Nhân cách là hệ thống những phẩm giá của một người được đánh giá từ mối quan hệ qua lại của người đó với những người khác, với tập thể, với xã hội và cả với thế giới tự nhiên xung quanh trong mọi cái nhìn xuyên suốt quá khứ, hiện tại và tương lai. Nhân cách là một thứ giá trị được xây dựng và hình thành trong tòan bộ thời gian con người tồn tại trong xã hội, nó đặc trưng cho mỗi con người, thể hiện những phẩm chất bên trong con người nhưng lại mang tính xã hội sâu sắc.

Những tiền đề của nhân cách:

1)Tiền đề vật chất:

-         trước hết nhân cách phải dựa trên cơ sở sinh học, tức là một con người phát triển đầy đủ, không bị khiếm khuyết về cơ thể, giác quan và tư duy, song đây chỉ là điều kiện cần, bởi vì nhân cách không phải là yếu tố có sẵn trong cấu trúc cơ thể rồi lớn dần lên về lượng theo thời gian và không gian mà nó được hình thành dần cùng với sự phát triển của cá nhân và sự quy định của môi trường xã hội.

-         tiền đề vật chất đóng vai trò điều kiện đủ là môi trường xã hội, đó là gia đình và xã hội với những truyền thống, những giá trị vật chất và tinh thần.

-         tuy nhiên, mối quan hệ giữa nhân cách và môi trường xã hội không phải làm một chiều mà là quan hệ biện chứng: mỗi cá nhân, một mặt, tiếp nhận sự tác động của môi trường xã hội một cách tích cực, có cải biến lọc bỏ, kế thừa để biến thành cái bên trong của mình, mặt khác thông qua hoạt động của mỗi cá nhân lại tác động trở lại môi trường xã hội.

-         sự hình thành nhân cách của con người mới xã hội chủ nghĩa cũng không nằm ngoài những tiền đề trên, nhưng trên mỗi yếu tố đó có sự khác nhau về chất so với các xã hội có giai cấp trong lịch sử.

2)Tiền đề tư tưởng và giáo dục: Nòng cốt của tiền đề tư tưởng là chủ nghĩa M-L và tư tưởng HCM, đó là những lý luận và tư tưởng vừa có tính khoa học vừa có tính cách mạng, vừa thấm nhuần chủ nghĩa nhân văn cao cả: “ Tất cả do con người, tất  cả vì con người” với lý tưởng tối cao là con người giải phóng, con người tự do, phát triển toàn diện.

Sự hình thành nhân cách nói chung và nhân cách XNCN nói riêng diễn ra cả đời người, trong đó giáo dục, tự giáo dục, tự rèn luyện trong đó tự giáo dục có vai trò đặc biệt quan trọng nhất là với lứa tuổi trẻ. Vì giáo dục theo nghĩa chung nhất là hoạt động có định hướng của con người nhằm hình thành và phát triển nhân cách nhanh hơn.

Nhân cách của mổi cá nhân không phải hình thành một lúc, một lần mà diễn ra theo quá trình suốt cả đời người. đương nhiên trong quá trình đó có những thời kì quan trọng hơn. Quá trình hình thành nhân cách con người XNCN nói chung và ở VN nói riêng cũng không nằm ngoài quy luật đó.

-         Trước hết phải từng bước tạo lập những tiền đề cho sự hình thành nhân cách XHCNVN: tiền đề vật chất là nền kinh tế thị trường theo định hướng XHCN, tiền đề tư tưởng là chủ nghĩa M_L, tư tưởng HCM và tiền đề giáo dục là cải cách hệ thống giáo dục Quốc dân nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài.

-         Mô hình nhân cách con người mới XHCNVN là “Mô hình động” trong thời kì quá độ hiện nay, mô hình đó là:

+ Tự giác nâng cao trình độ lý luận M_L để hình thành thê giới quan khoa học và phương pháp luận biện chứng

+ Hăng say học tập, nâng cao trình độ văn hóa, chuyên môn để có năng lực thực sự trong công việc, để có sáng kiến, cải tiến công tác đưa đến năng suất, hiệu quả cao.

+ không ngừng nâng cao đạo đức, lối sống trên cơ sở những chuẩn mực giá trị mới đã và đang hình thành trong XH.