗ tôi. Tôi lao cả người vào trong 1 cái hố cái nhân gần đó. Những quả đạn nổ tung và hầu như chôn kín tôi trong 1 thác đất cát đổ vào người. Chỉ còn mỗi đầu và 1 cánh tay tôi còn nhô lên khỏi mặt đất và tôi ko thể thở hay cử động được tí gì.

Đúng lúc đó 2 gã đội mũ nhà binh màu xanh lá cây của cái gọi là đơn vị chặn hậu đến chỗ tôi (*). 1 người tỉnh bơ hỏi: "Có gì đấy?" Tôi nói: "Đồng chí, giúp tôi với!" Họ moi tôi lên rồi hỏi: "Sao anh lại ngồi đây? Tiến lên!" Tôi trả lời: "Tiến lên với cái gì? Tôi chỉ có 1 khẩu súng máy rỗng ko, chẳng có đồng đội hay đạn dược. Khi những cái đó tới, tôi sẽ tiến lên." Đó là lần duy nhất trong suốt cuộc chiến tranh tôi nhìn thấy những người lính còn sống của đơn vị chặn hậu. Trên thực tế cả 2 người này là lính biên phòng, lính biên phòng thường được đưa vào các đơn vị chặn hậu này.

(*) Các đơn vị chặn hậu được thành lập theo mệnh lệnh nổi tiếng "Ko lùi 1 bước" của Stalin trong những ngày đen tối mùa hè năm 1942. Nhiệm vụ của họ là ngăn chặn những biểu hiện hèn nhát trong chiến đấu và bắt những binh lính bỏ chạy quay lại chiến đấu. Họ có quyền bắn hạ tại chỗ những binh lính bỏ chạy nếu họ ko chấp hành lệnh quay lại chiến đấu.

Tiểu đoàn trưởng của tôi nhận được lệnh rút khỏi trận đánh vì Trung đoàn 1199/Sư 354 Bộ binh đã tiếp chiến và chiếm được làng Parichi. Lúc này tôi đã nhập cùng 1 nhóm gồm 11 người cùng trong tiểu đoàn trừng giới, bao gồm 5 tay súng trong tổ súng máy của tôi và 6 người mang tiểu liên trong trung đội trợ chiến. Chúng tôi nhận được lệnh quay lại bếp dã chiến được đặt trong 1 cái hố lớn ko xa Parichi. Khi chúng tôi quay về, những người còn lại trong tổ của tôi cũng nhập bọn. Lúc mới về đến bếp dã chiến, tôi đã sợ tiểu đoàn mình bị thiệt hại nặng vì ko thấy nhiều người. Chúng tôi vồ lấy đồ ăn và ăn vội vàng rồi để lại 1 khẩu súng máy và 2 người gác khu vực bếp, số còn lại quay lại Parichi để xem xét tình hình.

Khi đang tiến về Parichi chúng tôi phát hiện ra 1 vệt máu. Chúng tôi bèn lần theo nó vào trong 1 công sự Đức và bắt gặp 1 tên Đức có vẻ đã chết, chúng tôi lại gần để lần túi hắn tìm tài liệu. Nhưng hoá ra hắn vẫn còn sống, trước khi chúng tôi đến bên, hắn chồm dậy, quỳ sụp xuống vào kêu lên bằng tiếng Nga: "Người Nga đây, đừng bắn!" Turchin ra lệnh: "Giơ tay lên" Tên Đức trả lời: "Tay tôi giơ rồi đây thôi." Hoá ra hắn là người Slovak. Chúng tôi mang hắn theo và gửi vào điểm tập kết tù binh. Tay Slovak ko phải người xấu, mặc dù phải vừa đi vừa giữ quần bằng tay sau khi Turchin ko kiếm đâu ra sợi dây nào khác để trói hắn, hắn vẫn luôn mỉm cười suốt quãng đường.

Ở Parichi chúng tôi tìm được 1 hầm rượu còn 1 ít rượu vang. Chúng tôi vồ lấy chúng rồi mang về trại và phát hiện ra rằng trong khi chúng tôi đi, nhiều người trong tiểu đoàn xung kích trừng giới đã quay về bếp dã chiến khi thấy tổ súng máy của tôi được cho ra nghỉ. Tôi chia rượu cho những người trong tổ, tất cả chúng tôi đều hy vọng được 1 giấc ngủ ngon nhưng lúc đó mới là buổi tối, có lệnh đến yêu cầu chúng tôi tới Bobruisk.

CUỘC CHÉM GIẾT Ở BOBRUISK

Tiểu đoàn tôi lên đường tới Bobruisk cùng với phần còn lại của Sư đoàn 354 Bộ binh, trong khi đó các bộ phận khác của Tập đoàn quân 65 phối hợp với Quân đoàn Xe tăng Cận vệ 1 "Sông Đông" vượt đầm lầy ở phía sau. Cùng lúc đó, 1 đơn vị kỵ binh cơ giới nhằm hướng thành phố Slutsk, phía tây Bobruisk.

1 cách đều đặn, chúng tôi tiến cật lực về Bobruisk. Mọi người hành quân mà ko mang đầy đủ trang bị chiến đấu, và chúng tôi kéo khẩu súng máy đi cùng với họ. Đột nhiên tôi nhận ra lá chắn súng bị mất. "Vasen''ka, lá chắn đâu?" Tôi hỏi. Anh ta đã quẳng nó sang 1 bên để cho nhẹ bớt và khiến việc hành quân dễ dàng hơn. Tôi nói với anh ta: "Tôi ko cần biết, tốt hơn cho anh là cái lá chắn đó nên tái xuất hiện ở chặng nghỉ sắp tới."

Sau khi đi được khoảng 12km về phía Bobruisk, tiểu đoàn dừng lại nghỉ và đặt 3 chốt gác trên con đường mà các binh sĩ tiểu đoàn đang nằm rải rác. Tại chỗ dừng nghỉ, thêm khoảng 30 người nữa của tiểu đoàn tôi nhập bọn, họ bị rớt lại phía sau ở Parichi và giờ họ đến theo cách rất sung sướng: bám xe đi nhờ những cỗ pháo tự hành. Họ còn mang theo được 1 thùng rượu 50 lít. Có thêm họ tiểu đoàn tôi giờ đã có khoảng 200 người. Tại những điểm dừng nghỉ tiếp theo chúng tôi lại gặp thêm nhiều người trong tiểu đoàn trừng giới, như vậy thương vong của chúng tôi ở Parichi ko lớn như tôi đã sợ lúc đầu.

Hôm sau - 28/6 - chúng tôi được lệnh ngừng hành quân và đào công sự chuẩn bị phòng thủ. Bọn Đức liên tục quấy rầy vị trí của tôi bằng những phát đạn lửa nhưng ko ai bên ta trúng đạn. Chúng tôi đã đặt hoả điểm súng máy của mình cạnh 1 căn nhà nhỏ. Đêm đó, quân ta cho trinh sát tới các vị trí Đức đối diện và diệt được mấy khẩu súng máy đã quấy rầy chúng tôi. Họ đã tiêu diệt liền mấy vị trí quân Đức và tìm thấy 2 khẩu súng máy.

Sáng hôm sau, chúng tôi chờ đợi cuộc xung phong vào Bobruisk sẽ bắt đầu vào 10h sáng. Trong khi chờ đợi, 1 con chó nhỏ chạy vào vị trí của chúng tôi, trông nó như 1 con chó rừng. Nó cứ chạy tới lui xung quanh cho tới khi chúng tôi chịu đi theo. Con chó dẫn chúng tôi tới 1 công sự ngập nước. Khi chúng tôi nhìn vào trong thì phát hiện ra có gì đó chuyển động trong nước. 1 trung sĩ bắn 1 phát PPSh và chúng tôi nghe thấy ai đó kêu: "Người Nga, đừng bắn!" Từ trong công sự bò ra 8 tên lính Slovak sũng nước. Chúng đã được lệnh cho nổ tung khẩu cối 81mm của mình để nó khỏi rơi vào tay chúng tôi, thay vì làm thế, chúng lại trốn kỹ trong công sự. Chúng tôi gửi chúng vào điểm tập kết tù binh.

Sau đó, chúng tôi tiến lên, thỉnh thoảng bị 1 vài viên đạn làm phiền. Khi chúng tôi tiến, những người Belorussia ra hiệu từ trong những căn hầm, vài người còn đề nghị cung cấp thông tin về bọn Đức. Những cậu nhóc có vẻ biết mọi điều về bọn Đức - chúng đang ở đâu và làm gì. Đám trẻ dẫn chúng tôi tới 1 nghĩa địa ở tây bắc Bobruisk. Dọc đường, chúng tôi thu được rất nhiều vũ khí và trang bị mà bọn Đức bỏ lại. Chúng tôi còn thấy nhiều rượu. Tôi cảnh báo các thành viên trong tổ ko được uống. Có vẻ bọn Đức cố tình bỏ lại nhiều rượu để chúng tôi tìm thấy khi tiến quân, khi đó những người lính Nga sẽ uống say xỉn và chúng có thể chộp được chúng tôi chỉ bằng tay ko.

Vâng, quả thật 1 số lính Nga đã xỉn, nhưng ko phải tất cả. Tôi còn nhớ 1 tình tiết liên quan đến 1 người đồng đội hôm đó đã ko thể cưỡng lại sự cám dỗ của rượu. Khi đang trên đường tiến đến Bobruisk từ phía tây, chúng tôi dừng lại gần 1 nhà thờ trông ra 1 quảng trường nhỏ và 1 nghĩa địa lớn, trong nghĩa địa mọc đầy những cây bụi. 1 chiếc tăng Đức đang tắt máy nằm giữa quảng trường, ko xa bức tường vây của nhà thờ.

Tôi chọn vị trí đặt khẩu đại liên Maxim sau tường nhà thờ. Đó là 1 vị trí tuyệt vời để bắn về hướng nghĩa địa trong khi toàn bộ quảng trường trải ra trước tầm nhìn của chúng tôi rõ ràng như lòng bàn tay. Trong khi xạ thủ đặt súng, tôi lại gần chiếc tăng Đức bị bỏ lại để kiểm tra. Những khẩu súng máy của nó vẫn nằm im và tôi nhận thấy trong chiếc xe tăng còn khá nhiều đạn.

Tôi quay lại tổ súng máy của mình. Ngay khi về tới nơi thì súng nổ, đó là khoảng 2h chiều. Đúng như tôi dự đoán, bọn Đức đang thử tổ chức 1 cuộc phản công xuyên qua khu vực nghĩa địa. Vừa quan sát các vị trí địch trong nghĩa địa, tôi vừa ra lệnh cho tay xạ thủ của mình hạ chúng. Sau đó tôi để anh ta lại và bò đến chỗ chiếc tăng Đức, nó đứng cách hàng rào nghĩa địa chỉ khoảng 50m. Tôi đến được chiếc tăng và trèo vào trong. Lúc này tôi cảm thấy mình như cá gặp nước. Tôi lên đạn khẩu súng máy trên chiếc tăng và bắt đầu bắn vào tất cả các vị trí địch mà mình có thể nhìn thấy được, sau đó quét từ bên này sang bên kia nghĩa địa.

Khi cuộc chạm súng bắt đầu, nhiều bộ binh ta đang ở gần đấy chưa vào vị trí. Họ nhanh chóng đổ xô tới, dàn trận và bắt đầu tham chiến. Khoảng 10 phút sau khi trận đánh bắt đầu, 1 chiếc xe ngựa kéo hiện ra ở cạnh nhà thờ trên đó có 3 chú lính. 1 người quất lũ ngựa trong khi 2 người còn lại sử dụng 1 khẩu súng máy đặt trên xe. Cỗ xe lao qua quảng trường đến cách nghĩa địa chừng 80m thì dừng và quay đầu lại. Khẩu súng máy trên xe nã nhiều loạt về phía quân địch, sau đó chiếc xe lại quay đầu và tiến tiếp vào nghĩa địa.

Trong khi đó ở phía phía bên kia nhà thờ, 1 tay súng say xỉn cưỡi 1 con ngựa đang lồng lên xuất hiện. Tay phải anh ta cầm khẩu tiểu liên PPSh băng tròn, tay trái thì cầm 1 chai bia. Anh ta thúc con ngựa di chuyển bằng cách đấm vào lưng nó. Thỉnh thoảng anh ta nã bừa 1 loạt đạn và ngay tiếp sau là giơ chai làm 1 tợp.

Bọn Đức đương nhiên nhận thấy rằng sẽ là tự sát nếu cố xông qua quảng trường trống, vì vậy sau khoảng 30'' chúng giảm dần cường độ bắn. Ngay lúc đó, dưới sự yểm trợ của 2 khẩu súng máy của chúng tôi, đám bộ binh xung phong qua nghĩa địa, đuổi bọn Đức chạy tán loạn và tiêu diệt 1 số tên.

5h chiều ngày 29/6/1944, tiểu đoàn tôi đến ngoại ô phía tây bắc thành phố Bobruisk theo con đường cao tốc đi Minsk. Sư đoàn 354 Bộ binh cùng với tiểu đoàn xung kích của tôi dừng lại và đào công sự phòng ngự tại 1 địa điểm ko xa tuyến đường, quay mặt về hướng đông. Bọn Đức đang phòng thủ Bobruisk giờ đã rơi vào tròng.

Cách vị trí của chúng tôi 2km về phía đông có 2 ngôi làng nhỏ, trong đó có dấu hiệu cho thấy quân địch bị bao vây nhưng chưa bị tiêu diệt đang tập trung. Chúng tôi cho rằng dưới sự che chở của màn đêm, bọn Đức tại đó có thể thử chọc thủng vòng vây về phía tây, vượt qua con đường cao tốc đi Minsk để chạy vào rừng.

Từ vị trí của chúng tôi có 1 hàng cây ngăn cách với 1 cánh đồng lúa mạch lớn trải dài tới tận 2 ngôi làng. Chúng tôi đặt khẩu súng máy trên 1 mô đất nhỏ dưới gốc cây nhìn ra con đường cao tốc, như vậy trong trường hợp cần thiết chúng tôi có thể quét đạn dọc con đường dù quân địch có tới từ Minsk hay Bobruisk. Trước vị trí có 1 khoảng trống rộng khoảng 35m giữa những cái cây cho phép chúng tôi bắn qua cách đồng lúa mạch nếu bọn Đức định tiến qua đó.

Sau khi đặt súng, lấy 1 vài điểm ngắm chuẩn, chúng tôi ngồi xuống nghỉ. Lúc đó là khoảng 6h tối, sau 1 ngày dài nóng bỏng, tôi tháo ủng, nó đã mòn vẹt vì bị sử dụng liên tục hơn 1 tuần. Tôi lau chân bằng rượu chứa trong cái bình dẹt mang theo để làm mát chúng. Ánh sáng đang tắt dần và chúng tôi ăn tối vội vàng.

Bất thần chúng tôi nghe thấy tiếng đạn rít qua đầu trên những ngọn cây. Bọn Đức đang nã đạn nổ, những quả đạn rơi xuống và nổ tung trên những cành cây, trên đầu chúng tôi. Tiếng súng rền vang. Mọi người vớ lấy vũ khí và kiểm tra lại đạn dược. Gần vị trí khẩu súng máy của tôi có nhiều xe ngựa chở đồ hậu cần và lính đánh xe, phần lớn họ khoảng hơn 50 tuổi và chưa từng có kinh nghiệm chiến đấu. Sự hoảng loạn bắt đầu xảy ra, họ bắt đầu đóng yên cương để chuồn. Tôi quay súng máy chĩa vào họ và quát: "Đứng đấy, cấm chạy!" Nhưng tay lính trẻ làm theo tôi và bảo họ: "Nằm xuống, cầm lấy vũ khí và cùng chúng tôi đánh đuổi bọn Đức!" Họ tuân lệnh.

Đột nhiên 1 đội hình lớn quân Đức tiến từ trong làng ra về hướng con đường cao tốc đi Minsk, phải đến 10.000 tên. Chúng tiến thành hàng như trong 1 cuộc duyệt binh, chiều ngang khoảng 100 - 120m và chiều dọc có lẽ ko ít hơn 1km. Chúng nhằm hướng phía bên trái chúng tôi. Giữa hàng quân có 2 chiếc ô tô, mỗi chiếc kéo theo 1 khẩu Oerlikon của Mỹ (*), rất giống loại quân ta vẫn sử dụng, có lẽ quân ta đã để nó rơi vào tay bọn Đức. 2 khẩu pháo đó nã đạn vào các vị trí ta, hàng quân Đức có vẻ như định chọc thủng chiến tuyến quân ta tại đây, vượt qua con đường cao tốc đi Minsk và tiến vào khu rừng nơi chúng tôi đang đóng giữ.

Ngay khi tiến đến con đường, hàng quân Đức chuyển thành những lớp sóng người và xung phong về phía trước. Từ vị trí quan sát của tôi, cánh trái quân Đức trải dài khoảng 1200m.

Tôi nã đạn vào bọn Đức, ko để chúng tiến vào vị trí của mình. Bọn Đức xếp sát nhau và bắn vào cái khối đó thì ko thể trượt được. Khi chỉ huy của chúng tôi phát hiện hàng quân Đức đang cố phá vỡ vòng vây quân ta ở đây, họ chuyển gấp 1 pháo đội chống tăng đến yểm trợ cho chúng tôi, 12 khẩu pháo được tháo khỏi xe kéo ngay trước hàng quân Đức và bắt đầu nhả đạn. Đầu tiên họ bắn bằng đạn nổ mảnh, sau đó khi bọn Đức ồ ạt xông vào đến tầm, họ chuyển sang đạn ghém. Khi đã bắn hết sạch đạn ghém những khẩu pháo chuyển sang bắn bằng bất cứ loại đạn gì còn lại, thậm chí cả đạn xuyên giáp. Trận đánh diễn ra dữ dội cho đến khi đêm xuống, khi thấy đã mất đến 1 nửa lực lượng, phần lớn bọn Đức chạy trở lại làng nhưng vẫn có khoảng 1500 tên Đức chọc thủng được vòng vây và chạy thoát. Trên chiến địa giờ còn lại hàng đống xác lính Đức và vô số tên bị thương.

Sáng hôm sau, chúng tôi tỉnh dậy và nhìn khắp bãi chiến trường. Tất cả im lặng, ko có 1 phát súng. Cánh đồng lúa mạch đã biến thành màu xám xịt vì bị che kín bởi quân phục của những tên Đức đã ngã xuống, xác của chúng nằm chồng chất lên nhau. Đó lại là 1 ngày nóng bỏng nữa. Khẩu súng máy của tôi vẫn tiếp tục hướng về phía ngôi làng nơi phần còn lại của lực lượng Đức đã rút vào. Đến 11h trưa, 1 mùi hôi thối bắt đầu xông lên.

(*) Loại pháo 20mm 2 nòng thường được sử dụng để phòng ko.

Đến trưa, tôi và người đồng đội là Alexander (Sashka) Shulepov quyết định đến ngôi làng để xem xét. Bộ binh Nga đã xông vào làng và vây bắt tù binh. Tôi để tay xạ thủ lại phụ trách khẩu súng máy còn mình và Sashka kiểm tra lại để chắc chắn rằng băng đạn tròn của 2 khẩu tiểu liên của chúng tôi còn đầy đạn.

Bọn Đức ngồi ở khắp nơi và nhìn chúng tôi 1 cách hoàn toàn nhẫn nhục. Ko thấy tay sĩ quan nào, có lẽ chúng đã bị bắt hoặc đã chết trong trận đánh hôm qua. Bọn Đức hiểu rằng chúng đã rơi vào bẫy và chỉ còn chờ quân ta đến bắt. Chúng chỉ dám liếc nhìn chúng tôi khi chúng tôi đi qua, sợ rằng chúng tôi có thể bắn chúng.

Chúng tôi đi dọc con đường chính của làng dài độ 400m thì bất thần nghe thấy tiếng gào thét chói tai và tiếng than khóc ầm ĩ phát ra từ 1 gia đình gần đó. Chúng tôi tới kiểm tra và thấy 1 bà già đang khóc bên xác chồng. 1 phụ nữ trẻ nói một hai tên Đức đã dừng lại chỗ này hôm qua đòi cung cấp trứng và sữa. Những người ở đây chả còn gì, vì vậy bọn Đức đã hành quyết ông cô ta ngay tại chỗ. Đúng lúc đó 1 hàng tù binh Đức đi qua trước cửa nhà, bà già đau khổ nhận ra thủ phạm trong đám tù binh. Bà già và mấy người hàng xóm lao tới chỗ người dẫn giải và nói với anh lính gác đó những gì hắn đã làm. Đó là 1 tên Đức cao và gầy. Mọi người yêu cầu anh lính gác lôi tên tù đến chỗ bà già, đầu tiên anh ta ko chịu nhưng sau 1 lúc bị vật nài lẵng nhẵng, anh ta cũng giao tên tù binh ra. Bà già lao vào tên tù và trong cơn giận dữ đã hầu như xé hắn ra làm nhiều mảnh bằng tay ko.

Chúng tôi quay lại vị trí súng máy giữa những hàng cây của mình và vượt qua 1 hàng tù binh Đức khác. Có 1 người trẻ trông rất cường tráng khoẻ mạnh đi trong hàng có vẻ ko phải người Đức. Sashka hỏi hắn: "Mày là người Nga hả?" Hắn trả lời trôi chảy bằng tiếng Nga: "Vâng, từ Krasnoiarsk." Hắn đã bị bọn Đức bắt ngay trong tháng đầu chiến tranh và sống dở chết dở trong trại tù binh. 1 hôm có tay sĩ quan Đức đến trại để tuyển quân cho quân đội của Vlasov (*). Anh chàng Nga này đã tình nguyện tham gia với hy vọng 1 ngày kia sẽ trốn thoát bằng cách nào đó sau khi khoẻ lại. Nhưng hắn đã đến 1 nơi bị vây quanh bởi bọn Đức và ko bao giờ tìm cách bỏ chạy. Hắn chưa bao giờ được phục vụ ở tiền tuyến mà ở trong các đơn vị chống du kích ở hậu phương. Hắn nói mình được cho ăn mặc đầy đủ. Hắn bảo chúng tôi: "3 năm trôi qua mà như chỉ 3 ngày."

(*) Quân Đức đã bắt sống tướng Andrei Andreivich Vlasov, chỉ huy Tập đoàn quân Xung kích 2 vào ngày 11/7/1942 khi tập đoàn quân của ông bị bao vây và tiêu diệt ở phía tây nam Leningrad. Có lẽ do cay đắng vì nghĩ mình đã bị chỉ đạo tồi và bị khinh bỉ bởi quân đội và nhân dân dưới chế độ Bolshevik, ông ta đã chấp nhận cộng tác với quân Đức nhằm thành lập Quân đội Giải phòng Nga (RLA), chủ yếu bao gồm những tù binh Soviet.

Tay tù binh nói hắn ko ân hận vì đã phục vụ quân đội Đức hay cảm thấy tiếc vì tạo thêm gánh nặng cho chúng tôi, những người lính Hồng quân. Chúng tôi ko thể tiếp tục đứng nghe hắn nói những điều đó, thay vào đó chúng tôi yêu cầu người lính dẫn giải tù binh trao "người đồng bào" này cho chúng tôi. Anh ta nhường hắn cho chúng tôi rồi đi thẳng. Chúng tôi dẫn tên tù binh ra vệ đường, hắn nói: "Tôi biết các anh sắp bắn tôi, nhưng tôi ko cầu xin các anh tha. Nếu tôi ở vị trí các anh, tôi cũng sẽ bắn ngay." Shulepov ko buồn quan tâm đến lời hắn mà nã luôn mấy phát vào bụng và ngực tên Nga phản bội. Hắn vẫn đứng yên, chỉ hơi nhăn mặt hỏi: "Đó thực sự là cách anh bắn tôi sao? Nào, cho thêm phát nữa đi." Sashka bắn tiếp 1 tràng ít cũng phải 12 viên vào ngực và cả đầu hắn, tên phản bội ngã xuống. Tất nhiên Sashka có thể bị trừng phạt vì vi phạm kỷ luật, nhưng người ta còn có thể đưa anh ta vào đâu được nữa? Anh ta đã ở trong tiểu đoàn trừng giới rồi mà.

Sau này, tôi đã bị dằn vặt vì những việc làm tàn nhẫn và cảnh tượng đẫm máu đó, tôi đã phải vật lộn để lấy lại được sự thăng bằng. Đó là 1 việc kỳ lạ. Trong trận đánh ở Parichi, tôi có cảm giác khác. Khi chiến đấu, mỗi phát đạn tôi bắn đi có thể xuyên qua 1 thân người, tôi giết nhiều địch hết mức có thể vì chúng đã giết em trai tôi, và sau đó tôi bỏ qua ko nghĩ tới. Nhưng bây giờ, trước cái chết diễn ra ngay trước mắt của 2 tên địch tay ko vũ khí tôi có cảm giác hoàn toàn khác, thậm chí là dù chúng xứng đáng nhận cái chết như vậy. Vâng, công lý đối với 2 kẻ ko vũ khí ấy đã được thi hành, nhưng việc thi hành đó bản thân nó cũng là 1 việc ghê tởm - và chúng tôi cần chấm dứt điều đó, chấm dứt mãi mãi.

Ngày 1/7, chúng tôi vẫn tiếp tục ở vị trí cũ dưới những hàng cây trông chừng tuyến đường cao tốc đi Minsk. Chúng tôi thay phiên nhau quan sát bên những khẩu súng máy về cả 2 hướng. Đến trưa, tiểu đoàn trưởng ra lệnh cho tất cả các sĩ quan chuẩn bị cho buổi tuyên dương các chiến công được thực hiện suốt từ Parichi đến Bobruisk. Trung uý trung đội trưởng của tôi chọn tôi và 1 người nữa tham gia đội nghi thức danh dự. Chúng tôi được cho biết tên những người lính được vinh danh và tóm tắt chiến công của họ. Ngoài việc được đưa vào đội danh dự, tôi còn được lệnh chuẩn bị cho việc chính mình được tuyên dương. Tên tôi đã được đưa vào danh sách đề nghị tặng thưởng Huân chương Sao Đỏ vì đã giữ được khẩu súng máy trong suốt trận đánh trước Parichi và vì đã chính tay mình tiêu diệt 1 chi đội súng máy địch trong cuộc phản công của bọn Đức tại khu vực nghĩa địa trên đường tiến vào Bobruisk. Khoảng 20 người trong tiểu đoàn trừng giới của tôi đã được nhận huân huy chương. Đến ngày 3/7/1944, tại 1 vị trí bình thường trên con đường giữa Bobruisk và Minsk, tiểu đoàn trưởng cho biết rằng tôi ko được nhận vinh dự nào hết, thay vào đó tôi được cho ra khỏi tiểu đoàn trừng giới ngay lập tức. Họ cũng cho Shulepov ra cùng với tôi. Thế là kết thúc sự nghiệp làm chỉ huy tổ súng máy trong tiểu đoàn trừng giới của tôi và tôi chuyển sang 1 đơn vị bộ binh.

Shulepov và tôi được đưa vào Sư đoàn Bộ binh Cờ Đỏ 354 "Kalinkovichi". Các đồng đội trong tiểu đoàn trừng giới vẫn ở lại chỗ cũ, tôi chuyển chức chỉ huy tổ súng máy cho tay xạ thủ và nói lời từ biệt những người đồng chí. Chúng tôi đã chuộc xong tội lỗi của mình trước Đất Mẹ, trước pháp luật và trước đồng đội.

CHƯƠNG 6 - TIẾN VÀO BA LAN CÙNG SƯ ĐOÀN 354 BỘ BINH

Lời chú của Britton:

Nhiều năm sau chiến tranh, tướng Batov chỉ huy Tập đoàn quân 65 hồi tưởng lại lối tấn công lộn xộn để đến khu vực biên giới cũ sau khi chiếm Bobruisk. Ông viết: "Đặc trưng của việc tấn công trong giai đoạn này là sử dụng rộng rãi các đơn vị cơ động. Mỗi sư đoàn để ra 1 - 2 tiểu đoàn bộ binh và tăng cường chúng bằng xe tăng và pháo tự hành. Tốc độ tiến công có thể đạt tới 30 - 40km/ngày. Di chuyển theo những con đường nông thôn song song nhau bằng xe cơ giới, các đơn vị này tiến rất xa trước lực lượng chính, cắt đường rút của địch và tấn công chúng 1 cách bất ngờ." (*) Lúc đó Litvin di chuyển cùng với ban chỉ huy, ko phải trong 1 đơn vị cơ động hay thậm chí là 1 đơn vị bộ binh thường, ông ko phải nhân chứng cho hoạt động của những đơn vị mũi nhọn. Tuy vậy, ông cho biết 1 khía cạnh thú vị khác về cuộc tiến công ko tách rời khỏi những chuyện ghê sợ của chiến tranh.

(*) P.I. Batov, Ukaz. Soch, trang 413; được trích dẫn lại trong cuốn "354-ia v boiakh za rodinu" của V.A.Mochalov, Penza xuất bản năm 1996, trang 144.

2 tài xế đều là dân Siberi và lính trừng giới cũ đến sở chỉ huy Sư 354 Bộ binh trước buổi tối cùng ngày, 3/7/1944. Sở chỉ huy sư đoàn chỉ cách "Shurochka", Tiểu đoàn trừng giới của tôi, khoảng 300m.

Đến nơi chúng tôi được bố trí vào trung đội lái xe cho chỉ huy sư đoàn. Trung đội trưởng nhận chúng tôi. Đó là 1 trung uý nhỏ bé như đồ chơi, quen nói năng cộc lốc và thô thiển. Anh ta cho chúng tôi biết rằng chúng tôi chưa được bố trí chính thức và rằng anh ta sẽ phân công nhiệm vụ cho chúng tôi khi nào có hứng. Chúng tôi sẽ phải di chuyển cùng với sở chỉ huy sư đoàn và vì rằng chúng tôi là những tài xế chưa có xe nên chúng tôi sẽ phải chấp nhận đi bộ.

Hôm sau, ngay từ sáng sớm chúng tôi đã phải đi bộ tới Baranovichi. Dọc đường lính tráng di chuyển thành hàng dài khiến bụi bay mù mịt. Đó là 1 ngày ấm áp nhưng chúng tôi chẳng có nước hay thức ăn. Chúng tôi đi suốt cả ngày. Tăng và pháo đã đi trước chúng tôi vì chúng tôi chỉ thấy toàn xe hậu cần và những đơn vị bộ binh lớn. Quân ta cứ thế tiến mà chẳng có 1 hình thức nguỵ trang nào. Ko quân địch đã ko còn làm chúng tôi phải lo lắng và chúng tôi cũng chẳng phải đương đầu với lực lượng địch nào trên mặt đất. Chúng tôi đi được 40km ngày hôm đó và hôm sau được lệnh tiến tiếp thêm 60km nữa.

1 NHIỆM VỤ KO MONG MUỐN

Tuy nhiên sáng hôm sau Sư trưởng đã yêu cầu Sashka và tôi mang 6 tù binh về Sở chỉ huy Quân đoàn. Nó nằm về phía sau 18km trên quãng đường mà chúng tôi vừa đi qua. Trước khi đi, chúng tôi được dặn là có thể đối xử với đám tù binh thế nào cũng được nếu cảm thấy mệt mỏi vì phải hộ tống chúng. Tôi hiểu điều đó có nghĩa là những tên tù binh đã bị chỉ định để hành quyết và tôi sẽ trở thành đao phủ.

Ko ai trong số những tên tù là sĩ quan mà tất cả đều là lính dự bị động viên với nhiều độ tuổi khác nhau. Trong đó có 1 tên còn trẻ, khoảng 17 tuổi, cao và gầy trông rất giống 1 con bù nhìn giữ dưa vì mặc 1 cái áo khoác quá khổ so với thân hình gầy gò của hắn. Những tên còn lại đều già hơn nhiều và đã có gia đình.

Nhóm tù binh chậm chạp di chuyển, những tên già trong số chúng ko thể đi bộ nhanh được. Trông chúng đều có vẻ mệt và đói. Sashka 2 lần đề nghị hành quyết chúng nhưng tôi ko đồng ý. Nhưng Sashka liên tục nhắc nhở tôi về lời gợi ý bóng gió của Sư trưởng hãy sớm tống khứ mấy tên tù. Tôi ko muốn bắn tù binh, nhưng tôi cảm nhận được sức nặng của mệnh lệnh, tôi cũng biết rằng có tới hàng chục nghìn tên Đức sa lưới sau thành công của chiến dịch và các trạm thu gom tù binh đang bị tràn ngập. 6 tên tù binh này chẳng có giá trị gì nhất là trong 1 cuộc chiến tàn bạo như thế này.

Đến 1 chỗ, Sashka dừng đám tù binh và thúc chúng rời con đường. Rõ ràng bọn tù binh hiểu ý định của Sashka và ko rời mắt khỏi khẩu tiểu liên của anh ta. Chúng giơ cho chúng tôi xem những bàn tay chai sạn, chúng là công nhân cơ khí trước chiến tranh. Vài tên nhìn vào mắt chúng tôi và khóc xin được rủ lòng thương. Tôi cảm thấy rất tiếc cho chúng vì cha tôi trước kia cũng là 1 công nhân cơ khí và cũng bị gọi nhập ngũ khi có chiến tranh, ông cũng muốn trở về nguyên lành với gia đình. Tâm trạng tôi lúc này hết sức dao động, đặc biệt sau khi chứng kiến cái chết của 2 tên tù binh ko vũ khí mới đây. Sashka tiếp tục nhắc nhở tôi về nhiệm vụ, chúng tôi lên đạn 2 khẩu tiểu liên. Sashka bắn trước và tên Đức trẻ ngã gục xuống đất quằn quại trong đau đớn. Tất cả sự ghê sợ của chiến tranh mà tôi từng chứng kiến cũng ko thể sánh bằng lần này, và tôi siết cò. Tôi cảm thấy lợm giọng. Khi tôi đã tĩnh trí trở lại, tôi có thể thấy tất cả số tù binh đã nằm chết trên mặt đất và Sashka đang đứng chờ tôi bên con đường mà chúng tôi đã rời bỏ lúc nãy. Tôi kiểm tra lại khẩu tiểu liên và thấy nó đã mất rất nhiều đạn và bỗng chốc tôi hiểu điều gì đã xảy ra. (*)

Trong những ngày tiếp theo khi chúng tôi tiếp tục tiến lên, tôi đã bị dằn vặt bởi những gì đã thấy ở Bobruisk và bởi những gì Sashka và tôi đã làm với những tên tù binh. Tôi đã tham chiến và giết 1 kẻ địch có vũ khí trong trận đánh ko là vấn đề. Nhưng việc tàn sát hàng đống quân Đức đang cố thoát khỏi vòng vây ở Bobruisk, hành quyết tại chỗ tên Nga phản bội, trả thù dã man bằng cách lôi ra khỏi hàng và giết chết tên tù binh Đức, hành quyết những tên lính dự bị mới đây làm đầu óc tôi tràn ngập những hình ảnh khủng khiếp của giết chóc và cái chết. Tôi cảm thấy phát bệnh vì cuộc chiến này.

Để quay lại sở chỉ huy Sư 354 Bộ binh, chúng tôi đã trèo lên đi nhờ 1 chiếc xe tải chở đồ hậu cần cho sư đoàn. Dọc đường về, tôi nói chuyện với 1 người đồng chí trên xe, 1 người Gypsy tên là Ganzha.

Về đến sở chỉ huy tôi chú ý đến 1 người với bộ ria nhỏ trông giống của Charlie Chaplin, mọi người đang lăng xăng quanh ông. Đó là Đại tá Vladimir Nikolaevich Dzhandzhgava vừa mới nhận chức Sư trưởng từ Dmitri Fedorovich Alekseev. Alekseev được chuyển sang chỉ huy Quân đoàn 105 Bộ binh từ trước Chiến dịch Bagration. Đại tá Dzhandzhgava trước đây chỉ huy Sư đoàn Bộ binh 15 "Sivash".

(*) Đối với phần lớn tù binh trên Mặt trận Phía Đông, câu hỏi ko phải là họ có chết trong thời gian bị giam cầm hay ko mà là khi nào và như thế nào. Hành quyết tù binh là chuyện thường ngày ở Mặt trận Phía Đông. Thậm chí nếu 1 tù binh tránh khỏi bị hành quyết, cơ hội sống sót qua thời gian bị giam giữ và lao động trong những điều kiện như nô lệ cũng rất nhỏ. Nhà quan sát Max Hastings cho biết: "Cả người Đức và người Nga đều ko sẵn sàng tha chết cho tù binh, họ chỉ giữ lại những người có giá trị cung cấp thông tin hay để làm việc như nô lệ trong những việc như dò mìn hoặc lao động trong nhà máy. Chỉ 1 số ít quân Đức đầu hàng được đưa vào các trại tù binh chiến tranh." Để biết rõ hơn các cuộc thảo luận về vấn đề hành quyết tù binh, xem "Armageddon: The Battle for Germany, 1944 - 1945", Max Hastings, NXB Knopf, New York 2005, trang 109.

THIÊN CHUYỂN LẦN NỮA

Chúng tôi gấp gáp di chuyển tới Baranovichi và sau đó là Slonim rồi Bialystok, sử dụng mọi cách và mọi phương tiện vận tải có thể. Nhiều lính bám vào từ xe chở đồ hậu cần và xe ngựa của nông dân đến xe tăng và pháo tự hành để nhảy lên xin được đi nhờ. Nhiều người khác đi bằng xe kéo bởi ngựa, bò và thậm chí cả dê tịch thu được. Chúng tôi nhanh chóng vượt qua Baranovichi và đến Slonim vào buổi trưa. Thành phố hoàn toàn trống rỗng. Mọi người dân đều ở trong nhà để giữ mạng sống. Vì chúng tôi phải tới Bialystok gấp nên tôi ko để ý thấy có sự vi phạm kỷ luật nghiêm trọng nào ở Slonim. Sashka và tôi đã trải qua xấp xỉ 1 tuần ở trung đội lái xe cho sở chỉ huy rồi sau đó được thiên chuyển tới Tiểu đoàn Vận tải Độc lập số 473 thuộc Sư đoàn Bộ binh 354.

Đại uý tiểu đoàn trưởng Afana''ev và sĩ quan quân lực của ông là Thiếu uý Gorshkov tỏ ra thích kinh nghiệm của chúng tôi. Sashka trước đây từng làm việc với xe tải pickup còn tôi mới chỉ làm việc với xe jeep Willy, nhưng thế là tuyệt rồi! Tiểu đoàn vận tải đang có 1 chiếc Willy hỏng mà ko ai sửa được, họ chuyển nó cho tôi kiểm tra và tôi bắt tay vào việc sửa chữa. Sau 2 ngày tôi đã khiến chiếc xe "trở lại trên đôi chân của chính mình" và được chỉ định luôn làm người lái nó. Thật tuyệt vời, sau tất cả thì được lái xe lòng vòng cũng tốt hơn đi bộ lòng vòng. Chiếc Willy đã sửa xong và tôi được bố trí phục vụ Sư đoàn phó, Trung tá Davydkin. Sau 1 tuần du ngoạn cùng Trung tá Davydkin tôi đã biết được tất cả các đơn vị của sư đoàn.

Vào lúc này chiến sự đã tiến tới khu vực biên giới cũ. Một hôm, trước khi rời sở chỉ huy, Davydkin thông báo chúng tôi sẽ tới 1 trang viên lớn ở khu rừng Bialowiecz. Chúng tôi tới nơi vào buổi trưa. Trang viên đã bị tàn phá nặng nề. Chúng tôi thấy Đại tá Dzhandzhgava ở đó cùng nhiều sĩ quan khác. Tại đó tôi cũng trông thấy lần đầu tiên chỉ huy Tập đoàn quân 65 của tôi, Trung tướng Pavel Ivanovich Batov. Trời nắng chói chang nhưng ko có cuộc viếng thăm nào của ko quân địch. Batov lệnh cho cánh lái xe chúng tôi chỉ được phân tán vào khu rừng sát cạnh trong trường hợp bị tập kích đường ko.

Chúng tôi vượt biên giới Ba Lan tại huyện Biabzhega. Tin đồn lan truyền trong binh lính rằng đây chính là nơi chỉ huy Phương diện quân Rokossovskii ra đời, họ tránh trang trại nơi cha mẹ ông đã sống.

Ngay sau khi vượt biên giới Ba Lan tôi nhận thấy sự thay đổi trên mặt đất. Các trang trại được sắp xếp gọn gàng, đất đai được cày xới cẩn thận. Tôi có thể cảm nhận thấy tinh thần cá nhân chủ nghĩa, theo tất cả những người nông dân ở đây, mọi thứ đều là "của tôi", trong khi đó ở Liên Xô mọi thứ đều là "của chúng ta" trong các nông trang tập thể. Chúng tôi hỏi những người nông dân: "Sao các anh ko làm việc cùng nhau, trong hợp tác xã chẳng hạn?" Và họ trả lời: "Của tôi á?". Trong những ngày đầu tiên, những người Ba Lan địa phương nhìn những Đảng viên Cộng sản như thể trên đầu họ mọc vài cái sừng và nhìn chúng tôi, những người Siberi, như những tên ăn thịt trẻ con.

KLESHCHELI VÀ AVGUSTINKA

Lời chú của Britton:

Ngày 28/6/1944, Hitler thải hồi Thống chế Busch khỏi chức chỉ huy Cụm Tập đoàn quân Trung tâm và chỉ định Thống chế Model thay thế. Model tiếp quản nhiệm vụ chỉ huy những mảnh vụn còn lại của Cụm Tập đoàn quân Trung tâm trong khi cùng lúc đó vẫn đang chỉ huy Cụm Tập đoàn quân Bắc Ukrain tiếp giáp với Cụm Tập đoàn quân Trung tâm về phía Nam. Nhiệm vụ của Model là cố gắng vá lỗ thủng rộng 450km trên tuyến phòng ngự Đức đã bị xé toạc do Chiến dịch Bagration. Cách bổ nhiệm chỉ huy bất thường này cho phép Model phối hợp hoạt động của 2 Cụm Tập đoàn quân, và Hitler cho rằng nhờ đó Model có thể thực hiện nhiệm vụ. Tuy nhiên vào thời điểm đó người Đức hoàn toàn ko có đủ các sư đoàn và khả năng vận tải cần thiết để giải quyết vấn đề và Model đã ko bao giờ có thể lấp hoàn toàn được các lỗ thủng trên chiến tuyến của Cụm Tập đoàn quân Trung tâm. Lúc này các chỉ huy Soviet đã trở nên cực kỳ lão luyện trong việc phát hiện ra các điểm yếu và các lỗ hổng trên tuyến phòng ngự Đức và có đủ khả năng cơ động để khai thác các cơ hội đó.

Đến giữa tháng 7, 1 lỗ hổng như vậy đã xuất hiện ở khu rừng Bialowiecz, 1 khu vực đầy du kích phía đông bắc Brest - Litovsk. Ko may cho Model, chỉ có 1 đơn vị cơ giới Hungary nhỏ tuần tra khu rừng này 1 cách hời hợt. Khu rừng nằm tiếp giáp giữa vị trí của Quân đoàn 23 Đức, đơn vị đang vừa phải cố gắng chống giữ cái túi Pinsk đang tan vỡ dần lại vừa phải cố rút khỏi nó, và Quân đoàn Harteneck, đơn vị đang cố gắng bảo vệ Bialystok về phía bắc. Chỉ 1 chút áp lực nhỏ của Hồng quân vào ngày 13/7 cũng đủ xé toang phần tiếp giáp giữa 2 Quân đoàn này. Chỉ huy Phương diện quân Belorussia 1, tướng Rokossovskii, đã cho Tập đoàn quân 65 mở toang lỗ hổng này dọc theo 1 con đường lớn đi qua các làng Ba Lan là Kleshcheli và Siemiatycze tới sông Western Bug. Ngay sau khi vượt sông, Tập đoàn quân 65 đã cắt đứt tuyến vận tải hậu cần của Quân đoàn 23 Đức và đe dọa trực tiếp Brest - Litovsk từ hướng bắc. Mối đe dọa này buộc quân Đức phải phản ứng tức thì, đó là những gì Litvin mô tả sau đây (*).

(*) Phần lớn chi tiết lịch sử được chú giải trong chương này của Hồi ký lấy từ cuốn "East Front Drama - 1944: The Withdrawal Battle of Army Group Center", tác giả J.J. Fedorwicz, Winnipeg xuất bản tại Canada năm 1996.

Mặc dù đã trông đợi 1 sức kháng cự mạnh, chúng tôi lại vượt qua rừng Bialowiecz khá dễ dàng và nhanh chóng. Xuyên qua rừng và trên cả các khu vực tiếp theo, tốc độ tiến công của quân ta khá nhanh vì các đơn vị cơ động đặc biệt đi trước đã đánh bại sức đề kháng của địch. Các đơn vị tiền tiêu của Tập đoàn quân 65 đến sông Western Bug và thiết lập nhiều đầu cầu nhỏ bên kia sông gần Siemiatycze (xem bản đồ).

Mũi nhọn của Tập đoàn quân nhanh chóng đào công sự trong khi chờ đợi lực lượng chính quân ta tới. Tuy nhiên, Tập đoàn quân của tôi đã vượt quá xa 2 tập đoàn quân tiếp giáp ở bên trái và bên phải là Tập đoàn quân 28 và Tập đoàn quân 46 từ 30 đến 40km nên đã để hở sườn. Chỉ huy quân Đức phát hiện ra điểm dễ bị tổn thương đó của Tập đoàn quân 65 và quyết định bao vây tiêu diệt.

Lời chú của Britton:

Tập đoàn quân 65 xuyên sâu vào khe hẹp giữa Quân đoàn 23 Đức ở phía nam và Quân đoàn Harteneck ở phía bắc dọc con đường lớn đi Siemiatycze. Model nhận thấy có cơ hội cắt đôi Tập đoàn quân 65 bằng cách tung 2 gọng kìm tấn công vào cổ mấu lồi ở Kleshcheli. Sư đoàn thiết giáp SS số 5 "Wiking" thuộc Quân đoàn 23 đánh vào Kleshcheli và Avgustinka, 1 ngôi làng nằm giữa con đường nối Siemiatycze và Kleshcheli từ phía nam. Mũi tấn công của Sư đoàn thiết giáp 4 thuộc Quân đoàn Harteneck cũng tấn công Kleshcheli từ phía bắc, cố gắng hội quân với mũi nhọn tấn công của Sư 5 Thiết giáp SS là Trung đoàn "Westland". Cuối cùng là Sư đoàn Bộ binh 541 thuộc Quân đoàn 20 tấn công trực diện vào mũi nhọn quân Nga với nhiệm vụ loại trừ đầu cầu yếu mà Tập đoàn quân 65 mới lập được bên kia sông Western Bug.

Tại khu vực làng Kleshcheli, quân địch với xe tăng cố gắng cắt đứt và bao vây các đơn vị của Tập đoàn quân 65 đang vượt sông Western Bug. Xe tăng địch đã hội quân được với nhau nhưng ko thể ngăn hẳn được mũi tấn công của Tập đoàn quân. Hành lang tấn công - chỉ rộng khoảng 1km - vẫn giữ được dọc con đường từ Kleshcheli đến Avgustinka và xa hơn nữa đến sông Western Bug. Các cuộc phản công của bọn Đức đã buộc Tập đoàn quân 65 phải rút các đơn vị dẫn đầu khỏi bờ bên kia sông Western Bug và tiến hành các trận đánh dữ dội nhằm mở lại tuyến đường hậu cần an toàn. Các bộ phần của Tập đoàn quân 65 bao gồm cả Sư đoàn Bộ binh 354 lập 1 vành đai phòng thủ ở Avgustinka để chờ tiếp tế.

Lời chú của Britton:

Cuộc chiến nhanh chóng trở nên hỗn loạn. Vào lúc quân Đức phản công vào Kleshcheli, các đơn vị thuộc Tập đoàn quân 65 Soviet ở Avgustinka và xa hơn nữa cũng nhưng Sư đoàn Thiết giáp SS "Wiking" Đức đều ko có tuyến hậu cần an toàn. Tiếp tế trở thành yếu tố quyết định kết quả trận đánh.Ngay trước thời điểm quân Đức phản công, Sư đoàn phó đang gặp gỡ Sư trưởng. Sở chỉ huy của Đại tá Dzhandzhgava được đặt tại 1 nhà thờ trong làng Avgustinka. Các đơn vị của sư đoàn đóng cách Avgustinka từ 6 đến 8km về phía tây và phía nam, đang cố gắng hội quân với Quân đoàn 4 Kỵ binh Cận vệ, Quân đoàn này đã chọc thủng chiến tuyến Đức ở xa hơn về phía đông và nam. Những cuộc phản công đầu tiên của quân Đức đã buộc các đơn vị của sư đoàn rút lui về lập 1 vành đai phòng thủ trong mấy khu rừng cách Kleshcheli 10 - 12km về phía tây. Trưa hôm sau, 23/7, tình hình sáng sủa hơn vì các đơn vị vòng ngoài của sư đoàn vẫn ngoan cường và mưu trí chống trả được các đợt tấn công của lực lượng Đức. Sư đoàn phó nhận lệnh đích thân dẫn đầu đoàn tiếp tế tới Avgustinka mang theo đạn dược và lương thực. Chỉ huy tiểu đoàn vận tải được lệnh chuẩn bị 1 số xe tải còn tôi cũng được lệnh chuẩn bị cho chiếc Willy.

Đã nhiều ngày nay chiếc Willy chạy ko được tốt. Ở đâu đó trong hệ thống nạp nhiên liệu bị rò khí khiến máy xe ko được tiếp đủ lượng xăng như bình thường khi vận hành liên tục. Tôi ko thể sửa chữa tại chỗ, vì vậy tôi đành lái từng quãng ngắn 3 - 5km, sau đó dừng lại và dùng bơm thổi vào hệ thống tiếp liệu. Việc bơm này sẽ tăng áp lực xăng khiến máy xe có thể vận hành trôi chảy trong 7 - 10 phút tiếp theo. Sau 3 - 5km, tôi sẽ phải dừng và lặp lại quá trình đó. Tôi sợ sẽ bị chết máy giữa đường tới Avgustinka nơi đang nằm trong tầm bắn của bọn Đức. Để phòng trường hợp đó, tôi móc sẵn 1 sợi cáp vào ba đờ sốc trước để có thể nhờ 1 chiếc xe tải kéo đi nếu chết máy.

Sau khi chất đầy đồ hậu cần lên các xe tải, toán tiếp tế tiến về phía đông tới Kleshcheli. Chúng tôi dừng lại giữa làng để Sư đoàn phó Davydkin kiểm tra tuyến đường phía trước. Trong khi chờ đợi, tôi thuyết phục các lái xe khác chú ý đến tôi để khi tôi ra tín hiệu xin giúp đỡ họ sẽ phóng vượt qua và kéo tôi đi.

Davydkin tới được rìa phía tây làng Kleshcheli, tại đó xe tăng và bộ binh ta đang bắn nhau với quân địch đang ở ngay bên kia con đường. Bộ binh địch đang chiếm giữ 1 quả đồi bên trái tuyến đường từ Kleshcheli tới Avgustinka (*), từ vị trí đó chúng bắn vào bộ binh ta ở Kleshcheli và quét đạn lên con đường tới Avgustinka.

(*) Đó là quả đồi được đánh dấu 181.2 trên bản đồ và đã được đề cập trong các tài liệu lịch sử của Đức về chiến dịch này. Đồi 181.2 do 1 bộ phận của Sư đoàn Thiết giáp SS 5 "Wiking" chiếm được ngày 22/7 trong cuộc tấn công từ phía nam để cắt đứt các bộ phận dẫn đầu Tập đoàn quân 65 và khép vòng vây quanh Kleshcheli.

Được che chở sau 1 chiếc xe tăng T34 đang dừng bên rìa con đường dẫn ra khỏi làng từ phía tây, chúng tôi có thể nhận ra bộ binh địch đã thiết lập vị trí cách con đường mà đoàn tiếp tế phải đi qua khoảng 200m. Thỉnh thoảng những khẩu cối của chúng lại nã vài phát. Do nhiệm vụ tiếp tế của chúng tôi là khẩn cấp, Trung tá Davydkin quyết định toàn bộ đoàn xe sẽ cùng lúc phóng hết tốc độ qua khu vực nằm trong tầm bắn của địch. Trong khi đó vị sư đoàn phó này cũng sắp xếp hoả lực yểm trợ cho cuộc di chuyển liều lĩnh của chúng tôi bằng lực lượng tăng đang đóng ở rìa làng Kleshcheli. Tôi bơm 1 khối lượng khí lớn vào bình xăng chiếc Willy để tăng áp lực xăng cho hệ thống tiếp liệu. Chúng tôi sẽ phải đi khoảng 4km dưới hoả lực địch.

Trung tá Davydkin trèo vào chiếc Willy của tôi và chúng tôi xuất phát. Tất cả các lái xe được lệnh phóng nhanh hơn bình thường thành 1 hàng dày đặc, ngay khi bắt đầu bị bắn mạnh mọi người phải tản ra nhưng vẫn tiến về phía trước. Từ rìa làng Kleshcheli tới quả đồi mà quân địch đang chiếm giữ toàn đoàn đã vượt qua an toàn, con đường chúng tôi đi chạy ngay dưới chân đồi. Những chiếc tăng bắn dữ dội vào vị trí địch để buộc bộ binh của chúng phải nằm dán xuống đất. Xe của tôi dẫn đầu đoàn, cả đoàn di chuyển theo sau với mệnh lệnh của Sư đoàn phó là "làm theo bất cứ cái gì mà tôi làm".

Khi tới chân điểm cao đoàn xe vẫn an toàn trước đạn súng nhỏ và súng máy, nhưng ngay sau đó chúng tôi bị bắn bằng súng cối. Tuy nhiên những khẩu cối đó phải bắn cầu vồng qua đồi từ 1 vị trí bên sườn đồi bên kia, vì vậy chúng ko thể nhìn thấy kết quả bắn để hiệu chỉnh đường ngắm hoặc tầm đạn. Con đường khá bằng phẳng và tôi phóng với tốc độ nhanh nhất có thể, tới mức bỏ xa những chiếc xe tải đi sau tới 600m, thoát khỏi tầm đạn địch rồi dừng lại. Chúng tôi quay lại nhìn hàng xe tải đi sau để xem chuyện gì đã xảy ra, phải chở nặng nên chúng đi chậm hơn chúng tôi, nhưng ko bị hỗn loạn. Rốt cuộc đoàn tiếp tế của chúng tôi đã tới được với những đồng đội đang bị bao vây ở Avgustinka vào lúc 6h chiều ngày 23/7/1944 chỉ với duy nhất 1 chiếc xe tải bị mất.

Lời chú của Britton:

Cuốn lịch sử của Rolf Hinze về chiến dịch này đã xác nhận mũi tấn công của Sư đoàn Thiết giáp số 4 đã chiếm được Kleshcheli chiều tối ngày 23/7 và hội quân được với Tiểu đoàn 1/Trung đoàn Thiết giáp 5 SS nhưng vì thiếu tiếp tế nên cả 2 sư đoàn đã phải bỏ Kleshcheli và rút về khu vực xuất phát. Cuộc hội quân này chắc chắn đã diễn ra sau khi Davydkin và đoàn tiếp tế rời Kleshcheli đến Avgustinka.

Ngay sau khi đến đích, những chiếc xe tải đã bốc đồ hậu cần xuống chuyển cho các đơn vị đủ loại trong vòng vây, trong khi đó Sư đoàn phó đến Sở chỉ huy Sư đoàn bằng chiếc Willy của tôi. Sở chỉ huy nằm trong 1 nhà thờ trên 1 quả đồi nhỏ phía tây nam làng. 1 rừng tùng vây quanh nhà thờ và dưới những tán cây đầy quân ta.

Từ Kleshcheli đến Avgustinka chiếc xe của tôi đã chạy ngon lành. Trong khi Trung tá Davydkin hội đàm với Đại tá Dzhandzhgava trong nhà thờ, tôi đỗ xe cách đó khoảng 80m bên rìa con đường dốc xuống sườn đồi hướng vào rừng, cách rừng khoảng 150m. Mới được khoảng 5 phút, khi đang chờ Sư đoàn phó, tôi nghe thấy tiếng vo vo của động cơ máy bay đang bay tới. Tôi nhận ra ngay - đó là những chiếc Junker! Chúng đang hướng thẳng đến nhà thờ. Tôi nhảy khỏi xe và gào lên: "Ko kích!" Sau đó tôi đạp vào sau xe để nó lăn xuống dốc mà ko cần nổ máy đồng thời nhảy vào trong xe, hướng nó chạy vào rừng nơi mấy chiếc tăng đang đỗ. Khi tôi vừa đến được chỗ đỗ xe tăng trong rừng thì bom bắt đầu nổ quanh nhà thờ. Tôi lao xuống gầm chiếc tăng gần nhất để núp. Trận oanh tạc kết thúc, tôi bò ra từ dưới gầm xe tăng, chạy đến chỗ nhà thờ và nhận thấy ko quả bom nào ném trúng nó. Chúng tôi qua đêm tại đó trong khi tất cả những chiếc xe tải trong đoàn ở lại luôn chỗ các đơn vị vừa được họ tiếp tế.

Lời chú của Britton:

Chiến sự ác liệt tiếp tục thêm 3 ngày nữa khi Tập đoàn quân 65 cố gắng bảo vệ tuyến tiếp vận. Quân đoàn Harteneck buộc phải nhanh chóng từ bỏ nỗ lực hội quân với Sư đoàn thiết giáp SS "Wiking" vì bị Tập đoàn quân 48 Soviet tấn công mãnh liệt đến mức có nguy cơ bị tràn ngập. Sư đoàn "Wiking" đã cố gắng chiếm được 1 vị trí gần Czeremcha, 1 thị trấn nằm trên tuyến đường sắt chỉ cách tuyến vận tải Kleshcheli - Avgustinka của Tập đoàn quân 65 khoảng 4km về phía nam. Từ những ngọn đồi phía bắc Czeremcha, "Wiking" có thể kiểm soát tuyến tiếp tế này và tấn công các đoàn xe hậu cần của quân đội Soviet. Từ ngày 24 đến ngày 26/7, Tập đoàn quân 65 đã chiếm lại được các quả đồi và thị trấn bằng các trận pháo kích dữ dội và các đợt tấn công liên tiếp bằng bộ binh vào các vị trí của Sư đoàn "Wiking". Rút cuộc, "Wiking" đã phải bỏ các vị trí đó và rút lui về bên kia sông Western Bug.

Sáng 24/7, quân ta trở lại với nỗ lực bảo vệ tuyến hậu cần. Cuối cùng chúng tôi đã phá vỡ được vòng vây và tiến về phía trước. Tập đoàn quân 65 đã mất 72h tại khu vực Kleshcheli - Avgustinka. (*)

Khoảng 1 tuần sau, khi đang lái xe trong thành phố Vyshkov để phục vụ 1 buổi họp thường lệ giữa Trung tá Davydkov và Đại tá Dzhandzhgava thì chúng tôi bị bắn. 1 mảnh đạn pháo đã xuyên vào cánh mũi tôi và nằm lại đó, tôi có thể nhìn thấy nó bằng mắt. Mảnh đạn thứ 2 xuyên vào cổ tôi khiến cổ tôi xưng lên và tôi ko thể quay đầu được. Trung tá Davydkin lệnh cho tôi lái xe đến trạm xá. Tới nơi, Davydkin nói với các bác sĩ và y tá: "Các quý cô, hãy chăm sóc cho người đẹp của tôi. Anh ta ngồi cứng đơ đơ như 1 lá bài và muốn quay đầu thì phải quay cả người như 1 con chó sói." Họ đặt tôi nằm lên bàn, gây mê và chờ tôi ngủ. Nhưng tôi ko thể ngủ được, bác sĩ O.L. Baryshnykova bảo tôi: "Gì thế này, hay anh uống tí vodka nhé?" Tôi trả lời: "Ko." Và cô ta hỏi tiếp: "Sao anh lại ko thể ngủ được nhỉ?". Họ cho tôi thêm 1 liều thuốc mê nữa, chỉ đến lúc đó tôi mới ngủ được. Tôi đã có 1 giấc mơ, trong đó tôi vẫn là chỉ huy tổ súng máy và các tổ viên quay về sau 1 cuộc đột kích trinh sát với 1 tù binh là lính Vlasov. Trong mơ tôi phát hiện ra tên tù là anh trai Masha, cô y tá hiện đang là bạn gái Trung tá Davydkin. Các đồng đội hỏi tôi phải làm gì với hắn và trong mơ tôi gào lên: "Bắn hắn!" Khi tôi tỉnh dậy sau cuộc phẫu thuật, mấy cô y tá cười cười: "Anh đã bắn ai thế?" Họ đã khâu lại các vết thương và tôi nhanh chóng quay được cổ 1 cách dễ dàng.

Vài ngày sau, trong 1 cuộc gặp thường lệ với Sư trưởng tôi được biết tài xế chiếc GAZ-57 của ông cũng đang bị thương. Họ đã mang anh ta về trạm xá dã chiến rồi chuyển về bệnh viện tuyến sau. Các chỉ huy quyết định để tôi ở lại tiền tuyến, 1 viên tiểu đoàn trưởng của Đại tá Dzhandzhgava cho tôi biết tôi sẽ phải ở lại chỗ Sư trưởng cho tới khi người ta tìm được 1 tài xế thay thế khả dĩ.

1 lần khi đang trên đường đi đến chỗ Sư trưởng, xe tôi bị chết máy và tôi kẹt lại giữa đường 1 lúc - khoảng 20 phút. Khi tôi đến được sở chỉ huy, Tham mưu trưởng Sư đoàn đã tra hỏi tôi về lý do chậm trễ và nơi tôi đã dừng lại. Việc tra hỏi này ko phải tình cờ - ở vùng này đã có nhiều trường hợp các sĩ quan và binh lính quân ta biến mất ko dấu vết. Những du kích dân tộc chủ nghĩa Ba Lan đang hoạt động trong vùng và thỉnh thoảng có những nhóm nhỏ quân Đức tìm cách phá vây.

Trong lần đi cùng Đại tá Dzhandzhgava đầu tiên, ông đã hỏi tôi về cha mẹ và những gì đã trải qua. Rất có khả năng ông chính là người đã ra lệnh cho tôi ra khỏi tiểu đoàn trừng giới thay vì nhận Huân chương Sao Đỏ.

(*) Litvin ko cho biết thiệt hại nhưng hình như nó khá nặng nề. 1 tài liệu lịch sử Đức về trận đánh ở Kleshcheli và Avgustinka cho biết 1 số bộ phận của Sư đoàn 354 đã bị Trung đoàn Phóng lựu Thiết giáp "Germania" thuộc Sư 5 Thiết giáp SS bao vây tiêu diệt gần Avgustinka. Các cuộc tấn công sau đó lên những quả đồi phía bắc Czeremcha cũng gây tổn thất lớn cho Tập đoàn quân 65. Xem Hinze, "East Front Drama", trang 276 - 277.

ĐẦU CẦU NAREV

Sông Narev chảy qua vùng đông bắc Ba Lan, bắt đầu từ khu rừng Bialowiecz thuộc Belorussia chảy về phía nam thành 1 hình vòng cung dài hơn 400km rồi đổ vào sông Vistula ở phía bắc Warsaw.

Sau khi chống lại được các cuộc phản công của bọn Đức tại khu vực Kleshcheli và Avgustinka, quân ta vượt qua sông Western Bug tiến về phía tây với tốc độ chậm lại 1 chút. Chiến dịch Bagration đã làm bọn Đức kiệt sức nhưng nó cũng làm cả chúng tôi kiệt sức. Chúng tôi liên tục truy kích địch trong khi chúng cũng liên tục chặn bước tiến quân ta bằng các vị trí phòng thủ kiên cố và các cuộc phản công cục bộ.

Chỉ huy Phương diện quân Rokossovskii lo rằng Phương diện quân của ông sẽ rớt lại phía sau trong cuộc đua đến nước Đức, vì vậy ông ra lệnh cho Tướng Batov chỉ huy Tập đoàn quân 65 chiếm 1 đầu cầu vượt sông Narev ko muộn hơn tuần đầu tháng 9. Rokossovskii chỉ định 1 khu vực giữa Pultusk và Serotsk, phía bắc Warsaw, là địa điểm lập đầu cầu của chúng tôi và nó phải đủ lớn để làm bàn đạp mở 1 cuộc tấn công lớn vào sâu trong đất Đức.

Vào lúc đó các Sư đoàn của Tập đoàn quân 65 đang ở trong tình trạng yếu kém. Chúng tôi đã tiến hơn 600km kể từ khi Chiến dịch Bagration bắt đầu và trong 2 tháng rưỡi kể từ ngày đó chúng tôi đã mất hơn 1 nửa quân số trong những trận đánh liên tục ko ngừng.

Tuy nhiên, sáng ngày 5/9/1944, những cỗ xe tăng thuộc Quân đoàn Xe tăng Cận vệ 1 "Sông Đông" đã vượt sông Narev. Sau đó những chiếc tăng đã cố gắng chiếm được 1 cây cầu qua sông. Nhưng bọn Đức đã cho nổ mìn chiếc cầu và tấn công vào cả 2 đầu cầu khi những chiếc tăng quân ta tiến tới, thậm chí mặc kệ việc trên cầu đầy quân Đức đang rút lui. Những tên may mắn thoát chết còn ở giữa cầu nhảy xuống sông cố bơi vào bờ phía tây. Khúc sông này ko có cây cầu hay chỗ nước cạn nào khác và bây giờ quân ta phải vượt qua nó với sự mưu trí và dũng cảm cao độ.

Tại điểm này, sông Narev là 1 chướng ngại vật lớn trên đường tiến quân của chúng tôi. Nó rộng tới 200m và sâu 6m. Quân đoàn Xe tăng Cận vệ 1 "Sông Đông" tới nơi và được lệnh vượt sông dưới nước. Lúc này 1 số xe tăng còn khả năng chiến đấu của Quân đoàn đã đi khỏi, chỉ có 18 chiếc đảm nhận nhiệm vụ vượt sông.

Tôi đứng xem khi những người lính lái tăng hàn kín tất cả những lỗ thủng và kẽ nứt trên chiếc tăng, đặt những cái ống cao để cấp khí cho máy xe và thoát khói. Sau khi việc đó kết thúc, lính lái tăng nối những chiếc tăng vào nhau bằng dây cáp để đề phòng trường hợp máy xe bị nghẹt chiếc tăng sẽ được xe khác kéo. Khi mọi việc đã xong, chiếc dẫn đầu trườn xuống nước và những chiếc khác nối đuôi nhau lao xuống theo. Họ đã vượt sang bờ bên kia thành công và ngay lập tức triển khai bảo vệ tuyến vượt sông trong khi rất nhiều bộ binh ào ạt chống bè qua sông.

Sau khi xe tăng và bộ binh đã qua bờ bên kia, pháo binh bắt đầu vượt sông. Đám lính pháo binh cởi trần trùng trục điều khiển lũ ngựa bơi vượt sông, kéo theo sau những bè chở pháo.

Khi mỗi đơn vị vượt được sông, họ lập tức di chuyển để mở rộng đầu cầu. Trong vài giờ đầu tiên, đầu cầu mới chỉ rộng và sâu khoảng 1,5km. Lính công binh bận rộn lắp 1 cây cầu gỗ gần Vul''k - Zatorsk, khi cây cầu hoàn thành, các bộ phận còn lại của Tập đoàn quân 65 cũng bắt đầu vượt sông. Đến tối ngày 5/9 hơn 1 nửa bộ binh quân ta đã vượt sông.

Bọn Đức phản ứng lại bước tiến đó theo cách thông thường của chúng là cố đẩy chúng tôi ra khỏi đầu cầu. Chiến sự ác liệt suốt 4 ngày. Chúng tôi đánh để mở rộng đầu cầu trong khi bọn Đức thì cố loại trừ nó. Rút cục, bọn Đức đã thất bại trong việc bóp nghẹt đầu cầu. Các trung đoàn trong sư đoàn tôi đã cắt được tuyến đường giữa Pultusk và Serotsk và tiến được khoảng 8km, sau đó dừng lại đào các công sự phòng ngự kiên cố. Đó là vì chúng tôi ko thể mở rộng đầu cầu ra xa hơn nữa, sức chúng tôi chỉ đến thế. Mặc dù đầu cầu vượt sông Narev ko được sâu (tại khu vực của Sư 354 Bộ binh nó chỉ sâu chưa được 8km), Rokossovskii vẫn cho rằng nó rất quan trọng và lệnh cho tướng Batov phải kiên quyết bảo vệ bằng được.

Sau khi những nỗ lực ban đầu của bọn Đức nhằm đẩy Tập đoàn quân 65 về bên kia sông Narev thất bại, chiến sự tạm ngừng 1 thời gian. Chúng tôi cố gắng củng cố đầu cầu đến mức tốt nhất có thể trong khi bọn Đức có lẽ cũng đang tái tập hợp và tăng cường lực lượng. Quân ta chỉ nhận được 1 mức tăng cường nhỏ giọt. Trong khi chúng tôi cần 6000 người để có đủ sức mạnh ban đầu, chúng tôi chỉ nhận được 800. Trong số những người mới có 1 số người Moldavi và nhờ họ chúng tôi được biết Moldavi đã được giải phóng.

Trong thời gian chiến sự tạm lắng đó, tôi phục vụ với tư cách tài xế của Sư đoàn phó phụ trách tuyến sau Sư đoàn. Hậu cứ Sư đoàn tôi đóng trong 1 khu rừng thông nằm dọc bờ trái (bờ đông) con sông, giữa Vul''k - Zatorsk và con sông. Chiếc cầu gỗ nằm cách đó khoảng 1km. Trong khu rừng thông đã trưởng thành đó tất cả các bộ phận tuyến sau và các đơn vị cơ hữu của Sư đoàn 354 đóng. Các kho đạn, Tiểu đoàn Vận tải 473, bệnh viện dã chiến sư đoàn và các bộ phận khác đóng ở rìa tây nam khu rừng. Sở chỉ huy sư đoàn, SMERSH, kiểm sát viên, toà án quân sự thì đóng ngay trong làng Vul''k - Zatorsk.

Người của tiểu đoàn vận tải và bệnh viện dã chiến sống trong các công sự. Những người bị thương ở trong các lều bệnh viện. Có cả 1 nhà tắm hơi bằng gỗ súc. Sau nhiều tuần lễ dài tiến công và chiến đấu, những chỗ ở này có vẻ thật xa xỉ.

Chiếc jeep Willy của tôi vẫn chạy 1 cách tốt nhất có thể - tức là ko tốt lắm. Rồi động cơ xe cũng trút hơi thở cuối cùng, vì vậy chúng tôi quyết định thay thế nó bằng động cơ 1 chiếc "Citroen" chiến lợi phẩm. Việc lắp ráp thay thế này là vấn đề khó khăn trong điều kiện tại chỗ vì những lý do sau: (1) điểm chốt nối vỏ khớp li hợp với hộp số khác nhau, (2) chúng tôi phải cắt ngắn bớt trục sơ cấp của hộp số, và chúng tôi cũng phải đối mặt với những sự thay đổi thông thường khác.

Lắp động cơ thay thế vào chiếc Willy lmất hơn 2 tuần. Cuối cùng tôi cũng lắp lại xong chiếc xe, khởi động và chạy thử. Tôi tăng tốc và vào số 1 ngon lành chỉ trong 1 giây, tiếp đó tôi vào số 3 và thế là chiếc xe bắt đầu chạy giật lùi. Điều đó có nghĩa là khi tháo hộp số để cắt ngắn trục sơ cấp tôi đã để lẫn các bánh răng khiến cho 2 mức tốc độ hoá thành 1 tiến và 1 lùi. Tôi buộc phải tháo hộp số lần thứ 3 và chỉnh lại các bánh răng - nhưng ko có kết quả. Tôi phải sửa chiếc Willy thêm 1 tuần nữa và chỉ đến khi tôi kiếm được hộp số của 1 chiếc xe tải nhẹ Đức chiến lợi phẩm vừa với chiếc Willy thì vấn đề mới được giải quyết.

Từ ngày vào quân ngũ, thỉnh thoảng tôi vẫn nhận được thư nhà của mẹ tôi hoặc thư của bố tôi cũng đang phục vụ đâu đó trong Hồng quân. Trong thời gian tạm dừng chiến sự ở đầu cầu Narev, tôi lại nhận được những bức thư mới. Mẹ tôi đang làm việc trong 1 nhà máy sản xuất makhorki, 1 loại thuốc lá quấn rẻ tiền rất phổ biến trong những năm khó khăn này. Tôi cũng được biết Leonid, cậu em 15 tuổi của tôi, đang làm việc trong 1 nhà máy sản xuất động cơ nhỏ. Cậu em 17 tuổi Anatolii thì đang làm việc trong 1 nhà máy sản xuất đạn của Hải quân. Những bức thư của bố tôi thì cho biết ông đang ở Crimea, sư đoàn của ông đang tham gia vào lực lượng trục xuất những người Tatar khỏi Crimea, nhưng sư đoàn cũng được giao nhiệm vụ chuẩn bị cho hội nghị Yalta của các lực lượng Đồng Minh.

Sau khi động cơ được thay thế, chiếc Willy chạy khá tốt. 1 vài ngày sau khi hoàn thành việc sửa chữa, tôi lái xe tới nhiệm sở của Sư đoàn phó và gặp được 1 sĩ quan quen biết - Thiếu tá Georgii Chirkin. Trước đây, tầm năm 1943 đến đầu 1944, anh ta là đại uý trợ lý kỹ thuật cho chỉ huy Tiểu đoàn Vận tải của Tập đoàn quân 91, nơi tôi quen biết anh lần đầu. Sau khi được thăng cấp, Chirkin được gọi lại vào Tiểu đoàn Vận tải / Tập đoàn quân 91 và được bổ nhiệm làm chỉ huy đơn vị phụ trách bảo dưỡng ô tô cho sư đoàn tôi. Chúng tôi chào đón nhau như những người thân trong gia đình. Viên thiếu tá nói anh ta muốn chúng tôi lại làm việc cùng nhau nhưng chỉ huy đơn vị phụ trách bảo dưỡng ô tô chẳng được có bất kỳ trợ lý nào về bất kỳ lĩnh vực nào, vì vậy anh ta ko thể bố trí cho tôi. Để được làm cùng nhau, anh ta hứa cho tôi 1 chỗ trong đội lái mô tô của sư đoàn.

Trong khi chờ đợi, tôi tiếp tục đảm nhiệm vị trí lái xe cho Trung tá Davydkin. Trong khoảng giữa tháng 9, chúng tôi được nhận thêm 1 tốp lính mới vào tiểu đoàn vận tải. Họ là những người đồng chí trẻ măng, tất cả đều sinh năm 1926 và đều đã hoàn thành khoá học lái xe. Nhưng chúng tôi đâu cần thêm lái xe, vì vậy chúng tôi giao cho họ làm những công việc sửa chữa nhỏ các xe cộ hỏng hóc, các việc vặt trong doanh trại và canh gác. Trong số họ có vài người Kiselov, định mệnh rút cuộc đã lôi chúng tôi lại rất gần nhau.

CUỘC PHẢN CÔNG Ở NAREV

Thắng lợi trong cuộc tiến công từ Parichi và Bobruisk đã cho phép quân ta qua những trận đánh đẩy lùi chiến tuyến địch 600km chỉ trong vòng hơn 2 tháng. Vào lúc này, quân ta đã ép quân địch ra xa khỏi đường biên giới Liên Bang Xô viết. Quân Đức nhận thấy đầu cầu qua sông Narev của chúng tôi như 1 khẩu súng lục kề vào trái tim nước Đức.

8h sáng ngày 5/10/1944, tôi nghe thấy tiếng gầm thét như sấm dậy của trận pháo kích. Nó nhắc tôi nhớ đến âm thanh mà tôi đã nghe khi những khẩu pháo hạng nặng khai hoả gần Ponyri, nhưng ở đây tôi cách tuyến đầu tới 8km, vậy mà âm thanh của trận đánh vẫn nghe rất rõ. Tình cờ lúc đó tôi đang đứng gác cạnh 1 kho nhiên liệu. Bọn Đức tấn công hoàn toàn bất ngờ và có vẻ như nhằm vào khu vực Dzerzhenin trên chiến tuyến (xem bản đồ).

Chỉ huy tiểu đoàn huấn luyện sư đoàn tôi, Đại uý Grechukha, 1 người bạn tốt của tôi, sau đó mô tả lại trận đánh bảo vệ đầu cầu như sau:

"Ko ai nói bọn Đức còn bất kỳ khả năng nào để phản công. Mọi người đều tin chắc rằng quân địch ko còn đủ lực lượng hoặc phương tiện cho 1 cuộc tấn công. Theo các trinh sát của quân ta, bọn Đức đã xây dựng 1 tuyến phòng thủ dày đặc và nhiều tầng xung quanh đầu cầu của chúng tôi với nhiều công sự cố định và bãi mìn. Căn cứ vào chiến thuật đó và với những hiểu biết gần nhất về quân địch, bộ phận tình báo đã ko có thông báo về bất kỳ 1 lực lượng tấn công nào. Chỉ có vài sĩ quan tình báo chú ý đến 1 bằng chứng nghe được trên radio địch mà các kỹ thuật viên radio quân ta đã bắt được vào cuối tháng 9. 1 trạm phát radio đặc biệt của bọn Đức đã 2 lần phát 1 thông điệp mã hoá về sự sẵn sàng chuyển sang tấn công. Thông điệp nghe trộm được đó ko cho biết trực tiếp về đòn đánh sắp tới, việc nâng cao tình trạng sẵn sàng chiến đấu của quân ta do thông tin tình báo này đã bị bỏ qua sau đó vì ko có cuộc tấn công nào xảy ra. Có vẻ như thông tin trao đổi đó chỉ là 1 trò bịp khác của bọn Đức.

Đêm 4/10 xem ra ko có gì khác với bất kỳ đêm nào trước đó. Thỉnh thoảng có vài loạt súng máy hay vài phát đại bác, những thứ đã trở nên bình thường với chúng tôi, có cảm tưởng như ko có điềm báo bất cứ sự đe doạ nào. Theo lệ thường, vào lúc bình minh người ta chuyển bữa sáng nóng từ các bếp dã chiến đến các chiến hào và hầm trú ẩn. Bất thần, 1 loạt pháo dữ dội gầm lên. Các binh sĩ của Sư 354 Bộ binh chưa từng nghe hoặc có kinh nghiệm về 1 trận pháo phủ đầu mãnh liệt đến thế của bọn Đức. Chỉ trong vài phút, liên lạc hữu tuyến bị cắt đứt khiến vào lúc này, các binh sĩ tuyến đầu bị mất chỉ huy. Liên lạc vô tuyến cũng bị gián đoạn. Trận pháo chuẩn bị tiếp tục trong vòng 1h, sau đó là cuộc tấn công.

Thình lình xe tăng địch xuất hiện từ hướng rừng Budy Tsepelenske. Hướng tấn công nhanh chóng trở nên rõ ràng, đòn đánh chính nhằm vào điểm tiếp giáp giữa các Sư đoàn Bộ binh 193 và 354. 1 tiểu đoàn của Trung đoàn 1199/Sư 354 ko thể đứng vững trước cuộc tấn công đầu tiên và rút lui kéo theo sự rút lui của cả 2 tiểu đoàn trong thê đội tuyến trước của Trung đoàn 1202 đang làm dự bị cho họ. Tình thế trở nên nghiêm trọng.

Đến 10h sáng, quân địch đã tiến tới tuyến thứ 2 trên hàng phòng ngự của ta. Chúng chọc thủng vành ngoài của tuyến phòng thủ này tại khu vực bao quanh phần phía tây khu dân cư Dzerzhenin. Khu dân cư này thực tế đã ko còn tồn tại, tại đây chỉ còn tàn tích của những căn nhà đổ nát. Sở chỉ huy tiền tiêu sư đoàn đóng tại đó, trên 1 đống gạch vụn như vậy, chỉ huy là người phó của Đại tá Dzhandzhgava, Trung tá Vorob''ev. Ông vừa mất 2 sĩ quan tham mưu và 1 điện đài viên trong căn hầm hiện nằm dưới đống đổ nát. Lúc hầm sập bản thân ông đang chạy dọc các chiến hào, tập hợp các binh sĩ bỏ chạy và ra lệnh cho các bộ phận của Sư đoàn ngừng rút lui."

Nhìn bề ngoài, vành ngoài tuyến phòng thủ thứ 2 của quân ta nằm đối diện với sườn 1 khu đất cao. Trong thực tế, lúc này quân ta đã mất toàn bộ chiều sâu phòng thủ và chiến tuyến quân ta đã sụp đổ chỉ còn 1 tuyến duy nhất được tạo bởi bộ binh, súng bắn thẳng và các pháo đội pháo tự hành. Tất cả họ đồng loạt bắn vào xe tăng và bộ binh địch đang xông tới khi chúng xuất hiện trên đỉnh sườn dốc đối diện. Quân địch ko kích liên tục, khói bốc mù mịt, tiếng nổ của súng tiểu liên, súng máy, bom trộn lẫn với nhau ko sao phân biệt nổi. Cuối cùng quân địch đã ko thể phá vỡ được tuyến phòng thủ cuối cùng này trên đường tiến công, mặc dù chúng đã áp sát được nó. (*)

Thời điểm quyết định nhất của trận đánh là giữa 2h và 4h chiều. Quân địch 1 lần nữa phối hợp tấn công trên toàn tuyến để chọc ra được tới bờ sông. Đây đó, cũng có vài chiếc tăng Đức đơn lẻ đã xuyên thủng được phòng tuyến và chạy được tới bờ sông. Đúng vào thời khắc nghiêm trọng đó, tiếng gầm của động cơ và những loạt súng máy dài thu hút sự chú ý của mọi người. Những viên đạn lửa rít qua đầu bộ binh ta bay về phía quân thù, xe tăng hạng nặng của ta đã đến! Những chiếc tăng tiến đến các vị trí của bộ binh và dừng lại. Cửa nóc 1 chiếc mở ra và từ đó bắn lên 1 loạt pháo hiệu xanh lá cây. Như để hưởng ứng theo, những khẩu pháo trên những cỗ xe tăng hạng nặng còn lại đồng loạt gầm lên, nhiều xe tăng địch bùng cháy. Cuộc đấu tăng tiếp tục trong khoảng 40 phút cho đến khi những chiếc xe tăng Đức còn sống sót bỏ chạy. Lúc này, lực lượng tăng cường tiếp theo cũng tới nơi, đó là pháo đội chống tăng và những người lính bộ binh thuộc Sư đoàn 44 Bộ binh. Những khẩu pháo chống tăng thiết lập vị trí ngay sau hào bộ binh. "Những pháo thủ chết trên càng pháo nhưng quân thù sẽ ko vượt qua được" - Đó là 1 trong những khẩu hiệu của họ trong trận đánh.

(*) Trong hồi ký của mình, Rokossovskii viết rằng chỉ đến khi pháo binh Soviet bắn thẳng từ bờ đông mới chặn được bọn Đức đập nát đầu cầu. Sách đã dẫn, trang 269.

Từ đầu đến cuối hôm diễn ra trận đánh bảo vệ đầu cầu, Đại tá Dzhandzhgava luôn luôn hiện diện tại những điểm bị đe doạ nhất dọc chiến tuyến quân ta. Tối ngày 4/10, ông đã lệnh cho các Sư đoàn phó của mình vượt sông đến đầu cầu để trực tiếp chỉ huy binh sĩ dưới quyền. Điện đài viên cao cấp của chỉ huy sư đoàn, Thượng sĩ Konstantin Shebeko sau đó kể lại:

"Xe tăng địch chọc thủng chiến tuyến quân ta ở khu vực của Trung đoàn 1199 và áp sát bờ sông Narev ngay cạnh điểm vượt sông của quân ta. Sư trưởng đứng tại vị trí quan sát ngay trên mép nước bờ sông Narev, giữa những khẩu pháo của tiểu đoàn chống tăng, gần như ở ngay tuyến đầu. Từ vị trí này ông quan sát diễn biến trận đánh và ko cho phép bất kỳ ai vượt sông rút về bờ trái (bờ đông) con sông."

Đêm đó, 1 pháo đội pháo tự hành SU-76 vượt sông trên cây cầu mỏng manh và đến được sở chỉ huy sư đoàn, chính là điểm quan sát của Dzhandzhgava dưới triền sông. Những khẩu pháo tự hành này trang bị loại pháo ZIS-3 cỡ nòng 76mm tuyệt vời có sức công phá lớn. Chúng cũng có giáp trước mạnh nhưng giáp sườn thì rất mỏng, nóc và đuôi thì chỉ che bằng vải dầu. Vì bộ giáp yếu kém mà chúng tôi gọi những chiếc SU-76 là "Proshchai, Rodina!" (tức là "Vĩnh biệt, Đất Mẹ!"), nhưng cánh lính lái thường gọi chúng là "Suka" (tức là "con chó cái") như 1 sự pha trộn giữa khâm phục và khinh rẻ.

Cách điểm quan sát của Dzhandzhgava và cũng là điểm vượt sông khoảng 1km, 5 khẩu pháo tự hành Marder của bọn Đức đã thiết lập vị trí, chúng bắn vào cây cầu và tất cả những gì đi qua đó. Đại tá Dzhandzhgava lệnh cho chỉ huy pháo đội SU-76 tiêu diệt hoặc đánh đuổi đám thiết giáp Đức đó. Viên chỉ huy này quan sát khu vực, vị trí mục tiêu, lựa chọn phương án chiến đấu rồi ra lệnh vận động. Từ chỗ quan sát thuận lợi của mình, tôi nhìn thấy cỗ pháo tự hành đầu tiên trong pháo đội bắt đầu chậm chạp bò lên dốc bờ sông. Các pháo thủ nạp đạn vào súng chính để chuẩn bị bắn bất ngờ vào bọn Đức. Nhưng ngay khi cỗ pháo leo lên đỉnh dốc bờ sông nó đã trúng 1 phát đạn và bùng cháy mà chưa kịp bắn phát nào. Tai hoạ giống hệt cũng xảy ra với cỗ pháo thứ 2 khi nó cũng định tiến theo chiến thuật cũ. Giờ 2 chiếc "Suka" đang bốc cháy.

1 viên trung uý chạy đến chỗ pháo đội trưởng và đề nghị cho phép thử tiêu diệt quân địch 1 lần nữa, pháo đội trưởng đang bối rối vì vừa mất 2 cỗ pháo đã chấp thuận. Tay trung uý chọn 1 nhóm tình nguyện gồm lái xe, pháo thủ và thợ máy rồi ra lệnh sau đây cho lái xe và pháo thủ: "Tốc độ lớn nhất, chạy qua bên tay phải chiếc "Suka" đang cháy, vọt lên đỉnh dốc bờ sông chỉ cách bên phải nó 1m và bắn. Bắn xong lùi lại hết tốc lực rồi lao sang trái khoảng 200m đến 1 căn nhà nhỏ ở đó. Từ sau căn nhà đó bắn vào chiếc "Ferdinand" ngoài cùng bên trái, sau đó lại quay lui hết tốc lực và trở lại bên phải các anh."

Lái xe và pháo thủ trèo vào trong chiếc SU-76 đợi sẵn. Những thành viên khác của kíp lái vẫn ở lại phía sau dưới sự che chở của bờ sông. Kíp lái nhỏ bé đã làm chính xác những gì viên trung uý chỉ thị và nhờ được cỗ pháo tự hành cháy che chở 1 phần họ đã nhanh chóng xác định mục tiêu và khai hoả. Chiếc Marder ở giữa bốc cháy. Quân địch cũng phát hiện được hướng viên đạn bay tới và bắn trả nhưng ở đó chẳng còn gì, chiếc Suka đã quay xuống dốc. Trong khi những cỗ pháo tự hành địch vẫn tiếp tục bắn vào chỗ cũ chiếc SU-76 đã đến được vị trí thứ 2 bên cạnh ngôi nhà. Cỗ pháo nhanh chóng nhằm vào chiếc Marder bên trái và bắn cháy nó ngay phát đầu tiên. Địch có vẻ ko phát hiện được vị trí mới của kẻ vừa ra tay với chúng nên ko chuyển hướng bắn về phía ngôi nhà. Vậy là kíp lái bé nhỏ dũng cảm của chiếc Suka quyết định bắn tiếp phát nữa từ vị trí đó. Lần này đến lượt chiếc Marder bên phải bùng cháy, giờ 3 chiếc Marder đã bị bắn cháy, 2 cỗ pháo tự hành Đức còn lại rút ra sau đỉnh 1 quả đồi nhỏ và chuồn mất. Kíp lái thắng lợi và được vinh danh bằng những phần thưởng và huân chương.

Thời tiết dần tốt lên và ko quân ta xuất hiện với số lượng ngày 1 nhiều. Cuối ngày hôm đó, khi tôi đang ngồi gần chỗ Sư trưởng, 1 thiếu tá ngồi cạnh quan sát trận đánh. Đột nhiên viên thiếu tá hỏi Sư trưởng: "Ông có thấy những bụi cây kia ko?" Sư trưởng nhìn kỹ những bụi rậm cách chỗ chúng tôi khoảng 1km và trả lời: "Tôi thấy chúng."

- Và ông có thấy những khẩu pháo Đức dưới những bụi cây đó?

- Ko, tôi chẳng thấy gì cả.

- Thế ông đang ngồi trên cái quỷ gì thế?

1 phi đội ném bom bổ nhào của quân ta nhanh chóng xuất hiện và nhắm vào mục tiêu mà tay thiếu tá đã chỉ. 1, 2 rồi 3 chiếc cường kích lao xuống và thả bom. Pháo đội Đức đã bị loại khỏi vòng chiến.

Mọi thứ trở nên dễ dàng hơn cho quân ta. Những chiếc "Ferdinand" Đức đã rút chạy còn pháo đội của chúng cũng đã bị tiêu diệt. Đêm đó, Sư 37 Bộ binh Cận vệ tới nơi. Sức ép từ quân địch cũng ko còn khi bọn Đức nhận ra rằng quân ta đã được tăng cường. Đại tá Dzhandzhgava tái lập chiến tuyến, chuyển Trung đoàn bộ binh 1201 đang ở cánh trái sang cánh phải. Với sự giúp đỡ của Sư đoàn 37 Bộ binh Cận vệ, chúng tôi dần đẩy bọn Đức lui lại được 4km và tái lập được các vị trí phòng thủ đầu cầu. Cơn khủng hoảng đã qua nhưng các trận đánh bảo vệ đầu cầu vẫn tiếp tục cho đến ngày 10/10.

Khi trận đánh bảo vệ đầu cầu kết thúc, tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn Vận tải 473 được lệnh chuyển ngay 14 người cho Sở chỉ huy Sư đoàn. Sư đoàn đã chuyển hậu cứ và bổ sung cho các đơn vị tuyến đầu. Tôi nằm trong số 14 người đó. Chúng tôi được mọi người tiễn đi 1 cách buồn bã: các đồng đội của tôi đã được báo trước điều gì đang chờ đợi chúng tôi.

Tại điểm tập kết, thêm chúng tôi vào nữa là có tất cả khoảng 200 người. Họ tập hợp 14 người chúng tôi thành 1 trung đội. Mọi người trong trung đội tôi biết rằng tôi đã qua khắp các chỗ cấp trên và tôi quen biết nhiều sĩ quan, vì vậy họ đề nghị tôi tới chỗ Ban tham mưu Sư đoàn để nhắc lại mệnh lệnh của Stalin cấm luân chuyển binh lính và hạ sĩ quan có kỹ năng đặc biệt, ví dụ như lái xe hoặc thợ máy, ra làm lính tiền tuyến. Tôi ko muốn cắm cổ nghe theo, nhưng họ đã ép tôi. 1 viên trung tá nghe tôi nói xong quát thẳng thừng: "Lui ra!"

Khi tôi quay về trung đội mình, tôi thấy 1 lái xe đang tới gặp Thiếu tá Chirkin. Tôi đề nghị anh ta chuyển 1 tin nhắn của tôi cho Chirkin, để anh ta biết họ đã chuyển chúng tôi ra làm bộ binh thường. Tay lái xe đi khỏi và tôi bắt đầu trở lại với chiến tuyến. Nhiều sĩ quan cao cấp của Sở chỉ huy cũng tới đi cùng với lực lượng tăng cường cho tuyến đầu. Tất cả có khoảng 400 người hành quân và chúng tôi bổ sung vào dàn đồng ca đó. 1 sĩ quan của bộ phận phụ trách chính trị mà tôi quen tên là Butsol nhìn thấy tôi và hứa sẽ xem xét vấn đề của tôi.

Chúng tôi đến tiền tuyến và được nghỉ 1 lúc, sau đó chúng tôi đi tiếp đến thay thế cho những đơn vị đã kiệt sức ở tuyến đầu. Chúng tôi ngay lập tức củng cố các công sự và thiết lập các ổ súng máy hạng nặng.

Chúng tôi đã trải qua 1 tuần ở tuyến đầu. Trở lại chiến hào lần nữa, tôi trở thành người cố vấn đầy kinh nghiệm và là người bảo vệ cho 1 chàng trai trẻ người Kiselov. Anh ta là 1 trong những tài xế mới bổ sung cho chúng tôi tháng trước. Tôi dạy cậu ta nhiều mánh khoé để sống sót ở tuyến đầu và cách tự chăm sóc bản thân trong điều kiện chiến đấu.

Bọn Đức ko gây ra vấn đề nghiêm trọng nào trong suốt quãng thời gian đó. Sau đó 1 đơn vị phòng thủ khu vực tới thay thế chúng tôi (*). Họ có hàng đống súng máy và tiếp quản khu vực của chúng tôi trên chiến tuyến trong khi trung đoàn tôi lui về phía sau để bổ sung và tái tổ chức.

(*) Các đơn vị phòng thủ khu vực, như cái tên của nó đã đề cập đến, thường được thành lập từ những người địa phương để tăng cường cho những vị trí nằm trên biên giới Liên bang Xô viết. Về cơ bản họ được tổ chức thành những trung đoàn hoặc lữ đoàn bao gồm 3 hoặc hơn tiểu đoàn súng máy - pháo binh. Các tiểu đoàn này được trang bị mạnh với súng máy, cối, súng trường chống tăng và pháo chống tăng. Khi họ đi theo Hồng quân tiến về phía tây, họ thường được dùng để làm lực lượng chiếm đóng tại các vị trí trước đây Hồng quân trong quá tình di chuyển đã chiếm được, nhờ vậy giúp Hồng quân ko phải để lại quân đồn trú mà tiếp tục tiến lên.

SỰ CAN THIỆP CỦA THIẾU TÁ CHIRKIN

Khi chúng tôi quay về hậu cứ, thiếu tá Chirkin can thiệp để giúp tôi khỏi phải phục vụ ở tiền tuyến như bộ binh thường. Anh ta ko được phép tự ra lệnh thu nạp tôi và cũng ko muốn để tôi tới 1 vị trí xa anh ta. Tạm thời, trong khi chờ được phép lấy 1 lính lái mô tô cho mình, thiếu tá Chirkin gửi tôi cho trung đội sửa chữa của trung đoàn pháo 921. Anh ta ko muốn để tôi quay lại tiểu đoàn vận tải vì tại đó sư đoàn phó có thể tóm lấy tôi lần nữa để làm lái xe cho chiếc Willy của ông và khi đó thì rất khó để Chirkin lôi tôi về. Ngày 5/11/1944, Lệnh số 059 bổ nhiệm tôi làm lái xe cho Trung đoàn Pháo binh 921.

Trung đội sửa chữa của trung đoàn gồm 13 người, chỉ huy là 1 trung sĩ kỳ cựu. Trung đội đang rất bận rộn với việc sửa chữa và chuẩn bị cho các trang thiết bị nặng, đầu kéo và xe cộ trong chiến dịch mùa đông sắp tới. Chúng tôi kiểm tra động cơ và tháo gỡ những bộ phận còn sử dụng được từ những cỗ máy đã đến cõi. Chúng tôi cũng soạn báo cáo chi tiết về các vấn đề được phát hiện khi kiểm tra động cơ và gửi nó kèm theo những bộ phận hỏng hóc về cho bộ phận sửa chữa lớn của Tập đoàn quân 65. Bên cạnh việc soạn thảo những báo cáo đó, tôi cũng làm anh nuôi cho trung đội. Bữa sáng của chúng tôi muộn hơn bình thường vì tôi ko thể chuẩn bị nó trước 7h sáng. Do vậy các thành viên trung đội thường làm việc trước trong khoảng 1h, sau đó mới ăn sáng khi tôi gọi. Từ 9 đến 11h sáng tôi làm các báo cáo hỏng hóc rồi bắt đầu chuẩn bị bữa trưa. Từ 1 đến 5h chiều tôi quay lại với công việc sửa chữa và rồi chuẩn bị bữa tối. Đơn vị tôi nhỏ và thân thiện nhưng quá trình phục vụ của tôi trong trung đoàn pháo này rất ngắn ngủi.

Ngày 14/11, khi tôi đang ngồi với viên trung sĩ kỳ cựu để cùng làm những bản báo cáo tóm tắt thì chuông điện thoại đột nhiên reo. Thiếu tá Chirkin gọi tới thông báo Sư trưởng vừa nhận được 1 chiếc Willy và ông ta yêu cầu Chirkin chọn 1 lái xe kinh nghiệm cho nó. Chirkin đã đề cử tôi làm lái xe cho Sư trưởng 1 thời gian, cho đến khi tìm được người thay thế phù hợp và có kinh nghiệm. Liên tưởng đến kinh nghiệm ko hay hớm gì về lần thiên chuyển theo 1 lời đề nghị ko chính thức đã làm tôi bị kết tội đào ngũ, tôi do dự, nhưng Chirkin đã thuyết phục cho đến khi tôi đồng ý. Ngay hôm đó, Chirkin đưa tôi đến hậu cứ sư đoàn gặp chỉ huy đơn vị ô tô, sáng ngày 15/11, tôi bắt đầu phục vụ tại sở chỉ huy Sư đoàn.

PHỤC VỤ SƯ TRƯỞNG SƯ 354 BỘ BINH V.N. DZHANDZHGAVA

Chúng tôi đến Sở chỉ huy an toàn, nó nằm bên bờ phải sông Narev, cách sông khoảng 8km và ngay bên đường Serotsk - Pultusk. Có nhiều boongke ở đây, chúng là nơi trú đóng tất cả các đơn vị cơ bản của sở chỉ huy sư đoàn: trung tâm hành quân, chỉ huy pháo binh, chỉ huy trinh sát, 1 boongke dành riêng cho Sư trưởng, 1 boongke cho trung đội cảnh vệ chỉ huy sở và 1 cho ban tham mưu của Sư trưởng. Tất cả đều được ngụy trang hoàn hảo.

Sau khi tới Sở chỉ huy, tôi được phân vào boongke dành cho các lái xe và nhân viên điện đài của Sư trưởng. Trong số họ tôi chỉ thấy 1 người quen là Thượng sĩ Kostia Alekhin, người tôi đã thay thế hè vừa rồi. Anh ta đã bình phục vết thương được 1 thời gian và tiếp tục lái chiếc xe trước đây. Anh chỉ cho tôi chiếc Willy của sư đoàn.

Nhìn bề ngoài, chiếc xe rõ ràng là ko phải mới rời khỏi nơi lắp ráp. Tôi xem xét mọi thứ, kiểm tra bộ chế hòa khí, khởi động động cơ, vào số và bắt đầu chạy thử. Vô lăng đã mòn và nứt, phanh tồi. Tôi chưa thể làm gì với nó ngay lúc này vì bộ phanh xe dùng thủy lực mà tôi thì chẳng có chút dầu phanh nào. Tôi báo cáo những điều mình phát hiện được với Chirkin và dự đoán những biện pháp sửa chữa tạm thời mình sẽ làm.

Chỉ huy đơn vị ô tô báo cáo Sư trưởng về việc chuyển giao chiếc Willy và Sư trưởng nói nên đi gọi Chirkin về hậu cứ Sư đoàn. Tôi chuẩn bị chiếc Willy cho chuyến đi đầu tiên và độ 1h rưỡi sau, 1 viên sĩ quan cấp tiểu đoàn của Dzhandzhgava chạy tới ra lệnh cho tôi đánh xe tới boongke của Sư trưởng. Tôi phóng chiếc jeep thẳng đến trước boongke, thượng sĩ lái xe Kostia Alekhin, trung sĩ Roman Trushin, cai đội Mai và thiếu tá Chirkin trèo lên xe. Sau đó đại tá Dzhandzhgava, mặc chiếc áo khoác dạ đen kiểu Cossack, và viên sĩ quan tiểu đoàn bước ra khỏi boongke. Sư trưởng lên ngồi cạnh tôi, nhìn tôi chăm chú và nói: "Ah ... anh chàng người Siberi ... cậu đã trở lại àh? Cậu ko bỏ tôi mà đi lần nữa chứ?"

Chúng tôi phóng về hậu tuyến, hay chính xác hơn là tới nhà tắm. Phòng tắm hơi nằm tại khu vực đóng tiểu đoàn quân y, trên suốt quãng đường Alekhin và Sư trưởng nói đủ thứ chuyện. Chúng tôi nhanh chóng đến nhà tắm.

Sau khi tắm xong và mặc lại quần áo, cai đội Mai bước đến bên tôi. Ông ta là người già nhất trong chúng tôi và lái chiếc xe tải GAZ của sở chỉ huy. Thay cho thùng xe, chiếc xe tải có 1 cabin lớn chứa toàn bộ đồ đạc cá nhân của Sư trưởng. Chiếc xe tải ít được sử dụng vì thế Mai có nhiều thời gian rỗi, khi đó anh ta trở thành cần vụ dự bị của chỉ huy sở. Người cần vụ chính là Anton Piradze thường phải ra ngoài thực thi công vụ cho Sư trưởng và Mai thay thế anh ta khi đó. Mai là 1 người khôn ngoan và nhiều kinh nghiệm, người dân tộc Do thái (*)

Mai nói với tôi cách di chuyển ưa thích của Sư trưởng, tức là phóng nhanh phanh gấp. Tôi làm theo cách đó khi chở mọi người quay lại sở chỉ huy. Chúng tôi lao nhanh hết mức có thể dọc những tuyến đường quân sự ướt đẫm vì mưa. Chuyến du hành trôi qua trong những tiếng cười sảng khoái vì những giai thoại mà Dzhandzhgava kể. Khi ngoặt vào con đường hẹp dẫn tới boongke chỉ huy, còn cách đó độ 90m thì tôi tăng tốc lên 35km/h. Lúc đó Sư trưởng đang ngồi nghiêng, vai phải hướng vào kính chắn gió. Khi chiếc jeep vọt tới trước cổng vào boongke chỉ huy tôi đạp phanh. Sư trưởng ko chuẩn bị cho việc đó nên ko phản ứng kịp và bị chúi về phía trước theo quán tính, húc đầu vào kính trước. Trong khi va chạm, chiếc mũ lông cừu kiểu Cáp ca dơ bay khỏi đầu ông rơi xuống mui xe (cabin ko được che vải dầu).

Tôi cảm thấy kinh hãi, những người ngồi ghế sau ngừng bặt tiếng cười. Sư trưởng trừng trừng nhìn tôi như muốn xé tôi thành từng mảnh. Ông ta cứ nhìn tôi như vậy trong 2 hay 3 giây mà tôi tưởng như cả giờ đồng hồ. Sau đó ông cười vang, vỗ vai tôi và nói: "Chú khá! Hãy luôn dừng xe theo kiểu đó!" Tôi cũng cười và tất cả mọi người bật cười vang trở lại. Rồi đột nhiên Dzhandzhgava ngưng cười, bước lại gần hơn 1 chút và hỏi: "Cậu vừa sợ tôi phải ko?" Tôi trả lời yếu ớt: "Ko." Sau đó ông nói: "Cậu biết ai sợ tôi ko? Những kẻ mà công việc của chúng ko có 1 chút giá trị gì là những kẻ phải sợ tôi." Tôi đã bắt đầu lần phục vụ thứ 2 cho Sư trưởng Sư đoàn bộ binh 354 như thế đó.

(*) Tại Liên bang Soviet, Do thái được coi là 1 dân tộc giống như Nga, Estonia, Georgia v.v...

Vào thời điểm tôi gia nhập Sở chỉ huy sư đoàn, Sư trưởng có 4 chiếc xe:

1. GAZ-A với cabin thay cho thùng xe, người lái Mai, đóng vai trò "kho hàng" di động.

2. GAZ-57, loại Willy do Nga sản xuất, người lái Kostia Alekhin sinh năm 1913. Chiếc xe thường được sử dụng cho những chuyến đi về hậu phương.

3. Opel Kapitan, 1 chiếc xe Đức chiến lợi phẩm, người lái Roman Trushin sinh khoảng năm 1910. Sư trưởng cũng có khi chọn chiếc này để tới Sở chỉ huy Quân đoàn hoặc Tập đoàn quân nhưng chỉ trong trường hợp đường tốt. Sư trưởng cũng hay chọn nó khi đến nhà tắm.

4. Willy - chiếc xe của tôi. Sư trưởng chủ yếu đi chiếc này tới các trung đoàn và tiểu đoàn tiền tiêu, trong thời tiết xấu hoặc đường xá tồi tệ. Chiếc jeep của tôi được gọi vui là "con ngựa chiến" còn tôi được gọi là "Nikolai Kẻ tử vì đạo" vì tôi phải đi gần như hàng ngày và luôn trong những điều kiện tồi tệ.

Thêm vào đó, Sư trưởng có 2 điện đài viên Kostia Shibeko và phụ tá của anh ta là Volodia; 1 đầu bếp Sasha; 1 trung sĩ quân y Mariia Kuz''minichna Baturova, người trước đây đã được nhận huân chương "Dũng cảm" khi còn là y tá đại đội; và 2 cảnh vệ mà tôi ko còn nhớ được tên.

Ngày thứ 2 phục vụ Sư trưởng, viên sĩ quan tùy tùng lệnh cho tôi đánh xe đi nhận quân phục mới. Bộ quân phục của tôi quá bẩn thỉu, dính đầy dầu mỡ trong thời gian tôi phục vụ tại trung đội sửa chữa của trung đoàn pháo, và tôi ko tìm thấy chỗ nào để giặt nó. Họ cấp cho tôi 1 bộ đồng phục mới và sạch khiến tôi bắt đầu trở nên giống với 1 tài xế của Sư trưởng.

Trong ngày thứ 3 và thứ 4, chúng tôi tới thăm Sư trưởng của Sư đoàn bên cạnh, Sư 193 Bộ binh, trong ngày sinh nhật ông: Thiếu tướng Anh hùng Liên Xô A.G. Frolenkov. Tại đó, tôi đã quen với các đồng nghiệp lái xe tại các sư đoàn khác. Chuyến viếng thăm sở chỉ huy của vị Anh hùng Liên Xô là 1 điềm tốt, chỉ ít lâu sau, trước khi tháng 12 bắt đầu, tôi đã được mang tới cho Dzhandzhgava bộ quân phục cấp tướng đầu tiên của ông. Vì thành công trong việc giữ vững đầu cầu Narev trong tháng 10/1944, Đại tá Dzhandzhgava đã được nhận danh hiệu Anh hùng Liên Xô và thăng chức thiếu tướng.

Cuối tháng 11 đầu tháng 12/1944, lễ kỷ niệm lần thứ 3 ngày thành lập Sư đoàn tôi đã được tổ chức rộng rãi. Trong thời gian diễn ra buổi tiệc, cả bọn Đức và quân ta đều đang trong tình trạng phòng ngự, vì vậy chúng tôi có điều kiện tổ chức 1 lễ kỷ niệm ra trò. Vài cuộc hội hè đã diễn ra tại câu lạc bộ sư đoàn nằm dưới hầm ngầm bên bờ phải sông Narev. Tham gia có cả khách từ các sư đoàn bên cạnh: lính tăng, pháo binh, các chỉ huy Quân đoàn và tướng Batov chỉ huy Tập đoàn quân 65, người đã tới tham gia trong 1h rồi rời khỏi, trong khi cuộc hội hè chỉ kết thúc vào nửa đêm. Tổng cộng có khoảng 300 người tham gia buổi tiệc. Tôi vẫn còn nhớ người hay nhất trong số đó, 1 thiếu tá tham mưu trưởng 1 lữ đoàn tăng.

Trước năm mới 1945, Tập đoàn quân của tôi quay lại nằm dưới sự chỉ huy của Phương diện quân Belorussia 2 mà chỉ huy vẫn là chỉ huy cũ của tôi, Nguyên soái Rokossovskii. Các binh sĩ thuộc Phương diện quân Belorussia 2 của tôi và Phương diện quân Belorussia 3 bên cạnh tham gia vào nhiệm vụ tiêu diệt quân địch ở Đông Phổ, chúng có khả năng đe dọa quân ta trên đường tiến tới Berlin.

CHƯƠNG 7: CUỘC TẤN CÔNG CUỐI CÙNG

Ngày 5/1/1945, chỉ huy Tập đoàn quân 65, Đại tướng P.I. Batov, tới thăm sư đoàn tôi. Ông cùng Sư trưởng Dzhandzhgava đi kiểm tra các vị trí dự kiến sẽ dùng để chọc thủng tuyến phòng ngự Đức trong chiến dịch sắp tới.

Các vị tướng mặc áo khoác da cừu nhưng chỉ đội mũ sĩ quan bình thường và ko đeo cầu vai. Các sĩ quan tùy tùng vẫn ở lại Sở chỉ huy Sư đoàn trong khi tôi lái xe đưa các vị tướng ra tiền tuyến. Khi tôi lái, các tướng nói chuyện về cuộc tấn công sắp tới, về sự chuẩn bị cho nó và về ngày dự kiến khởi sự. Tôi nghe được Batov nói với Dzhandzhgava:

- Anh biết ko, quân Mỹ ở Ardennes đã kiệt sức và rút chạy như vịt tới 300km về tuyến sau. Churchill đã đề nghị Stalin: "Vì Chúa, hãy sớm bắt đầu cuộc tấn công của ông." Chúng ta sẽ phải bắt đầu tấn công sớm 1 tuần. Phải sẵn sàng cho mọi thứ.

Nhờ vậy, tôi biết được Tổng hành dinh đã xúc tiến ngày khởi sự cuộc tấn công của quân ta lên sớm hơn. (*)

Đột phá khẩu được xác định ở đối diện vị trí 1 trong những tiểu đoàn pháo chống tăng quân ta. Tôi dừng xe và trong khi các vị tướng nói chuyện với đám pháo binh. Tôi kẹp cặp đựng bản đồ của Sư trưởng vào dưới nách, đóng vai trò 1 sĩ quan tùy tùng, tôi tiến lại 1 giao thông hào dẫn ra tuyến đầu. Tôi đi xa khỏi chiếc Willy khoảng 200m thì dừng lại chờ các vị tướng và hi vọng họ cho phép đi cùng ra tuyến đầu. Các tướng rời khỏi đám pháo binh và đi về phía tôi, tướng Dzhandzhgava lấy lại cặp đựng bản đồ và bảo tôi quay lại chiếc Willy. Tôi xin được đi cùng ra tuyến đầu nhưng ông từ chối: "Ko có việc gì cho anh làm ngoài đấy cả, và ko có anh thì bọn Đức cũng đã có quá đủ mục tiêu ở đó rồi."

(*) Ngày bắt đầu cuộc tấn công tháng 1/1945 của quân đội Soviet đã được đẩy sớm khoảng 1 tuần vì lí do chính trị liên quan đến những chiến thắng ban đầu của quân Đức trong cuộc tấn công Ardennes. Tuy nhiên, Stalin cũng hiểu rằng chiến dịch Ardennes đã làm yếu lực lượng Đức trên Mặt trận phía Đông và với sự vượt trội hơn hẳn về quân số, pháo, thiết giáp, cuộc tấn công về hướng sông Vistula và các vùng phụ cận sẽ ko có hại gì nếu bắt đầu sớm hơn 1 tuần.

Tôi quay lại xe chờ trong khi các vị tướng tiến hành cuộc quan sát, tiếp đó họ đi xem các tuyến hào, boongke và ụ súng để kiểm tra sự sẵn sàng và tinh thần binh sĩ. Trong thời gian chờ đợi, tôi ngồi với 1 vài đồng đội và nói với họ: "Các anh biết ko, đang có 1 vụ náo loạn ở phía sau chỗ sở chỉ huy sư đoàn. Ai đó đã pháo kích vào chiến tuyến Đức nhưng cả trinh sát quân ta và bọn Đức đều ko thể hiểu nổi những loạt đạn xuất phát từ đâu."

Tôi nhìn họ, cả đám mắt sáng lên, liếc nhìn nhau cười nhăn nhở rồi nói cho tôi biết ai đã bắn. Số là khi bọn Đức rút lui sau cuộc tấn công đầu tháng 10 của chúng, quân ta chiếm lĩnh 1 số vị trí cũ của địch để làm thành chiến tuyến mới. 1 số binh sĩ phát hiện 1 nơi đã từng là điểm đặt "Vaniusha", loại pháo phản lực 6 nòng của bọn Đức có tiếng rít giống tiếng lừa kêu khi phóng đạn. Ngay khi nghe tiếng rít đặc thù của Vaniusha, quân ta lập tức kêu: "Anh em ơi, lũ lừa! Nấp mau!" Điều đó có nghĩa là những quả đạn phản lực đang nhắm vào chúng tôi và sau đó nổ tung. Khi bọn Đức rút chạy, chúng bỏ lại hàng đống loại đạn phản lực này, có vẻ chúng đã chuyển quá nhiều đạn đến vị trí đó. Nhóm binh sĩ đã phát hiện số đạn nghĩ bụng thử bắn chúng xem sao. Họ lấy 1 quả, đặt nó nằm lên thành công sự rồi bắn 1 phát tiểu liên vào ngòi nổ dưới đít quả rocket. Quả đạn phụt lửa và bay về phía chiến tuyến Đức, vì vậy bọn Đức ko thể hiểu nổi cái gì đã bắn chúng và từ đâu.

Khi các vị tướng quay lại sau cuộc thăm viếng tuyến đầu, tôi kể với họ về "những kẻ phá hoại hòa bình" kể trên. Tướng Batov nói: "Tốt, cho chúng tôi xem." Đám lính và viên trung sĩ của họ liền cho họ xem ngay tại chỗ cách họ "bắn" quả rocket. Xem xong Batov nói: "Tôi chẳng mang theo gì, chỉ có tấm Huân chương Sao Đỏ này. Tôi tặng thưởng nó cho trung sĩ vì đã tìm ra 1 "kỹ thuật" quấy rối địch. Phần thưởng dành cho các binh sĩ của anh sẽ thuộc trách nhiệm của Vladimir Nikolaevich (Dzhandzhgava)". Tôi quay lại chỗ chiếc Willy, các vị tướng cũng tới sau đó, trong ánh hoàng hôn, chúng tôi quay lại Sở chỉ huy Sư đoàn 354.

Lời chú của Britton:

Trong thời gian chiến sự tạm lắng sau khi cuộc phản công của quân Đức vào đầu cầu Narev tháng 10/1944 thất bại, cả 2 phía đều chuẩn bị cho cuộc tấn công của quân đội Soviet trong mùa đông sắp tới. Cuộc chạy đua trong việc chuẩn bị này tỏ ra ko cân sức - việc tăng cường cho các đơn vị Đức trên Mặt trận phía Đông bị ép theo kế hoạch tấn công Ardennes trên Mặt trận phía Tây của Hitler. Các cuộc ko kích dữ dội của quân Đồng Minh rút cuộc cũng đã bắt đầu làm hệ thống cung cấp nhiên liệu của nước Đức thiệt hại nặng. Lúc này, Tổng hành dinh đã trở nên cực kỳ lão luyện trong việc bố trí nhân lực và vật lực vượt trội tại các điểm dự định dùng làm đột phá khẩu, 1 trong số đó chính là trường hợp của Phương diện quân Belorussia 2 do Rokossovskii chỉ huy tại các đầu cầu ở Pultusk và Serotsk nằm về 2 phía của đầu cầu Narev. 1 sĩ quan tham mưu Đức phục vụ tại 1 sư đoàn thiết giáp trong chiến dịch này sau đó đã tính ra rằng Phương diện quân Belorussia 2 đã vượt trội đối phương 7/1 về bộ binh, 18/1 về pháo và từ 10 đến 12/1 về tăng - thiết giáp trên đoạn chiến tuyến từ Pultusk đến Serotsk (*).

Tại các đầu cầu giữa Pultusk và Serotsk, Phương diện quân Belorussia 2 của Rokossovskii đã nhồi nhét tới 2 Tập đoàn quân 65 và 70 cộng với Quân đoàn Xe tăng Cận vệ số 1 "Sông Đông". Quân đoàn Xe tăng này thường hiệp đồng tác chiến với Tập đoàn quân 65 và giờ lại 1 lần nữa phối hợp trong cuộc tấn công sắp tới. Quan trọng hơn, Tổng hành dinh còn chuyển giao toàn bộ Tập đoàn quân 5 Xe tăng cho Phương diện quân của Rokossovskii mà quân Đức ko hề hay biết. Tuy nhiên, Tập đoàn quân Xe tăng này chiến đấu ở phía bắc khu vực Tập đoàn quân của Litvin, tại đầu cầu Rozan, vì vậy mà mặc dù đây là lực lượng có đóng góp lớn vào chiến công của Phương diện quân Belorussia 2 trong chiến dịch Đông Phổ, nó đã ko được đề cập trong lời kể của Litvin.

Trong các tuyến chiến hào đối diện với Phương diện quân Belorussia 2 của Rokossovskii cũng là 1 địch thủ quen thuộc - Tập đoàn quân 2 Đức, vẫn là cái Tập đoàn quân (chí ít là trên giấy tờ) đã từng bị đập tan ở sông Dnepr tháng 8/1943. Nhưng giờ đây Tập đoàn quân 2 Đức thậm chí còn yếu hơn xưa nhiều với phần lớn quân tăng cường là những thiếu niên hoặc người chưa qua huấn luyện. Các sư đoàn Đức đối diện đột phá khẩu của Tập đoàn quân 65 tại Narev là 1 phần của Quân đoàn 27 Đức. Theo thứ tự bố trí từ bắc xuống nam, chúng gồm các Sư 542, Sư 252 và Sư 35 Bộ binh.

Tuyến phòng thủ của quân Đức quanh đầu cầu Pultusk tuy dày đặc nhưng lại chỉ có lực lượng phòng thủ mỏng. Tuyến thứ nhất do binh lính tự đào đắp gồm 3 đường hào có chiều sâu phòng thủ từ 1,5 đến 2km. 2km sau tuyến phòng thủ thứ nhất là tuyến thứ 2, đây là nơi đặt các công sự của pháo binh trực thuộc các sư đoàn. 2 - 4km sau đó nữa là tuyến thứ 3 với các đường hào được đào trước các hào chống tăng và trước các chướng ngại vật chống tăng. Tuyến phòng thủ thứ tư nằm cách tuyến đầu khoảng 12km, tại đó các tiểu đoàn công binh vẫn đang xây dựng trận địa (**).

(*) Thiếu tướng Codne, "Thực trạng Sư 7 Thiết giáp và tầm quan trọng của các đơn vị tăng - thiết giáp", David M. Glantz sưu tầm và biên soạn trong cuốn "The 1986 Art of War Sympossium: From the Vistula to the Order: Soviet Offensive Operations - October 1944 - March 1945, A Transcript of Proceedings", NXB Carlisle thuộc Học viện Lục quân Mỹ xuất bản năm 1986, tái bản có bổ sung bản đồ năm 1999.

(**) Đại tá A. von Garn, "Thực trạng Trung đoàn 7/Sư 252 Bộ binh/Quân đoàn 27", sách đã dẫn, trang 435 - 450.

(tiếp lời chú của Britton)

Các tuyến phòng ngự này được dựng lên để ngăn chặn bằng được cuộc tấn công của quân đội Soviet, người Đức đã rút ruột nhân lực để tăng cường cho chúng. Tuy nhiên, vào thời điểm tháng 1/1945, thật khó có thể cung cấp đủ người ở mọi chỗ. Ví dụ tại mặt trận Pultusk, Sư 252 Đức chỉ có 2 trung đoàn với gần 1000 sĩ quan và binh lính bảo vệ 1 đoạn chiến tuyến dài 12km. (*)

Ban chỉ huy Tập đoàn quân 2 Đức có hàng loạt mối lo vì thực tế họ chỉ có duy nhất 1 sư đoàn làm dự bị, Sư 7 Thiết giáp, đang được bố trí ở khu vực Ciechanow là nơi tiếp giáp giữa các Quân đoàn 27 và 23 của Tập đoàn quân. Ngay trước cuộc tấn công của quân đội Soviet, theo tính toán của viên Sư trưởng, Sư 7 Thiết giáp chỉ còn khoảng 2/3 lực lượng tăng. Khoảng 1 nửa số tăng đó là loại Mk 5 "Panther", nửa còn lại là loại Mk 4 cũ hơn. Ngay cả khi Sư trưởng đánh giá tinh thần đồng đội giữa các binh sĩ là "tốt", sự thiếu hụt nhiên liệu và đạn dược vẫn sẽ cản trở hiệu quả chiến đấu của Sư đoàn. (**)

Kế hoạch của Tổng hành dinh đối với Phương diện quân Belorussia 2 của Rokossovskii là đột phá từ các đầu cầu ở Pultusk, Serotsk và Rozan, sau đó tiến theo hướng chung là tây - tây bắc và chiếm 1 vài đầu cầu qua sông Vistula ở giữa Marienburg về phía bắc và Kulm về phía nam. Từ đoạn này, mục tiêu hướng đến của Phương diện quân Belorussia 2 trở nên kém rõ ràng, Tổng hành dinh cho rằng quân Đức tại Đông Phổ sẽ vội vã bỏ chạy về phía bờ biển Baltic. Khi đó, Phương diện quân của Rokossovskii có thể có 2 lựa chọn khác nhau là bao vây Đông Phổ hoặc tiến thẳng về Berlin. Tuy nhiên trong thời gian trước mắt, các tập đoàn quân 65 và 70 ở cánh phía nam Phương diện quân Belorussia 2 vẫn tiến theo hướng chung về phía tây, tiếp tục phối hợp với cánh phía bắc của Phương diện quân Belorussia 1 do Nguyên soái Zhukov chỉ huy cũng xuất phát từ Warsaw tiến về phía tây.

(*) Sách đã dẫn.

(**) Codne, "Thực trạng Sư 7 Thiết giáp" trong cuốn "1986 Art of War Symposium", trang 459 - 466.

TIẾN LÊN!

Ngày 10/1/1945, Sư 354 Bộ binh có vài sự thay đổi về chỉ huy. Đại tá Vorob''ev, Sư phó phụ trách chiến đấu và xây dựng trận địa được thăng chức và rời sư đoàn, Đại tá Strunin tới thay thế. Đại tá Grokhovskii, chỉ huy pháo binh sư đoàn, cũng được thăng chức lên sĩ quan cấp quân đoàn.

Chạng vạng tối ngày 13/1, tôi đưa Sư trưởng và nhóm giúp việc của ông tới 1 điểm quan sát, nhóm đó gồm trung tá Os''kina chỉ huy hành quân, các sĩ quan chỉ huy trinh sát và pháo binh. Điểm quan sát đặt tại bìa rừng chỉ cách tuyến đầu 60m, ko xa boongke của Tiểu đoàn Xung kích 25. Tôi lái xe đưa các chỉ huy đến giữa rừng rồi họ tự đi bộ đến điểm quan sát. Trước khi đi, tướng Dzhandzhgava lệnh cho tôi đem bữa sáng tới cho ông vào lúc 9h sáng mai, 14/1. Khi các sĩ quan đã đi khỏi, tôi giúp 1 nhóm pháo thủ chống tăng đưa 3 khẩu 76mm vào vị trí ngay trên tuyến đầu, tại đó họ có thể bắn thẳng vào các vị trí địch. Các pháo thủ này thường phải lăn pháo lên bằng tay nên họ rất sung sướng có được 1 cái đầu kéo như chiếc jeep của tôi. Trong vòng 1h, tôi đã kéo xong cả 3 khẩu pháo vào vị trí trên tuyến đầu.

Đêm 13 - 14/1 ko yên ả, ko ai ngủ được mấy. Đại bác, pháo phản lực nhiều nòng "Katiusha" và "Andriusha" di chuyển tới tuyến xuất phát. Mọi người vào vị trí và chuẩn bị cho trận đánh. Các trung đoàn bộ binh tập trung đầy các tuyến hào tiền tiêu. Tâm trạng của mọi người - từ người lính bộ cấp thấp nhất đến vị tướng chỉ huy - đều phấn chấn: tất cả đã sẵn sàng cho trận đánh quyết định.

Trong gần 3 tháng sau khi trận đánh bảo vệ đầu cầu Narev kết thúc, quân ta đã bình tĩnh chuẩn bị cho 1 cuộc tấn công nữa mà chúng tôi hy vọng sẽ là trận đánh cuối cùng của cuộc chiến. Các đơn vị nhận được trang bị mới và các binh sĩ được huấn luyện bổ sung để chuẩn bị cho trận đánh trong đó nhiều lần là huấn luyện bằng đạn thật. Đạn pháo HE được bắn loạn xạ vào các binh lính đang nấp trong hào, tưới đất đá và mảnh đạn lên các tuyến hào nên đã có nhiều người bị thương thậm chí mất mạng trong các lần huấn luyện đó. Quân ta cũng được huấn luyện kỹ năng chiến đấu chống xe tăng của bộ binh. Tại các cuộc huấn luyện này, binh lính núp dưới hào cho xe tăng phi qua. Những cỗ xe tăng còn vòng đi vòng lại qua các tuyến hào rồi mới tiếp tục lao về phía sau, chỉ khi đó các binh sĩ mới chồm dậy và ném những quả lựu đạn huấn luyện vào phần sau xe. Theo cách đó, những người lính học được cách chịu đựng sự sợ hãi đối với đạn pháo và xe tăng.

Trước cuộc tấn công, số lượng các đơn vị trinh sát tăng lên từ 3 đến 5 lần và 1 cuộc thi đua đã được giao ước giữa họ. Những người đã chứng tỏ được mình trong các trận đánh trước đó và đã được tặng thưởng huân huy chương được hưởng 1 kỳ nghỉ trước cuộc tấn công tại hậu cứ sư đoàn. Cánh pháo binh thì cảm thấy kinh ngạc vì những yêu cầu đạn dược của họ ko còn bị từ chối; ngược lại, họ còn nhận được nhiều đạn hơn cả số yêu cầu. Tất cả các đơn vị trên chiến tuyến đều được nhận quần áo ấm và các bữa ăn nóng sốt trước trận đánh.

8h sáng ngày 14/1/1945, tôi phóng xe đến bếp và lần thứ 3 thúc dục anh nuôi rằng bữa sáng của các sĩ quan đang bị chậm. Trận pháo kích chuẩn bị sẽ bắt đầu vào 11h và con đường dẫn ra tuyến đầu xuyên qua đầm lầy đang đậu đầy xe tăng. Chúng tôi đã ko thể đến được chỗ các chỉ huy đúng giờ mà phải đợi cho đến khi những cỗ xe tăng tiến lên. Sasha đã thiếu sót gì đó và đến 10h30 chúng tôi mới mang được bữa sáng tới ban chỉ huy, điều đó khiến Sư trưởng nổi cáu. Sau khi ăn vội vàng, thiếu tướng Sư trưởng và các sĩ quan đều tới các vị trí của mình để chỉ đạo trận đánh. Sasha và tôi thu dọn bát đĩa chất nặng 2 hộp carton rồi mỗi người bê 1 hộp chạy vội về chỗ chiếc Willy, nó đang đỗ cách boongke của Tiểu đoàn Xung kích 25 khoảng 300m. Sư phó phụ trách hậu cứ có lẽ sẽ đến đó.

Ôm đống bát đĩa, chúng tôi chạy xuyên rừng tới chỗ chiếc jeep. Khi đang chạy, tôi nhìn thấy những người lính cầm sẵn đạn trên tay đứng bên cạnh những khẩu cối, các pháo thủ người đứng bên hộp tiếp đạn, người nắm sẵn dây cò. Chạy được nửa đường tới chỗ chiếc Willy thì tôi nghe thấy tiếng hô đầu tiên trong 3 lời hiệu lệnh từ những khẩu pháo mà tôi đã giúp kéo vào vị trí đêm qua. Chỉ 1 giây sau đó tôi đã nghe thấy những khẩu pháo đầu tiên khai hỏa và sau đó tất cả gầm lên, trộn lẫn với nhau thành 1 âm thanh khủng khiếp chưa từng thấy. Vậy là trận pháo chuẩn bị của quân ta đã bắt đầu. (*)

Đầu óc tôi nhanh chóng trở nên quay cuồng vì tiếng nổ đầu nòng của đại bác. Trong thoáng chốc tôi nghĩ về nơi phải nhận những quả đạn pháo này, chúng là cả 1 hạm đội và xếp thành 3 hàng suốt dọc chiến tuyến. Tôi phải dừng lại trong 1 hố bắn của cối 82mm, đứng đó với đôi mắt đờ dại. Tay chỉ huy pháo đội cối, 1 thiếu úy tôi quen từ hồi anh ta còn trong lực lượng dự bị, nhận ra bản mặt thất thần của tôi, túm lấy thắt lưng trên tấm áo khoác da cừu của tôi kéo xuống hào. Ko lâu sau đó, những viên đạn đại bác và cối địch phản pháo lại bắt đầu nổ tung xung quanh.

(*) Tại khu vực của Tập đoàn quân 65 có 256 khẩu pháo cho mỗi km chiến tuyến, các cỗ pháo thực sự xếp sát nhau bánh chạm bánh. Lần đầu tiên trong lịch sử Sư 354 Bộ binh ko cần quan tâm đến pháo yểm, hỏa lực được cung cấp hầu như ko giới hạn. Tuy nhiên, sương mù đã hạn chế phần nào hiệu quả của trận pháo chuẩn bị, các pháo thủ đã phải bắn mà ko nhìn thấy gì, chỉ căn cứ vào tọa độ cho sẵn trên bản đồ. Mochalov, 354-ia v boiakh za rodinu, trang 170.

Sau khoảng 40 phút, tôi rời căn hầm của những chú lính cối hiếu khách để đến chỗ chiếc jeep, cần cho nó ra khỏi chỗ đỗ trước khi những cỗ xe tăng bắt đầu tiến lên. Tôi chạy tới chỗ chiếc xe và thấy Sasha đã ở đấy nhưng viên đại tá thì ko thấy đâu. Chúng tôi chờ đợi lâu đến mức cảm tưởng như đó là 1 khoảng thời gian vô tận cho đến khi ông ta xuất hiện và chúng tôi lập tức lên đường quay về hậu cứ. Được độ nửa đường thì gặp 1 đoàn xe tăng đang tiến thẳng về phía mình, tôi buộc phải cho xe tạt sang lề phải và chạy ngay trên mặt đầm lầy đóng băng.

Dọc đường, những cỗ xe tăng của Đại tá Pustukhov nối nhau tiến về phía tây ngay bên trái tôi. Dẫn đầu là 8 chiếc tăng quét mìn, đằng trước chúng được gắn những con lăn nặng có răng rộng hơn chiều ngang chiếc tăng 1m. Khi vượt qua bãi mìn địch, những con lăn nặng này sẽ kích nổ mìn. Mỗi khi có 1 quả mìn nổ, con lăn quét mìn lại bật nẩy lên trên khớp nối rồi rơi trở lại trước chiếc tăng vì sức nặng của chính nó.

Chúng tôi tiếp tục đi về phía đông trên mặt băng bẩn thỉu của đầm lầy cho đến khi gặp 1 đường hào của 1 pháo đội 152mm cắt ngang. Bị con hào chặn đường, tôi quay xe sang phải và chạy song song con hào, cố gắng tìm lại con đường ở quanh đây. Đạn pháo Đức đã bắn đầu bắn vào gần đó, chúng tôi bèn bỏ chiếc jeep và nhảy xuống hào. Chúng tôi mới bò dưới hào được 1 đoạn ngắn thì đạn pháo địch nổ tung xung quanh. Tôi nhìn quanh và thấy 1 chỗ chiếc xe của tôi có thể vượt qua chỉ cách khoảng 50m phía trước. Tôi quay lại và bò về chiếc Willy. Địch vẫn tiếp tục pháo kích bằng đại bác tầm xa, điều đó cho thấy rõ ràng chúng đã xác định được vị trí pháo đội 152mm nằm bên đường này để phản pháo.

Khi đã đến được đoạn hào đối diện chiếc Willy, tôi dừng lại và phân tích kiểu bắn của địch. Đạn pháo của chúng rơi và nổ mỗi 30 giây. Tôi đang nằm bẹp dưới đáy hào nên nếu 1 viên đạn rơi trúng chiếc xe và hất tung nó đi cũng sẽ ko làm tôi hề hấn gì.

Tôi đã quyết định là sẽ quay lại với chiếc jeep và lái nó đến đoạn hào trống vừa phát hiện. Tôi bò đến chiếc xe, thò tay lên khởi động máy mà người ko rời mặt đất rồi chờ cho quả đạn tiếp theo nổ. Nó đến nhanh chóng và hất mảnh đạn và đất đá đầy xung quanh. Ngay sau đó tôi nhảy vào trong xe và chạy dọc đường hào. Đằng trước và bên phải lại có những quả đạn nữa nổ rất gần, tôi có thể cảm nhận được hơi nổ bao quanh chiếc xe của mình nhưng ko có thời gian để mà dừng. Chiếc jeep vẫn tiếp tục chạy và nhờ nó tôi vẫn còn có cái để che chở thân mình. Tôi ngoặt xe lao xuống đoạn hào trống, sau đó đánh gấp tay lái sang trái và vọt trở lại con đường. Chiếc tăng cuối cùng trong đoàn vượt qua ngay trước tôi, gã lính tăng vẫy tay chào tạm biệt trong khi cỗ tăng tiếp tục tiến ra tiền tuyến. Tôi đã lại được ở trên mặt đường trong 1 tình huống thật kích động. Giờ phải quay về sở chỉ huy và tìm kiếm những hành khách của mình. Tôi chạy chậm và đến được chỗ Sư đoàn phó đầu tiên, sau đó là Sasha nhảy ra từ vệ đường. Thế là cả tổ lái đã ngồi bên nhau và chúng tôi phóng về sở chỉ huy. Tại đó tôi kiểm tra kỹ chiếc Willy và tìm thấy 6 lỗ đạn, kính chắn gió trước cũng đã vỡ tan.

Ngay khi đợt pháo chuẩn bị vừa bắt đầu, khoảng 10 trinh sát thuộc đại đội trinh sát sư đoàn bò lên khỏi chiến hào tiền tiêu, sau đó đứng dậy và thẳng người đi bộ qua "no - man''s - land" về phía chuyến tuyến địch. Được khoảng hơn 100m họ dừng lại đợi 1 lúc cho đến khi pháo chuyển làn bắn vào tuyến hào thứ 2 của địch. Ngay lúc đó, họ lao tới chiến hào địch, thậm trí trước cả khi những phát đạn pháo kích cuối cùng vào tuyến hào đầu chấm dứt, rồi quay trở về với những tên tù binh đầu tiên. Mấy tay tù binh vẫn còn sống nhưng trông chẳng khác gì những xác chết: chúng vẫn ko thể tin được rằng mình vẫn còn sống sau 1 trận pháo kích như vậy.

Trận pháo kích chuẩn bị cuối cùng cũng kết thúc sau 1h rưỡi. Đại bác nhắm vào các vị trí chỉ huy và quan sát của địch, các kho hậu cần, các vị trí phòng thủ kiên cố. Katiusha và Andriusha bắn hủy diệt diện rộng trên toàn bộ khu vực quân địch bố trí các tuyến phòng thủ. Bộ binh tấn công chỉ nửa giờ sau khi trận pháo kích bắt đầu theo nhịp chuyển làn của pháo, tiến sâu dần vào khu vực của địch. Pháo lăn của bộ binh, pháo tự hành Su-76 và các đơn vị hỏa lực yểm hộ trực tiếp khác cũng tiến sát theo bộ binh. Họ nã đạn vào các ổ súng máy và pháo chống tăng địch, nhờ đó cho phép bộ binh tiến lên 1 cách thuận lợi. Trong ngày tấn công đầu tiên quân ta đã tới được tuyến phòng ngự thứ 3 của địch. (*)

3h sau khi cuộc tấn công bắt đầu, các pháo đội đại bác hạng trung và tất cả các pháo đội cối đều di chuyển về phía trước để tái bố trí. Cuối ngày đầu tiên, các trung đoàn quân ta đã tiến được tới 8km. Sư trưởng cũng chuyển điểm quan sát về phía trước khoảng 6km.

Trận đánh là khó khăn, điều kiện thời tiết xấu đã hạn chế hoạt động của của ko quân yểm trợ cho quân ta. Sau 3 ngày đánh nhau, lực lượng chính của quân địch mới bị đập tan. Sau khi thọc sâu thành công vào tuyến phòng ngự địch, sư đoàn tôi tăng tốc, tấn công vào các đơn vị bảo vệ hậu cứ vẫn còn mạnh của địch.

Lời chú của Britton:

Ngày 18/1, Sư 354 Bộ binh đã tham gia đánh chiếm thành phố Plonsk thuộc Ba Lan. Quân Đức đã đặt mìn gần như khắp thành phố và trận đánh diễn ra ác liệt. 1 đoạn hào thậm chí đã đổi chủ tới 6 lần. Khi trận đánh kết thúc, Tổng hành dinh đã tặng danh hiệu "Plonsk" cho Trung đoàn bộ binh 1199 của Sư 354. (**)

(*) Đòn đánh chính của Tập đoàn quân 65 nhắm vào Sư 35 Bộ binh, cánh trái và chính diện Sư 252 Bộ binh Đức. Tập đoàn quân 65 tấn công bằng lực lượng lớn bộ binh đi trước, giữ thiết giáp lại phía sau theo kế hoạch. Đến tối 14/1, Tập đoàn quân đã tới được tuyến hào thứ 3 và là tuyến cuối cùng trên tuyến phòng ngự đầu tiên của quân Đức. Đêm đó, các bộ phận còn lại của Sư 252 Bộ binh cũng đều rút hết về tuyến phòng ngự thứ 2. Von Garn, "Thực trạng Trung đoàn 7 Bộ binh", trang 445.

(**) Mochalov, 354-ia v boiakh za rodinu, trang 172.

Trong 12 ngày tiếp theo, Sư đoàn tôi tiến được gần 200km. Thời tiết quang đãng, tuy giá lạnh nhưng khô ráo và có gió nhẹ. Giống như trong mùa hè vừa rồi, các đơn vị cơ động mũi nhọn dẫn đầu đoàn quân. Các đội cơ động này di chuyển suốt ngày đêm, ko cho quân địch có thời gian dừng lại nghỉ ngơi hoặc củng cố vị trí phòng thủ. Ko đủ lực lượng để bịt những lỗ hổng do quân ta chọc thủng, quân địch đã tung ra bất kỳ lực lượng nào còn trong tay để cố gắng làm chậm bước quân ta: các tiểu đoàn cảnh vệ, Volksturm (dân quân) cùng đủ loại đơn vị trang bị nhẹ và huấn luyện tồi khác. (*)

TẠI TRẠI CHĂN NUÔI

Khoảng 1 tuần sau khi cuộc tấn công bắt đầu, Sư đoàn tôi hành quân cơ giới theo sau 1 đơn vị đi trước. Chúng tôi nghỉ đêm trong điền trang của 1 người Đức giàu có và kinh ngạc trước những tiện nghi xa xỉ của nó. Sáng sớm hôm sau chúng tôi lại lên đường. Chỉ có Thiếu tướng Sư trưởng, sĩ quan tùy tùng, điện đài viên và nhóm cảnh vệ của ông cùng với tôi đi bằng chiếc jeep. Nơi chúng tôi tới là sở chỉ huy mới, nó vừa mới được cánh bộ binh Sư đoàn giải phóng vào lúc trưa.

(*) Thực vậy, sức chống cự của người Đức sau khi bị quân Nga chọc thủng tuyến phòng ngự, như đã được viết trong bài "Tổng quan Chiến dịch Đông Phổ: tháng 1 - 2/1945" của đại tá D. Glantz ("The 1986 Art of War Symposium", trang 332), là "vô cùng thưa thớt và yếu kém đến mức rất hiếm khi quân Nga cần dàn trận cấp sư đoàn hoặc quân đoàn để tấn công. Thông thường các đơn vị đi trước thừa đủ sức vượt qua các vị trí phòng thủ mà họ gặp phải và các Tập đoàn quân Nga cứ việc tiến thẳng đến sông Vistula". 1 dấu hiệu cho thấy sự hỗn loạn của quân Đức là trong cuộc rút lui từ sông Oder và sông Narev vào ngày 24/1, Sư 252 Bộ binh chỉ còn 4 tiểu đoàn thuộc biên chế trong khi lại thu nhặt được 4 tiểu đoàn và 2 -3 đại đội đi lẻ từ các sư đoàn khác. Von Garn, "Thực trạng Trung đoàn 7 Bộ binh", trang 449.

Khoảng 9h sáng, chúng tôi bắt kịp phân đội đi trước của sư đoàn, họ đang tạm dừng để tăng cường pháo và 1 đội kỵ binh. Phân đội đi trước này đang ở trong 1 ngôi làng lớn nằm sát hàng rào 1 nhà máy rượu. Các binh sĩ đang ăn sáng. Ngay sau khi binh lính ăn sáng xong, Sư trưởng ra lệnh cho viên sĩ quan chỉ huy phân đội tiếp tục tiến theo hướng chỉ định ngay lập tức. Tướng Dzhandzhgava cũng muốn biết vị trí của đội kỵ binh. Chỉ huy phân đội báo cáo nhóm kỵ binh đã đi từ 1h trước theo đường tiến quân định sẵn và anh ta đang đợi thông tin từ họ. Tướng Dzhandzhgava nói ko cần đợi thêm và lệnh cho anh ta tiếp tục tiến quân với hy vọng đuổi kịp đội kỵ binh hoặc bắt gặp họ trên đường trong trường hợp họ quay lại, nhờ đó ông có thể nắm tình hình phía trước theo hướng tiến quân.

Chúng tôi rời làng và đi khoảng 6km mà ko gặp tay kỵ binh nào nên dừng lại trên 1 con dốc nhỏ để quan sát xung quanh. Phía trước, cách khoảng 6 - 7km về phía tây có 1 ngôi làng với khoảng 70 nóc nhà nằm 2 bên 1 con đường độc đạo. Gần đó, khoảng 800m về phía chúng tôi có 1 nông trại. Chúng tôi có thể nhìn thấy những căn nhà lớn và nhà phụ, đó chắc là 1 trại chăn nuôi nhỏ với những kho cỏ và chuồng nhốt súc vật, nhà chứa nông cụ và cho người ở. Phần lớn nhà cửa xây bằng gạch với mái ngói đỏ. Chúng tôi ko nhìn thấy đội kỵ binh đâu.

Theo thông tin tình báo tối qua của các trinh sát, ngôi làng vẫn nằm trong tay địch. Dzhandzhgava ra lệnh sẵn sàng vũ khí rồi tiến về phía nông trại. Trước hết cần chờ nhóm kỵ binh rồi sau mới quyết định làm gì tiếp theo. Tôi hạ kính chắn gió xuống nằm ngang trên mui xe rồi đặt khẩu tiểu liên chiến lợi phẩm lên bảng đồng hồ, chĩa về phía trước. Tay điện đài viên cũng đã sẵn sàng với vũ khí cá nhân của anh ta, nhóm cảnh vệ có súng của họ và viên sĩ quan tùy tùng đã chuẩn bị sẵn 1 khẩu súng máy.

Chúng tôi tới trang trại an toàn và lái xe vào sân trong, nhóm cảnh vệ bố trí quanh sân. Trong ngôi nhà chính có 2 người Ba Lan, họ rất hoảng sợ khi nhận thấy 1 viên tướng Soviet mặc áo choàng kiểu Cossack bước vào phòng nơi họ đang co rúm lại bên nhau. Những người Ba Lan nói 1 đại đội vận tải Đức với khoảng 150 xe ngựa / ô tô và 200 lính / sỹ quan đang ở trong ngôi làng phía cuối con đường. Theo lời họ, khoảng 20 phút trước có 2 xe ngựa của bọn Đức vừa rời trang trại này. Từ những lời trao đổi của bọn Đức với nhau, những người Ba Lan nói, thì rõ ràng là bọn Đức đã lên kế hoạch bỏ làng và tiếp tục rút lui. Tuy nhiên ko loại trừ khả năng bọn chúng có thể quay lại trang trại nên Dzhandzhgava ra lệnh lập 1 vành đai phòng thủ quanh nhà. Chúng tôi đặt khẩu súng máy trên 1 cửa sổ hướng vào làng và các cảnh vệ cùng 1 tay điện đài viên chiếm lĩnh các vị trí quanh sân. 1 điện đài viên khác liên lạc với Quân đoàn trưởng, ông này khiển trách sự thiếu thận trọng của Dzhandzhgava và lệnh cho ông rút khỏi trang trại. Tuy nhiên, Dzhandzhgava đã thuyết phục được Quân đoàn trưởng chấp thuận để ông giữ nguyên vị trí hiện tại.

Sau cuộc nói chuyện với Quân đoàn trưởng, Dzhandzhgava liên lạc với chỉ huy phân đội đi trước và lệnh cho 1 đại đội tăng cường nhanh chóng hành quân vào làng. Bất thần, tay điện đài viên thứ 2 chạy vào báo cáo có 1 chiếc tăng thuộc loại gì đó ko có tháp pháo đang tiến về trang trại. Chúng tôi chuẩn bị vũ khí chống tăng, đó là 2 quả lựu đạn chống tăng, và sẵn sàng vào trận. Chiếc tăng tiến vào sân, hóa ra nó là 1 chiếc T34 nhưng ko có tháp pháo, thay vào đó là 1 ụ súng máy. Chỉ huy kíp lái tăng nhảy ra khỏi xe - đó là quân ta. Đó là 1 chiếc tăng được hoán cải thành xe kéo của Quân đoàn Xe tăng 1 "Sông Đông". Trưởng xe nói với tướng quân anh ta đang lái xe chạy loanh quanh tìm những chiếc tăng hỏng để tháo dỡ những bộ phận còn dùng được hoặc kéo chúng về sửa chữa. Tướng Dzhandzhgava thông báo tình hình cho trưởng xe và bảo anh ta ông rất muốn ko cho 1 tên Đức nào sống sót ra khỏi làng. Tướng quân đề nghị trưởng xe lái vòng qua làng, xông vào từ phía tây để tiêu diệt bọn Đức bằng khẩu súng máy và cả bằng cách nghiến xích xe tăng lên chúng. Ngay sau khi chiếc tăng đi khỏi thì nhóm kỵ binh xuất hiện. Sư trưởng lệnh cho họ tấn công từ phía đông ngay khi nghe tiếng súng nổ ở phía tây ngôi làng.

Kế hoạch diễn ra ko gặp trở ngại nào. Trong vòng 20 phút toàn bộ hàng quân Đức đã bị tiêu diệt. Đám kỵ binh bắt sống khoảng 30 tù binh và giải đến chỗ Sư trưởng, gần 1 nửa trong số chúng là người Đức, số còn lại là người Nam Tư, Ba Lan và các nước khác.

Vì thành công của trận đánh, Sư trưởng tặng thưởng kíp lái tăng những huân huy chương. Trong cuộc chiến này, các vị Sư trưởng được Soviet Tối cao Liên bang trao quyền tặng thưởng bất cứ ai có công trạng tới Huân chương Sao Đỏ nhưng riêng với sĩ quan dưới quyền thì chỉ được tặng thưởng tới huy chương "Za Otvagu".

GRAUDENZ VÀ VISTULA

Ngày 26/1, những chiến sĩ của sư đoàn đã đến được sông Vistula cách pháo đài Graudenz 1 chút về phía tây nam (*), tại điểm dòng sông quay về hướng bắc để đổ vào biển Baltic. Sáng hôm đó, dưới sự che chở của màn sương mù dày đặc, các đơn vị thuộc trung đoàn 1199 và 2003 bộ binh cùng với 1 pháo đội 45mm đã thiết lập được 1 đầu cầu trên bờ tây con sông nhưng mặt băng quá mỏng để đưa xe tăng và pháo lớn qua (**). Shvydkov, chỉ huy tiểu đoàn công binh chiến đấu, ra lệnh làm chệch hướng 1 con kênh gần đó cho nước chảy tràn lên mặt băng để khiến mặt sông đóng băng chắc hơn. Ko may, thời tiết đột nhiên trở nên ấm hơn khiến mặt băng yếu đi và làm nản những nỗ lực chuyển toàn bộ Sư đoàn sang bên kia sông. Trong khi bộ binh giữ đầu cầu bên bờ tây, xe tăng và pháo binh sư đoàn vẫn phải ở lại bờ đông cùng với lực lượng hậu tuyến. Chúng tôi đã mất gần 1 tuần bên con sông Vistula trước khi có thể chuyển được tăng pháo qua sông.

Trong khi chờ đợi điều kiện thời tiết thuận lợi hơn, sở chỉ huy Sư đoàn đóng 3 ngày đêm trong 1 ngôi làng Ba Lan bên bờ đông cách đầu cầu ko xa. Cánh lái xe chúng tôi ở trong ngôi nhà của gia đình Rakoshinskii người Ba Lan, ông ta ở đó cùng cha, vợ và cô con gái Vikhtia. Vikhtia cũng cỡ tuổi tôi và đang muốn học làm cô giáo. Tôi dành phần lớn thời gian ở bên Vikhtia. Cô ấy rất ngạc nhiên khi được gặp 1 người Siberi chính hiệu vì trước đây vẫn tưởng tượng người Siberi là loại nửa người nửa thú và vùng Siberi là 1 nơi biên cương xa xôi hoang dã. Chúng tôi nói chuyện nhiều với gia đình này - trước hết là về các nông trang tập thể vì những người Ba Lan rất sợ chúng tôi bắt họ vào làm ăn tập thể với chúng tôi. Vikhtia lúc nào cũng hát những bài tình ca bằng giọng rất hay, và đó là 1 trong số ít những ngày dễ chịu của tôi trong suốt cuộc chiến.

(*) Nay là Gruziadz.

(**) Trên thực tế, thiết lập đầu cầu là 1 nhiệm vụ khó khăn của Trung đoàn 1199 Bộ binh. Ngay sau khi vượt sông, các binh sĩ chưa kịp đào công sự thì đã bị phản công dữ dội và phải quay lại bờ bên này. Cuốn lịch sử sư đoàn viết: "Sư trưởng đã ko thể vui mừng đón nghe tin tức đó." Dzhandzhgava lệnh cho chỉ huy Trung đoàn 1199 là Piatenko quay lại bờ tây sông Vistula "bằng mọi giá". Tối hôm đó, Trung đoàn 1199 lần thứ 2 cố vượt sông trên mặt băng mỏng và lần thứ 2 phải dừng lại mà ko đạt mục tiêu. Chỉ có 1 tiểu đoàn của Trung đoàn 2003 bám giữ được 1 vị trí trên bờ tây Vistula. Phải đến ngày 29/1, Sư 354 Bộ binh mới dựng được 1 cây cầu qua sông sau khi đã ném phần lớn bộ binh và pháo binh nhẹ vào đầu cầu này. Mochalov, 354-ia v boiakh za rodinu, trang 174 - 175.

Vào những ngày cuối tháng 1, trong khi quân ta vẫn đang cố gắng chuyển các lực lượng còn lại qua sông Vistula, chúng tôi nhận được 1 mệnh lệnh kỳ lạ: "Dzhandzhgava, chuyển 1 trong các trung đoàn của anh trở lại bên này sông - 1 lực lượng khoảng 10.000 tên Đức đang di chuyển về hướng hậu tuyến Tập đoàn quân 65 dọc theo bờ đông." Đây là số quân Đức đã chạy khỏi Torun và đang tìm cách vượt vòng vây (*). Vào lúc đó, 3 trung đoàn bộ binh của sư đoàn cùng 1 số pháo hạng nhẹ đã vượt sông Vistula nhưng lực lượng hậu tuyến và phần lớn pháo binh vẫn còn đóng trên bờ phải nằm ngay trên đường đi của bọn Đức. Dzhandzhgava ngay lập tức rút Trung đoàn Bộ binh 1199 khỏi đầu cầu qua sông Vistula và phối hợp với các đơn vị của Sư 193 Bộ binh cùng 1 số đơn vị khác tiêu diệt toàn bộ lực lượng Đức. Hơn 7.000 tên Đức đã bị bắt làm tù binh.

Với việc gỡ bỏ được mối đe dọa này, chúng tôi đã rảnh tay quay lại với nỗ lực đưa các bộ phận còn lại qua bờ trái sông Vistula. Khi việc đó thực hiện xong, sư đoàn tôi tiến về phía bắc nhằm hướng Danzig. Khu vực phòng thủ Danzig nằm ngay trên đường tiến của quân ta và chúng tôi được lệnh phải tới đó trước khi quân địch kịp củng cố trận địa. Thời tiết trở nên ấm hơn, gần như mùa xuân mặc dù lúc đó mới là tháng 1. Chúng tôi dùng mọi cách để tiến nhanh nhất có thể. Pháo đài Graudenz đã ở phía sau nhưng chúng tôi phải để lại 1 lực lượng đủ để vây hãm thành phố và cuối cùng là buộc chúng đầu hàng.

(*) Theo các bản đồ được đưa trong bài viết "Tổng quan chiến dịch Đông Phổ" của Glantz, các đơn vị Đức bị vây tại Torun là Sư 31 và 73 Bộ binh và tất nhiên là cả các bộ phận bị cắt rời, vô tổ chức của các đơn vị quân đội Đức khác đang rút lui. Ngày 31/1/1944, các đơn vị đóng giữ Torun trong vòng vây, tổng cộng khoảng 30.000 người, đã cố gắng chọc về hướng tây bắc để rút qua sông Vistula tại Kulm. Họ đã chọc thủng vòng vây ở khu vực sau lưng Tập đoàn quân 70 thuộc Phương diện quân Belorussia 2 khiến cho lực lượng pháo binh và hậu tuyến của Tập đoàn quân 65 vẫn đang nằm bên bờ đông Vistula bị đe doạ.

Lời chú của Britton:

Khi Tập đoàn quân 2 Đức rút qua sông Vistula, đơn vị mới được tăng cường cho nó là Sư 83 Bộ binh đã rút về Graudenz. Trong 2 tuần đầu của tháng 1, Sư 83 Bộ binh cùng với cái gọi là Lữ đoàn Thay thế Herman Goering đã chống giữ thành phố như 1 đầu cầu tại bờ trái Vistula của Tập đoàn quân 2. Lực lượng phòng thủ thành phố chỉ có liên lạc duy nhất với đơn vị bạn là Sư 252 Bộ binh ở bờ bên kia sông Vistula. Cuối cùng, do bị ép mạnh Sư 252 phải rút về phía bắc. Ngày 15/1, Tập đoàn quân 2 lệnh cho Sư 83 bỏ Graudenz để rút lui. Tuy nhiên, Hitler bãi bỏ lệnh đó khi công bố Graudenz là thành phố "pháo đài" và cấm rút lui. Sau khi bị chỉ huy Tập đoàn quân 2 phản đối, Hitler chấp thuận cho 1 phần Sư 83 và Lữ đoàn Thay thế Herman Goering rút nhưng cũng lệnh cho mỗi đơn vị phải để lại 1 trung đoàn phòng thủ thành phố cùng với 1 số đơn vị Volksturm. Dù rất ngoan cố nhưng với quyết định phòng thủ sai lầm này, Graudenz cũng chỉ chống cự được cuộc vây hãm của quân Soviet thêm 6 tuần trước khi đầu hàng vào ngày 8/3 sau 3 tuần lễ đánh nhau từ nhà này đến nhà khác trong thành phố. (*)

(*) Tường thuật ngắn gọn về trận đánh Pháo đài Graudenz được lấy trong cuốn "Gotterdammerung 1945: Germany''s Last Stand in the East", tác giả Russ Schneider, NXB Philomont, 1998, trang 269 - 276.

TẠI ĐIỀN TRANG BÁ TƯỚC

Khi quân ta tiến về Danzig, tôi phải nói thêm rằng sở chỉ huy đã dừng lại 48h tại điền trang của 1 ông bá tước thực sự, ông ta lúc đó ko ở đó mà đang phục vụ trong quân đội Đức. Đó quả là 1 góc thiên đường với 1 khu rừng trồng bao quanh, 1 bức tường đá vây lấy điền trang, 1 toà nhà 3 tầng bằng đá trắng đứng sừng sững giữa sân, 1 nhà thờ Công giáo với cột đàn organ tráng lệ nằm bên cạnh tòa nhà chính. Khu điền trang hoàn toàn vắng lặng nhưng để phòng hờ, Kostia Alekhin và tôi vẫn lăm lăm súng ngắn khi đi kiểm tra căn nhà chính. Nó thật lộng lẫy, trong đó trưng bày những vũ khí xưa và những bộ giáp thời trung cổ. Có 1 bức chân dung đen trắng Hitler treo trên tường, Kostia đề nghị tiến hành 1 cuộc tập bắn bia nho nhỏ và chúng tôi làm liền. Mỗi người bắn 3 phát nhưng ko phát nào trúng được mặt Hitler, khi tôi đang chuẩn bị bắn phát thứ tư thì tướng Dzhandzhgava đi vào. Ông quát lác chúng tôi vì đã nổ súng bậy bạ rồi rút khẩu Mauser chiến lợi phẩm khỏi bao nã 1 phát vào bức chân dung, viên đạn găm chính giữa trán Hitler.

Lại tiếp tục đi xem xét nhà thờ cùng với Kostia, chúng tôi thấy mọi thứ vẫn nguyên vẹn. Thật đáng ngạc nhiên vì bọn Đức bao giờ cũng cướp sạch các nhà thờ, mang đi hết những thứ có giá trị như tượng, đèn treo và đồ dùng mạ vàng. Chúng tôi ko động vào thứ gì trong nhà thờ. 1 chiếc đàn organ khổng lồ được gắn trên tường, đường kính ống đàn lớn nhất phải hơn 30cm và cao hơn 10m. Kostia biết chơi piano và ngồi xuống trước phím đàn. Cậu ta gõ thử vài nốt nhưng ko có tiếng động nào phát ra. Kostia bèn bấm 1 nút trên có ghi chữ "Motor" nhưng chẳng có động cơ nào khởi động: ở đây làm gì có điện. Tôi đành phải ra chỗ cái cần phía sau để bơm khí vào cây organ. Khi đã có khí vào, Kostia thử chơi 1 điệu nhạc nhảy Nga quen thuộc là "Komarinskii" nhưng ko ra sao cả, điệu nhạc nhảy sôi động ko thích hợp với âm thanh trầm và dài của đàn organ. Tiếp đến chúng tôi chơi nhạc của Bach, âm thanh uy nghi của giai điệu đã làm Dzhandzhgava chú ý và đi sang nhà thờ. Ông đề nghị Kostia chơi bài hát Georgian được nhiều người biết là "Suliko", Kostia hát bằng tiếng Nga còn Dzhandzhgava bằng tiếng Georgian. Sau đó Kostia chơi tiếp 1 điệu nhảy Georgian nổi tiếng, Lezginka, và Dzhandzhgava nhảy theo 1cách xuất sắc! Tôi đã từng thấy ông biểu diễn điệu nhảy này lần đầu tại 1 buổi lễ của lực lượng SMERSH trong làng Vul''sk-Zatorsk, lần thứ 2 tại lễ kỷ niệm 3 năm thành lập sư đoàn, và lần thứ 3 là khi đến thăm tướng Frolenkov.

Trong các tủ và ngăn kéo, chúng tôi tìm thấy rất nhiều quần áo xịn. Viên sĩ quan tùy tùng cho chúng tôi chọn vài thứ để gửi về cho gia đình làm quà và chúng tôi sung sướng làm theo. Tôi gửi 2 bộ vét và 2 chiếc áo khoác cho 2 đứa em trai, chúng đang làm việc tại các nhà máy quốc phòng. Sau này, mỗi khi chúng tôi phát hiện được chiến lợi phẩm, chỉ huy lại cho phép gửi về nhà mỗi tháng 1 thùng đồ ko quá 10kg. Tôi đã gửi về nhà 1 số đồ hậu cần, chủ yếu là quần áo vì trong thời chiến ko tìm đâu ra cái thay thế cho những bộ quần áo sờn rách.

Sau khi vượt sông Narev, chúng tôi đi xuyên qua đất nước Ba Lan mà hiếm khi gặp những người dân thường. Chúng tôi di chuyển liên miên và thường là chẳng có thời gian đâu mà làm phiền dân địa phương. Cũng có vài trường hợp 1 viên sĩ quan mất tích: ai đó nghỉ qua đêm ở đâu đó, rớt lại phía sau và "biến mất" 1 thời gian.

Lời chú của Britton:

Tình hình thay đổi khi Hồng quân tiến vào nước Đức. Ham muốn báo thù trỗi dậy mạnh mẽ ở phần lớn trong số họ, sau nhiều năm chiến tranh và sự chiếm đóng tàn bạo của người Đức đã hủy diệt vô số trang trại, làng mạc và gia đình người Liên Xô. Litvin có nói về chủ đề này nhưng ko đưa ra bằng chứng cá nhân nào về những hành động tàn bạo chống dân thường như các nguồn tài liệu khác. Các bằng chứng từ cả 2 phía dân thường và cựu binh Nga cho biết chỉ có các lực lượng tiếp quản đi sau mới phải chịu trách nhiệm về những hành động tàn bạo quá mức đối với dân thường. Nhiều người trong số họ vốn là tù nhân được vơ vét vào Hồng quân hoặc đã từng sống lâu dài trong vùng tạm chiếm, bị quân Đức chiếm đóng đối xử tàn bạo. Sự giáo dục và kỷ luật quân đội trong những đơn vị lính phần lớn là tân binh nghĩa vụ này cũng thấp hơn nhiều cánh lính cựu phục vụ tại các đơn vị tuyến đầu.

Quân ta có cướp bóc ko? Ko rõ. Trong nhiều tính huống cần đánh giá 1 cách thận trọng vì đó thường chỉ là việc vượt quá quy định 1 chút. Ko việc gì phải cướp bóc cả; sau tất cả, những người lính chỉ thỉnh thoảng cần 1 chút gì đó để ăn và uống cho thích đáng. Khi bạn tấn công, bao giờ cũng thu được chiến lợi phẩm. Chúng tôi đã bắt gặp rất nhiều kho hậu cần và hàng hóa của bọn Đức dọc đường tiến quân nhưng nhà bếp quân ta bao giờ cũng cung cấp gấp 3 lần số cần thiết.

Lúc đó và sau này cũng có phụ nữ bị cưỡng bức, tôi xin kể lại 1 chuyện xảy ra gần Vistula, trong 1 khu định cư của người Đức. Chúng tôi định nghỉ đêm tại 1 ngôi làng ven đường. Chỉ huy trinh sát quyết định cho vài trinh sát tiến vào làng để chắc rằng ko còn quân địch ở đó. Ông ta cử 3 trinh sát thực hiện nhiệm vụ này - 2 chiến sĩ và Masha, 1 phụ nữ người Cossack trong đội trinh sát. Họ rời đường cái vào làng và ko tìm thấy tên lính Đức nào ở đó, chỉ có những căn nhà yên ắng. Trong 1 trong những ngôi nhà đó nhóm trinh sát tìm thấy 1 phụ nữ trung niên sống cùng 2 cô gái trẻ, 1 trong 2 cô là con gái bà ta, cô kia là con dâu vợ người con trai đang là sĩ quan Đức. Nhóm trinh sát hỏi họ vài câu rồi quay ra để về sở chỉ huy báo cáo. Khi cả nhóm đã ra ngoài hành lang ngôi nhà, Masha đột nhiên nói: "Lũ ngu! Các anh do dự cái gì thế? Chồng cô ta đang chiến đấu chống lại các anh mà các anh để cô ta lại 1 mình thế àh? Hãy nhìn xem: Máu cô ta có pha sữa đấy!" (*) 2 tay trinh sát trao đổi vài câu ngắn gọn rồi hiếp trước hết là vợ viên sĩ quan Đức, sau đó là cô gái kia.

Vài giờ sau khi nhóm trinh sát quay lại sở chỉ huy sư đoàn, bà mẹ người Ba Lan xuất hiện tại sở chỉ huy cùng 2 cô con gái và đòi gặp sư trưởng Dzhandzhgava. Ông đưa bà ta vào văn phòng và nghe hết câu chuyện về vụ hãm hiếp, sau đó lệnh cho toàn đội trinh sát xếp hàng trước sở chỉ huy để bà mẹ nhận mặt thủ phạm. Đi dọc hàng lính, người phụ nữ Ba Lan nhận ra 2 kẻ đã cưỡng bức con bà và Masha. Dzhandzhgava lệnh cho họ bước khỏi hàng rồi đưa họ vào văn phòng mình để thẩm vấn, những người này đều nhanh chóng nhận tội.

Dzhandzhgava mời những người phụ nữ Ba Lan tới và nói với bà mẹ: "Chúng tôi đã tìm ra những kẻ thủ ác. Theo luật của chúng tôi, tội ác phải bị trừng phạt nghiêm khắc. Hình phạt là hành quyết." Nghe thấy từ "hành quyết", người phụ nữ Ba Lan trở nên bối rối. Bà ta liếc nhìn 2 cô con gái rồi hỏi: "Có cách nào để giữ cho họ khỏi bị bắn ko?" Chính ủy Butsol trả lời: "Các đồng chí đó chỉ được sống trong trường hợp các con gái bà đồng ý lấy họ." Cô con dâu của người phụ nữ Ba Lan đã lập gia đình, vì thế cô ta chỉ đơn giản là tha tội cho 1 trong 2 kẻ hiếp dâm. Cô con gái còn lại miễn cưỡng chấp nhận sự dàn xếp này và chịu chia sẻ cuộc đời với tay trinh sát kia. Chúng tôi ko kiếm đâu ra 1 linh mục, vì vậy sĩ quan kiểm sát viên quân sự được đề nghị đứng ra làm "chủ lễ" và anh ta nhanh chóng tuyên bố 2 người là vợ chồng. Để hoàn tất vụ dàn xếp, Dzhandzhgava giao 1 xe ô tô cho đám trinh sát và cho phép họ tới nhà của người phụ nữ Ba Lan để cử hành lễ cưới. Sáng hôm sau, các trinh sát quay lại sư đoàn và tiếp tục tiến quân, để lại phía sau các cô gái Ba Lan.

Tại sao Masha lại thúc giục đồng đội tiến hành vụ hãm hiếp? Chắc chắn chị ta đã từng chứng kiến những gì bọn Đức chiếm đóng đã làm khi còn ở vùng Kuban trên sông Volga. Sự chiếm đóng của người Đức trên đất nước chúng tôi thật sự cực kỳ tàn bạo.

(*) Lời khen thông dụng của người Nga dành cho những cô gái trẻ hấp dẫn, thường dùng ở vùng nông thôn.

TỚI DANZIG

Lời chú của Britton:

Quyết định chuyển hướng Phương diện quân Belorussia 2 của Rokossovskii về phía bắc nhằm hướng Danzig và khu vực ven biển Baltic là 1 quyết định gây tranh cãi ngay từ khi nó mới được đưa ra. Cả Rokossovskii và Zhukov đều phản đối việc phân tán các lực lượng đang trực chỉ Berlin. Khi các tập đoàn quân 65 và 70 cùng với Quân đoàn Xe tăng Cận vệ 1 "Sông Đông" ngoặt về hướng bắc, họ đã tách rời khỏi cánh phải Phương diện quân Belorussia 1 của Zhukov khiến Phương diện quân này bị hở sườn khi tiến về phía tây nhằm hướng Berlin. Việc đề ra quá nhiều mục tiêu tham vọng kiểu như vậy trong 1 chiến dịch đã từng gây những hậu quả tai hại cho Hồng quân trước đây. Chỉ có sự yếu kém của quân đội Đức vào thời điểm đó mới ngăn được những tai họa tương tự xảy ra. Mặc dù vậy, quyết định tách Phương diện quân Belorussia 2 khỏi Phương diện quân Belorussia 1 chắc chắn cũng khiến cho việc tiến quân của Zhukov chậm lại. Các nhà sử học chiến tranh cũng phê phán quyết định này. Nhà sử học Max Hastings mô tả việc chuyển hướng Phương diện quân Belorussia 2 tách khỏi cánh phải của Zhukov là "quyết định chiến lược tồi tệ nhất của Tổng hành dinh trong giai đoạn cuối cuộc chiến - và Tổng hành dinh ở đây đương nhiên chính là Stalin." (*)

Phương diện quân Belorussia 2 trở nên lúng túng vì phải 1 mình tiêu diệt toàn bộ cụm quân Đông Phổ của lực lượng Đức và chiếm cứ Danzig. Tuy việc này thành công nhưng nó lại khiến cho Phương diện quân Belorussia 1 phải 1 mình chống chọi với 1 cuộc tấn công ko mong đợi từ phía bắc. Ngày 15/1/1945, Tập đoàn quân Thiết giáp SS số 11 do Felix Steiner chỉ huy đã thử lợi dụng điểm hở sườn trên cánh phải Phương diện quân Belorussia 1 tại khu vực Stargard. Tập đoàn quân Thiết giáp SS 11 là 1 tập hợp hỗn tạp các sư đoàn SS đã suy giảm sức chiến đấu, trong số đó có rất nhiều các đơn vị lính ngoại quốc gồm các sư "Wallonian", "Nederland" và "Nordland". Với tổng cộng 300 xe tăng vào pháo tấn công, Tập đoàn quân Thiết giáp SS 11 vẫn còn là 1 lực lượng tấn công mạnh của quân Đức vào thời điểm đó. Tuy nhiên nó vẫn là quá yếu dù chỉ là để tấn công vào 1 mục tiêu nhỏ hơn. Sau khi đã thọc được vào cánh phải của Zhukov, Tập đoàn quân Thiết giáp SS 11 đã ko thể khép miệng cái túi mà họ cố gắng tạo ra và Chiến dịch phản công "Sonnenwende" đã phải hủy bỏ chỉ sau 3 ngày đánh nhau dữ dội. Mặc dù vậy, cuộc tấn công này cũng đủ để cảnh báo cho Stalin cần giảm nhịp độ tấn công của Zhukov và Konev vào Berlin. Tổng hành dinh đã lệnh cho Konev và Zhukov chỉ tiếp tục tăng tốc tiến về Berlin sau khi đã giải quyết mối đe dọa từ 2 cánh tại Ponerania và Silesia.

(*) Hastings, Armageddon, trang 275.

Tuyến đường tới Danzig phải vượt qua nhiều con sông và nhiều nơi đi xuyên qua rừng. Quân ta phải tiến từng km, qua từng đoạn sông suối và khu dân cư bằng những trận đánh với quân thù. Thời tiết thay đổi thất thường, tuyết đang tan và thỉnh thoảng có mưa - mà bây giờ mới là tháng 1 - cũng có lúc lại có tuyết rơi.

Lời chú của Britton:

Tình trạng đáng báo động của quân Đức tại Prussia cuối cùng đã buộc Hitler phải chấp nhận chuyển 1 số sư đoàn đang bị giam chân trong cái túi Courland sang Đông và Tây Phổ. Tập đoàn quân 2 Đức, lực lượng đang dần tan rã dưới sức ép ko ngừng từ các tập đoàn quân thuộc cánh trái của Rokossovskii, nhận được sự tăng cường đều đặn từ các sư đoàn đang rút khỏi Courland này. Với việc rút khỏi Graudenz, Tập đoàn quân 2 thu lại được Sư 83 Bộ binh, 1 trung đoàn của nó đã bị mất vì phải bảo vệ thành phố "pháo đài" này. Sau khi cánh trái của Phương diện quân Belorussia 2 vượt sông Vistula và chuyển hướng về phía Danzig, Tập đoàn quân 2 tiếp tục nhận được lực lượng tăng cường từ cái túi Courland, bao gồm các sư 32 và 215 Bộ binh cùng với Sư 4 Thiết giáp. Phần lớn các sư đoàn này đã ko có đủ thời gian giành lại chỗ đứng chân mà chúng đã mất vào cuối năm 1944.

Với sự tăng cường từ Courland, Tập đoàn quân 2 cố gắng tổ chức 1 tuyến phòng ngự tại Tuchelder Heide, 1 vùng rừng lớn nằm về phía tây Vistula và phía nam Danzig. Địa hình tại đây cho phép bố trí các trận địa phục kích và phòng ngự có khả năng gây thiệt hại nặng cho quân tấn công. Nhưng các sư đoàn của Rokossovskii lại chọn tấn công vào các đơn vị Volksturm được tổ chức vội vàng, trang bị yếu kém và ko có kinh nghiệm chiến đấu vốn được người Đức dùng chỉ đề củng cố phụ thêm cho tuyến phòng ngự. Mỗi khi có 1 vị trí do các đơn vị Volksturm trấn giữ bị chọc thủng là dẫn tới các sư đoàn chính quy lọt vào vòng vây. Do liên tục bị đe dọa bao vây và sức ép ko ngừng từ Phương diện quân Belorussia 2, các sư đoàn chính quy của Tập đoàn quân 2 đã phải chạy khỏi hết vị trí này tới vị trí khác, tới tận Danzig và bờ biển Baltic.

Đâu đó giữa sông Vistula và sông Cherek, chúng tôi nghỉ đêm trong 1 khu trại. Tay điện đài viên đặt máy xuống và đưa tai nghe cùng microphone cho sư trưởng. Tướng Frolenkov, Anh hùng Liên Xô và là sĩ quan chỉ huy Sư 193 Bộ binh ở bên trái chúng tôi đang gọi. Lúc đó là khoảng 5h chiều, trung đoàn cánh phải của Sư 193 đã bị tụt lại sau trung đoàn cánh trái của chúng tôi là Trung đoàn 1203 khoảng 10km và đang gặp nhiều vấn đề. Quân địch đã thọc vào lỗ hổng đó và đang cố gắng cắt rời để tiêu diệt trung đoàn đang tụt lại của Sư 193. Tướng Frolenkov đề nghị được giúp đỡ.

Hôm đó là 1 ngày ướt át, tình trạng đường sá tồi tệ. Các bộ phận của sư đoàn tôi đã dừng lại và giữ nguyên đội hình hành tiến. Dzhandzhgava lệnh cho chỉ huy Trung đoàn 1203 Bộ binh tấn công thọc sườn và bọc hậu quân địch bằng 1 tiểu đoàn và 1 pháo đội 76mm để giúp trung đoàn bên cạnh chọc thủng vòng vây. Tướng Frolenkov muốn cuộc tấn công bắt đầu vào 9h tối.

Trước khi trận tấn công đêm bắt đầu, Dzhandzhgava muốn tất cả binh lính tham gia trận đánh được nhận thức ăn nóng và nghỉ ngơi 1h. 7h30 tối, tôi được lệnh mang chiếc Willy tới. Chúng tôi phóng xe đến Trung đoàn 1203 để Dzhandzhgava có thể kiểm tra sự chuẩn bị cho trận tấn công đêm sắp tới. Chỉ có 2 người chúng tôi đi với nhau - ko sĩ quan tùy tùng, ko hộ tống và ko điện đài viên. Khi chúng tôi bắt đầu đi trời đã nhá nhem tối, bóng đêm đang tới gần nơi tiểu đoàn xung kích tập trung.

Ngay trước khi chúng tôi tới ngôi làng mà tiểu đoàn nói trên được lệnh nghỉ lại thì thấy 1 hàng quân đang di chuyển - mọi người đều ướt như chuột, bẩn thỉu và mệt mỏi. Cả 4 khẩu đại bác của pháo đội 76mm đều ngập trong bùn ngay bên trái con đường dẫn vào làng. Mấy con ngựa đang cố gắng kéo 1 trong số các khẩu pháo lên khỏi bãi lầy 1 cách vô vọng. Thật là 1 cảnh tượng khốn khổ.

Chúng tôi dừng lại gần chỗ mấy khẩu pháo và nhận ra hàng quân và pháo đội đang sa lầy này chính là tiểu đoàn được chỉ định tiến hành cuộc tấn công. Tướng quân hỏi đám pháo thủ: "Sao các anh lại mắc vào chuyện lộn xộn này?" 1 người lính già khoảng 45 tuổi trả lời: "Đồng chí Thiếu tướng, tiểu đoàn trưởng của chúng tôi vừa qua đây với vài quý cô Ba Lan và buộc các khẩu pháo phải tránh ra vệ đường. Đó là lý do chúng tôi bị sa lầy."

Trong khi tướng quân nói chuyện với các pháo thủ, tôi giúp họ kéo những khẩu pháo khỏi bãi lầy và đưa lên mặt đường rải sỏi. Khi tướng quân hỏi tiểu đoàn trưởng đâu, người lính già trả lời ông ta vừa lái xe qua khoảng 7 phút về phía đầu hàng quân của tiêu đoàn. Giờ thì cũng đã rõ là chẳng có thức ăn nóng nào cho binh lính.

Tướng Dzhandzhgava quay lại xe và lệnh cho tôi đuổi theo tiểu đoàn trưởng, đó ko phải việc khó vì 1 chiếc ô tô chạy nhanh hơn xe ngựa nhiều. Viên tiểu đoàn trưởng đi 1 chiếc xe ngựa có mái che lộng lẫy, tôi đã nhìn thấy nó và từ từ lái xe lại gần, nhìn vào trong: tiểu đoàn trưởng đang ngả đầu vào lòng 1 quý cô đi tất dài sáng màu, mặc váy ngắn phì phèo thuốc lá. Tôi vọt lên trước chiếc xe rồi dừng lại.

Ngay khi viên thiếu tá nhận ra tướng Dzhandzhgava, anh ta nhảy vội khỏi ghế và lao đến bên chiếc jeep: "Đồng chí Thiếu tướng ...". Dzhandzhgava có thể nói gì đây khi lời nói lắp bắp và hơi thở nồng nặc mùi rượu cho thấy rõ anh ta đang say bí tỉ. Thiếu tướng hỏi sắc lạnh: "Chỉ huy phó của anh đâu?" Rồi lệnh cho viên phó đó trình diện ngay lập tức. Sau đó Dzhandzhgava tiếp tục chất vấn viên thiếu tá, hỏi tiểu đoàn của anh ta đâu, bếp dã chiến cho binh sĩ đâu và anh ta đã chuẩn bị gì cho cuộc tấn công. Viên thiếu tá trả lời: "Ko có bếp, nó ở đâu đó phía sau. Chúng tôi cũng ko có đủ trang bị chiến đấu cho cuộc tấn công." Đúng lúc này tiểu đoàn phó chạy tới cùng với 1 điện đài viên, viên đại úy này nói họ đang chuẩn bị cho cuộc tấn công nhưng ko lập bếp ăn dã chiến nào để cung cấp bữa ăn nóng cho binh lính.

Tướng quân lệnh cho điện đài viên thông báo cho trung đoàn trưởng của họ rằng viên tiểu đoàn trưởng đã bị cách chức chỉ huy. Chúng tôi liên lạc được với chỉ huy Trung đoàn 1203 và tướng Dzhandzhgava ra lệnh: "Gửi 1 xe nhà bếp đến đây ngay lập tức từ bất kỳ tiểu đoàn nào đã chuẩn bị xong bữa ăn nóng!" Thế rồi Dzhandzhgava lạnh lùng ra lệnh cho viên thiếu tá đang say xỉn hãy trình ông diện tại sở chỉ huy sư đoàn vào sáng mai.

Sau khoảng 40 phút, 1 xe nhà bếp tới nơi và binh lính được ăn. Nhưng họ ko thể làm khô người được: hôm đó mưa phùn suốt ngày. Sau 1 khoảng nghỉ ngắn, họ đã tiến hành thành công cuộc tấn công và hoàn thành nhiệm vụ dù rằng vì những gì kể trên cuộc tấn công đã chậm so với kế hoạch 1h. Khi viên thiếu tá tới trình diện vào sáng hôm sau, Dzhandzhgava tháo luôn cầu vai của anh ta rồi ra lệnh: "3 tháng tại tiểu đoàn xung kích!" (Tại Sư 354 Bộ binh chúng tôi có Tiểu đoàn Xung kích 25 dành cho các sĩ quan sai phạm và 2 đại đội trừng giới độc lập 261 và 263 dưới quyền điều động trực tiếp của sư trưởng). Vậy là, chỉ vì để người ta biết được lúc mình uống và con đường mình đi lúc say, viên thiếu tá đã bị giáng chức và gia nhập tiểu đoàn xung kích trừng giới.

Tướng Dzhandzhgava là 1 người cực kỳ tôn trọng kỷ luật. Ông ko thể chịu nổi những kẻ hèn nhát và phạt nặng những kẻ say xỉn trong khi thi hành nhiệm vụ (thật ra ông ko quan tâm nếu 1 người lính thường phạm những lỗi đó, nhưng phạt nặng các sĩ quan).

Quy định của Hồng quân là thuộc cấp phải tuyệt đối tuân lệnh, nhưng tất cả các chỉ huy và sĩ quan tôi từng phục vụ và chiến đấu dưới quyền đều cư xử đúng mực và tôn trọng cấp dưới. Tất nhiên là cũng có 1 số tên bạo chúa ti tiện nhưng tôi chưa từng phải liên quan trực tiếp với kẻ nào như vậy. Tôi nhớ có 1 tay trung úy già ở pháo đội bên cạnh hồi còn là lính pháo binh, 1 tay người Belorussia, thích quát to: "Tôi đã ra lệnh! Đó là mệnh lệnh!" Tất nhiên, mọi sĩ quan đều ra lệnh, nhưng theo kinh nghiệm cá nhân của tôi họ thường ra lệnh 1 cách hợp lý, lịch sự và ko bao giờ với vẻ ngạo mạn. Chúng tôi thực hiện những mệnh lệnh kiểu đó nhanh chóng hơn. Thông thường, các vị chỉ huy của tôi là người tốt, xuất thân công nông và thăng tiến dần trong quân đội.

2 trung đoàn của sư đoàn tôi dễ dàng tiến tới cách Danzig 20km nhưng Trung đoàn 1199 đã phải dừng lại trước 1 quả đồi nhỏ do 1 đơn vị địch cố thủ. Dzhandzhgava cho trung đoàn trưởng Piatenko thêm 1 đêm để chiếm quả đồi và nói với ông ta: "Chiếm cái gò đó bằng bất cứ giá nào!" Tối hôm đó, Piatenko tập hợp 1 đội trinh sát tình nguyện, họ bí mật bao vây quả đồi trong bóng đêm, bò đến gần chiến hào quân địch rồi bất ngờ xung phong ào ạt. Họ nhanh chóng khuất phục quân địch: chỉ có 72 tên phòng thủ quả đồi, họ để 30 tên được sống, chỉ bắt làm tù bình.

Sáng hôm sau khi tới quả đồi, chúng tôi thấy ở đó chả còn ai ngoại trừ vài lính thông tin đang kéo đường dây. Trung đoàn 1199 Bộ binh đã chiếm quả đồi rồi đi ngay. Chúng tôi đuổi theo trung đoàn và khi đuổi kịp thì thấy người ta đang kéo 1 số tù binh ra khỏi hàng. Chúng là những lính Vlasov đã bị bắt sống trong trận đánh đêm qua .(*) Piatenko đang đi dọc hàng tù binh, trong số đó có 5 hay 6 tay người Uzbek. Tôi ko rõ chuyện gì đã thực sự xảy ra nhưng sau đó nghe những người chứng kiến kể lại rằng khi Piatenko đi dọc hàng tù binh, ông ta nhận ra 1 trong số họ là bạn học cũ. Đúng lúc Piatenko vung tay tát kẻ đó thì 1 tay Uzbek khác bất thần rút khẩu súng ngắn giấu trong người (rõ ràng đám tù binh đã ko bị khám người cẩn thận) và bắn 1 phát vào Piatenko. Phát đạn trúng Piatenko nhưng chỉ gây 1 vết thương phần mềm. Chúng tôi phóng đến chỗ đó trên chiếc Willy và Dzhandzhgava nhận ra những người Uzbek. Ông đã từng gặp vấn đề với lính người Uzbek trong thời gian diễn ra trận Kursk, nhiều lính Uzbek quân ta làm nhiệm vụ trinh sát đã chạy sang phe địch.

Có 2 khẩu súng máy đặt gần đó và tướng Dzhandzhgava bước tới 1 khẩu, nã 1 loạt đạn dài vào đám tù binh Vlasov. Cả đám nằm lăn ra đất. Dzhandzhgava gầm lên: "Đứng dậy! Quân hèn hạ thối tha! Chúng mày ko được phép chết như những người bình thường!" Dzhandzhgava đã chỉ bắn sượt qua đầu bọn tù binh vì lúc này đã có lệnh chính thức cấm hành quyết tù binh.

Tối hôm đó khi chúng tôi quay lại chỉ huy sở của Dzhandzhgava, 1 kiểm sát viên quân sự đã có mặt ở đó, đang chờ ông. Tay kiểm sát viên hỏi: "Thế nào, Dzhandzhgava, có phải hôm nay ông đã hành quyết cả đống tù binh ko?" Dzhandzhgava giải thích chuyện gì đã xảy ra, tay kiểm sát viên im lặng nghe rồi hỏi: "Còn tay Piatenko thuộc cấp của ông, ông ta đã làm gì?" Ngay đêm đó, để đề phòng, Dzhandzhgava gọi Piatenko đến rồi viết cho ông ta 1 lệnh thiên chuyển về Moscow theo học tại 1 viện nghiên cứu quân sự.

Vượt qua sự kháng cự của bọn Đức và đồng minh của chúng, vượt qua điều kiện thời tiết khốn nạn và tình trạng đường sá tồi tệ, vượt qua cả những dòng sông cả bé lẫn to, chúng tôi đã tới khu vực phòng thủ "pháo đài" Danzig, lúc này do Quân đoàn 27 trực thuộc Tập đoàn quân 2 Đức bảo vệ. Chúng chính là lực lượng đã đánh nhau với chúng tôi suốt từ đầu cầu qua sông Narev tới đây.

Lời chú của Britton:

Rokossovskii đã rất kiên quyết ko dừng lại trước Danzig khi Phương diện quân Belorussia 3 gặp vấn đề ở Konigsberg. Ông đã quyết định tấn công Danzig ào ạt bằng Tập đoàn quân 65, Tập đoàn quân Xung kích 2 và 1 số bộ phận khác của Phương diện quân Belorussia 2. Tập đoàn quân 65 đã tấn công qua vùng rừng phía tây thành phố hướng vào khu vực ngoại ô Emaus.

(*) Đó là cách gọi tất cả các cựu Hồng quân hay dân thường Soviet đã tham gia hàng ngũ quân địch.

Lúc này, lực lượng của các trung đoàn đã mỏng tới mức nguy hiểm. Sư trưởng cố gắng tăng cường các đơn vị tuyến đầu nhưng thậm chí ngay cả sau khi được tăng cường mỗi trung đoàn cũng chỉ có khoảng 40% quân số theo quy định. Tuy số chiến thắng của quân ta nhiều ko đếm xuể nhưng đều phải dựa vào sự khéo léo hoặc hỏa lực yểm trợ. Thay vì 3000 người cho mỗi trung đoàn, giờ chỉ còn lại 7 - 800, các tiểu đoàn teo lại chỉ bằng cỡ đại đội (120 - 170 người). Tuy nhiên hỏa lực pháo binh thì ngày càng mạnh, giờ chúng tôi có thể quyết định trận đánh bằng pháo, nếu sức phòng ngự của bọn Đức mạnh, quân ta sẽ tập trung nã đại bác vào đó. Những cỗ xe tăng của Quân đoàn Xe tăng Cận vệ 1 "Sông Đông" cũng đóng góp to lớn khi chúng tôi đánh chiếm các ổ đề kháng của địch. Với sự cố gắng của họ, quân ta đã chọc thủng được vòng ngoài tuyến phòng ngự Danzig và tiến sát thành phố.

Đây là những gì 1 tên sĩ quan tham mưu Đức của Quân đoàn 27 bị bắt làm tù binh đã nói trong cuộc thẩm vấn: "Nhiệm vụ của quân đội chúng tôi chỉ cứng nhắc là phòng thủ. Cuộc tấn công của các anh gây nhiều bất ngờ cho chúng tôi. Bản thân tôi đã nghĩ và được báo cáo rằng Tập đoàn quân 65 Nga quá yếu để có thể tấn công liên tục qua hàng loạt vị trí mà ko có tăng cường hoặc các hình thức nâng cao sức mạnh khác. Tuy nhiên, các anh đã vào trận với hàng quân đoàn xe tăng hạng nặng và cục diện lập tức thay đổi bất lợi cho chúng tôi."

DANZIG

Để xác định chính xác đâu là điểm kết thúc vùng ngoại ô và bắt đầu thành phố thực sự là ko thể. Toàn bộ vùng bờ vịnh Danzig trên biển Baltic từ cửa sông Vistula đến Mũi Khel'' đều dày đặc khu dân cư mà chẳng có ranh giới hay khoảng trống nào. Vì vậy, 3 thành phố ven biển Danzig, Sopot và Gdynsk hợp lại thành 1 đô thị khổng lồ nằm dọc bờ biển với chiều dài khoảng 45km.

Sở chỉ huy Sư đoàn dừng lại đóng tại khu vực ngoại ô Emaus của Danzig. 1 hải cảng lớn, 1 căn cứ thủy quân và 1 pháo đài bất khả xâm phạm bằng gạch đá với tường dày, đường hầm và công sự - đó chính là Danzig. (*) Lực lượng phòng thủ Danzig được yểm trợ bằng hải pháo từ các tàu chiến của hạm đội Đức đang đậu trong vịnh. Tuy nhiên ko quân Đức tại đây yếu và ít có khả năng gây phiền phức cho quân ta.

Ngược lại, ko quân ta là bá chủ tuyệt đối vùng trời Danzig. Tại đây lần đầu tiên tôi được thấy 1 cuộc oanh tạc đường ko ồ ạt. Đầu tiên là các máy bay ném bom và cường kích mặt đất IL-2 "Shturmovik" bay theo đội hình cấp sư đoàn và quân đoàn. Khoảng 60 - 80 chiếc tiêm kích yểm trợ cho mỗi đợt ném bom như vậy chống lại các máy bay tiêm kích địch.

Lúc đó khi ko phải dùng điện đài để trao đổi, cánh điện đài viên thích chuyển sang tần số của các máy bay ném bom nghe họ nói chuyện. Các chỉ huy phi đội thông báo vị trí, hướng, mục tiêu các loại - 1 số tấn công tàu Đức, số khác đánh vào bến cảng hoặc cầu tàu, số khác nữa ném bom thẳng vào thành phố, những nơi tập trung quân địch và các mục tiêu dưới đất khác.

Trận chiến trong thành phố có nhiều khó khăn và mất mát. Quân địch được che chở trong các tòa nhà vốn được chuẩn bị sẵn cho 1 cuộc phòng thủ lâu dài. Những bức tường đá dầy của các tòa nhà trong thành phố chịu được thậm chí cả đạn pháo lớn nhưng dù sao những phát đạn cũng đủ để khiến quân địch chạy ra. Thay vì sử dụng các tiểu đoàn hoặc đại đội thông thường, Sư trưởng thiết lập những nhóm xung kích đặc biệt. Mỗi nhóm gồm 1 trung đội bộ binh, 2 đến 4 pháo tự hành, 1 vài chi đội công binh và đôi khi thêm 1 vài đội súng phun lửa. Chiến thuật này đã thành công trong việc đánh chiếm từng tòa nhà, từ tầng này đến tầng kia, từ phòng này sang phòng nọ. Chúng tôi cũng luôn phải lăn pháo hạng nặng tới gần các tòa nhà để nã đạn thẳng vào chúng.

Chiến thuật xung phong của quân ta thường như sau: Đám lính trang bị tiểu liên (avtomatchiki) vào vị trí chuẩn bị tấn công. Pháo binh bắn thẳng vào các cửa sổ tầng dưới cùng trong khi avtomatchiki bò tới gần các lối vào. Khi các avtomatchiki đã tới được cách tòa nhà 15m pháo binh chuyển sang bắn tầng 2, cùng lúc các avtomatchiki xông vào nhà quét sạch tầng 1. Tiếp đó pháo binh sẽ nâng lên bắn tầng 3 trong khi bộ binh tiến lên quét nốt những tên địch còn sót lại ở tầng 2 và cứ thế lên cao dần.

Các máy bay ném bom quân ta đã phá hủy nhiều tòa nhà ở Danzig, trước hết là những tòa nhà mà quân địch trú đóng, trụ sở của quân đội, kho hậu cần và cả các cơ sở công nghiệp quân sự. Sư trưởng thường xuyên đi bộ đến các vị trí quan sát vì gần như ko thể đi bằng ô tô: tất cả các con đường chính trong thành phố đều bị gạch vụn phủ kín. Bọn Đức cũng thường nhanh chóng phát hiện sự di chuyển của xe cộ để gọi pháo.

(*) Lúc này tại Danzig cũng có hàng trăm ngàn người Đức tại Đông Phổ tị nạn, tất cả cố gắng thoát khỏi những người lính Hồng quân đang khao khát trả thù.

Tôi vẫn nhớ rõ đạn pháo đã phá tan những bức tường nhà ngay trước mắt tôi như thế nào. Nhà sập cũng là 1 mối nguy hiểm khác trong thành phố. 2 lần tôi đã chứng kiến cảnh đổ nhà khi đang lái xe quanh khu vực quân ta đã chiếm được, 1 trong số đó là tòa nhà ngay sát cạnh tòa nhà hội đồng thành phố. Tôi cũng đã thoát chết trong 1 lần khác, khi đang chạy chầm chậm trong 1 hàng xe cộ trước 1 tòa nhà đã rệu rã vì đạn pháo thì thình lình nó đổ sập xuống chỉ 5m trước tôi và nghiền nát 1 ụ đại liên phòng ko bên dưới.

Vì vị trí của tôi là tài xế nên ko có nhiều việc để làm trong thời gian đánh nhau, tôi bèn xin phép sĩ quan tùy tùng cho mang chiếc jeep đến đại đội sửa chữa của sư đoàn để sửa nhưng anh ta ko đồng ý mà chỉ cho phép nghỉ để sửa xe sau khi hạ được Danzig. Vì sĩ quan tùy tùng ko cho phép, tôi đành cố gắng tự giải quyết những vấn đề của chiếc xe nhưng riêng hệ thống lái thì dù tôi đã cố hết sức vẫn ko được đảm bảo, chiếc xe có thể mất lái bất kỳ lúc nào.

Tầm 25/3, sở chỉ huy sư đoàn chuyển vị trí tới đóng tại tòa nhà hạ viện. Cuộc tấn công cuối cùng của ta vào thành phố bắt đầu ngày 26/3. Cuối ngày 27/3 chúng tôi đã tiến được vào trung tâm thành phố. Sư 354 của tôi tiến theo các đường Weinbergstrasse và Karthauserstrase tới tận bờ con sông cắt đôi thành phố.

Tối 27, Sư trưởng báo với tôi là ông muốn đến 1 điểm quan sát vào 9h sáng hôm sau. Chiếc Willy phải sẵn sàng vào lúc đó và rất có khả năng chúng tôi sẽ phải đi dưới làn đạn địch.

Sáng hôm sau, 1 nhóm phối hợp hành động đầy đủ trèo vào chiếc jeep: Sư trưởng, tham mưu trưởng, chỉ huy tình báo, các điện đài viên và cảnh vệ. Chúng tôi đi được khoảng nửa đường an toàn nhưng ngay khi vào tầm bắn của địch thì những quả đạn pháo bắt đầu nổ tung bên trái tôi. Tôi phóng xe đi được thêm khoảng 200m dưới làn đạn thì bất đồ Dzhandzhgava lệnh cho tôi rẽ phải. Vô lăng quay 1 cách dễ dàng quá mức nhưng chiếc Willy thì vẫn tiến thẳng về phía trước với những quả đạn pháo địch nổ tung xung quanh. Tôi hiểu rằng chiếc xe đã mất lái và đạp phanh. Tất cả mọi người nhảy khỏi chạy tới núp dưới mái vòm 1 tòa nhà cao tầng. Tướng quân hỏi tôi cái gì đã xảy ra và tôi báo cáo lại việc viên sĩ quan tùy tùng đã ko cho phép tôi mang xe đi sửa. Người sĩ quan tùy tùng đã bị kỷ luật vì vụ này nhưng tôi cũng ko cảm thấy mình có 1 hành động anh hùng cho lắm.

Giao 1 trong số các cảnh vệ cho tôi toàn quyền điều động, tướng quân và các sĩ quan khác đi bộ đến điểm quan sát trong khi tôi và người cảnh vệ ở lại bên chiếc Willy. Bằng nhiều cách chúng tôi đã đưa được chiếc xe về đại đội sửa chữa của sư đoàn. Dọc đường, chúng tôi tạt vào sở chỉ huy lấy 1 ít xì gà, thuốc lá, kẹo và 1 số thứ chiến lợi phẩm khác chưa sử dụng để mang cho các chàng trai của đại đội sửa chữa.

Trên đường ra khỏi thành phố, chúng tôi nhìn thấy 1 nhóm lính đang đứng quanh 1 tòa nhà lẻ loi, nhìn bộ dạng họ thì rõ là trong nhà có hầm rượu. Chúng tôi đổ vào thùng tới 20 lít champagne để uống dần và cầm thêm vài chai vang. Chúng tôi tiếp tục lên đường, thỉnh thoảng lại dừng vì lý do này khác, 1 trong các lần đó là vì 1 đơn vị lính Ba Lan đang dàn trận. Trong trận đánh giải phóng Danzig, 1 lữ đoàn tăng của quân đội Ba Lan (Lữ đoàn Xe tăng 1 Ba Lan) chiến đầu cùng chúng tôi. Lữ đoàn này được đặt danh hiệu "Những người hùng của Westerplatte", chỉ huy là 1 ông đại tá Mamotin nào đó. Lữ đoàn có rất nhiều lính nói tốt tiếng Nga và phối hợp với họ khá dễ dàng. Họ chiến đấu ở vị trí sát bên tay trái sư đoàn tôi trong nhiều trận đánh.

Chúng tôi phóng xe ra khỏi thành phố, đường nhựa chuyển thành đường nông thôn lát đá. Thật khó chịu nếu phải bò xuống dưới chiếc xe, trên mặt đường nhớp nháp đầy phân súc vật này để siết lại thanh kéo tay lái, vì vậy chúng tôi quyết định cứ đi mà ko lái. Con đường đã bị bánh xe xẻ thành rãnh sâu nên nếu chúng tôi cứ đi theo những rãnh đó sẽ ko bị chệch ra ngoài. Để rẽ chúng tôi dùng 1 cái cọc gỗ sồi rút từ 1 hàng rào, khi đó tôi sẽ dừng xe để chú cảnh vệ trèo lên đầu xe, chống 1 đầu cọc vào mặt trong 1 trong 2 bánh trước rồi tì vào khung xe mà bẩy từ từ cho bánh xoay về hướng mình muốn đi.

Chúng tôi đến được đại đội sửa chữa an toàn vào tối hôm đó, khi mọi người đang chuẩn bị bữa tối. Ai nấy đều cười ầm lên khi chúng tôi đánh xe vào với 1 "người cầm lái" trên đầu xe (chính là chú cảnh vệ ngồi trên nắp máy). Trước những kẻ đang cười cợt mình, chúng tôi phóng xe diễu 1 vòng tròn vành vạnh đầy oai vệ rồi đỗ xịch ngay cạnh xưởng sửa chữa. Qua 3 ngày được tướng quân cho nghỉ để sửa xe, tôi đã hoàn thành mọi sửa chữa cần thiết cho chiếc Willy. Giờ thì tôi có thể lái thoải mái trong 3 tháng tới.

NGÀY TÀN CỦA CỤM QUÂN ĐÔNG PHỔ

Khi tôi trở lại Danzig thì trận đánh chiếm thành phố đã kết thúc. Sở chỉ huy sư đoàn rời đến khu vực suối nước khoáng trong thành phố để chỉ huy binh lính mới đây còn đánh nhau tại 1 vũng neo tàu. Sư đoàn đã tung vào trận cả đại đội huấn luyện do Đại úy Vasiliii Vasilevich Grechukha chỉ huy. Đại đội này luôn nằm dưới sự chỉ huy trực tiếp của Sư trưởng và ông chỉ dùng nó khi tình thế đã đến lúc bắt buộc. Đại đội vừa ngăn được 1 cuộc tấn công dữ dội của bọn Đức, chúng định thọc ra bờ biển với hi vọng có thể di tản bằng đường thuỷ.

Trong 1 công viên um tùm cây cối nằm ven biển thuộc khu vực trách nhiệm của sư đoàn tôi, quân địch tập trung tới 5.000 xe quân sự và cả xe dân sự có khả năng dùng vào mục đích quân sự nhằm di tản chúng vào sâu trong nội địa. Tuy nhiên cuộc tấn công mạnh mẽ của ta và tiếp theo đó là cụm quân Đông Phổ bị tách rời khỏi nước Đức đã ngăn ko cho chúng di tản số xe này. Trong số xe chiếm được có xe tải và xe con thuộc đủ các nước châu Âu, Mỹ và thậm chí cả xe Nga; xe tăng và pháo tự hành; xe buýt và xe điện bánh hơi; xe đầu kéo và đủ loại xe cộ khác. Tất cả số xe này đều để trần dưới những tán cây, phần lớn chúng vẫn trong tình trạng tốt nhưng tất cả đều ko có nhiên liệu. Các trận oanh tạc của ko quân ta đã ngăn ko cho tàu địch vào cảng mang số xe này đi. Đại tá Mamotin, chỉ huy Lữ đoàn Tăng 1 Ba Lan, tới gặp tướng Dzhandzhgava đề nghị được chọn 1 số xe cho lữ đoàn của ông.

Rất nhiều sĩ quan, chuyên gia và thủy thủ của Hải quân Đức đã bị thộp tại quân cảng, trong số đó có cả thủy thủ đoàn của nhiều tàu ngầm Đức đang được sửa chữa ở Danzig. Tất tật đám đó cỡ 6.000 người. Chỉ huy quân đội Đức đã hi vọng di tản số người này bằng tàu ngầm nhưng Quân đoàn 105 Bộ binh ta đã làm chấm dứt cố gắng này. Trong cảng mọi người đều trở thành tù binh và mọi thứ đều trở thành chiến lợi phẩm.

Ngày 30/3/1945, Moscow bắn pháo hoa chào mừng việc đánh chiếm Danzig, Sopot và Gdynsk. Stalin gửi điện cảm ơn những người lính của tướng Dzhandzhgava đã chiến đấu xuất sắc để chiếm được Danzig (nay là Gdansk).

Chiều ngày 3/4, tướng quân, Alekhin và tôi đánh xe đến bờ cảng Danzig cách sở chỉ huy ko xa. Xung quanh thật tĩnh lặng và chúng tôi muốn đánh dấu việc mình đã đi và đã đến Danzig bằng cách tắm biển ở đây! Nhưng nước quá lạnh khiến chúng tôi lập tức nhảy lên bờ.

Vậy là kết thúc cuộc tiến công của quân ta bắt đầu từ đầu cầu Pultusk - Serotsk trên sông Narev và kết thúc ở bờ biển Baltic, tại thành phố pháo đài Danzig. Đó cũng là dấu chấm hết cho cụm quân Đông Phổ của quân đội Đức, giờ thì quân địch chỉ còn mỗi việc cố ngăn quân ta bao vây và nghiền nát chúng ở Berlin. Trong trận Danzig, quân ta đã bắt sống 10.000 sĩ quan và binh lính địch, 140 xe tăng và pháo tự hành, 356 đại bác và đủ thứ tài sản khác như lương thực và trang thiết bị. (*)

(*) Từ ngày 13/1 đến 25/4/1945, Phương diện quân Belorussia 2 có 159.940 thương vong. Cộng thêm 421.763 thương vong của Phương diện quân Belorussia 3, chúng ta có thể thấy cái giá đắt mà Hồng quân phải trả cho chiến thắng trong chiến dịch Đông Phổ. Trong 3 tháng đó, số thương vong của Hồng quân tại Đông Phổ đã tương đương với toàn bộ số thương vong trước đó của quân Anh - Mỹ trong các trận đánh từ Normandy đến Elbe. Hastings, Armageddon, trang 292.

TỚI STETTIN

Lời chú của Britton:

Sau khi Danzig thất thủ, Tổng hành dinh giao cho Phương diện quân Belorussia 2 của Rokossovskii 1 nhiệm vụ khó khăn. Rokossovskii được lệnh chuyển hướng 180 độ các tập đoàn quân của ông và vừa phải duy trì khả năng sẵn sàng chiến đấu, vừa tiến 350km về phía tây để tiếp quản tuyến phòng ngự dọc sông Oder hiện đang do 1 bộ phận của Phương diện quân Belorussia 1 giữ. Điều đó sẽ cho phép Zhukov tập trung lực lượng của mình để công phá Berlin. Khi tới nơi Rokossovskii sẽ phải lập tức tung các tập đoàn quân của mình đánh vượt sông Oder, cắt rời tuyến phòng ngự của Tập đoàn quân 3 Thiết giáp Đức, đẩy chúng trở lại biển Baltic rồi tiêu diệt. Việc này cũng sẽ giúp bảo vệ cánh phải phương diện quân của Zhukov khi nó tiến về Berlin.

Ngày 6/4, sư đoàn tôi di chuyển về hướng Stettin bằng đủ loại xe cộ và cả bằng đi bộ. Đoàn xe có thể vận chuyển nguyên 1 trung đoàn với đầy đủ pháo và cối đi chừng 100km, tới đây trung đoàn xuống xe, sắp xếp lại hàng ngũ và tiếp tục hành quân bằng chân trong khi đoàn xe quay lại đón 1 trung đoàn khác.

Cũng trong ngày 6/4, nhiệm vụ của tôi tại sư đoàn thay đổi: 1 tài xế riêng của sư trưởng đã tới, tôi chuyển chiếc Willy cho anh ta rồi quay về với đại đội sửa chữa, 1 kỹ thuật viên của đại đội, Thiếu úy S. I. Gorshkov, lệnh cho tôi lái chiếc Opel Kapitan 1939 chiến lợi phẩm được chỉ định giao cho chỉ huy Kiểm sát viên quân sự sư đoàn sử dụng, từ bãi xe ở Danzig đến vị trí mới. Tôi nổ máy và nghe thấy có tiếng vòng bi vỡ nhưng ko có thời gian để sửa chữa tại chỗ, tuy nhiên tôi cho là mình sẽ đưa được chiếc xe tới vị trí mới của đại đội sửa chữa cách đây khoảng 10 - 15km tại thị trấn nhỏ Altdamm. Thế còn hơn là mang nó đi hơn 300km tới vị trí mới của Tiểu đoàn Vận tải 473.

Đường từ Danzig đến Stettin rất tuyệt. Chiều rộng làn đường tới 18m và mặt đường được phủ bê tông. Tất cả các chỗ rẽ và ngã tư đều có biển chỉ đường. Tôi chưa từng thấy 1 con đường nào như vậy trong đời. Theo các câu chuyện tiếu lâm lưu hành trong cánh lái xe, con đường này có tên là "Xa lộ Hitler" và mới được làm ngay trước chiến tranh.

Thị trấn nơi đặt đại đội sửa chữa nằm cách siêu xa lộ Hitler vài km. Gần như toàn bộ dân cư thị trấn đã chạy qua bên kia sông Oder. Thị trấn ko bị chiến tranh động tới, tất cả nhà cửa vẫn còn nguyên. Các cư dân có vẻ như đã vội vã rời bỏ nhà cửa của mình vì nhiều gia súc và tài sản cá nhân đã bị bỏ lại. Cả thị trấn chỉ còn 5 - 6 người già cả và vô số chó mèo ở lại. Trong 1 ngôi nhà, 1 gia đình đã bỏ lại cả 1 bà già tàn tật. Quân ta đã tình cờ tìm được bà đang chui dưới gầm giường và lính quân y đã chăm sóc bà ta.

Chiếc Opel Kapitan tới nơi mà ko có vấn đề gì lớn xảy ra và tôi giao nó cho 1 trung đội sửa chữa. Sau đó tôi được giao 1 chiếc xe tải Ford V-8, 1 trong số những chiếc xe chiến lợi phẩm thu được ở Danzig. Cỗ máy này đã đi qua 42.000km và giờ rơi vào tay tôi. Tôi đánh chiếc Ford vào bãi và bắt đầu kiểm tra tất cả các bộ phận, phụ tùng, mối nối. Trong khi tôi làm việc, 1 con chó vàng nhỏ trụi lông chạy tới chỗ tôi, tôi cho nó ít thức ăn và nó ở bên tôi suốt ngày hôm đó. Sáng hôm sau, con chó bắt đầu chạy quanh tôi, thế là tôi bắt đầu dạy dỗ nó giữa tiếng ồn ào của động cơ và xe cộ. Với sự khoái trá của các đồng đội, tôi đặt tên cho con chó là "Goebel". Goebel đã chiến đấu và phục vụ bên chúng tôi cho tới ngày 20/10/1945. Nó bỏ tôi mà đi ở thành phố Liuboshin cách Kharkov ko xa khi chúng tôi đang đi giao xe cho nhà máy đường "Kongresovka".

Tôi kiểm tra và đảm bảo chiếc Ford sẵn sàng hoạt động rồi được chỉ định vận chuyển trang bị chiến đấu tới 1 trận địa pháo phản lực và đạn dược tới các pháo đội pháo và cối của 1 trung đoàn bộ binh. Ở bất kỳ chỗ nào tôi qua cũng gặp những người lính và sĩ quan quen mặt. Nhiều người trong số họ đề nghị tôi ở lại đơn vị của họ nhưng tôi ko thể cho phép mình làm điều đó vì còn đang phục vụ cho Tiểu đoàn Vận tải 473.

Trên bờ đông sông Oder, ngay trước thành phố Stettin là ngôi làng nhỏ Finkenwald, 1 tiểu đoàn quân ta đóng tại đây. 1 hôm khi những người lính cối đang bốc số đạn tôi mang tới xuống thì tiểu đoàn trưởng kéo tôi đến điểm quan sát nằm trên tầng áp mái 1 căn nhà 3 tầng. Tôi có dịp nhìn thấy những gì quân địch đang làm ở Stettin nhưng ở chỗ này sông Oder quá rộng và còn chia làm 2 dòng vì vậy tôi ko thể nhìn thấy gì trong doanh trại địch.

Lời chú của Britton:

Phương diện quân Belorussia 2 phải đương đầu với 1 nhiệm vụ khó khăn dù có lực lượng vượt trội so với địch. Mặt sông tại phần lớn chiến tuyến của Phương diện quân chia làm 2 nhánh Đông và Tây Oder, mỗi nhánh rộng từ 150 - 240m và sâu 7 - 10m. Những cù lao lầy lội bị chia cắt bằng những kênh mương và suối nhỏ nằm giữa 2 nhánh sông. Thông thường cả khu vực này là đầm lầy nhưng trong thời gian diễn ra cuộc tấn công nó lại bị ngập nước. Hàng loạt đê kè chặn ngang dọc khu vực ngập nước này trở thành những con đường độc đạo để cho tăng, pháo di chuyển. Chúng cho phép quân Đức phòng thủ dễ dàng quét sạch các lực lượng thiết giáp định tiến lên. Quân phòng thủ Đức trên bờ tây Oder bố trí thành 3 dãy cứ điểm với chiều sâu tới 14km. Tập đoàn quân 65 của Batov bố trí ngay đối diện Stettin, trong tầm trọng pháo của lực lượng phòng thủ thành phố. Tuy nhiên, Tập đoàn quân Thiết giáp 3 Đức phòng thủ Stettin và đoạn sông Oder phía bắc Berlin chỉ gồm chủ yếu là các sư đoàn tập hợp lộn xộn lính thủy và Volksturm. Sự thiếu kinh nghiệm của các đơn vị này khiến nó ko thể phòng thủ được lâu nhưng sự kiên cố của vị trí phòng thủ cũng vẫn đặt Phương diện quân Belorussia 2 trước thử thách.

Nhiệm vụ của Rokossovskii trở nên phức tạp vì thiếu thông tin về đối phương. Các bộ phận của Phương diện quân Belorussia 1 trấn giữ đoạn sông Oder này trước đây đã chỉ tiến đến bờ sông rồi dừng lại chờ Phương diện quân Belorussia 2 đến tiếp viện. Họ ko hề có bất kỳ ý định tấn công nào tại khu vực này, vì vậy cũng ko tiến hành các hoạt động trinh sát. Nhiệm vụ càng trở nên khó khăn vì Tổng hành dinh muốn cuộc tấn công sớm bắt đầu để có thể theo sát gót các cuộc tấn công của Zhukov ở phía nam.

Nhận thấy tình hình đó, tướng Batov ra lệnh cho các sư đoàn của mình tiến hành 1 cuộc tấn công riêng, với mục tiêu giới hạn là đánh chiếm vùng đất ngập nước nằm giữa 2 nhánh sông. Cuộc tấn công này sẽ buộc địch bộc lộ sức mạnh và các hệ thống hỏa điểm đồng thời giúp quân ta chiếm vị thế có lợi hơn trước cuộc tấn công chính vượt nhánh Tây Oder. Đêm 16/4, các sư đoàn của Batov lợi dụng bóng đêm và sương mù đã chiếm được 1 số đảo cù lao nằm giữa 2 nhánh sông, thậm chí còn chiếm luôn được nhiều đầu cầu trên bờ tây nhánh Tây Oder. Điều đó cho thấy rõ quân Đức đang trong tình trạng thiếu đạn dược trầm trọng nên ko muốn bộc lộ tất cả các hỏa điểm để ngăn chặn nỗ lực của Hồng quân. Ko khí làm việc sôi nổi bắt đầu trên vùng đầm lầy để chuẩn bị cho cuộc tấn công vượt Tây Oder.

Ngày 19/4, binh lính sư đoàn tôi đã tập trung trên những hòn đảo giữa sông Oder để tham gia trận tấn công Stettin sáng mai. Rất nhiều vũ khí và chiến cụ đã được chuyển sang các hòn đảo này và được giấu dưới những tán cây dọc bờ tây đảo. Tối 19, 1 cơn gió mạnh thổi tới từ phía biển khiến mặt sông Oder dậy sóng cộng với thủy triều lên khiến nước sông dâng cao làm ngập đảo, nhận chìm mọi thứ dưới những con sóng. Các binh sĩ cố gắng nâng cao các trang thiết bị cần thiết hoặc treo chúng lên cây trong khi số khác đóng những bè gỗ và đặt những thứ có khả năng bị ngấm nước lên. Họ cũng nhanh chóng tự làm phao bằng các vỏ thùng gỗ chứa đạn pháo có thể mò thấy dễ dàng dưới mặt nước, đạn được bỏ ra và chất đống lại. Đến nửa đêm, mực nước lên cao tới 2m, 1 số binh sĩ trèo lên cây để tránh dòng nước đang dâng cao trong khi những người khác đứng thành từng đám lộn xộn khốn khổ trên những đoạn đê kè cắt ngang vùng đất ngập nước (*). Bọn Đức chắc cũng cảm thấy cuộc tấn công đang đến gần nên tầm nửa đêm 1 loạt đại bác gầm lên từ Stettin và 2h sau nó mới chấm dứt. Sau đó tất cả trở lại im lìm.

Lời chú của Britton:

Ko gì có thể mô tả rõ hơn sự yếu kém của quân Đức thời điểm đó bằng sự bất lực của họ khi ko tiến công vào vị trí bất lợi và mong manh mà dòng nước dâng lên đã đặt các đơn vị xung kích của Rokossovskii vào. Tuy nhiên đến thời điểm đó phần lớn các đơn vị quân Đức đều thiếu đạn dược trầm trọng, vì vậy họ đã quyết định giữ số đạn còn lại cho đến khi cuộc tổng tấn công của quân Nga diễn ra.

(*) 1 binh sĩ Sư 354 Bộ binh kể lại sự khốn khổ đó như sau: "Chân tê cóng vì dòng nước lạnh giá tháng tư và chúng tôi ko còn biết gì nữa ... Trong suốt 1h, chúng tôi đi loanh quanh trong nước cho đến khi ai đó ở bờ đông thông báo về tình trạng đáng thương của chúng tôi và chỉ huy 1 tiểu đoàn công binh nhanh chóng cho mấy chiếc thuyền đến giúp. Ở trên thuyền thậm chí còn lạnh hơn, chúng tôi run lên bần bật và răng đánh vào nhau côm cốp ko ngừng. Chúng tôi đã nghĩ mình ko thể đến được bờ an toàn, cảm thấy như tim tôi đập và run lên cùng với cả người tôi". Mochalov, 354 - ia boiakh za rodinu, trang 187.

TRẬN ĐÁNH CUỐI CÙNG BẮT ĐẦU

Lời chú của Britton:

Dự định của Rokossovskii là tấn công quân Đức trên 1 đoạn

chiến tuyến dài khoảng 40km giữa Altdamm và Schwedt, sử dụng các tập đoàn quân 65 của Batov, 70 của Popov và 49 của Grishin bố trí theo thứ tự từ bắc xuống nam. Giống như kế hoạch tấn công vượt sông Oder của Koniev áp dụng cho Phương diện quân Belorussia 1, Rokossovskii dự định dùng khói để che chở cho quân tấn công. Ông cũng lên kế hoạch mở 1 mũi vu hồi bằng Tập đoàn quân Xung kích 2 và Tập đoàn quân 19 vượt sông Oder tại khu vực cửa sông phía bắc Stettin. Để bắt đầu trận đánh, Rokossovskii muốn có 1 trận pháo phủ đầu dài 90 phút, bắt đầu vào lúc 9h sáng.

Batov ko đồng ý thời điểm bắt đầu tấn công muộn như vậy vì muốn tận dụng sương mù buổi sớm. Ông cũng muốn giảm thời gian nã pháo phủ đầu xuống 45 phút vì các sĩ quan tham mưu của ông đã tính rằng đó chính là thời gian đủ để các đơn vị xung kích của Tập đoàn quân 65 vượt nhánh Tây sông Oder. Việc nước sông dâng cao ngập khu vực giữa sông càng làm tăng ý muốn bắt đầu sớm của Batov. Cuối cùng, Rokossovskii chấp thuận cho Batov bắt đầu tấn công vào 6h30 sáng trong khi các tập đoàn quân 49 và 70 vẫn tấn công theo kế hoạch ban đầu. (*)

(*) Erickson, The Road to Berlin, trang 574.

Cuộc tấn công của quân ta bắt đầu vào sáng sớm ngày 20/4, các đơn vị xung kích làm 1 cây cầu vượt nhánh Tây Oder bằng xuồng con và bè. Hàng loạt trận đánh qui mô nhỏ nhưng dữ dội đã diễn ra dọc bờ tây khi các đơn vị dẫn đầu cố gắng chiếm 1 khu vực đủ cho xe tăng và pháo binh triển khai. Đến khoảng 8h sáng nước sông bắt đầu rút cho phép chuyển binh lính, chiến cụ và 1 phần pháo binh qua bờ tây Oder. Các đơn vị xung kích quân ta bắt đầu thọc sâu vào tuyến phòng ngự Đức.

8h sáng, binh lính bắt đầu vượt sang bờ tây với sự hỗ trợ của các sà lan và phà tự hành. Mỗi chiếc phà kéo theo từ 3 đến 5 bè gỗ, trên phà đặt pháo bắn thẳng cùng đạn dược tiến sang bờ tây. Đến 10h khi mỗi chiếc phà đã chạy được 4 - 5 chuyến thì 1 lực lượng đủ để tiến hành tấn công đã sang được bờ tây. Khoảng 10h30, pháo lớn quân ta đặt tại bờ đông nã 15 phút pháo kích vào các vị trí địch. Vài phút trước khi trận pháo kích chấm dứt, các avtomatchiki rời vị trí xuất phát tiến về chiến tuyến địch dưới hỏa lực yểm trợ liên tục chuyển làn theo bước tiến của họ. Đến 11h quân ta đã chiếm được tuyến phòng thủ tiền tiêu của địch mà ko gặp tổn thất đáng kể nào. (Thương vong đặc biệt thấp vì vào nửa đêm quân địch đã rút các lực lượng chính về tuyến sau, chỉ để những đơn vị yếu kém lại chống giữ các vị trí trên tuyến đầu.)

Lời chú của Britton:

Lời kể của Litvin ở đoạn này nhảy cóc qua nhiều ngày, có lẽ vì ông ko trực tiếp tham gia các trận trấn công. Vì vậy tôi (Britton) phải tự mình lấp đầy những khoảng trống trong thông tin về cuộc tấn công của Rokossovskii, trước hết là sử dụng những nghiên cứu bậc thầy của John Erickson về Hồng quân và cuốn sử của Mochalov về Sư đoàn 354 Bộ binh.

Tối ngày đầu tiên của cuộc tấn công, Batov đã đưa được 31 tiểu đoàn qua sông cùng 50 đại bác và 15 pháo tự hành SU-76. Mặc dù Trung đoàn 2003 Bộ binh ở cánh phải ko thể vượt sông Oder vì bị đại bác từ pháo đài Stettin bắn dữ dội, Batov vẫn đục được 1 đầu cầu rộng 4km và sâu hơn 1km khi đêm xuống. Điều này hoàn toàn trái ngược với cuộc tấn công của các tập đoàn quân còn lại, những tập đoàn quân này đã quyết định tấn công muộn theo kế hoạch ban đầu. Tập đoàn quân 70 cố lắm mới có được vài chỗ đặt chân nhỏ bên bờ tây còn Tập đoàn quân 49 thậm chí bị buộc phải lui lại. Thất bại này trước hết do kế hoạch của Rokossovskii định dùng Tập đoàn quân 49 quét sạch Tập đoàn quân Thiết giáp 3 Đức khỏi Berlin và đẩy chúng quay ra biển.

Ngày hôm sau, Tập đoàn quân 70 và đặc biệt là Tập đoàn quân 49 tiếp tục chỉ đạt được những bước tiến chậm chạp trong khi đầu cầu của Batov qua sông Oder bắt đầu phải hứng chịu những cuộc phản công ác liệt khi đang cố mở rộng. Phương diện quân Belorussia 2 chỉ đạt được thành công giới hạn tại cánh phía nam của Batov và các cuộc tấn công kém thuyết phục ở phía bắc Tập đoàn quân 65 đã cho phép Tập đoàn quân Thiết giáp 3 do Von Manteuffel chỉ huy tập trung lực lượng loại trừ đầu cầu của Batov.

Thể hiện khả năng bố trí quân đội uyển chuyển bậc thầy của mình, Rokossovskii quyết định chuyển các Tập đoàn quân 70 và 49 qua đầu cầu của Tập đoàn quân 65 khi họ 1 lần nữa thất bại trong việc lập đầu cầu của riêng mình. Ông cũng chuyển cho Batov Quân đoàn Xe tăng Cận vệ 1 "Sông Đông" và tăng cường các thiết bị làm cầu. Các công binh đã làm việc cật lực để đặt được 2 cây cầu trọng tải 30 tấn và 50 tấn sau đầu cầu của Batov đồng thời những chiếc phà trọng tải 16 tấn cũng được đưa tới để chuyển quân. Dần dần, đầu cầu của Batov đã mở rộng ra 7km chiều rộng và 3km chiều sâu đủ cho Rokossovskii có thể chuyển toàn bộ lực lượng tấn công của mình qua đầu cầu của Tập đoàn quân 65.

Tập đoàn quân Thiết giáp 3 Đức đã tự vắt kiệt sức trong những cuộc phản công vô vọng vào đầu cầu của Batov trong khi Rokossovskii cứ thế chuyển ngày càng nhiều quân và trang thiết bị qua sông Oder. Đó là 1 cuộc chạy đua mà Von Manteuffel ko thể thắng. Cuốn lịch sử Sư 354 Bộ binh của Mochalov ghi rõ bước ngoặt của trận đánh diễn ra vào ngày 24 - 25/4, lúc đó người Đức đã ném hết các lực lượng dự bị vào 1 loạt cuộc phản công để cố gắng loại trừ đầu cầu nhưng thất bại. Ngày 25/4, Tập đoàn quân Thiết giáp 3 bắt đầu rút lui. Tập đoàn quân của Batov dẫn đầu đoàn quân đuổi theo và khép vòng vây quanh những đơn vị Đức còn ở lại phòng thủ Stettin. Sáng sớm 26/4, 1 đoàn đại biểu cư dân thành phố tiến tới khu vực chiến tuyến do Sư 193 Bộ binh / Tập đoàn quân 65 trấn giữ mang theo cờ trắng và sau đó thị trưởng thành phố cũng xuất hiện. Lời kể của Litvin bắt đầu lại vào thời điểm này.

Quân ta chiếm thành phố Stettin trước buổi trưa ngày 26/4 mà ko gặp phải sự kháng cự đáng kể nào của quân địch, chỉ thỉnh thoảng gặp phải vài tay bắn tỉa hoặc những nhóm trinh sát nhỏ. Theo lệnh của Stalin, 1 lễ tuyên dương những người lính của tướng Dzhandzhgava trong trận đánh vượt sông Oder và chiếm Stettin đã được thông báo vào buổi tối.

Thật ko may, đồng đội tốt của tôi, điện đài viên của tướng Dzhandzhgava là Kostia Shebeko đã chết trong trận đánh chiếm Stettin. Anh ta chết tại bờ tây Oder vào cuối ngày tấn công đầu tiên. Sư trưởng đặt sở chỉ huy cách 1 cái hồ trên bờ tây ko xa, tại đó đã có những chiếc thuyền đầu tiên của quân ta triển khai. Chiều hôm đó, khi các binh lính sư đoàn thọc sâu vào chiến tuyến địch tới 3km, Dzhandzhgava chuyển tiếp sở chỉ huy lại gần mặt trận hơn. Trong khi di chuyển đến vị trí mới Kostia đã đạp phải 1 quả mìn chống bộ binh, bị thương nặng và chết ko lâu sau đó. Nhiều người trong ban tham mưu sư đoàn cũng bị thương nhẹ và tụt lại vì sợ.

Sau khi Stettin thất thủ, sức chống cự của địch yếu đi rõ rệt và tốc độ tiến công của ta tăng lên. (*) Người Đức đã nhận ra phòng ngự là vô ích và bắt đầu ra hàng với số lượng lớn. Sau ngày 3/5, lượng tù binh trở nên tràn ngập tới mức nhiều tốp tù binh cứ thế đi theo lệnh mà ko có người áp tải gì hết. Với chỉ huy chính là sĩ quan cũ của chúng, những tốp tù binh tự cầm giấy giao tù binh đến nộp mình cho những người đại diện nhận tù binh quân ta. Sau khi chiếm Stettin, sư đoàn tôi chiếm tiếp các thành phố Stralsund và Barth để rồi chấm dứt ở đó.

Stralsund hiện ra 1 cách thanh bình và sạch sẽ, ko có dấu hiệu thù địch hay sụp đổ nào. Những người Đức đã cố giữ các thành phố của mình, nếu có bất kỳ sự chống cự nào, nó sẽ ko diễn ra trong phạm vi thành phố mà chỉ trên đường tiến tới đó. Ngày 1/5, Stalin tuyên dương các binh sĩ của Dzhandzhgava vì đã chiếm được Stralsund.

(*) Với việc Berlin thất thủ và nước Đức đầu hàng đã trở nên chắc chắn, nhiều chỉ huy quân Đức đã cương quyết ko chịu hi sinh thêm binh sĩ 1 cách vô vọng mà chỉ còn tập trung vào việc cố để những người còn lại ko rơi vào tay Hồng quân. Bất chấp lệnh phải giữ chặt tuyến phòng ngự, Heinrici, chỉ huy Cụm Tập đoàn quân trong đó có Tập đoàn quân Thiết giáp 3 của Von Manteuffel đã cho phép Tập đoàn quân này rút chạy càng nhanh càng tốt về phía tây, tới khu vực chiến tuyến của Cụm Tập đoàn quân 21 Anh.

CHIẾN TRANH KẾT THÚC

Với sức chống cự của địch hầu như đã sụp đổ hoàn toàn, các sự kiện tiếp theo diễn ra dồn dập. Liên tục các thông báo từ Stalin tuyên dương công trạng sư đoàn đến trong ngày 3/5/1945 vì đã chiếm Barth, Wittenberg và bắt tay được với quân Anh đồng minh. Ngày 5/5 lại có thông báo tuyên dương vì đã chiếm các đảo Rugen. Với việc đánh chiếm các đảo này, sư đoàn tôi đã bắn những phát súng cuối cùng trong cuộc chiến, và đối với chúng tôi chiến tranh thế là đã kết thúc. Các binh lính và sĩ quan bắt đầu tiến hành các cuộc ăn mừng ko chính thức.

Ngày 8/5, 2 chiếc xe tải Ford của tôi và chiếc Zis - 5 được lệnh tới trình diện tại bưu trạm sư đoàn. Tại đó những chiếc xe được chất đầy các bưu kiện gửi về nhà và chúng tôi chở chúng về bưu trạm Tập đoàn quân 65 nằm cách đó chừng 30km tại thành phố Yarmen. Chúng tôi giao lại các bưu kiện ở đó. Hôm trước người lái chiếc Zis - 5 đã ở đó và gặp nhiều đồng hương vừa được giải thoát khỏi các trại tù binh, họ đã bị bọn Đức mang về đây làm việc trong các nhà máy.

Chiều 9/5, sự hối hả của cánh sĩ quan thông tin thu hút sự chú ý của chúng tôi. Binh lính ồn ào tụ tập trong quảng trường xung quanh bưu điện. Họ giải thích cho chúng tôi rằng vào 5h chiều 1 thông điệp nhà nước quan trọng sẽ được đọc tại căng tin, ko nghi ngờ gì nữa, đó chắc chắn là tuyên bố kết thúc chiến tranh. Đúng 5h, loa phát thanh thông báo nước Đức đã chính thức đầu hàng. Chiến tranh đã chính thức chấm dứt, đám tài xế chúng tôi ăn mừng cùng lính tráng, sĩ quan và cả những người đồng chí được giải thoát khỏi trại tù binh chuẩn bị hồi hương. Mọi người tổ chức những cuộc hội hè tại nhà của 1 người Đức giàu có đã bỏ đi khi Hồng quân tiến tới - chỉ còn những người hầu cũ gồm 3 phụ nữ Nga và 1 phụ nữ nữa ở lại nhà.

Chúng tôi lưu lại Yarmen 48h và đến ngày thứ 3, 1 hàng xe dưới sự chỉ huy của 1 trong các trung đội trưởng của đại đội vận tải sư đoàn đã được chất đầy quà cho binh lính và sĩ quân Sư đoàn 354 Bộ binh. Chúng tôi bắt đầu lên đường chở chúng về cho sư đoàn.

Giữa tháng 5, sư đoàn tôi lên đường quay về Ba Lan. Chúng tôi qua Krakow và nán lại ở thành phố Yarotsyn 1 tuần rồi lại quay về Đức đóng tại vùng phụ cận Glogau. Trong khi đang lái xe rời Yarotsyn tới vị trí mới tôi có may mắn lớn là được tới thăm phần mộ và đài tưởng niệm vị tướng Nga nổi tiếng trong cuộc chiến với Napoleon, Nguyên soái M. I. Kutuzov, tại thành phố Brunzlau. Tôi phải nói rằng người Đức đã giữ gìn khu mộ này cẩn thận và chăm chút cho nó. Kutuzov đã chết tại đây vào tháng 4/1813 khi quân Nga giải phóng các nước châu Âu khỏi ách nô dịch của người Pháp. Thi hài Kutuzov sau này được chuyển về Petersburg và chôn cất trong nhà thờ Kazan.

Sư đoàn đóng tại 1 căn cứ quân sự ở Shtranse. Tại đây Sư trưởng bắt đầu cho giải ngũ đám lính cựu chúng tôi và tái tổ chức các đơn vị. Họ thành lập mới Lữ đoàn Pháo binh 462 thuộc thành phần sư đoàn bằng cách tập hợp các trung đoàn pháo binh độc lập trước đây là Trung đoàn Pháo 921 và Trung đoàn Cối hạng nặng 633, 1 trung đoàn phòng ko và 2 trung đoàn nữa. Tôi và chiếc xe tải Ford phục vụ tại Trung đoàn Cối nặng 633 và vì chẳng còn cuộc chiến nào nữa nên những chiếc xe tải và dàn phóng rocket kèm theo bị nhét vào kho.

Thêm nhiều binh sĩ nữa của sư đoàn được giải ngũ vào giữa tháng 7 bao gồm cả Mariia Baturova, giờ ko còn là y tá nữa mà trở thành 1 viên chức chính quyền thành phố Shtranse. Cuối tháng 8, Sư 354 Bộ binh chuyển 33 chiếc xe cả Nga và nước khác cho Nhà nước. Công việc cuối cùng của tôi là giao chiếc Ford V-8 của mình cho 1 nhà máy đường gần Kharkov. Ngày 1/9, 1 hàng 400 chiếc xe quân đội khởi hành tới Kharkov. Dọc đường chúng tôi chở theo rất nhiều công dân đang cố vượt qua đường dài để hồi hương. Tôi chở về tận nhà 1 đồng đội và 2 cô gái từ Poltava Oblast và được thấy sự vui mừng của gia đình và bạn bè họ khi họ an toàn trở về.

Hàng xe dừng lại tại Liuboshin, gần Kharkov. Ngày 20/10/1945, tôi giao chiếc xe tải của mình cho nhà máy đường Kongressovka, nhận 1 giấy nghỉ phép 50 ngày và lên đường về Petropavlovsk. Tôi đã có thể tự do ngao du thoải mái vì quân đội có yêu cầu trưng thu vé của các hành khách đi về phía tây tới nước Đức trong khi tôi lại nhằm hướng ngược lại.

TÔI BỊ BẮT GIỮ VÀ CUỘC SỐNG SAU CHIẾN TRANH

Kỳ nghỉ kết thúc, tôi tiếp tục phục vụ tại Ủy ban Quân sự Bắc Kazakhstan. Ngày 15/3/1946, tôi bị bắt vì sở hữu bất hợp pháp 1 khẩu súng ngắn, khẩu súng này tôi đã tình cờ nhặt được tháng 4/1945 ở thành phố New Brandenburg và giữ như 1 kỷ vật chiến tranh. Tôi đã hứa cho 1 người quen tốt khẩu súng này, đại úy Alexander Kobzar chỉ huy tình báo trung đoàn 1199 thuộc Sư 354, các sĩ quan được phép giữ vũ khí cá nhân. Tuy nhiên tôi đã ko có cơ hội nào để cho nó đi trước khi rời nước Đức nên đã giữ lại để giao cho Kobzar khi hết phép quay về đơn vị. Thế nhưng tôi ko bao giờ quay lại đó vì người ta đã thiên chuyển tôi tới phục vụ tại ủy ban quân sự địa phương này. Tôi cũng ko giao khẩu súng ngắn cho sĩ quan chỉ huy ở đây khi tới nơi sau kỳ nghỉ vì thực sự muốn tự tay trao nó cho Alexander. Em trai tôi đã cho 1 vài người bạn mượn tạm mà tôi ko biết, mấy ông bạn đó hóa ra là 1 bọn trộm cướp.

Vì tội sở hữu vũ khí bất hợp pháp, tòa án quân sự khu vực Petropavlovsk đã tuyên án tôi 4 năm tù. Tôi bị đưa đi cùng những tù nhân khác tới Magadan ở Viễn Đông và sau đó là mỏ Ol''chansk. May thay tôi được quyền làm việc mà ko có người gác. Tôi làm người kiểm hàng tại cửa hàng máy móc của mỏ trong 6 tháng rồi chuyển sang làm việc tại xưởng kỹ thuật mỏ. Vậy là tôi đã ko phải làm việc trong mỏ cho tới ngày được phóng thích 29/8/1949. 2 tháng rưỡi sau, tôi nhận luôn công việc giám định viên tại khu vực 1 vẫn ở mỏ này và làm giám định viên mỏ cho tới khi rời Ol''chansk 1 cách tốt đẹp vào năm 1953.

May mắn hơn, tôi đã cưới được 1 nhân viên điện tín, Mariia Vasil''evna Shevchenko, vào cuối năm 1949. Khi còn ở mỏ Ol''chansk tôi đã có 2 con gái. Tháng 1/1953, chúng tôi rời mỏ và tới Krasnodar, nơi bố và chị vợ sống trong 1 làng nhỏ ngoại ô thành phố. Ngày 21/3/1953, tôi được nhận vào Trường Kỹ thuật Nông nghiệp Pashkovskii, khoa Tạo lập đất trồng trọt với nhiệm vụ hoàn tất chương trình học bỏ dở trước chiến tranh để nhận bằng. Tháng 7/1954 tôi đã nhận được bằng Kỹ sư Địa kỹ thuật.

Tháng 6/1960, với việc được nhận vào phòng văn thư của Viện Nghiên cứu thiết kế và xây dựng Krasnodar, tôi rời công việc ở làng để chuyển vào thành phố Krasnodar với mục tiêu trở thành 1 chuyên gia xây dựng. Từ 1960 đến tháng 8/1983 tôi làm kỹ sư trắc địa và chuyên gia trong các công trình xây dựng điện cao thế. Sau khi về hưu năm 83 tôi vẫn tiếp tục làm việc tại khoa đào tạo kỹ sư địa kỹ thuật của 1 trường cao đẳng nông nghiệp cho đến năm 2002. Trong thời gian đó, tôi cũng bận rộn với công việc của hội cựu chiến binh, đến các trường học trong thành phố kể chuyện chiến tranh và tham gia các buổi lễ lạt. Từ năm 2002 tôi chỉ còn chuyên chú vào công việc của hội cựu chiến binh, khai sáng cho lũ trẻ về chiến tranh thực sự như thế nào. Mỗi năm 2 đến 3 lần tôi lái xe đi thăm cha mẹ, họ đã sống qua cuộc chiến, thăm các chiến trường xưa: Kursk, Ukraine, Belorussia, xuyên qua Đất mẹ của những người Liên Xô anh hùng.

Những cô con gái đã làm tôi hạnh phúc với 3 cháu gái và 1 cháu trai. Chúng đều được giáo dục tốt và tìm được công việc tử tế. 2 cô cháu gái đã cho tôi 2 chắt - Danil, học sinh lớp 6 và Timofei, vừa đi học năm 2006.

HẾT