I.TÌM HIỂU CHUNG:

1.Tác giả:-Hoàng Phủ Ngọc

Tường

2.Tác phẩm "Ai đã đặt tên cho

dòng sông ?":

Bài "Ai đặt tên cho dòng sông?" là một trong nhựng

bài bút ký đặc sắc của

HPNT. Bài bút ký có ba

phần:

+ Phần một nói về cảnh quan

thiên nhiên của sông Hương. +Phần hai và ba là phương

diện lịch sử và văn hóa của

sông Hương.

-Đoạn trích này nằm ở phần

một cộng với lời kết của toàn

tác phẩm. Tuy nhiên đoạn trích không chỉ đề cập tới

cảnh quan thiên nhiên sông

Hương xứ Huế mà còn thấy

được sự gắn bó với lịch sử và

văn hóa của cố đô Huế. Nó

tiêu biểu cho văn phong của HPNT.

-----------------------------------------

--------------------------------------

II.ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN:

1.Vẻ đẹp của sông Hương qua

cảnh sắc thiên nhiên: -Khác với nhiều con sông

"sông Hương là thuộc về

một thành phố duy nhất".

Nghĩa là sông Hương gắn

liền với Huế.Điểm nhìn nghệ

thuật của bài thơ là sông Hương.

+Sông Hương ở đầu nguồn

(thượng nguồn):Tác giả miêu

tả sông Hương ở đầu nguồn

với sức sống mãnh liệt, hoang

dại nhưng cũng dịu dàng và say đắm.--> "Rừng già đã hun

đúc cho nó một bản lĩnh gan

dạ, một tâm hồn tự do và

trong sáng". Dòng sông đã

được thổi bằng ngọn gió tâm

hồn dào dạt nhạy cảm, liên tưởng tự do để càng mạnh

mẽ hơn, đắm say hơn ở địa

phận thượng nguồn.

+ Sông Hương ở đồng bằng:

- Sông Hương được thay đổi

về tính cách: "Sông như chế ngự được bản năng của

người con gái" để "mang một

sắc đẹp dịu dàng và trí tuệ,

trở thành người mẹ phù sa

của một vùng văn hóa xứ sở"

- Sông Hương lại có vẻ đẹp trầm mặc chảy dưới chân

những rừng thông u tịch với

những lăng mộ âm u mà kiêu

hãnh của các vua chúa triều

Nguyễn.

-> Đó là vẻ đẹp mang màu sắc triết lí, cổ thi khi đi trong âm

hưởng ngân nga của tiếng

chuông chùa Thiên Mụ, có vẻ

đẹp "vui tươi" khi đi qua

những bãi bờ xanh biếc vùng

ngoại ô Kim Long, có vẻ đẹp "mơ màng trong sương khói"

khi nó rời xa thành phố để đi

qua những bờ tre, lũy trúc và

những hàng cau thôn Vĩ Dạ.

+ Đoạn tả sông Hương khi đi

qua thành phố đã gây được nhiều ấn tượng:

-Đấy là hình ảnh chiếc cầu bắc

qua dòng sông Hương:

"Chiếc cầu trắng in ngấn trên

nền trời, nhỏ nhắn như những

vành trăng non" -Nhà văn như thổi linh hồn

vào cảnh vật: "đường cong ấy

làm cho dòng sông như mềm

hẳn đi, như một tiếng vâng

không nói của tình yêu", "Tôi

nhớ sông Hương, quý điệu chảy lững lờ của nó khi ngang

qua thành phố".

-Dường như sông Hương

không muốn xa thành phố:

"Rồi như sực nhớ lại một

điều gì đó chưa kịp nói. Nó đột ngột đổi dòng rẽ ngặt

sang hướng Đông Tây để gặp

lại thành phố ở góc Bao Vinh...

khúc quanh này thật bất ngờ...

Đấy là nỗi vương vấn, cả một

chút lẳng lơ kín đáo của tình yêu".

+ Sông Hương trở lại "để nói

một lời thề trước khi về biển

cả".Tác giả liên hệ "Lời thề

ấy vang vọngkhắp khu vực

sông Hương thành giọng hò dân gian, ấy là tấm lòng

người dân Châu Hóa xưa mãi

mãi chung tình với quê hương

xứ sở".

2.Vẻ đẹp sông Hương được

khám phá dưới góc độ văn hóa:

+Tác giả cho có một dòng thi

ca về sông Hương.Đó là

dòng thơ không lặp lại mình:

- "Dòng sông trắng- lá cây

xanh"(Chơi xuân-Tản Đà) - "Như kiếm dựng trời xanh

"( Trường giang như kiếm

lập thanh thiên-Cao Bá Quát).

- "Con sông dùng dằng, con

sông không chảy

Sông chảy vào lòng nên Huế rất sâu"(Thơ của Thu Bồn)

+ Tác giả gắn sông Hương

với âm nhạc cổ điển Huế:

"Sông Hương đã trở thành

một người tài nữ đánh đàn

lúc đêm khuya...Quả đúng vậy, toàn bộ nền âm nhạc cổ điển

Huế đã được hình thành trên

mặt nước của dòng sông

này".

+ Tác giả tưởng tượng:

"trong một khoang thuyền nào đó, giữa tiếng nước rơi

bán âm của những mái chèo

khuya".Phải có độ nhạy cảm

về thẩm âm, hiểu biết về âm

nhạc của xứ Huế, tác giả mới

có sự liên tưởng này. + Với ngòi bút tài hoa cộng

với sự rung cảm mạnh mẽ,

HPNT nhớ tới Nguyễn Du;

"Nguyễn Du đã bao năm lênh

đênh trên quãng sông này với

một phiến trăng sầu.Và từ đó, những bản đàn đã đi suốt đời

Kiều".

3.Vẻ đẹp sông Hương gắn

liền với những sự kiện lịch

sử:

+ Tên của dòng sông Hương được ghi trong "Dư địa chí"

của Nguyễn Trãi; "Nó được

ghi là linh giang"

- Dòng sông ấy là điểm tựa,

bảo vệ biên cương thời kì Đại

Việt. - Thế kỉ XVIII, nó vẻ vang soi

bóng kinh thành Phú Xuân,

gắn liền với tên tuổi của

người anh hùng Nguyễn

Huệ.

- Nó đọng lại đến bầm da, tím máu "nó sống hết lịch sử

bi tráng của thế kỉ XIX".

- Nó đi vào thời đại của Cách

mạng tháng Tám bằng những

chiến công rung chuyển.

- Nó chứng kiến cuộc nổi dậy tổng tiến công tết Mậu Thân

1968. Sông Hương đã gắn liền

với lịch sử của Huế, của dân

tộc.

=>Bài bút ký kết thúc bằng

cách lí giải tên của dòng sông; sông Hương, sông

thơm. Cách lí giải bằng một

huyền thoại:

Người làng Thành Chung có

nghề trồng rau thơm. Ở đây

kể lại rằng vì yêu quí con sông xinh đẹp, nhân dân hai

bờ sông đã nấu nước của

trăm loài hoa đổ xuống dòng

sông cho làn nước thơm tho

mãi mãi.Huyền thoại ấy đã

trả lời câu hỏi : ai đã đặt tên cho dòng sông?

4.Nét đẹp của văn phong

HPNT:

+Tác giả đã soi bằng tâm hồn

mình và tình yêu quê hương

xứ sở vào sông Hương khiến đối tượng trở nên lung linh,

đa dạng như đời sống tâm

hồn con người.

+ Sự liên tưởng , tưởng

tượng phong phú cộng với sự

uyên bác về các phương diện địa lí, lịch sử, văn hóa, nghệ

thuật đã tạo nên áng văn đặc

sắc này.

+Ngôn ngữ phong phú, giàu

hình ảnh, bộc lộ cảm xúc, sử

dụng nhiều biện pháp tu từ như so sánh, ần dụ, nhân hóa.

+ Có sự kết hợp hài hòa giữa

cảm xúc và trí tuệ, vhủ quan

và khách quan. Chủ quan là sự

trải nghiệm của bản thân.

Khách quan là đối tượng miêu tả- dòng sông hương.

sưu tầm từ internet

Vẻ đẹp thiên nhiên:

* Từ thượng nguồn:

- Khi qua dãy Trường Sơn

hùng vĩ: + Sông Hương là bản tình ca

của rừng già; Rầm rộ và

mãnh liệt...Dịu dàng và say

đắm....

+ Sông Hương như một cô

gái Di-gan phóng khoáng man dại.

+ Rừng già đã hun đúc cho nó

1 bản tính gan dạ, 1 tâm hồn

tự do, phóng khoáng.

-> Vẻ đẹp của một sức sống

trẻ trung, mãnh liệt và hoang dại.

- Khi ra khỏi rừng già:

+ Đóng kín phần tâm hồn sâu

thẳm của mình ở cửa rừng...

+ Mang sắc đẹp dịu dàng và

trí tuệ, trở thành người mẹ phù sa của một vùng văn hoá

xứ sở.

-> Vẻ đẹp đầy bí ẩn, sâu thẳm

của dòng sông.

Tiểu kết:

Bằng óc quan sát tinh tế và trí tưởng tượng phong phú,

bằng việc sử dụng nghệ thuật

so sánh, nhân hoá tài hoa, táo

bạo, HPNT đã phát hiện và

khắc hoạ vẻ đẹp mạnh mẽ, trẻ

trung đầy cá tính của dòng sông, gợi lên ở người đọc

những liên tưởng kì thú, gợi

cảm, đầy sức hấp dẫn.

* Về châu thổ:

- Sông Hương trên đường

tìm đến Huế: + Chuyển dòng một cách liên

tục, uốn mình theo những

đường cong thật mềm, như

một cuộc tìm kiếm có ý thức.

+ Vẻ đẹp của dòng sông trở

nên biến ảo, đa dạng trong nhiều thời gian và không gian

khác nhau (dẫn chứng...). Vẻ

đẹp của Huế như trở thành

vẻ đẹp của sông Hương.

-> Sông Hương qua cái nhìn

đầy lãng mạn của HPNT như 1 cô gái dịu dàng mơ mộng

đang khao khát đi tìm thành

phố tình yêu của nó.

- Sông Hương gặp gỡ Huế:

+ Uốn 1 cánh cung rất nhẹ... >

Vẻ e lệ, ngượng ngùng khi gặp người trong mong đợi,

sự thuận tình mà không nói

ra.

+ Các nhánh sông toả đi khắp

thành phố như muốn ôm trọn

Huế vào lòng. Sông Hương và Huế hoà lẫn vào nhau.

+ Sông Hương giảm hẳn lưu

tốc, xuôi đi thực chậm (điệu

slow)... thực yên tĩnh như

niềm say mê, như khát vọng

được gắn bó, lưu lại mãi với mảnh đất nơi đây.

+ Liên tưởng với những

dòng sông khác > NIềm tự

hào của HPNT về dòng sông

quê hương.

>> Được nhìn từ góc độ tâm trạng, nên cuộc gặp gỡ của

Huế và Sông Hương như

cuộc hội ngộ của tình yêu với

nhiều cung bậc cảm xúc.

- Sông Hương tạm biệt Huế

để ra đi: + Rời khỏi kinh thành, sông

Hương ôm lấy đảo Cồn Huế,

lưu luyến ra đi...

+ Đột ngột rẽ ngoặt lại để

gặp thành phố yêu dấu một

lần cuối. >> Quyến luyến, ngập ngừng,

bịn rịn không nỡ rời xa.

Tiểu kết:

- Cách tiếp cận đối tượng

bằng nhiều ngành nghệ thuật

như hội họa, âm nhạc; NT nhân hóa, so sánh đầy mới lạ,

bất ngờ làm cho sông

Hương, xứ Huế trở nên có

linh hồn, có sự sống. Đó là

cuộc trở về, gặp gỡ của cô

gái si tình - sông Hương - đang say đắm trong tình yêu.

- Nhà văn: Tâm hồn đa cảm,

lãng mạn; cách viết tài hoa.

Vẻ đẹp văn hoá của dòng

sông:

- Dòng sông âm nhạc: + Là người tài nữ đánh đàn

lúc đêm khuya.

+ Là nơi sinh thành ra toàn

bộ nền âm nhạc có điểm của

Huế.

+ Là cảm hứng để Nguyễn Du viết lên khúc đàn của nàng

Kiều.

- Dòng sông thi ca:

+ Là vẻ đẹp mơ màng Dòng

sông trắng lá cây xanh trong

thơ Tản Đà. + Vẻ đẹp hùng tráng như

kiếm dựng trời xanh của Cao

Bá Quát.

+ Là nỗi quan hoài vạn cổ

trong thơ bà Huyện Thanh

Quan. + Là sức mạnh phục sinh tâm

hồn trong thơ Tố Hữu

> Sông Hương luôn đem đến

nguồn cảm hứng mới mẻ, bất

tận cho các nghệ sĩ.

- Dòng sông gắn với những phong tục, với vẻ đẹp tâm hồn

của người dân xứ Huế.

+ Màn sương khói trên sông

Hương là màu áo điền lục, 1

sắc áo cưới của các cô dâu trẻ

trong tiết sương giáng. + Vẻ trầm mặc sâu lắng của

sông Hương cũng như 1 nét

riêng trong vẻ đẹp tâm hồn

của người xứ Huế: rất dịu

dàng và rất trầm tư...

Tiểu kết: Với kiến thức uyên bác,

HPNT đã lí giải vẻ đẹp văn

hóa phong phú của sông

Hương, vẻ đẹp gắn liền với

xứ Huế, với con người

Huế. Sông Hương với lịch sử hào

hùng:

- Là 1 dòng sông anh hùng:

•Từ xa xưa:

•Thời trung đại:

•Thời chống Pháp: •Đi vào thời đại CMT8 với

những chiến công rung

chuyển.

•Thời chống Mĩ:

- Sông Hương cùng với thành

phố Huế cũng chịu nhiều đau thương mất mát.

Tiểu kết:

- Vừa là bản tình ca dịu dàng,

Sông Hương cũng là một bản

hùng ca gắn liền với lịch sử

oanh liệt của dân tộc. Kết luận chung:

- Bài kí lột tả được vẻ đẹp đa

dạng, phong phú của sông

Hương, cũng là của xứ Huế,

con người Huế.

- Tình yêu thiết tha, say đắm của tác giả đối với cảnh và

người nơi đây.

- Phong cách viết kí của

HPNT: Phóng túng, tài hoa,

giàu thông tin văn hoá, địa lí,

lịch sử ; giàu chất trữ tình lãng mạn.