an taon lao dong 2651991
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
1
chư¬ng 1
nh÷ng kh¸i niÖm chung vÒ khoa häc kü thuËt b¶o
hé lao ®éng
1.1. Môc ®Ých, ý nghÜa, tÝnh chÊt cña c«ng t¸c BHl®
1.1.1 Môc ®Ých cña c«ng t¸c BHL§
Lưu th«ng qua c¸c biÖn ph¸p vÒ khoa häc kü thuËt, tæ chøc, kinh tÕ, x· héi ®Ó lo¹i
trõ c¸c yÕu tè nguy hiÓm vư cã h¹i ®ưîc ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt; tõ ®ã c¶i
thiÖn ®iÒu kiÖn lao ®éng hoÆc t¹o ®iÒu kiÖn an toưn trong lao ®éng, ng¨n ngõa bÖnh nghÒ
nghiÖp, h¹n chÕ èm ®au lưm gi¶m sót søc khoÎ còng như nh÷ng thiÖt h¹i kh¸c ®èi víi
ngưêi lao ®éng; nh»m b¶o vÖ søc khoÎ, ®¶m b¶o an toưn vÒ tÝnh m¹ng ngưêi lao ®éng vư
c¬ së vËt chÊt, gãp phÇn b¶o vÖ vư ph¸t triÓn lùc lưîng s¶n xuÊt, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng.
1.1.2. ý nghÜa cña c«ng t¸c BHL§
B¶o hé lao ®éng (BHL§) trưíc hÕt lư ph¹m trï cña lao ®éng s¶n xuÊt, do yªu cÇu
cña s¶n xuÊt vư g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. B¶o hé lao ®éng mang l¹i niÒm vui, h¹nh
phóc cho mäi ngưêi nªn nã mang ý nghÜa nh©n ®¹o s©u s¾c. MÆt kh¸c, nhê ch¨m lo søc
khoÎ cña ngưêi lao ®éng mư c«ng t¸c BHL§ mang l¹i hiÖu qu¶ x· héi vư nh©n ®¹o rÊt
cao.
BHL§ lư mét chÝnh s¸ch lín cña §¶ng vư Như nưíc, lư nhiÖm vô quan träng
kh«ng thÓ thiÕu ®ưîc trong c¸c dù ¸n, thiÕt kÕ, ®iÒu hưnh vư triÓn khai s¶n xuÊt. BHL§
mang l¹i nh÷ng lîi Ých vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ vư x· héi. Lao ®éng t¹o ra cña c¶i vËt chÊt,
lưm cho x· héi tån t¹i vư ph¸t triÓn. BÊt cø dưíi chÕ ®é x· héi nưo, lao ®éng cña con
ngưêi còng lư yÕu tè quyÕt ®Þnh nhÊt. X©y dùng giưu cã, tù do, d©n chñ còng lư nhê
ngưêi lao ®éng. TrÝ thøc më mang còng nhê lao ®éng (lao ®éng trÝ ãc) v× vËy lao ®éng lư
®éng lùc chÝnh cña sù tiÕn bé loưi ngưêi .
ë nưíc ta, trưíc c¸ch m¹ng th¸ng T¸m, trong thêi kú kh¸ng chiÕn ë vïng t¹m
chiÕn cña Ph¸p vư ë miÒn Nam dưíi chÕ ®é thùc d©n míi cña Mü t×nh c¶nh ngưêi lao
®éng rÊt ®iªu ®øng, tai n¹n lao ®éng x¶y ra l¹i cưng nghiªm träng.
C¸c như lý luËn tư s¶n lËp luËn r»ng: “Tai n¹n lao ®éng trong s¶n xuÊt lư kh«ng
thÓ tr¸nh khái, khi n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng th× tai n¹n lao ®éng còng t¨ng lªn theo”. Hä
nªu lªn lý lÏ như vËy nh»m xoa dÞu sù ®Êu tranh cña giai cÊp c«ng nh©n vư che dÊu t×nh
tr¹ng s¶n xuÊt thiÕu c¸c biÖn ph¸p an toưn.
Thùc ra, sè tai n¹n x¶y ra hưng n¨m ë c¸c nưíc tư b¶n t¨ng lªn cã nh÷ng nguyªn
nh©n cña nã. Ch¼ng h¹n, c«ng nh©n ph¶i lưm viÖc víi cưêng ®é lao ®éng qu¸ cao, thêi
gian qu¸ dưi, thiÕt bÞ s¶n xuÊt thiÕu c¸c c¬ cÊu an toưn cÇn thiÕt. N¬i lưm viÖc kh«ng ®¶m
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
2
b¶o cã ®iÒu kiÖn vÖ sinh, chưa cã chÕ ®é båi dưìng thÝch ®¸ng ®èi víi ngưêi lao ®éng
v.v...
Dưíi chÕ ®é x· héi chñ nghÜa, khi ngưêi lao ®éng ®· ®ưîc hoưn toưn gi¶i phãng vư
trë thưnh ngưêi chñ x· héi, lao ®éng ®· trë thưnh vinh dù vư nghÜa vô thiªng liªng cña
con ngưêi. B¶o hé lao ®éng trë thưnh chÝnh s¸ch lín cña ®¶ng vư như nưíc. V.I. LªNin
viÕt: Sau nhiÒu thÕ kû ph¶i lao ®éng cho ngưêi kh¸c, ph¶i lao ®éng n« lÖ cho bän bãc
lét, lÇn ®Çu tiªn con ngưêi ®· cã thÓ lao ®éng cho m×nh vư cã thÓ dùa vưo tÊt c¶ c¸c thưnh
qu¶ cña kü thuËt vư cña v¨n ho¸ hiÖn ®¹i mư lưm viÖc. Dưíi chÕ ®é x· héi chñ nghÜa,
khoa häc kü thuËt ph¸t triÓn nhanh chãng lưm ®iÒu khiÓn lưm viÖc ®ưîc vÖ sinh, hưng
triÖu c«ng nh©n tho¸t khái c¶nh khãi, bôi vư biÕn ®æi c¸c xưëng bÈn thØu, h«i h¸m thưnh
nh÷ng phßng thÝ nghiÖm s¹ch sÏ, s¸ng sña, xøng ®¸ng víi con ngưêi.
ë nưíc ta, c«ng t¸c b¶o hé lao ®éng ®ưîc §¶ng vư Như nưíc ®Æc biÖt quan t©m.
Ngay trong thêi kú bÝ mËt, §¶ng ®· kªu gäi c«ng nh©n ®Êu tranh ®ßi ngưy lưm 8 giê,
ph¶n ®èi viÖc b¾t phô n÷ vư thiÕu nhi lưm viÖc qu¸ søc, ®ßi c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lưm viÖc.
Th¸ng 8 n¨m 1947, s¾c lÖnh sè 29 - SL ®ưîc ban hưnh trong lóc cuéc trưêng kú kh¸ng
chiÕn bưíc vưo giai ®o¹n gay go. §©y lư s¾c lÖnh ®Çu tiªn vÒ lao ®éng cña nưíc ViÖt
Nam D©n Chñ c«ng hoư, trong ®ã cã nhiÒu kho¶n vÒ b¶o hé lao ®éng. §iÒu 133 cña s¾c
lÖnh quy ®Þnh “C¸c xÝ nghiÖp ph¶i cã ®ñ phư¬ng tiÖn ®Ó b¶o an vư gi÷ g×n søc khoÎ cho
c«ng nh©n...”
§iÒu 140 quy ®Þnh: Nh÷ng n¬i lưm viÖc ph¶i réng r·i, tho¸ng khÝ vư cã ¸nh s¸ng
mÆt trêi. Nh÷ng n¬i lưm viÖc ph¶i c¸ch h¼n như tiªu, nh÷ng cèng r·nh, ®Ó tr¸nh mïi h«i
thèi, ®¶m b¶o vÖ sinh m«i trưêng lưm viÖc. Ngưy 22-5-1950, Như nưíc ®· ban hưnh s¾c
lÖnh sè 77/SL quy ®Þnh thêi gian lưm viÖc, nghÜ ng¬i vư tiÒn lư¬ng lưm thªm giê cho
c«ng nh©n.
Sau khi kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p th¾ng lîi, toưn d©n ta bưíc vưo thêi kú kh«i phôc
vư ph¸t triÓn kinh tÕ. Tõ mét nưíc n«ng nghiÖp l¹c hËu, sè lưîng c«ng nh©n Ýt ái, tiÕn
th¼ng lªn mét x· héi chñ nghÜa cã c«ng nghiÖp vư n«ng nghiÖp hiÖn ®¹i, viÖc ®ưo t¹o
mét ®éi ngò c«ng nh©n ®«ng ®¶o lư mét nhiÖm vô cÊp b¸ch. Trong t×nh h×nh ®ã, c«ng t¸c
b¶o hé lao ®éng l¹i trë nªn cùc kú quan träng.
Héi nghÞ ban chÊp hưnh Trung ư¬ng §¶ng lÇn thø 14 (§¹i héi III) ®· v¹ch râ: Ph¶i
hÕt søc quan t©m ®Õn viÖc ®¶m b¶o an toưn lao ®éng, c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lao ®éng, ch¨m
lo søc khoÎ cña c«ng nh©n. TÝch cùc thùc hiÖn mäi biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó b¶o hé lao
®éng cho c«ng nh©n.
ChØ thÞ 132-CT ngưy 13-3-1959 cña Ban BÝ Thư Trung ư¬ng §¶ng cã ®o¹n viÕt: “
C«ng t¸c b¶o vÖ lao ®éng phôc vô trùc tiÕp cho s¶n xuÊt vư kh«ng thÓ t¸ch rêi s¶n xuÊt.
B¶o vÖ tèt søc lao ®éng cña ngưêi s¶n xuÊt lư mét yÕu tè quan träng ®Ó ®Èy m¹nh s¶n
xuÊt ph¸t triÓn, xem nhÑ b¶o ®¶m an toưn lao ®éng lư biÓu hiÖn thiÕu quan ®iÓm quÇn
chóng trong s¶n xuÊt ”.
Trong nh÷ng n¨m chiÕn tranh ph¸ ho¹i cña ®Õ quèc Mü, ta vÉn triÓn khai c«ng t¸c
nghiªn cøu khoa häc vÒ b¶o hé lao ®éng. Bé phËn nghiªn cøu vÖ sinh lao ®éng vư bÖnh
nghÒ nghiÖp cña ViÖn vÖ sinh dÞch tÔ ®ưîc thưnh lËp vư tõ n¨m 1961 ®Õn nay ®· hoưn
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
3
thưnh nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu, phôc vô c«ng nghiÖp cã gi¸ trÞ. N¨m 1971, ViÖn
nghiªn cøu khoa häc kü thuËt b¶o hé lao ®éng trùc thuéc Tæng C«ng §oưn ViÖt Nam ®·
®ưîc thưnh lËp vư ®ang ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. M«n häc “ B¶o hé lao ®éng ” ®· ®ưîc c¸c
trưêng §¹i häc, trung häc chuyªn nghiÖp vư c¸c trưêng d¹y nghÒ ®ưa vưo chư¬ng tr×nh
gi¶ng d¹y chÝnh khãa.
Ngưy nay, c«ng t¸c b¶o hé ®· ®ưîc n©ng lªn mét tÇm cao míi. Hưng tuÇn c«ng
nh©n chØ ph¶i lưm viÖc 5 ngưy, c¸c c«ng xưëng, xÝ nghiÖp ph¶i ®ưîc kiÓm tra c«ng t¸c
b¶o an ®Þnh kú vư chÆt chÎ. Tæng c«ng ®oưn ViÖt nam cã c¸c ph©n viÖn BHL§ ®ãng ë
c¸c MiÒn ®Ó kiÓm tra vư ®«n ®èc viÖc thùc hiªn c«ng t¸c b¶o an.
1.1.3. TÝnh chÊt cña c«ng t¸c b¶o hé lao ®éng
BHL§ Cã 3 tÝnh chÊt chñ yÕu lư: Ph¸p lý, Khoa häc kü thuËt vư tÝnh quÇn chóng.
a/ BHL§ mang tÝnh chÊt ph¸p lý
Nh÷ng quy ®Þnh vư néi dung vÒ BHL§ ®ưîc thÓ chÕ ho¸ chóng thưnh nh÷ng luËt
lÖ, chÕ ®é chÝnh s¸ch, tiªu chuÈn vư ®ưîc hưíng dÉn cho mäi cÊp mäi ngưnh mäi tæ chøc
vư c¸ nh©n nghiªm chØnh thùc hiÖn. Nh÷ng chÝnh s¸ch, chÕ ®é, quy ph¹m, tiªu chuÈn,
®ưîc ban hưnh trong c«ng t¸c b¶o hé lao ®éng lư luËt ph¸p cña Như nưíc. XuÊt ph¸t tõ
quan ®iÓm: Con ngưêi lư vèn quý nhÊt, nªn luËt ph¸p vÒ b¶o hé lao ®éng ®ưîc nghiªn
cøu, x©y dùng nh»m b¶o vÖ con ngưêi trong s¶n xuÊt, mäi c¬ së kinh tÕ vư mäi ngưêi
tham gia lao ®éng ph¶i cã tr¸ch nhiÖm tham gia nghiªn cøu, vư thùc hiÖn. §ã lư tÝnh
ph¸p lý cña c«ng t¸c b¶o hé lao ®éng .
b/ BHL§ mang tÝnh KHKT
Mäi ho¹t ®éng cña BHL§ nh»m lo¹i trõ c¸c yÕu tè nguy hiÓm, cã h¹i, phßng vư
chèng tai n¹n, c¸c bÖnh nghÒ nghiÖp... ®Òu xuÊt ph¸t tõ nh÷ng c¬ së cña KHKT. C¸c
ho¹t ®éng ®iÒu tra kh¶o s¸t ph©n tÝch ®iÒu kiÖn lao ®éng, ®¸nh gi¸ ¶nh hưëng cña c¸c
yÕu tè ®éc h¹i ®Õn con ngưêi ®Ó ®Ò ra c¸c gi¶i ph¸p chèng « nhiÔm, gi¶i ph¸p ®¶m b¶o
an toưn ®Òu lư nh÷ng ho¹t ®éng khoa häc kü thuËt.
HiÖn nay, viÖc vËn dông c¸c thưnh tùu khoa häc kü thuËt míi vưo c«ng t¸c b¶o hé
lao ®éng ngưy cưng phæ biÕn. Trong qu¸ tr×nh kiÓm tra mèi hưn b»ng tia gamma (γ), nÕu
kh«ng hiÓu biÕt vÒ tÝnh chÊt vư t¸c dông cña c¸c tia phãng x¹ th× kh«ng thÓ cã biÖn ph¸p
phßng tr¸nh cã hiÖu qu¶. Nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p an toưn khi sö dông cÇn trôc, kh«ng
thÓ chØ cã hiÓu biÕt vÒ c¬ häc, søc bÒn vËt liÖu mư cßn nhiÒu vÊn ®Ò kh¸c như sù c©n
b»ng cña cÇn cÈu, tÇm víi, ®iÒu khiÓn ®iÖn, tèc ®é n©ng chuyªn v.v...
Muèn biÕn ®iÒu kiÖn lao ®éng cùc nhäc thưnh ®iÒu kiÖn lưm viÖc tho¶i m¸i, muèn
lo¹i trõ vÜnh viÔn tai n¹n lao ®éng trong s¶n xuÊt, ph¶i gi¶i quyÕt nhiÒu vÊn ®Ò tæng hîp
phøc t¹p kh«ng nh÷ng ph¶i cã hiÓu biÕt vÒ kü thuËt chiÕu s¸ng, kü thuËt th«ng giã, c¬
khÝ ho¸, tù ®éng ho¸ v.v... mư cßn cÇn cã c¸c kiÕn thøc vÒ t©m lý lao ®éng, thÈm mü
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
4
c«ng nghiÖp, x· héi häc lao ®éng v.v...V× vËy c«ng t¸c b¶o hé lao ®éng mang tÝnh chÊt
khoa häc kü thuËt tæng hîp.
c/ BHL§ mang tÝnh quÇn chóng
TÊt c¶ mäi ngưêi tõ ngưêi sö dông lao ®éng ®Õn ngưêi lao ®éng ®Òu lư ®èi tưîng
cÇn ®ưîc b¶o vÖ. §ång thêi hä còng lư chñ thÓ ph¶i tham gia vưo c«ng t¸c BHL§ ®Ó b¶o
vÖ m×nh vư b¶o vÖ ngưêi kh¸c.
B¶o hé lao ®éng cã liªn quan ®Õn tÊt c¶ mäi ngưêi, tham gia s¶n xuÊt, c«ng nh©n
lư nh÷ng ngưêi thưêng xuyªn tiÕp xóc víi m¸y mãc, trùc tiÕp thùc hiÖn c¸c qui tr×nh
c«ng nghÖ v.v... Do ®ã hä cã nhiÒu kh¶ n¨ng ph¸t hiÖn nh÷ng s¬ hë trong c«ng t¸c b¶o
hé lao ®éng, ®ãng gãp x©y dùng, c¸c biÖn ph¸p vÒ kü thuËt an toưn, tham gia ý kiÕn vÒ
mÉu mùc, quy c¸ch dông cô phßng hé, quÇn ¸o lưm viÖc v.v... mư cßn cÇn cã c¸c kiÕn
thøc vÒ t©m lÝ lao ®éng, thÉm mÜ c«ng nghiÖp, x· héi häc lao ®éng.
MÆt kh¸c dï c¸c qui tr×nh, quy ph¹m an toưn ®ưîc ®Ò ra tØ mØ ®Õn ®©u, nhưng c«ng
nh©n chưa ®ưîc häc tËp, chưa ®ưîc thÊm nhuÇn, chưa thÊy râ ý nghÜa vư tÇm quan träng
cña nã th× rÊt dÔ vi ph¹m.
Muèn lưm tèt c«ng t¸c b¶o hé lao ®éng, ph¶i vËn ®éng ®ưîc ®«ng ®¶o mäi ngưêi
tham gia. Cho nªn BHL§ chØ cã kÕt qu¶ khi ®ưîc mäi cÊp, mäi ngưnh, quan t©m, ®ưîc
mäi ngưêi lao ®éng tÝch cùc tham gia vư tù gi¸c thùc hiÖn c¸c luËt lÖ, chÕ ®é tiªu chuÈn,
biÖn ph¸p ®Ó c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lưm viÖc, phßng chèng tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ
nghiÖp.
BHL§ lư ho¹t ®éng hưíng vÒ c¬ së s¶n xuÊt vư con ngưêi vư trưíc hÕt lư ngưêi
trùc tiÕp lao ®éng. Nã liªn quan víi quÇn chóng lao ®éng, b¶o vÖ quyÒn lîi vư h¹nh phóc
cho mäi ngưêi, mäi như, cho toưn x· héi. V× thÕ BHL§ lu«n mang tÝnh quÇn chóng s©u
réng.
Tãm l¹i: Ba tÝnh chÊt trªn ®©y cña c«ng t¸c b¶o hé lao ®éng: tÝnh ph¸p lý, tÝnh
khoa häc kü thuËt vư tÝnh quÇn chóng cã liªn quan mËt thiÕt víi nhau vư hç trî lÉn nhau.
1.1.4. Thùc tr¹ng c«ng t¸c BHL§ ë nưíc ta hiÖn nay
§¶ng vư Như nưíc ta ®· cã nhiÒu chØ thÞ, nghÞ quyÕt, hưíng dÉn vÒ c«ng t¸c
BHL§. C¸c ngưnh chøc n¨ng cña như nưíc (Lao ®éng vư TBXH, YtÕ, tæng liªn ®oưn
L§VN, ... ) ®· cã nhiÒu cè g¾ng trong c«ng t¸c BHL§. Tuy nhiªn nhiªn c¬ quan, doanh
nghiÖp chưa nhËn thøc mét c¸ch nghiªm tóc c«ng t¸c BHL§; coi nhÑ hay thËm chÝ v«
tr¸ch nhiÖm víi c«ng t¸c BHL§.
HÖ thèng tæ chøc qu¶n lý vÒ BHL§ tõ trung ư¬ng ®Õn ®Þa phư¬ng chưa ®ưîc cñng
cè. C¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ BHL§ chưa ®ưîc hoưn chØnh, viÖc thùc hiÖn chưa nghiªm
chØnh. §iÒu kiÖn lưm viÖc cßn nhiÒu nguy c¬ ®e do¹ vÒ an toưn lao ®éng; ®iÒu kiÖn vÖ
sinh lao ®éng bÞ xuèng cÊp nghiªm träng.
T×nh h×nh tai n¹n lao ®éng vư bÖnh nghÒ nghiÖp cßn lư th¸ch thøc lín ®èi víi nưíc
ta.
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
5
1.2. Nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ BHL§
1.2.1. §iÒu kiÖn lao ®éng
Lư tËp hîp tæng thÓ c¸c yÕu tè tù nhiªn, kü thuËt, kinh tÕ x· héi ®ưîc biÓu hiÖn
th«ng qua c¸c c«ng cô vư phư¬ng tiÖn lao ®éng, ®èi tưîng lao ®éng, qu¸ tr×nh c«ng nghÖ,
m«i trưêng lao ®éng, vư sù s¾p xÕp bè trÝ còng như c¸c t¸c ®éng qua l¹i cña chóng trong
mèi quan hÖ víi con ngưêi t¹o nªn nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh cho con ngưêi trong qu¸
tr×nh lao ®éng. §iÒu kiÖn lao ®éng cã ¶nh hưëng ®Õn søc khoÎ vư tÝnh m¹ng con ngưêi.
§iÒu kiÖn lao ®éng nªn xÐt c¶ vÒ hai mÆt: c«ng cô lao ®éng vư phư¬ng tiÖn lao
®éng. Nh÷ng c«ng cô vư phư¬ng tiÖn ®ã cã tiÖn nghi, thuËn lîi hay g©y khã kh¨n nguy
hiÓm cho ngưêi lao ®éng, ®èi tưîng lao ®éng còng ¶nh hưëng ®Õn ngưêi lao ®éng rÊt ®a
d¹ng như dßng ®iÖn, chÊt næ, phãng x¹, ...
Nh÷ng ¶nh hưëng ®ã cßn phô thuéc quy tr×nh c«ng nghÖ, tr×nh ®é s¶n xuÊt (th«
s¬ hay hiÖn ®¹i, l¹c hËu hay tiªn tiÕn), m«i trưêng lao ®éng rÊt ®a d¹ng , cã nhiÒu yÕu tè
tiÖn nghi, thuËn lîi hay nghưîc l¹i rÊt kh¾c nghiÖt, ®éc h¹i, ®Òu t¸c ®éng lín ®Õn søc
khoÎ cña ngưêi lao ®éng.
1.2.2. Kh¸i niÖm vÒ vïng nguy hiÓm
Lư kho¶ng kh«ng gian trong ®ã c¸c nh©n tè nguy hiÓm cã ¶nh hưëng trùc tiÕp hay
lu«n ®e do¹ ®èi víi sù sèng vư søc khoÎ cña ngưêi lao ®éng.
Vïng nguy hiÓm cã thÓ lư:
• Ph¹m vi ho¹t ®éng cña c¸c c¬ cÊu truyÒn ®éng: Bé truyÒn b¸nh r¨ng, m©m cÆp, ...
• Ph¹m vi chuyÓn ®éng cña c¸c bé phËn m¸y như ®Çu bưo (theo phư¬ng ngang), ®Çu
m¸y bóa (theo phư¬ng th¼ng ®øng) v.v...
• Ph¹m vi ho¹t ®éng cña c¸c bé phËn quay, b¸n kÝnh quay ®¸nh bóa khi rÌn , ...
• Ph¹m vi mư c¸c vËt gia c«ng, phoi, bét ®¸ mưi v.v... cã thÓ v¨ng ra, ph¹m vi mư c¸c
ngän l÷a hưn, giät kim lo¹i láng b¾n toÐ v.v...
• Ph¹m vi mư cÇn cÈu ®ang ho¹t ®éng, xe, cÇu trôc chuyÓn ®éng qua l¹i...
• Khu vùc ®iÖn cao thÕ, c¸c thiÕt bÞ ®iÖn. Khu vùc cã vËt dÔ ch¸y, næ v.v...
1.2.3. C¸c yÕu tè nguy hiÓm vư cã h¹i
Trong mét ®iÒu kiÖn lao ®éng cñ thÓ, bao giê còng xuÊt hiÖn cac yÕu tè vËt chÊt cã
¶nh hưëng xÊu, nguy hiÓm, cã nguy c¬ g©y tai n¹n hoÆc bÖnh nghÒ nghiÖp cho ngưêi lao
®éng, ta gäi ®ã lư c¸c yÕu tè nguy hiÓm vư cã h¹i. Cñ thÓ lư:
• C¸c yÕu tè vËt lý như nhiÖt ®é, ®é Èm, tiÕng ån, rung ®éng, c¸c bøc x¹ cã h¹i, bôi.
• C¸c yÕu tè ho¸ häc như ho¸ chÊt ®éc, c¸c lo¹i h¬i, khÝ, bôi ®éc, c¸c chÊt phãng x¹.
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
6
• C¸c yÕu tè sinh vËt, vi sinh vËt như c¸c lo¹i vi khuÈn, siªu vi khuÈn, ký sinh trïng,
c«n trïng, r¾n.
• C¸c yÕu tè bÊt lîi vÒ tư thÕ lao ®éng, kh«ng tiÖn nghi do kh«ng gian chç lưm viÖc,
như xưëng chËt hÑp, mÊt vÖ sinh.
• C¸c yÕu tè t©m lý kh«ng thuËt lîi... ®Òu lư nh÷ng yÕu tè nguy hiÓm vư cã h¹i.
1.2.4. Tai n¹n lao ®éng
Tai n¹n lao ®éng lư tai n¹n kh«ng may x¶y ra trong qu¸ tr×nh lao ®éng, g¾n liÒn
víi viÖc thùc hiÖn c«ng viÖc hoÆc nhiÖm vô lao ®éng lưm tæn thư¬ng, lưm ¶nh hưëng søc
khoÎ, lưm gi¶m kh¶ n¨ng lao ®éng hay lưm chÕt ngưêi.
Tai n¹n lao ®éng cßn ®ưîc ph©n ra: chÊn thư¬ng, nhiÓm ®éc nghÒ nghiÖp vư bÖnh
nghÒ nghiÖp
• ChÊn thư¬ng: lư tai n¹n mư kÕt qu¶ g©y nªn nh÷ng vÕt thư¬ng hay huû ho¹i mét
phÇn c¬ thÓ ngưêi lao ®éng, lưm tæn thư¬ng t¹m thêi hay mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng vÜnh
viÔn hay thËm chÝ g©y tö vong. ChÊn thư¬ng cã t¸c dông ®ét ngét.
• NhiÓm ®éc nghÒ nghiÖp: lư sù huû ho¹i søc khoÎ do t¸c dông cña c¸c chÊt ®éc x©m
nhËp vưo c¬ thÓ ngư¬× lao ®éng tr¬ng ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt
• BÖnh nghÒ nghiÖp: lư sù lưm suy yÕu dÇn dÇn søc khoÎ hay lưm ¶nh hưëng ®Õn kh¶
n¨ng lưm viÖc vư sinh ho¹t cña ngưêi lao ®éng do kÕt qu¶ t¸c dông cña nh÷ng ®iÒu
kiÖn lưm viÖc bÊt lîi (tiÕng ån, rung,...) hoÆc do thưêng xuyªn tiÕp xóc víi c¸c chÊt
®éc h¹i như s¬n, bôi ,... BÖnh nghÒ nghiÖp cã ¶nh hưëng lưm suy yÕu søc khoÎ mét
c¸ch dÇn dÇn vư l©u dưi.
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
7
1.3. Nh÷ng néi dung chñ yÕu cña khoa häc kü
thuËt b¶o hé lao ®éng
1.3.1. Néi dung khoa häc kü thuËt
Néi dung khoa häc kü thuËt chiÕm mét vÞ trÝ rÊt quan träng, lư phÇn cèt lâi ®Ó lo¹i
trõ c¸c yÕu tè nguy hiÓm vư cã h¹i, c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lao ®éng.
Khoa häc kü thuËt b¶o hé lao ®éng lư lÖnh vùc khoa häc rÊt tæng hîp vư liªn
ngưnh, ®ưîc h×nh thưnh vư ph¸t triÓn trªn c¬ së kÕt hîp vư sö dông thưnh tùu cña nhiÒu
ngưnh khoa häc kh¸c nhau, tõ khoa häc tù nhiªn (như to¸n, vËt lý, ho¸ häc, sinh häc ...)
®Õn khoa häc kü thuËt chuyªn ngưnh vư cßn liªn quan ®Õn c¸c ngưnh kinh tÕ, x· héi, t©m
lý häc ...Nh÷ng néi dung nghiªn cøu chÝnh cña Khoa häc b¶o hé lao ®éng bao gåm
nh÷ng vÊn ®Ò:
a/ Khoa häc vÖ sinh lao ®éng
M«i trưêng xung quanh ¶nh hưëng ®Õn ®iÒu kiÖn lao ®éng, vư do ®ã ¶nh hưëng
®Õn con ngưêi, dông cô, m¸y mãc thiÕt bÞ, ¶nh hưëng nưy cßn cã kh¶ n¨ng lan truyÒn
trong mét ph¹m vi nhÊt ®Þnh. Sù chÞu ®ùng qu¸ t¶i (®iÒu kiÖn dÉn ®Õn nguyªn nh©n g©y
bÖnh) dÉn ®Õn kh¶ n¨ng sinh ra bÖnh nghÒ nghiÖp. §Ó phßng bÖnh nghÒ nghiÖp còng như
t¹o ra ®iÒu kiÖn tèi ưu cho søc khoÎ vư t×nh tr¹ng lưnh m¹nh cho ngưêi lao ®éng chÝnh lư
môc ®Ých cña vÖ sinh lao ®éng.
C¸c yÕu tè t¸c ®éng xÊu ®Õn hÖ thèng lao ®éng cÇn ®ưîc phat hiÖn vư tèi ưu ho¸.
Môc ®Ých nưy kh«ng chØ nh»m ®¶m b¶o vÒ søc khoÎ vư an toưn lao ®éng, ®ång thêi t¹o
nªn nh÷ng c¬ së cho viÖc lưm gi¶m sù c¨ng th¼ng trong lao ®éng, n©ng cao n¨ng suÊt,
hiÖu qu¶ kinh tÕ, ®iÒu chØnh nh÷ng ho¹t ®éng cña con ngưêi mét c¸ch thÝch hîp.
Víi ý nghÜa ®ã th× ®iÒu kiÖn m«i trưêng lao ®éng lư ®iÒu kiÖn xung quanh cña hÖ
thèng lao ®éng còng như lư thưnh phÇn cña hÖ thèng. Thuéc thưnh phÇn cña hÖ thèng lư
nh÷ng ®iÒu kiÖn vÒ kh«ng gian, tæ chøc, trao ®æi còng như x· héi.
- C¸c yÕu tè cña m«i trưêng lao ®éng: ®ưîc ®Æc trưng bëi c¸c ®iÒu kiÖn xung quanh vÒ
vËt lý, ho¸ häc, vi sinh vËt (như c¸c tia bøc x¹, rung ®éng, bôi ...). Chóng ®ưîc ®¸nh gi¸
dùa trªn c¬ së:
+ Kh¶ n¨ng lan truyÒn cña c¸c yÕu tè m«i trưêng lao ®éng tõ nguån.
+ Sù lan truyÒn cña c¸c yÕu tè nưy th«ng qua con ngưêi ë vÞ trÝ lao ®éng.
Nguån truyÒn Phư¬ng tiÖn b¶o vÖ N¬i t¸c ®éng
(chç lưm viÖc)
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
8
Môc ®Ých chñ yÕu cña viÖc ®¸nh gi¸ c¸c ®iÒu kiÖn xung quanh lư:
• §¶m b¶o søc khoÎ vư an toưn lao ®éng.
• Tr¸nh c¨ng th¼ng trong lao ®éng, t¹o kh¶ n¨ng hoưn thưnh c«ng viÖc.
• §¶m b¶o chøc n¨ng c¸c trang thiÕt bÞ ho¹t ®éng tèt.
• T¹o høng thó trong lao ®éng.
- T¸c ®éng chñ yÕu cña c¸c yÕu tè m«i trưêng lao ®éng ®Õn con ngưêi: lư c¸c yÕu tè
m«i trưêng lao ®éng vÒ vËt lý, ho¸ häc, sinh häc ¶nh hưëng ®Õn con ngưêi. T×nh tr¹ng
sinh lý cña c¬ thÓ còng chÞu t¸c ®éng vư ph¶i ®ưîc ®iÒu chØnh thÝch hîp, xÐt c¶ hai mÆt
t©m lý vư sinh lý.
T¸c ®éng cña n¨ng suÊt lao ®éng còng ¶nh hưëng trùc tiÕp vÒ mÆt t©m lý ®èi víi
ngưêi lao ®éng. V× vËy khi nãi ®Õn c¸c yÕu tè ¶nh hưëng cña m«i trưêng lao ®éng, ph¶i
xÐt c· c¸c yÕu tè tiªu cùc như tæn thư¬ng, g©y nhiÔu ... vư c¸c yÕu tè tÝch cùc như yÕu tè
sö dông.
Mét ®iÒu cÇn chó ý lư sù nhËn biÕt møc ®é t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè kh¸c nhau ®èi
víi ngưêi lao ®éng ®Ó cã c¸c biÖn ph¸p xö lý thÝch hîp.
- C¬ së vÒ c¸c h×nh thøc vÖ sinh lao ®éng: C¸c h×nh thøc cña c¸c yÕu tè ¶nh hưëng cña
m«i trưêng lao ®éng lư nh÷ng ®iÒu kiÖn ë chç lưm viÖc (Trong như m¸y hay v¨n phßng
...), tr¹ng th¸i lao ®éng (lưm viÖc ca ngưy hay ca ®ªm ...), yªu cÇu cña nhiÖm vô ®ưîc
giao (l¾p r¸p, söa ch÷a, gia c«ng c¬ hay thiÕt kÕ, lËp chư¬ng tr×nh ...) vư c¸c phư¬ng tiÖn
lao ®éng, vËt liÖu. Phư¬ng thøc hưnh ®éng cÇn chó ý ®Õn c¸c vÊn ®Ò sau:
• X¸c ®Þnh ®óng c¸c biÖn ph¸p vÒ thiÕt kÕ c«ng nghÖ, tæ chøc vư chèng l¹i sù lan truyÒn
c¸c yÕu tè ¶nh hưëng cña m«i trưêng lao ®éng (BiÖn ph¸p ưu tiªn).
• BiÖn ph¸p chèng sù x©m nhËp ¶nh hưëng xÊu cña m«i trưêng lao ®éng ®Õn chç lưm
viÖc, chèng lan to¶ (BiÖn ph¸p thø hai).
• H×nh thøc lao ®éng còng như tæ chøc lao ®éng.
• BiÖn ph¸p tèi ưu lưm gi¶m sù c¨ng th¼ng trong lao ®éng (Th«ng qua t¸c ®éng ®èi
kh¸ng).
• C¸c biÖn ph¸p c¸ nh©n (B¶o vÖ ®ưêng h« hÊp, tai ...).
b/ C¬ së kü thuËt an toưn
Kü thuËt an toưn lư hÖ thèng c¸c biÖn ph¸p, phư¬ng tiÖn, tæ chøc vư kü thuËt nh»m
phßng ngõa sù t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè nguy hiÓm g©y chÊn thư¬ng s¶n xuÊt ®èi víi
ngưêi lao ®éng.
Ph©n tÝch t¸c ®éng: lư phư¬ng ph¸p m« t¶ vư ®¸nh gi¸ nh÷ng sù cè kh«ng mong
muèn x¶y ra. VÝ dô: tai n¹n lao ®éng, tai n¹n trªn ®ưêng ®i lưm, bÑnh nghÒ nghiÖp, næ
v.v...
Nh÷ng tiªu chuÈn ®Æc trưng cho tai n¹n lao ®éng lư:
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
9
• Sù cè g©y tæn thư¬ng vư t¸c ®éng tõ bªn ngoưi.
• Sù cè ®ét ngét.
• Sù cè kh«ng b×nh thưêng.
• Ho¹t ®éng an toưn
Ph©n tÝch t×nh tr¹ng: lư phư¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ chung t×nh tr¹ng an toưn vư kü
thuËt an toưn cña hÖ thèng lao ®éng. ë ®©y cÇn quan t©m lư kh¶ n¨ng xuÊt hiÖn nh÷ng tæn
thư¬ng. Ph©n tÝch chÝnh x¸c nh÷ng kh¶ n¨ng dù phßng trªn c¬ së nh÷ng ®iÒu kiÖn lao
®éng vư nh÷ng gi¶ thiÕt kh¸c nhau.
c/ Khoa häc vÒ c¸c phư¬ng tiÖn b¶o vÖ ngưêi lao ®éng
Ngưnh khoa häc nưy cã nhiÖm vô nghiªn cøu, thiÕt kÕ, chÕ t¹o nh÷ng phư¬ng tiÖn
b¶o vÖ tËp thÓ hay c¸ nh©n ngưêi lao ®éng ®Ó sö dông trong s¶n xuÊt nhưm chèng l¹i
nh÷ng ¶nh hưëng cña c¸c yÕu tè nguy hiÓm vư cã h¹i, khi c¸c biÖn ph¸p vÒ mÆt kü thuËt
an toưn kh«ng thÓ lo¹i trõ ®ưîc chóng. Ngưy nay c¸c phư¬ng tiÖn b¶o vÖ c¸ nh©n như
mÆt n¹ phßng ®éc, kÝnh mưu chèng bøc x¹, quÇn ¸o chèng nãng, quÇn ¸o kh¸ng ¸p, c¸c
lo¹i bao tay, giưy, ñng c¸ch ®iÖn... lư nh÷ng phư¬ng tiÖn thiÕt yÕu trong lao ®éng.
d/ Ecg«n«mi víi an toưn søc khoÎ lao ®éng
Ecg«n«mi lư m«n khoa häc liªn ngưnh nghiªn cøu tæng hîp sù thÝch øng gi÷a c¸c
phư¬ng tiÖn kü thuËt vư m«i trưêng lao ®éng víi kh¶ n¨ng cña con ngưêi vÒ gi¶i phÈu,
t©m lý, sinh lý nh»m ®¶m b¶o cho lao ®éng cã hiÖu qu¶ nhÊt, ®ång thêi b¶o vÖ søc khoÎ,
an toưn cho con ngưêi.
Ecg«n«mi tËp trung vưo sù thÝch øng cña m¸y mãc, c«ng cô víi ngưêi ®iÒu khiÓn
nhê vưo viÖc thiÕt kÕ. TËp trung vưo sù thÝch nghi gi÷a ngưêi lao ®éng víi m¸y mãc nhê
sù tuyÓn chän vư huÊn luyÖn. TËp trung vưo viÖc tèi ưu ho¸ m«i trưêng xung quanh thÝch
hîp víi con ngưêi vư sù thÝch nghi cña con ngưêi víi ®iÒu kiÖn m«i trưêng.
Ngưêi lao ®éng ph¶i lưm viÖc trong tư thÕ gß bã, ngåi hoÆc ®øng trong thêi gian
dưi, thưêng bÞ ®au lưng, ®au cæ vư c¨ng th¼ng c¬ b¾p. HiÖn tưîng bÞ chãi lo¸ do chiÕu
s¸ng kh«ng tèt lưm gi¶m hiÖu qu¶ c«ng viÖc, g©y mÖt mái thÞ gi¸c vư thÇn kinh, t¹o nªn
t©m lý khã chÞu.
Sù kh¸c biÖt vÒ chñng téc vư nh©n chñng häc cÇn ®ưîc chu ý, khi nhËp khÈu hay
chuyÓn giao c«ng nghÖ cña nưíc ngoưi cã sù kh¸c biÖt vÒ cÊu tróc v¨n ho¸, x· héi, cã thÓ
dÉn ®Õn hËu qu¶ xÊu.
- Nh÷ng nguyªn t¾c Ecg«n«mi trong thiÕt kÕ hÖ thèng lao ®éng:
• C¬ së nh©n tr¾c häc, c¬ sinh, t©m sinh lý vư nh÷ng ®Æc tÝnh kh¸c cña ngưêi lao ®éng.
• C¬ së vÒ vÖ sinh lao ®éng, vÒ an toưn lao ®éng.
• C¸c yªu cÇu vÒ thÈm mü kü thuËt.
- ThiÕt kÕ kh«ng gian lưm viÖc vư phư¬ng tiÖn lao ®éng:
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
10
• ThÝch øng víi kÝch thưíc ngưêi ®iÒu khiÓn
• Phï hîp víi tư thÕ cña c¬ thÓ con ngưêi, lùc c¬ b¾p vư chuyÓn ®éng
• Cã c¸c tÝn hiÖu, c¬ cÊu ®iÒu khiÓn, th«ng tin ph¶n håi.
- ThiÕt kÕ m«i trưêng lao ®éng:
M«i trưêng lao ®éng cÇn ph¶i ®ưîc thiÕt kÕ vư b¶o ®¶m tr¸nh ®ưîc t¸c ®éng cã h¹i
cña c¸c yÕu tè v¹at lý, ho¸ häc, sinh häc vư ®¹t ®iÒu kiÖn tèi ưu cho ho¹t ®éng chøc n¨ng
cña con ngưêi.
- ThiÕt kÕ qu¸ tr×nh lao ®éng:
ThiÕt kÕ qu¸ tr×nh lao ®éng nh»m b¶o vÖ søc khoÎ an toưn cho ngưêi lao ®éng, t¹o
cho hä c¶m gi¸c dÓ chÞu, tho¶i m¸i vư dÓ dưng thùc hiÖn môc tiªu lao ®éng.
1.3.2. néi dung x©y dùng vư thùc hiÖn ph¸p luËt vÒ BHL§
ë mçi quèc gia c«ng t¸c BHL§ ®ưîc ®ưa ra mét luËt riªng hoÆc thưnh mét
chư¬ng vÒ BHL§ trong bé luËt lao ®éng, ë mét sè nưíc, ban hưnh mét v¨n b¶n dưíi luËt
như ph¸p lÖnh ®iÒu lÖ.
ë ViÖt nam qu¸ tr×nh x©y dùng vư ph¸t triÓn hÖ thèng luËt ph¸p chÕ ®é chÝnh s¸ch
BHL§ ®· ®ưîc §¶ng vư Như nưíc hÕt søc quan t©m (xem chư¬ng 2).
1.4. Mèi quan hÖ gi÷a BHL§ vư m«i trưêng
VÊn ®Ò m«i trưêng nãi chung hay m«i trưêng lao ®éng nãi riªng lư mét vÊn ®Ò
thêi sù cÊp b¸ch ®ưîc ®Ò cËp ®Õn víi quy m« toưn cÇu.
C¸c như khoa häc tõ l©u ®· biÕt ®ưîc sù th¶i c¸c khÝ g©y “hiÖu øng như kÝnh” cã
thÓ lưm tr¸i ®Êt nãng dÇn lªn. HiÖu øng như kÝnh lư kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña con ngưêi
trong qu¸ tr×nh sö dông c¸c lo¹i nhiªn liÖu ho¸ th¹ch (dÇu má, than ®¸, khÝ ®èt ...) ®· th¶i
ra bÇu khÝ quyÓn mét khèi lưîng rÊt lín c¸c chÊt ®éc h¹i (trong sè ®ã quan träng nhÊt lư
CO2). Nh÷ng khÝ ®éc nưy cã xu hưíng ph¶n x¹ ¸nh s¸ng, lưm tr¸i ®Êt nãng dÇn lªn. Vư
trong vßng 50 n¨m n÷a sù ph¸t th¶i ®ã lưm cho nhiÖt ®é t¨ng lªn tõ 1,50 ®Õn 4,50.
Giê ®©y c¸c dßng s«ng b¨ng ë Alaska vư B¾c Xiberie ®ang b¾t ®Çu tan ch¶y. §iÒu
nưy sÏ dÉn ®Õn mùc nưíc biÓn d©ng cao, nhÊn ch×m mét sè miÒn duyªn h¶i vư nh÷ng hßn
®¶o, lư mÇm mãng cña nh÷ng trËn b¶o lôt thÕ kû vư nh÷ng nguy c¬ cña th¶m ho¹ sinh
th¸i. Trong n¨m 1997, hiÖn tưîng En Nino ®· lưm nhiÖt ®é trung b×nh cña bÇu khÝ quyÓn
t¨ng 0,430C.
Mçi n¨m, con ngưêi ®ç Ýt nhÊt 7 tØ tÊn c¸cbon vưo bÇu khÝ quyÒn, vïng bÞ « nhiÔm
nhiÒu nhÊt lư khu vùc ë biÓn Ban tÝch.
NÕu con ngưêi h«m nay kh«ng thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó gi¶m bít sù
nãng lªn cña tr¸i ®Êt, th× kh«ng chØ h«m nay mư c· thÕ hÖ mai sau sÏ ph¶i høng chÞu hËu
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
11
qu¶ to lín cña thiªn nhiªn. ®Ó cã ®ưîc mét gi¶i ph¸p tèt t¹o nªn mét m«i trưêng lao ®éng
phï hîp cho ngưêi lao ®éng ®ßi hái sù tham gia cña nhiÒu ngưnh khoa häc, dùa trªn 4
yÕu tè c¬ b¶n sau:
• Ng¨n chÆn vư h¹n chÕ sù lan to¶ c¸c yÕu tè nguy hiÓm vư cã h¹i tõ nguån ph¸t sinh
(sö dông c«ng nghÖ s¹ch víi c¸c nhiªn liÖu vư nguyªn liÖu s¹ch, thiÕt kÕ vư trang bÞ
nh÷ng thiÕt bÞ, d©y chuyÒn s¶n xuÊt kh«ng lưm « nhiÔm m«i trưêng).
• Thu håi vư xö lý c¸c yÕu tè g©y « nhiÔm.
• Xö lý c¸c chÊt th¶i trưíc khi th¶i ra ®Ó kh«ng lưm « nhiÔm m«i trưêng.
• Trang bÞ c¸c phư¬ng tiÖn b¶o vÖ c¸ nh©n.
1.5. Sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng
1.5.1. §Þnh nghÜa vÒ sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng
Ph¸t triÓn bÒn v÷ng lư c¸ch ph¸t triÓn “tho¶ m·n nhu cÇu cña thÕ hÖ hiÖn t¹i mư
kh«ng ¶nh hưëng ®Õn kh¶ n¨ng tho¶ m·n nhu cÇu cña thÕ hÖ mai sau”
Ph¸t triÓn bÒn v÷ng cã thÓ ®ưîc xem lư mét tiÕn tr×nh ®ßi hái sù tiÕn triÓn ®ång
thêi 4 lØnh vùc: kinh tÕ, nh©n v¨n, m«i trưêng vư kü thuËt.
1.5.2. C¸c gi¶i ph¸p ®èi víi 4 lØnh vùc
a/ LÜnh vùc kinh tÕ
• Gi¶m ®Õn møc tiªu phÝ n¨ng lưîng vư nh÷ng tưi nguyªn kh¸c qua nh÷ng c«ng nghÖ
tiÕt kiÖm vư qua thay ®æi lèi sèng.
• Thay ®æi c¸c mÉu h×nh tiªu thô ¶nh hưëng ®Õn ®a d¹ng sinh häc cña c¸c nưíc kh¸c.
• §i ®Çu vư hé trî ph¸t triÓn bÒn v÷ng cho c¸c nưíc kh¸c.
• Gi¶m hưng nhËp khÈu hay cã chÝnh s¸ch b¶o hé mÈu dÞch lưm h¹n chÕ thÞ trưêng cho
c¸c s¶n phÈm cña nh÷ng nưíc nghÌo.
• Sö dông tưi nguyªn, nh©n v¨n, kü thuËt vư tưi chÝnh ®Ó ph¸t triÓn c«ng nghÖ s¹ch vư
dïng Ýt tưi nguyªn.
• Lo¹i bá nghÌo nưn tuyÖt ®èi
• C¶i thiÖn viÖc tiÕp cËn ruéng ®Êt, gi¸o dôc vư c¸c dÞch vô x· héi.
b/ LÜnh vùc nh©n v¨n
• æn ®Þnh d©n sè n©ng cao tû lÖ ngưêi biÕt ch÷.
• Gi¶n di cư d©n ®Õn c¸c thưnh phè qua chư¬ng tr×nh ph¸t triÓn n«ng th«n.
• C¶i thiÖn phóc lîi x· héi, b¶o vÖ tÝnh ®a d¹ng v¨n ho¸ vư ®Çu tư vưo vèn con ngưêi.
• §Çu tư vưo søc khoÎ vư gi¸o dôc phô n÷, khuyÕn khÝch sù tham gia vưo nh÷ng qu¸
tr×nh phóc lîi x· héi.
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
12
c/ LÜnh vùc m«i trưêng
• Sö dông cã hiÖu qu¶ h¬n ®Êt canh t¸c vư cung cÊp nưíc.
• Tr¸nh dïng qu¸ møc ph©n ho¸ häc vư thuèc trõ s©u.
• C¶i thiÖn chÊt lưîng nưíc vư h¹n chÕ rót nưíc bÒ mÆt.
• B¶o vÖ ®a d¹ng sinh häc b»ng c¸ch lưm chËm l¹i ®¸ng kÓ vư nÕu cã thÓ th× chÆn ®øng
sù tuyÖt diÖt cña c¸c loưi, sù huû ho¹i n¬i ë còng như c¸c hÖ sinh th¸i.
• Tr¸nh t×nh tr¹ng kh«ng æn ®Þnh cña khÝ hËu, huû ho¹i tÇng «z«n do ho¹t ®éng cña con
ngưêi.
• Tr¸nh më ®Êt n«ng nghiÖp trªn ®Êt dèc hoÆc ®Êt b¹c mưu.
• Lưm chËm hoÆc viÖc sö dông CFC ®Ó tr¸nh lưm tæn thư¬ng ®Õn tÇng «z«n b¶o vÖ tr¸i
®Êt.
• Nhanh chãng øng dông nh÷ng kü thuËt ®· ®ưîc c¶i tiÕn còng như nh÷ng quy chÕ cña
chÝnh phô ®· ®ưîc c¶i thiÖn vư viÖc thùc hiÖn nh÷ng quy chÕ ®ã.
d/ LÜnh vùc kü thuËt
• ChuyÓn dÞch sang nÒn kü thuËt s¹ch vư cã hiÖu suÊt h¬n ®Ó gi¶m tiªu thô n¨ng lưîng
vư c¸c tưi nguyªn thiªn nhiªn kh¸c mư kh«ng lưm « nhiÔm kh«ng khÝ, nưíc vư ®Êt.
• Gi¶m ph¸t th¶i CO2 ®Ó gi¶m tû lÖ t¨ng toưn cÇu cña khÝ như kÝnh vư sau cïng lư gi¶m
nång ®é cña nh÷ng khÝ nưy trong khÝ quyÓn.
• Cïng víi thêi gian, ph¶i gi¶m ®¸ng kÓ sö dông nhiªn liÖu ho¸ th¹ch vư t×m ra nh÷ng
nguån n¨ng lưîng míi.
• Lo¹i bá viÖc sö dông CFC ®Ó tr¸nh lưm tæn thư¬ng ®Õn tÇng «z«n b¶o vÖ tr¸i ®Êt.
• Nhanh chãng øng dông nh÷ng kü thuËt ®· ®ưîc c¶i tiÕn còng như nh÷ng quy chÕ cña
ChÝnh phñ ®· ®ưîc c¶i thiÖn vư viÖc thùc hiÖn nh÷ng quy chÕ ®ã.
chư¬ng 2
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
13
luËt ph¸p,chÕ ®é chÝnh s¸ch b¶o hé
lao ®éng
2.1. HÖ thèng luËt ph¸p chÕ ®é chÝnh s¸ch BHL§
cña ViÖt nam
Trong thËp niªn 90 nh»m ®¸p øng nhu cÇu cña c«ng cuéc ®æi míi vư sù nghiÖp
c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt nưíc chóng ta ®· ®Èy m¹nh c«ng t¸c x©y dùng ph¸p
luËt nãi chung vư ph¸p luËt BHL§ nãi riªng. §Õn nay chóng ta ®· cã mét hÖ thèng v¨n
b¶n ph¸p luËt chÕ ®é chÝnh s¸ch BHL§ tư¬ng ®èi ®Çy ®ñ.
HÖ thèng ph¸p luËt BHL§ gåm 3 phÇn:
PhÇn I: Bé luËt lao ®éng vư c¸c luËt kh¸c cã liªn quan ®Õn ATVSL§.
PhÇn II: NghÞ ®Þnh 06/CP vư c¸c nghÞ ®Þnh kh¸c liªn quan ®Õn ATVSL§.
PhÇn III: C¸c th«ng tư, ChØ thÞ, Tiªu chuÈn qui ph¹m ATVSL§.
2.1.1. Bé luËt lao ®éng vư c¸c luËt ph¸p cã liªn quan ®Õn ATVSL§
a/ Mét sè ®iÒu cña Bé luËt lao ®éng cã liªn quan ®Õn ATVSL§
Ngoưi chư¬ng IX vÒ “an toưn lao ®éng, vÖ sinh lao ®éng” cßn mét sè ®iÒu liªn
quan ®Õn ATVSL§ víi néi dung c¬ b¶n sau:
• §iÒu 29. Chư¬ng IV qui ®Þnh hîp ®ång lao ®éng ngoưi néi dung kh¸c ph¶i cã néi
dung ®iÒu kiÖn vÒ an toưn lao ®éng, vÖ sinh lao ®éng.
• §iÒu 23. Chư¬ng IV qui ®Þnh mét trong nhiÒu trưêng hîp vÒ chÊp døt hîp ®ång lư:
ngưêi sö dông lao ®éng kh«ng ®ưîc ®¬n phư¬ng chÊm døt hîp ®ång lao ®éng khi
ngưêi lao ®éng bÞ èm ®au hay bÞ tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp ®ang ®iÒu trÞ,
®iÒu dưìng theo quyÕt ®Þnh cña thÇy thuèc.
• §iÒu 46. Chư¬ng V qui ®Þnh mét trong nh÷ng néi dung chñ yÕu cña tho¶ ưíc tËp thÓ
lư ATL§, vÖ sinh lao ®éng.
• §iÒu 68 tiÕt 2. Chư¬ng IIV qui ®Þnh viÖc rót ng¾n thêi gian lưm viÖc ®èi víi nh÷ng
ngưêi lưm c«ng viÖc ®Æc biÖt nÆng nhäc, ®éc h¹i, nguy hiÓm.
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
14
• §iÒu 69 quy ®Þnh sè giê lưm thªm kh«ng ®ưîc vư¬t qu¸ trong mét ngưy, mét n¨m.
• §iÒu 284 Chư¬ng VIII qui ®Þnh c¸c h×nh thøc xö lý ngưêi vi ph¹m kü luËt lao ®éng
trong ®ã cã vi ph¹m néi dung ATVSL§.
b/ Mét sè luËt, ph¸p lÖnh cã liªn quan ®Õn ATVSL§
• LuËt b¶o vÖ m«i trưêng (1993) cã ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò ¸p dông c«ng nghÖ tiªn tiÕn,
c«ng nghÖ s¹ch, vÊn ®Ò nhËp khÈu, xuÊt khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ; nh÷ng hưnh vi bÞ
nghiªm cÊm ... cã liªn quan ®Õn b¶o vÖ m«i trưêng.
• LuËt b¶o vÖ søc khoÎ nh©n d©n (1989) cã ®Ò cËp ®Õn vÖ sinh trong s¶n xuÊt, b¶o qu¶n,
vËn chuyÓn vư b¶o vÖ ho¸ chÊt, vÖ sinh c¸c chÊt th¶i trong c«ng nghiÖp vư trong sinh
ho¹t, vÖ sinh lao ®éng.
• Ph¸p lÖnh qui ®Þnh vÒ viÖc qu¶n lý như nưíc ®èi víi c«ng t¸c PCCC (1961).
• LuËt C«ng ®oưn (1990). Trong luËt nưy tr¸ch nhiÖm vư quyÒn C«ng ®oưn trong c«ng
t¸c BHL§ ®ưîc nªu rÊt cñ thÓ trong ®iÒu 6 chư¬ng II, tõ viÖc phèi hîp nghiªn cøu
øng dông KHKT bưo hé lao ®éng, x©y dùng tiªu chuÈn quy ph¹m ATL§, VSL§ ®Õn
tr¸ch nhiÖm tuyªn truyÒn gi¸o dôc BHL§ cho ngưêi lao ®éng, kiÓm tra viÖc chÊp
hưnh ph¸p luËt BHL§, tham gia ®iÒu tra tai n¹n lao ®éng...
• LuËt h×nh sù (1999). Trong ®ã cã nhiÒu ®iÒu liªn quan ®Õn ATL§, VSL§ như ®iÒu
227. Téi vi ph¹m quy ®Þnh vÒ ATL§, VSL§...; §iÒu 229. Téi vi ph¹m quy ®Þnh vÒ
x©y dùng g©y hËu qu¶ nghiªm träng; §iÒu 236, 237 liªn quan ®Õn chÊt phãng x¹;
§iÒu 239, 240 liªn quan ®Õn chÊt ch¸y, chÊt ®éc vư vÊn ®Ò phßng ch¸y...
2.1.2. NghÞ ®Þnh 06/CP vư c¸c nghÞ ®Þnh kh¸c cã liªn quan
Trong hÖ thèng c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ BHL§ c¸c nghj ®Þnh cã mét vÞ trÝ rÊt
quan träng ®Æc biÖt lư nghÞ ®Þnh 06/CP cña ChÝnh phô ngưy 20/1/1995 qui ®Þnh chi tiÕt
mét sè ®iÒu cña Bé luËt lao ®éng vÒ ATL§, VSL§.
NghÞ ®Þnh gåm 7 chư¬ng 24 ®iÒu:
Chư¬ng I. §èi tưîng vư ph¹m vi ¸p dông.
Chư¬ng II. An toưn lao ®éng, vÖ sinh lao ®éng.
Chư¬ng III. Tai n¹n lao ®éng vư bÖnh nghÒ nghiÖp.
Chư¬ng IV. QuyÒn vư nghÜa vô cña ngưêi sö dông lao ®éng, ngưêi lao ®éng.
Chư¬ng V. Tr¸ch nhiÖm cña c¬ quan như nưíc.
Chư¬ng VI. Tr¸ch nhiÖm cña tæ chøc c«ng ®oưn.
Chư¬ng VII. §iÒu kho¶n thi hưnh.
Ngoưi ra cßn mét sè nghÞ ®Þnh kh¸c cã liªn quan ®Õn ATVSL§ như:
• NghÞ ®Þnh 195/CP (31/12/1994) cña ChÝnh phô qui ®Þnh chi tiÕt vư hưíng dÉn thi
hưnh mét sè ®iÒu cña Bé luËt lao ®éng vÒ thêi giê lưm viÖc, thêi gian nghØ ng¬i.
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
15
• NghÞ ®Þnh 38/CP (25/6/1996) cña ChÝnh phô qui ®Þnh vÒ xö ph¹t hưnh chÝnh vÒ hưnh
vi vi ph¹m ph¸p luËt lao ®éng trong ®ã cã nh÷ng qui ®Þnh liªn quan ®Õn hưnh vi vi
ph¹m vÒ ATVSL§.
• NghÞ ®Þnh 46/CP (6/8/1996) cña ChÝnh phô qui ®Ünhö ph¹t hưnh chÝnh trong lÜnh vùc
qu¶n lý như nưíc vÒ y tÕ, trong ®ã cã mét sè quy ®Þnh liªn quan ®Õn hưnh vi vi ph¹m
vÒ vÖ sinh lao ®éng.
2.1.3. C¸c ChØ thÞ, Th«ng tư cã liªn quan ®Õn ATVSL§
• ChØ thÞ sè 237/TTg (19/4/1996) cña Thñ tư¬ng vÒ viÖc t¨ng cưêng c¸c biÖn ph¸p thùc
hiÖn c«ng t¸c PCCC.
• ChØ thÞ sè 13/1998/CT-TTg (26/3/1998) cña Thñ tưíng ChÝnh phô vÒ viÖc t¨ng cưêng
chØ ®¹o vư tæ chøc thùc hiÖn c«ng t¸c BHL§ trong t×nh h×nh míi.
• Th«ng tư liªn tÞch sè 14/1998/TTLT-BL§TBXH-BYT-TL§L§VN hưíng dÉn viÖc
tæ chøc thùc hiÖn c«ng t¸c BHL§ trong doanh nghiÖp, c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh.
• Th«ng tư sè 10/1998/TT-L§TBXH hưíng dÉn thùc hiÖn chÕ ®é trang bÞ phư¬ng tiÖn
b¶o vÖ c¸ nh©n.
• Th«ng tư sè 13/TT-BYT (24/10/1996) cña Bé y tÕ hưíng dÉn thùc hiÖn qu¶n lý vÖ
sinh lao ®éng, qu¶n lý søc khoÎ cña ngưêi lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp.
• Th«ng tư sè 10/1999/TTLT-BL§TBXH-BYT hưíng dÉn thùc hiÖn chÕ ®é båi dưìng
b»ng hiÖn vËt ®èi víi ngưêi lao ®éng lưm viÖc trong ®iÒu kiÖn cã yÕu tè nguy hiÓm,
®éc h¹i.
2.2. Nh÷ng néi dung vÒ ATVSL§ trong bé luËt lao
®éng
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
16
Nh÷ng néi dung nưy ®ưîc quy ®Þnh chñ yÕu trong Chư¬ng IX. An toưn lao ®éng,
VÖ sinh lao ®éng cña BHL§ vư ®ưîc quy ®Þnh chi tiÕt trong NghÞ ®Þnh 06/CP ngưy
20/1/1995 cña ChÝnh phô.
2.2.1. §èi tưîng vư ph¹m vi ¸p dông
§èi tưîng vư ph¹m vi ®ưîc ¸p dông c¸c qui ®Þnh vÒ ATL§, VSL§ bao gåm: Mäi
tæ chøc, c¸ nh©n sö dông lao ®éng, mäi c«ng chøc, viªn chøc, mäi ngưêi lao ®éng kÓ c¶
ngưêi häc nghÒ, thö viÖc trong c¸c lÖnh vùc, c¸c thưnh phÇn kinh tÕ, trong lùc lưîng vò
trang vư c¸c doanh nghiÖp, tæ chøc, c¬ quan nưíc ngoưi, tæ chøc quèc tÕ ®ãng trªn l·nh
thÓ ViÖt nam.
2.2.2. An toưn lao ®éng, vÖ sinh lao ®éng
• Trong x©y dùng, mì réng, c¶i t¹o c¸c c«ng tr×nh, sö dông, b¶o qu¶n, lưu gi÷ c¸c lo¹i
m¸y, thiÕt bÞ, vËt tư, c¸c chÊt cã yªu cÇu nghiªm ngÆt vÒ c¸c biÖn ph¸p b¶o ®¶m
ATL§, VSL§, c¸c chñ ®Çu tư, ngưêi sö dông lao ®éng ph¶i lËp luËn chøng vÒ c¸c
biÖn ph¸p ®¶m b¶o ATL§, VSL§. LuËn chøng ph¶i cã ®Çy ®ñ néi dung víi c¸c biÖn
ph¸p phßng ngõa, xö lý ph¶i ®ưîc c¬ quan thanh tra ATVSL§ chÊp thuËn. Ph¶i cñ thÓ
ho¸ c¸c yªu cÇu, néi dung, biÖn ph¸p ®¶m b¶o ATVSL§ theo luËn chøng ®· ®ưîc
duyÖt khi thùc hiÖn.
• ViÖc thùc hiÖn tiªu chuÈn ATL§, VSL§ lư b¾t buéc. Ngưêi sö dông lao ®éng ph¶i
x©y dùng qui tr×nh ®¶m b¶o ATVSL§ cho tõng lo¹i m¸y, thiÕt bÞ, vËt tư vư néi quy
n¬i lưm viÖc.
• N¬i lưm viÖc cã nhiÒu yÕu tè ®éc h¹i ph¶i kiÓm tra ®o lưêng c¸c yÕu tè ®éc h¹i Ýt nhÊt
mçi n¨m mét lÇn, ph¶i lËp hå s¬ theo dâi ®óng qui ®Þnh; ph¶i kiÓm tra vư cã biÖn
ph¸p xö lý ngay khi cã hiÖn tưîng bÊt thưêng.
• Quy ®Þnh nh÷ng biÖn ph¸pnh»m t¨ng cưêng b¶o ®¶m ATVSL§, b¶o vÖ søc khoÎ cho
ngưêi lao ®éng như: trang bÞ phư¬ng tiÖn c¸ nh©n, kh¸m søc khoÎ ®Þnh kú, båi dưëng
hiÖn vËt cho ngưêi lao ®éng.
2.2.3. Tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp
Néi dung nưy ®ưîc quy ®Þnh trong bé luËt lao ®éng vư ®ưîc cñ thÓ ho¸ trong c¸c
®iÒu 9, 10, 11, 12 chư¬ng III NghÞ ®Þnh 06/CP như sau:
• Tr¸ch nhiÖm ngưêi sö dông lao ®éng ®èi víi ngưêi bÞ tai n¹n lao ®éng: S¬ cưu, cÊp
cøu kÞp thêi; tai n¹n lao ®éng nÆng, chÕt ngưêi ph¶i gi÷ nguyªn hiÖn trưêng vư b¸o
ngay cho c¬ quan Lao ®éng, Y tÕ, C«ng ®oưn cÊp tØnh vư c«ng an gÇn nhÊt.
• Tr¸ch nhiÖm cña ngưêi sö dông lao ®éng ®èi víi ngưêi m¾c bÖnh nghÒ nghiÖp lư ph¶i
®iÒu trÞ theo chuyªn khoa, kh¸m søc khoÎ ®Þnh kú vư lËp hå s¬ søc khoÎ riªng biÖt.
• Tr¸ch nhiÖm ngưêi sö dông lao ®éng båi thưêng cho ngưêi bÞ tai n¹n lao ®éng hoÆc
bÖnh nghÒ nghiÖp.
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
17
• Tr¸ch nhiÖm ngưêi sö dông lao ®éng tæ chøc ®iÒu tra c¸c vô tai n¹n lao ®éng cã sù
tham gia cña c¸c ®¹i diÖn BCH C«ng ®oưn, lËp biªn b¶n theo ®óng quy ®Þnh.
2.2.4. C¬ chÕ 3 bªn trong c«ng t¸c BHL§
BHL§ lư mét vÊn ®Ò quan träng thuéc ph¹m trï lao ®éng, nã cã liªn quan ®Õn
nghÜa vô cña c¸c bªn: Như nưíc, ngưêi sö dông lao ®éng, Ngưêi lao ®éng (®¹i diÖn lư tæ
chøc c«ng ®oưn), mÆt kh¸c BHL§ lư mét c«ng t¸c rÊt ®a d¹ng vư phøc t¹p, nã ®ßi hái
ph¶i cã sù céng t¸c, phèi hîp chÆt chÏ cña 3 bªn th× míi ®¹t kÕt qu¶ tèt.
2.2.5. NghÜa vô vư quyÒn cña c¸c bªn trong c«ng t¸c BHL§
a/ NghÜa vô vư quyÒn cña Như nưíc. Qu¶n lý như nưíc trong BHL§
(®iÒu 95, 180, 181 cña Bé luËt lao ®éng, ®iÒu 17, 18, 19 cña N§06/CP)
• X©y dùng vư ban hưnh ph¸p luËt, chÕ ®é chÝnh s¸ch BHL§, hÖ thèng tiªu chuÈn, quy
tr×nh, quy ph¹p vÒ ATL§, VSL§.
• Qu¶n lý như nưíc vÒ BHL§: hưíng dÉn chØ ®¹o c¸c ngưnh c¸c cÊp thùc hiÖn luËt
ph¸p, chÕ ®é, chÝnh s¸ch, tiªu chuÈn, quy tr×nh, quy ph¹m vÒ ATVSL§; kiÓm tra ®«n
®èc, thanh tra viÖc thùc hiÖn. Khen thưëng nh÷ng c¸ nh©n, ®¬n vÞ cã thưnh tÝch xuÊt
s¾c vư xö lý c¸c vi ph¹m vÒ ATVSL§.
• LËp chư¬ng tr×nh quèc gia vÒ BHL§ ®ưa vưo kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vư
ng©n s¸ch Như nưíc; ®Çu tư nghiªn cøu khoa häc kü thuËt BHL§ ®ưo t¹o c¸n bé
BHL§.
Bé m¸y tæ chøc qu¶n lý c«ng t¸c BHL§ ë trung ư¬ng, ®Þa phư¬ng:
• Héi ®ång quèc gia vÒ ATL§, vÖ sinh lao ®éng gäi t¾t lư BHL§ cã nhiÖm vô tư vÊn
cho Thñ tưíng ChÝnh phñ vư tæ chøc phèi hîp ho¹t ®éng cña c¸c ngưnh c¸c cÊp vÒ
ATL§, VSL§.
• Bé L§TBXH thùc hiÖn qu¶n lý như nưíc vÒ ATL§ ®èi víi c¸c ngưnh c¸c cÊp trong
c¶ nưíc, cã tr¸ch nhiÖm: X©y dùng, tr×nh ban hưnh hoÆc ban hưnh c¸c c¸c v¨n b¶n
ph¸p luËt, chÕ ®é chÝnh s¸ch BHL§, hÖ thèng quy ph¹m như nưíc vÒ ATL§, tiªu
chuÈn ph©n lo¹i lao ®éng theo ®iÒu kiÖn lao ®éng. Thanh tra vÒ ATL§, hîp t¸c quèc
tÕ trong lÖnh vùc ATL§.
• Bé Y tÕ thùc hiÖn qu¶n lý Như nưíc trong lÖnh vùc vÖ sinh lao ®éng, cã tr¸ch nhiÖm:
x©y dùng, tr×nh ban hưnh, ban hưnh vư qu¶n lý thèng nhÊt hÖ thèng quy ph¹m vÖ sinh
lao ®éng, tiªu chuÈn søc khoÎ ®èi víi c¸c nghÒ, c«ng viÖc. Thanh tra vÒ vÖ sinh lao
®éng, tæ chøc kh¸m søc khoÎ vư ®iÒu trÞ bÖnh nghÒ nghiÖp cho ngưêi lao ®éng. Hîp
t¸c quèc tÕ trong lÖnh vùc vÖ sinh lao ®éng.
• Bé khoa häc c«ng nghÖ vư m«i trưêng cã tr¸ch nhiÖm: Qu¶n lý thèng nhÊt viÖc
nghiªn cøu vư øng dông khoa häc kü thuËt vÒ ATL§, VSL§. Ban hưnh hÖ thèng tiªu
chuÈn chÊt lưîng, quy c¸ch c¸c phư¬ng tiÖn b¶o vÖ c¸ nh©n trong lao ®éng.
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
18
• Bé gi¸o dôc vư ®ưo t¹o: cã tr¸ch nhiÖm chØ ®¹o viÖc ®ưa néi dung ATL§, VSL§ vưo
chư¬ng tr×nh gi¶ng d¹y trong c¸c trưêng ®¹i häc, c¸c trưêng kü thuËt, qu¶n lý vư d¹y
nghÒ.
• Uû ban nh©n d©n tØnh, thưnh phè trùc thuéc trung ư¬ng cã tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn qu¶n
lý Như nưíc vÒ ATL§, VSL§ trong ph¹m vi ®Þa phư¬ng m×nh. X©y dùng c¸c môc
tiªu ®¶m b¶o an toưn, vÖ sinh vư c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lao ®éng ®ưa vưo kÕ ho¹ch ph¸t
triÓn kinh tÕ x· héi vư ng©n s¸ch ®Þa phư¬ng.
b/ NghÜa vô vư QuyÒn cña Ngưêi sö dông lao ®éng
Ngưêi sö dông lao ®éng cã nghÜa vô sau:
• Hưng n¨m khi x©y dùng kÕ ho¹ch s¶n xuÊt kinh doanh cña xÝ nghiÖp ph¶i lËp kÕ
ho¹ch, biÖn ph¸p ATL§, VSL§ vư c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lao ®éng.
• Trang bÞ ®Çy ®ñ phư¬ng tiÖn b¶o hé c¸ nh©n vư thùc hiÖn c¸c chÕ ®é kh¸c vÒ BHL§
®èi víi ngưêi lao ®éng theo quy ®Þnh cña như nưíc.
• Cö ngưêi gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh, néi dung, biÖn ph¸p ATL§, VSL§
trong doanh nghiÖp; phèi hîp víi C«ng ®oưn c¬ së x©y dùng vư duy tr× sù ho¹t ®éng
cña m¹ng lưíi an toưn vÖ sinh viªn.
• X©y dùng néi quy, quy tr×nh an toưn lao ®éng, vÖ sinh lao ®éng phï hîp víi tõng lo¹i
m¸y, thiÕt bÞ, vËt tư kÓ c¶ khi ®æi míi c«ng nghÖ theo tiªu chuÈn quy ®Þnh cña như
nưíc.
• Tæ chøc kh¸m ®Þnh kú cho ngưêi lao ®éng theo tiªu chuÈn, chÕ ®é quy ®Þnh.
• ChÊp hưnh nghiªm chØnh quy ®Þnh khai b¸o, ®iÒu tra tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ
nghiÖp vư ®Þnh kú 6 th¸ng, hưng n¨m b¸o c¸o kÕt qu¶, t×nh h×nh thùc hiÖn ATL§,
VSL§, c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lao ®éng víi Së L§TBXH n¬i doanh nghiÖp ho¹t ®éng.
Ngưêi sö dông lao ®éng cã quyÒn sau:
• Buéc ngưêi lao ®éng ph¶i tu©n thñ c¸c quy ®Þnh, néi quy, biÖn ph¸p ATL§, VSL§.
• Khen thưëng ngưêi chÊp hưnh tèt vư kû luËt ngưêi vi ph¹m trong viÖc thùc hiÖn
ATL§, VSL§.
• KhiÕu n¹i víi c¬ quan như nưíc cã thÈm quyÒn vÒ quyÕt ®Þnh cña Thanh tra vÒ
ATL§, VSL§ nhưng nghiªm chØnh chÊp hưnh quyÕt ®Þnh ®ã.
c/ NghÜa vô vư QuyÒn cña ngưêi lao ®éng trong c«ng t¸c BHL§
Ngưêi lao ®éng cã nghÜa vô:
• ChÊp hưnh c¸c quy ®Þnh, néi quy vÒ ATL§, VSL§ cã liªn quan ®Õn c«ng viÖc, nhiÖm
vô ®ưîc giao.
• Ph¶i sö dông vư b¶o qu¶n c¸c phư¬ng tiÖn b¶o vÖ c¸ nh©n ®· ®ưîc trang cÊp, nÕu lưm
mÊt hoÆc hư háng th× ph¶i båi thưêng.
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
19
• Ph¶i b¸o c¸o kÞp thêi víi ngưêi cã tr¸ch nhiÖm khi ph¸t hiÖn cã nguy c¬ g©y g©y tai
n¹n lao ®éng, bÑnh nghÒ nghiÖp, g©y ®éc h¹i hoÆc sù cè nguy hiÓm, tham gia cÊp cøu
vư kh¾c phôc hËu qu¶ tai n¹n lao ®éng khi cã lÖnh cña ngưêi sö dông lao ®éng.
Ngưêi lao ®éng cã quyÒn:
• Yªu cÇu ngưêi sö dông lao ®éng ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn lưm viÖc an toưn, vÖ sinh, c¶i
thiÖn ®iÒu kiÖn lao ®éng, trang cÊp ®Çy ®ñ phư¬ng tiÖn b¶o vÖ c¸ nh©n, huÊn luyÖn,
thùc hiÖn biÖn ph¸p an toưn vÖ sinh lao ®éng.
• Tõ chèi lưm viÖc hoÆc rêi bá n¬i lưm viÖc khi thÊy râ nguy c¬ x¶y ra tai n¹n lao ®éng,
®e do¹ nghiªm träng tÝnh m¹ng, søc khoÎ cña m×nh vư ph¶i b¸o ngay ngưêi phô tr¸ch
trùc tiÕp, tõ chèi trë l¹i lưm viÖc n¬i nãi trªn nÕu nh÷ng nguy c¬ ®ã chưa ®ưîc kh¾c
phôc.
• KhiÕu n¹i vư tè c¸o víi c¬ quan Như nưíc cã thÈm quyÒn khi ngưêi sö dông lao ®éng
vi ph¹m quy ®Þnh cña Như nưíc hoÆc kh«ng thùc hiÖn ®óng c¸c giao kÕt vÒ ATL§,
VSL§ trong hîp ®ång lao ®éng, tho¶ ưíc lao ®éng.
d/ Tæ chøc C«ng ®oưn
BHL§ lư mét mÆt c«ng t¸c quan träng cña C«ng ®oưn. Tæ chøc C«ng ®oưn ph¶i cã
tr¸ch nhiÖm vư QuyÒn sau:
• Tham gia víi c¸c cÊp chÝnh quyÒn, c¬ quan qu¶n lý vư ngưêi sö dông lao ®éng x©y
dùng c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt, c¸c tiªu chuÈn an toưn vÖ sinh lao ®éng, chÕ ®é chÝnh
s¸ch vÒ BHL§, kÕ ho¹ch BHL§, c¸c biÖn ph¸p ®¶m b¶o an toưn, vÖ sinh lao ®éng.
• Tham gia víi c¸c c¬ quan như nưíc x©y dùng chư¬ng tr×nh BHL§ quèc gia, tham gia
x©y dùng vư tæ chøc thùc hiÖn chư¬ng tr×nh, ®Ò tưi nghiªn cøu KHKT BHL§. Tæng
liªn ®oưn qu¶n lý vư chØ ®¹o, c¸c ViÖn nghiªn cøu KHKT BHL§, tiÕn hưnh c¸c ho¹t
®éng nghiªn cøu vư øng dông KHKT BHL§.
• Cö ®¹i diÖn tham gia vưo c¸c ®oưn ®iÒu tra TNL§; phèi hîp theo dâi t×nh h×nh TNL§,
ch¸y næ, bÖnh nghÒ nghiÖp.
• Tham gia viÖc xÐt khen thưëng, xö lý c¸c vi ph¹m vÒ BHL§.
• Thay mÆt ngưêi lao ®éng ký tho¶ ưíc lao ®éng tËp thÓ víi ngưêi sö dông lao ®éng
trong ®ã cã c¸c néi dung BHL§.
• Thùc hiÖn quyÒn kiÓm tra gi¸m s¸t viÖc thi hưnh luËt ph¸p, chÕ ®é, chÝnh s¸ch, tiªu
chuÈn, quy ®Þnh vÒ BHL§.
C«ng ®oưn doanh nghiÖp cã 5 nhiÖm vô sau:
• Thay mÆt ngưêi lao ®éng ký tho¶ ưíc lao ®éng tËp thÓ víi ngưêi sö dông lao ®éng
trong ®ã cã c¸c néi dung BHL§.
• Tuyªn truyÒn vËn ®éng, gi¸o dôc ngưêi lao ®éng thùc hiÖn tèt c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt
vÒ BHL§, kiÕn thøc KHKT BHL§; chÊp hưnh quy tr×nh, quy ph¹m, c¸c biÖn ph¸p
lưm viÖc an toưn, ®Êu tranh víi c¸c hiÖn tưîng lưm bõa, lưm Èu, vi ph¹m qui tr×nh kü
thuËt an toưn.
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
20
• §éng viªn khuyÕn khÝch ngưêi lao ®éng ph¸t huy s¸ng kiÕn c¶i tiÕn thiÕt bÞ, m¸y
nh»m c¶i thiÖn m«i trưêng lưm viÖc, gi¶m nhÑ søc lao ®éng.
• Tæ chøc lÊy ý kiÕn tËp thÓ ngưêi lao ®éng tham gia x©y dùng néi quy, quy chÕ qu¶n
lý vÒ ATVSL§, x©y dùng kÕ ho¹ch BHL§.
• Phèi hîp tæ chøc c¸c ho¹t ®éng ®Ó ®Èy m¹nh c¸c phong trưo ®¶m b¶o ATVSL§.
QuyÒn cña C«ng ®oưn c¸c doanh nghiÖp:
• Tham gia x©y dùng c¸c quy chÕ néi quy vÒ qu¶n lý BHL§, ATL§ vư VSL§ víi
ngưêi sö dông lao ®éng.
• Tham gia c¸c ®oưn kiÓm tra c«ng t¸c BHL§ do doanh nghiÖp tæ chøc, tham gia c¸c
cuéc häp kÕt luËn cña c¸c ®oưn thanh tra, kiÓm tra, c¸c ®oưn ®iÒu tra tai n¹n lao ®éng.
• Tham gia ®iÒu tra tai n¹n lao ®éng, n¾m t×nh h×nh tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp
vư viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch BHL§ vư c¸c biÖn ph¸p ®¶m b¶o an toưn, søc khoÎ ngưêi
lao ®éng trong s¶n xuÊt.
2.3. Nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c vÒ BHL§ trong bé luËt lao ®éng
2.3.1. Quy ®Þnh vÒ thêi gian lưm viÖc vư thêi gian nghØ ng¬i
a/ Thêi giê lưm viÖc
• Thêi gian lưm viÖc kh«ng qu¸ 8 giê trong mét ngưy hoÆc 40 giê trong mét tuÇn.
Ngưêi sö dông lao ®éng cã quyÒn quy ®Þnh thêi giê lưm viÖc theo ngưy hoÆc tuÇn,
nhưng ph¶i th«ng b¸o trưíc cho ngưêi lao ®éng biÕt.
• Thêi giê lưm viÖc hưng ngưy ®ưîc rót ng¾n tõ mét ®Õn 2 giê ®èi víi nh÷ng ngưêi lưm
c¸c c«ng viÖc ®Æc biÖt nÆng nhäc, ®éc h¹i, nguy hiÓm.
• Ngưêi sö dông lao ®éng vư ngưêi lao ®éng cã thÓ tho¶ thuËn lưm thªm giê, nhưng
kh«ng ®ưîc qu¸ 4 giê/ngưy, 200giê/n¨m.
• Thêi giê lưm viÖc ban ®ªm tÝnh tõ 22 ®Õn 6 giê s¸ng (tõ Thõa thiªn - HuÕ trë ra phÝa
B¾c) hoÆc tõ 21 ®Õn 5 giê s¸ng (tõ §ư n½ng trë vưo phÝa Nam).
b/ Thêi gian nghØ ng¬i
• Ngưêi lao ®éng lưm viÖc 8 giê liªn tôc th× ®ưîc nghØ Ýt nhÊt nöa giê, tÝnh vưo giê lưm
viÖc.
• Ngưêi lưm ca ®ªm ®ưîc nghØ gi÷a ca Ýt nhÊt 45 phót, tÝnh vưo giê lưm viÖc.
• Ngưêi lưm viÖc theo ca ®ưîc nghØ Ýt nhÊt 12 giê trưíc khi chuyÓn sang ca kh¸c.
• Mçi tuÇn ngưêi lao ®éng ®ưîc nghØ 48 giê.
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
21
• Ngưêi lao ®éng ®ưîc nghØ lưm viÖc, hưëng nguyªn lư¬ng nh÷ng ngưy lÔ sau ®©y: TÕt
dư¬ng lÞch; 1 ngưy; TÕt ©m lÞch: 4 ngưy; Ngưy chiÕn th¾ng: 1 ngưy (30/4 Dư¬ng lÞch);
Ngưy quèc tÕ lao ®éng: 1 ngưy (1/5 Dư¬ng lÞch);Ngưy Quèc kh¸nh: 1 ngưy. NÕu
nh÷ng ngưy nghØ nãi trªn trïng vưo ngưy nghØ hưng tuÇn th× ngưêi lao ®éng ®ưîc nghØ
bï vưo ngưy tiÕp theo.
• Ngư__________êi lao ®éng cã 12 th¸ng lưm viÖc t¹i mét doanh nghiÖp hoÆc víi mét ngưêi sö
dông lao ®éng th× ddưîc nghØ phÐp hưng n¨m, hưëng nguyªn lư¬ng theo quy ®Þnh sau
®©y:
• 12 ngưy nghØ phÐp, ®èi víi ngưêi lưm c«ng viÖc trong ®iÒu kiÖn b×nh
thưêng.
• 14 ngưy nghØ phÐp, ®èi víi ngưêi lưm viÖc nÆng nhäc, ®éc h¹i, nguy hiÓm
hoÆc nh÷ng n¬i cã ®iÒu kiÖn sèng kh¾c nghiÖt vư ®èi víi ngưêi dưíi 18 tuæi.
• 16 ngưy nghØ phÐp, ®èi víi ngưêi lưm viÖc ®Æc biÖt nÆng nhäc, ®éc h¹i,
nguy hiÓm.
• Ngưêi lao ®éng ®ưîc nghØ vÒ viÖc riªng mư vÉn hưëng nguyªn lư¬ng trong nh÷ng
trưêng hîp sau ®©y: KÕt h«n nghØ 3 ngưy; con kÕt h«n, nghØ mét ngưy; Bè mÑ (c¶ bªn
vî vư bªn chång) chÕt, vî hoÆc chång chÕt, con chÕt, nghØ 3 ngưy.
2.3.2. Quy ®Þnh vÒ an toưn - vÖ sinh lao ®éng
a/ LËp luËn chøng an toưn - vÖ sinh lao ®éng
• ViÖc x©y dùng míi hoÆc më réng, c¶i t¹o c¬ së ®Ó s¶n xuÊt, sö dông, b¶o qu¶n, lưu
giö vư tưng tr÷ c¸c lo¹i m¸y, thiÕt bÞ, vËt tư, c¸c chÊt cã yªu cÇu nghiªm ngÆt vÒ an
toưn lao ®éng, vÖ sinh lao ®éng, ph¶i cã luËn chøng vÒ c¸c biÖn ph¸p ®¶m b¶o an toưn
lao ®éng, vÖ sinh lao ®éng ®èi víi n¬i lưm viÖc cña ngưêi lao ®éng vư m«i trưêng
xung quanh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
• ViÖc s¶n xuÊt, sö dông, b¶o qu¶n, vËn chuyÓn c¸c lo¹i m¸y, thiÕt bÞ, vËt tư, n¨ng
lưîng, ®iÖn, ho¸ chÊt, viÖc thay ®æi c«ng nghÖ, nhËp khÈu c«ng nghÖ míi ph¶i ®ưîc
thùc hiÖn theo tiªu chuÈn an toưn lao ®éng, vÖ sinh lao ®éng. Ph¶i ®ưîc khai b¸o,
®¨ng ký vư xin cÊp giÊy phÐp víi c¬ quan thanh tra như nưíc vÒ an toưn lao ®éng
hoÆc vÖ sinh lao ®éng.
b/ Båi thưêng tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp
• Ngưêi sö dông lao ®éng ph¶i chÞu toưn bé chi phÝ y tÕ tõ khi s¬ cøu, cÊp cøu ®Õn khi
®iÒu trÞ xong cho ngưêi bÞ tai n¹n lao ®éng hoÆc bÖnh nghÒ nghiÖp. Ngưêi lao ®éng
®ưîc hưëng chÕ ®é bao hiÓm x· héi vÒ tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp.
• Ngưêi sö dông lao ®éng cã tr¸ch nhiÖm båi thưêng Ýt nhÊt b»ng 30 th¸ng lư¬ng cho
ngưêi lao ®éng bÞ suy gi¶m kh¶ n¨ng lao ®éng tõ 81% trë lªn hoÆc cho th©n nh©n
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
22
ngưêi chÕt do tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp mư kh«ng do lçi cña ngưêi lao
®éng. Trưêng hîp do lçi cña ngưêi lao ®éng, th× còng ®ưîc trë cÊp mét kho¶n tiÒn Ýt
nhÊt b»ng 12 th¸ng lư¬ng.
2.3.3. Quy ®Þnh riªng ®èi víi lao ®éng n÷, lao ®éng vÞ thưnh
niªn, lao ®éng tưn tËt
a/ §èi víi lao ®éng n÷
• Nghiªm cÊm ngưêi sö dông lao ®éng cã hưnh vi ph©n biÖt ®èi xö víi phô n÷, xóc
ph¹m danh dù vư nh©n phÈm phô n÷. Ph¶i thùc hiÖn nguyªn t¾c b×nh ®¼ng nam n÷ vÒ
tuyÓn dông, sö dông, n©ng bËc lư¬ng vư tr¶ c«ng lao ®éng.
• Ngưêi lao ®éng n÷ ®ưîc nghØ trưíc vư sau khi sinh con lư 6 th¸ng. Kh«ng ®ưîc sö
dông lao ®éng n÷ cã thai tõ th¸ng thø 7 hoÆc ®ang nu«i con dưíi 12 th¸ng lưm thªm
giê, lưm viÖc ban ®ªm vư ®i c«ng t¸c xa. Trong thêi gian nu«i con dưíi 12 th¸ng ®ưîc
nghØ mçi ngưy 60 phót.
• N¬i cã sö dông lao ®éng n÷ ph¶i cã chæ thay quÇn ¸o, buång t¾m vư buång vÖ sinh
n÷.
• Trong thêi gian nghØ viÖc ®Ó ®i kh¸m thai, do sÈy thai, nghØ ®Ó ch¨m sãc con dưíi 7
tuæi èm ®au, ngưêi lao ®éng ®ưîc hưëng trî cÊp b¶o hiÓm x· héi.
b/ §èi víi lao ®éng chưa thưnh niªn
• Lao ®éng dưíi 18 tuæi gäi lư chưa thưnh niªn. N¬i cã sö dông ngưêi lao ®éng chưa
thưnh niªn ph¶i lËp sæ theo däi riªng, ghi ®Çy ®ñ hä tªn, ngưy sinh, c«ng viÖc ®ang
lưm, kÕt qu¶ kiÓm tra søc khoÎ ®Þnh kú.
• Nghiªm cÊm nhËn trÎ em chưa ®ñ 15 tuæi vưo lưm viÖc, trõ 1 sè nghÒ do Bé Lao ®éng
- Thư¬ng binh vư X· héi quy ®Þnh.
• Thêi gian lưm viÖc cña ngưêi lao ®éng chưa thưnh niªn kh«ng ®ưîc qu¸ 7 giê mét
ngưy vư lưm nh÷ng viÖc phï hîp víi søc khoÎ cña ngưêi lao ®éng.
c/ Lao ®éng lư ngưêi tưn tËt
• Như nưíc b¶o hé quyÒn lưm viÖc cña ngưêi tưn tËt vư khuyÕn khÝch viÖc thu nhËn, t¹o
viÖc lưm cho ngưêi tưn tËt.
• Thêi giê lưm viÖc cña ngưêi tưn tËt kh«ng qu¸ 7 giê mét ngưy vư lưm c¸c c«ng viÖc
phï hîp víi søc khÎ cña ngưêi tưn tËt.
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
23
• CÊm sö dông ngưêi tưn tËt ®· suy gi¶m kh¶ n¨ng lao ®éng tõ 51% trë lªn lưm thªm
giê, lưm viÖc ban ®ªm.
chư¬ng 3
Kü thuËt vÖ sinh lao ®éng
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
24
3.1. ®èi tưîng vư nhiÖm vô cña vÖ sinh lao ®éng
VÖ sinh lao ®éng lư m«n khoa häc dù phßng, nghiªn cøu ®iÒu kiÖn thiªn nhiªn,
®iÒu kiÖn s¶n xuÊt, søc khoÎ con ngưêi, ngưìng sinh lý cho phÐp vư nh÷ng ¶nh hưëng
cña ®iÒu kiÖn lao ®éng, qu¸ tr×nh lao ®éng, g©y nªn tai n¹n lao ®éng vư bÖnh nghÒ
nghiÖp. Trong ®ã vÖ sinh lao ®éng (VSL§) chñ yÕu ®i s©u nghiªn cøu c¸c t¸c h¹i nghÒ
nghiÖp, tõ ®ã mư cã biÖn ph¸p phßng ngõa c¸c t¸c nh©n cã h¹i mét c¸ch cã hiÖu qu¶.
M«i trưêng s¶n xuÊt c¬ khÝ vư ¶nh hưëng cña nã ®Õn søc khoÎ cña ngưêi lao ®éng
cã thÓ kÓ ®Õn c¸c yÕu tè: vi khÝ hËu, tiÕng ån, rung ®éng, nhiÖt ®é nãng l¹nh n¬i lưm
viÖc, bøc x¹ ion ho¸, bôi, « nhiÓm do ho¸ chÊt, ®é Èm, ¸nh s¸ng, th«ng giã v.v...
3.2. Vi khÝ hËu trong s¶n xuÊt
3.2.1. Kh¸i niÖm vư ®Þnh nghÜa
Vi khÝ hËu lư tr¹ng th¸i lý häc cña kh«ng khÝ trong kho¶ng kh«ng gian thu hÑp
gåm c¸c yÕu tè nhiÖt ®é kh«ng khÝ, ®é Èm tư¬ng ®èi cña kh«ng khÝ, vËn tèc chuyÓn ®éng
kh«ng khÝ vư bøc x¹ nhiÖt. §iÒu kiÖn vi khÝ hËu trong s¶n xuÊt phô thuéc vưo tÝnh chÊt
cña qu¸ tr×nh c«ng nghÖ vư khÝ hËu ®Þa phư¬ng.
VÒ mÆt vÖ sinh, vi khÝ hËu cã ¶nh hưëng ®Õn søc khoÎ, bÖnh tËt cña c«ng nh©n.
Lưm viÖc l©u trong ®iÒu kiÖn vi khÝ hËu l¹nh vư Èm cã thÓ m¾c bÖnh thÊp khíp, viªm
®ưêng h« hÊp trªn, viªm phæi vư lưm cho bÖnh lao nÆng thªm. Vi khÝ hËu l¹nh vư kh«
lưm cho rèi lo¹n vËn m¹ch thªm trÇm träng, g©y kh« niªm m¹c, nøt nÎ da. Vi khÝ hËu
nãng Èm lưm gi¶m kh¶ n¨ng bay h¬i må h«i, g©y ra rèi lo¹n th¨ng b»ng nhiÖt, lưm cho
mÖt mäi xuÊt hiÖn sím, nã cßn t¹o ®iÒu kiÖn cho vi sinh vËt ph¸t triÓn, g©y c¸c bÖnh
ngoưi da.
Tuú theo tÝnh chÊt to¶ nhiÖt cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ngưêi ta chia ra 3 lo¹i vi khÝ
hËu sau:
• Vi khÝ hËu tư¬ng ®èi æn ®Þnh, nhiÖt to¶ ra kho¶ng 20 kcal/m3 kh«ng khÝ mét giê
(trong xưëng c¬ khÝ, dÖt v.v...).
• Vi khÝ hËu nãng, nhiÖt to¶ ra kho¶ng h¬n 20 kcal/m3 kh«ng khÝ mét giê (trong xưëng
®óc, rÌn, c¸n, luyÖn gang thÐp v.v...).
• Vi khÝ hËu l¹nh, nhiÖt to¶ ra dưíi 20 kcal/m3 kh«ng khÝ mét giê (trong xưëng lªn men
rưîi bia, như ưíp l¹nh, chÕ biÕn thùc phÈm v.v...).
3.2.2. C¸c yÕu tè vi khÝ hËu
a/ NhiÖt ®é kh«ng khÝ
NhiÖt ®é lư yÕu tè khÝ tưîng quan träng trong s¶n xuÊt, phô thuéc vưo c¸c nguån
ph¸t nhiÖt: lß nung, ngän löa, n¨ng lưîng ®iÖn, c¬ biÕn thưnh nhiÖt, ph¶n øng ho¸ häc
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
25
sinh nhiÖt, bøc x¹ nhiÖt cña mÆt trêi.v.v...chóng cã thÓ lưm cho nhiÖt ®é kh«ng khÝ lªn
®Õn 50 - 600C.
Khi nhiÖt ®é t¨ng c¬ thÓ ngưêi cã c¸c hiÖn tưîng: t¨ng sù mÖt mái, gi¶m kh¶
n¨ng lao ®éng, tim ®Ëp nhanh, huyÕt ¸p t¨ng, gi¶m ho¹t ®éng c¸c c¬ quan tiªu ho¸, t¨ng
sù ph©n bæ m¸u ë da, t¨ng sù bưi tiÕt må h«i. §iÒu lÖ quy ®Þnh nhiÖt ®é tèi ®a cho phÐp ë
n¬i lưm viÖc cña c«ng nh©n vÒ mïa hÌ lư 30 ®é vư kh«ng ®ưîc vưît qu¸ nhiÖt ®é bªn
ngoưi tõ 3÷50C. N¬i s¶n xuÊt nãng như ®óc, luyÖn c¸n thÐp, ... nhiÖt ®é kh«ng qu¸ 40oC.
Khi nhiÖt ®é cao h¬n sÏ sinh ra c¸c biÕn ®æi vÒ sinh lý vư bÖnh lý.
Lao ®éng ë nhiÖt ®é l¹nh dÓ g©y bÖnh thÊp khíp, viªm ®ưêng h« hÊp (viªm phÕ
qu¶n...) kh« niªm m¹c g©y c¶m l¹nh...
b/ §é Èm
§é Èm tuyÖt ®èi lư lưîng h¬i nưíc (tÝnh b»ng gam) chøa trong mét m3 kh«ng khÝ.
§é Èm cùc ®¹i lư ë nhiÖt ®é nhÊt ®Þnh lư lưîng h¬i nưíc b¶o hoư (tÝnh b»ng gam) trong 1
m3 kh«ng khÝ. §é Èm lư nh©n tè ngo¹i c¶nh ¶nh hưëng ®Õn søc khoÎ cña c«ng nh©n. §é
Èm tư¬ng ®èi lư thư¬ng sè cña ®é Èm tuyÖt ®èi cña kh«ng khÝ vư ®é Èm cùc ®¹i øng víi
cïng nhiÖt ®é.
Khi ®é Èm qu¸ cao, lưîng «xy mư c¬ thÓ hót vưo phæi bÞ gi¶m do hưm lưîng h¬i
nưíc trong kh«ng khÝ t¨ng, lưm cho c¬ thÓ thiÕu «xy, sinh ra uÓ o¶i, ph¶n x¹ chËm, dÓ
g©y tai n¹n. Khi ®é Èm cao cßn lưm t¨ng sù ®äng nưíc, lưm cho viÖc ®i l¹i trªn nÒn xi
m¨ng bÞ tr¬n, dÔ ng·. §é Èm cao cßn t¨ng kh¶ n¨ng truyÒn dÉn ®iÖn, dÓ ch¹m m¸t ®èi
víi m¹ch ®iÖn cña c¸c m¸y ®iÖn vư truyÒn ®iÖn vưo m«i trưêng Èm, g©y ra tai n¹n ®iÖn
giËt.
Khi ®é Èm thÊp, kh«ng khÝ hanh kh«, da kh« nÎ, nhÊt lư nh÷ng ngưêi tiÕp xóc víi
dÇu mì, líp mì trªn da bÞ dÇu mì hoư tan cưng lưm mÆt da kh« cøng, cưng dÓ bÞ kh« nøt.
C¸c vÕt nøt nÎ trªn da lưm cho ch©n tay bÞ ®au ®ín, gi¶m ®é linh ho¹t vư ®ã còng lư
nguyªn nh©n x¶y ra c¸c tai n¹n lao ®éng. §é Èm tư¬ng ®èi thÝch hîp kho¶ng 75÷85 %.
Khi ®é Èm qu¸ cao cã thÓ bè trÝ hÖ thèng th«ng giã víi lưîng kh«ng khÝ kh« thÝch hîp
®Ó ®iÒu chØnh ®é Èm.
T¹i thưnh phè §ư n½ng theo th«ng b¸o cña ph©n viÖn BHL§ th×:
Khi nhiÖt ®é T = 350C §é Èm: 50% th× dung Èm D = 18g/kg kh«ng khÝ;
Khi nhiÖt ®é T = 350C §é Èm: 90% th× dung Èm D = 29g/kg kh«ng khÝ;
Khi nhiÖt ®é T = 200C §é Èm: 50% th× dung Èm D = 7,2g/kg kh«ng khÝ;
Khi nhiÖt ®é T = 200C §é Èm: 90% , dung Èm D = 13,4g/kg kh«ng khÝ;
c/ VËn tèc chuyÓn ®éng kh«ng khÝ: Tiªu chuÈn cho phÐp vËn tèc kh«ng khÝ
kh«ng qu¸ 3 m/s; trªn 5m/s cã thÓ g©y kÝch thÝch bÊt lîi cho c¬ thÓ.
d/ Bøc x¹ nhiÖt
Bøc x¹ nhiªt lư nh÷ng h¹t n¨ng lưîng truyÒn trong kh«ng khÝ dưíi d¹ng dao ®éng
sãng ®iÖn tõ bao gåm tia hång ngo¹i, tia s¸ng thưêng vư tia tö ngo¹i. Khi nung c¸c vËt
thÓ kim lo¹i tíi 5000C chØ ph¸t ra tia hång ngo¹i, nung tíi 18000-20000C cßn ph¸t ra tia
s¸ng thưêng vư tia tö ngo¹i, nung tiÕp ®Õn 30000C lưîng tia tö ngo¹i ph¸t ra cưng nhiÒu.
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
26
VÒ mÆt vÖ sinh, cưêng ®é bøc x¹ nhiÖt ®ưîc biÓu thÞ b»ng Cal/m2.phót vư ®ưîc ®o
b»ng nhiÖt kÕ cÇu. (Tiªu chuÈn vÖ sinh cho phÐp 1 Cal/m2.phót). ë c¸c xưëng rÌn, ®óc,
c¸n cưêng ®é bøc x¹ nhiÖt lªn ®Õn 5-10 Cal/m2.phót.
§Ó ®¸nh gi¸ t¸c dông tæng hîp cña c¸c yÕu tè nhiÖt ®é, ®é Èm vư vËn tèc giã cña
m«i trưêng kh«ng khÝ ®èi víi c¶m gi¸c nhiÖt cña c¬ thÓ con ngưêi, ngưêi ta ®ưa ra kh¸i
niÖm vÒ “NhiÖt ®é hiÖu qu¶ tư¬ng ®ư¬ng” ký hiÖu lư thqt®.
NhiÖt ®é hiÖu qu¶ tư¬ng ®ư¬ng cña kh«ng khÝ cã nhiÖt ®é t, ®é Èm ϕ vư vËn tèc
chuyÓn ®éng giã v lư nhiÖt ®é cña kh«ng khÝ b¶o hoư h¬i nưíc cã ϕ = 100% vư kh«ng cã
giã v = 0 mư g©y ra c¶m gi¸c nhiÖt gièng hÖt như c¶m gi¸c g©y ra bëi kh«ng khÝ víi t, ϕ,
v ®· cho. Dùa trªn thùc nghiÖm, Héi Sưëi Êm vư th«ng giã Hoa kú lËp ra biÓu ®å ®Ó x¸c
®Þnh nhiÖt ®é hiÖu qu¶ tư¬ng ®ư¬ng sau ®©y:
§é Èm tư¬ng ®èi cña kh«ng khÝ cã
thÓ x¸c ®Þnh b»ng nhiÖt ®é kh« vư ưít, trªn
biÓu ®å cã 2 trôc nhiÖt ®é kh« vư ưít. Trªn
biÓu ®å ngưêi ta vÏ chïm ®ưêng cong víi
c¸c trÞ sè kh¸c nhau cña vËn tèc giã chóng
c¾t nhau t¹i mét ®iÓm tư¬ng øng víi nhiÖt
®é kh« 36,50C tøc lư nhiÖt ®é b×nh thưêng
cña con ngưêi. Hai ®ưêng cong biªn tư¬ng
øng víi vËn tèc giã v = 0 m/s vư v = 3,5
m/s. Ngưêi ta ghi c¸c trÞ sè cña nhiÖt ®é
hiÖu qu¶ tư¬ng ®ư¬ng trªn c¸c ®ưêng cong
biªn. VÝ dô: ta biÕt nhiÖt ®é kh« b»ng 200C
(®iÓm A) tư = 150C (®iÓm B). Nèi 2 ®iÓm A
vư B, ®ưêng AB c¾t ®ưêng cong v = 0 m/s
t¹i ®iÓm C. §iÓm C cho trÞ sè thqt® = 18,30C.
NÕu kh«ng khÝ cã tk vư tư như trªn nhưng v
= 0,5 m/s th× thqt® = 17,50C. Theo biÓu ®å,
chóng ta thÊy trôc nhiÖt ®é kh« c¾t c¸c
®ưêng cong biÓu diÔn vËn tèc giã. Trong
vïng n»m phÝa tr¸i cña trôc tk kh¸c víi cïng
phÝa bªn ph¶i lư c¬ thÓ con ngưêi c¶m thÊy
l¹nh h¬n nÕu kh«ng khÝ cã ®é Èm cao h¬n.
§èi víi c¬ thÓ ngưêi ViÖt nam cã thÓ lÊy vïng «n hoư dÓ chÞu vÒ mïa hÌ lư thqt® =
23 ÷ 270 vư mïa ®«ng lư thqt® = 20 ÷ 250.
3.2.3. §iÒu hoư th©n nhiÖt ë ngưêi
C¬ thÓ ngưêi cã nhiÖt ®é kh«ng ®æi trong kho¶ng 370C ± 0,50C lư nhê 2 qu¸ tr×nh
®iÒu nhiÖt do trung t©m chØ huy ®iÒu nhiÖt ®iÒu khiÓn. §Ó duy tr× th¨ng b»ng th©n nhiÖt
trong ®iÒu kiÖn vi khÝ hËu nãng, c¬ thÓ th¶i nhiÖt thõa b»ng c¸ch gi·n m¹ch ngo¹i biªn
vư t¨ng cưêng tiÕt må h«i. ChuyÓn mét lÝt m¸u tõ néi t¹ng ra ngoưi da th¶i ®ưîc kho¶ng
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
27
2,5 kcal vư nhiÖt ®é gi¶m ®ưîc 30C. Mét lÝt må h«i bay h¬i hoưn toưn th¶i ra ®ưîc chõng
580 kcal. Cßn trong ®iÒu kiÖn vi khÝ hËu l¹nh c¬ thÓ t¨ng cưêng qu¸ tr×nh sinh nhiÖt vư
h¹n chÕ qu¸ tr×nh th¶i nhiÖt ®Ó duy tr× sù c©n b»ng nhiÖt. Th¨ng b»ng nhiÖt chØ cã thÓ
thùc hiÖn ®ưîc trong ph¹m vi trưêng ®iÒu nhiÖt, gåm 2 vïng: vïng ®iÒu nhiÖt ho¸ häc vư
vïng ®iÒu nhiÖt lý häc. Vưît qu¸ giíi h¹n nưy vÒ phÝa dưíi c¬ thÓ sÏ bÞ nhiÔm l¹nh,
ngưîc l¹i vÒ phÝa trªn sÏ bÞ nãng (H.3.2.).
a/ §iÒu nhiÖt ho¸ häc
§iÒu hoư nhiÖt ho¸ lư qu¸ tr×nh biÕn ®æi sinh nhiÖt do sù «xy ho¸ c¸c chÊt dinh
dưìng. BiÕn ®æi chuyÓn ho¸ thay ®æi theo nhiÖt ®é kh«ng khÝ bªn ngoưi vư tr¹ng th¸i lao
®éng hay nghØ ng¬i cña c¬ thÓ. Qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ t¨ng khi nhiÖt ®é bªn ngoưi thÊp vư
lao ®éng nÆng, ngưîc l¹i qu¸ tr×nh gi¶m khi nhiÖt ®é m«i trưêng cao vư c¬ thÓ ë tr¹ng
th¸i nghØ ng¬i.
b/ §iÒu nhiÖt lý häc
§iÒu nhiÖt lý häc lư tÊt c· c¸c qu¸ tr×nh biÕn ®æi th¶i nhiÖt cña c¬ thÓ gåm truyÒn
nhiÖt, ®èi lưu, bøc x¹ vư bay h¬i må h«i v.v...Th¶i nhiÖt b»ng truyÒn nhiÖt lư h×nh thøc
mÊt nhiÖt cña c¬ thÓ khi nhiÖt ®é cña kh«ng khÝ vư c¸c vËt thÓ mư ta tiÕp xóc cã nhiÖt ®é
thÊp h¬n nhiÖt ®é ë da. Khi da cã nhiÖt ®é cao h¬n nhiÖt ®é m«i trưêng sÏ x¶y ra qu¸
tr×nh truyÒn nhiÖt ngưîc l¹i.
3.2.4. ¶nh hưëng cña vi khÝ hËu ®èi víi c¬ thÓ ngưêi
a/ ¶nh hưëng cña vi khÝ hËu nãng
BiÕn ®æi vÒ sinh lý: NhiÖt ®é da ®Æc biÖt lư da tr¸n rÊt nh¶y c¶m ®èi víi nhiÖt ®é
kh«ng khÝ bªn ngoưi. BiÕn ®æi vÒ c¶m gi¸c cña da tr¸n như sau:
H.3.2. §ưêng cong chuyÓn ho¸ ë c¸c nhiÖt ®é kh¸c nhau
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
28
28 ÷ 290C → c¶m gi¸c l¹nh; 29 ÷ 300C → c¶m gi¸c m¸t;
30 ÷ 310C → c¶m gi¸c dÓ chÞu; 31,5 ÷ 32,50C → c¶m gi¸c nãng;
32,5 ÷ 33,50C → c¶m gi¸c rÊt nãng; > 33,50C → c¶m gi¸c cùc nãng.
Th©n nhiÖt (ë dưíi lưìi) nÕu thÊy t¨ng thªm 0,3 ÷ 10C lư c¬ thÓ cã sù tÝch nhiÖt.
Th©n nhiÖt ë 38,50C ®ưîc coi lư nhiÖt b¸o ®éng, cã nguy hiÓm, sinh chøng say nãng.
ChuyÓn ho¸ nưíc: lưîng nưíc cÇn cung cÊp hưng ngưy cho c¬ thÓ kho¶ng 2 ÷ 3lÝt
(kÓ c¶ phÇn thøc ¨n). Nưíc th¶i ra qua thËn tõ 1÷1,5 lÝt, 0,2 lÝt qua ph©n, lưîng cßn l¹i
theo må h«i vư h¬i thë ®Ó ra ngoưi. NÕu nhiÖt ®é qu¸ cao, c¬ thÓ ph¶i tiÕt må h«i ®Ó h¹
nhiÖt ®é, lưîng nưíc cã thÓ bÞ mÊt nhiÒu (cã khi tíi 5-7lÝt) lưm cho c¬ thÓ gi¶m sót träng
lưîng (0,4÷4 kg thÓ träng sau 8 giê lao ®éng). Khi tho¸t må h«i c¬ thÓ mÊt theo muèi
kho¸ng: K, Na, Ièt, s¾t, c¸c vi tamin C, B1, B2 vư c¸c vi tamin PP. Do mÊt nưíc nªn tû
träng m¸u t¨ng lªn, tim ph¶i lưm viÖc nhiÒu ®Ó th¶i lưîng nhiÖt thõa cña c¬ thÓ lưm cho
ngưêi mÖt mái. Khi ra må h«i nưíc bưi tiÕt qua thËn gi¶m chØ cßn l¹i 10 - 15 % so víi
lóc b×nh thưêng lưm cho chøc n¨ng ho¹t ®éng cña thËn bÞ ¶nh hưëng. Trong nưíc tiÓu
xuÊt hiÖn anbunin vư hång cÇu. Lóc nưy nÕu uèng nhiÒu nưíc, dÞch vÞ sÏ bÞ lo·ng nªn
mÊt c¶m gi¸c thÌm ¨n, ¨n kh«ng ngon, kh¶ n¨ng diÖt trïng cña dÞch vÞ gi¶m sót lưm
®ưêng ruét dÔ bÞ viªm nhiÓm.
Trong ®iÒu kiÖn vi khÝ hËu nãng, c¸c bÖnh thưêng t¨ng lªn gÊp ®«i so víi lóc b×nh
thưêng. Rèi lo¹n bÖnh lý do vi khÝ hËu nãng thưêng gÆp lư chøng say nãng vư chøng co
gËt, lưm cho con ngưêi bÞ chãng mÆt, ®au ®Çu, buån n«n vư ®au th¾t lưng. Th©n nhiÖt cã
thÓ lªn cao tíi 39 ÷ 400C, m¹ch nhanh, nhÞp thë nhanh. Trưêng hîp nÆng c¬ thÓ bÞ
cho¸ng, m¹ch nhá, thë n«ng.
b/ ¶nh hưëng cña vi khÝ hËu l¹nh
L¹nh lưm cho c¬ thÓ mÊt nhiÖt nhiÒu, nhÞp tim, nhÞp thë gi¶m vư tiªu thô «xy t¨ng.
L¹nh lưm c¸c m¹ch m¸u co th¾t sinh c¶m gi¸c tª cãng ch©n tay vËn ®éng khã kh¨n.
Trong ®iÒu kiÖn vi khÝ hËu l¹nh thưêng xuÊt hiÖn mét sè bÖnh viªm d©y thÇn kinh, viªm
khíp, viªm phÕ qu¶n, hen vư mét sè bÖnh m·n tÝnh kh¸c do m¸u lưu th«ng kÐm vư søc
®Ò kh¸c cña c¬ thÓ gi¶m.
c/ ¶nh hưëng cña bøc x¹ nhiÖt
Trong c¸c ph©n xưëng nãng, c¸c dßng bøc x¹ chñ yÕu do c¸c tia hång ngo¹i cã
bưíc sãng ®Õn 10 ưm, khi hÊp thô tia nưy to¶ ra nhiÖt, bøc x¹ nhiÖt phô thuéc vưo ®é dưi
bưíc sãng, cưêng ®é dßng bøc x¹, thêi gian chiÕu x¹, diÖn tÝch bÒ mÆt bÞ chiÕu, vïng bÞ
chiÕu, gi¸n ®o¹n hay liªn tôc, gãc chiÕu, luång bøc x¹ vư quÇn ¸o.
Tia hång ngo¹i cã bưíc sãng ng¾n (®Æc biÖt lư lo¹i cã bưíc sãng kho¶ng 3 ưm) räi
s©u vưo dưíi da ®Õn 3mm, g©y nªn báng da, rép phång da ngoưi ra cßn g©y ra bÖnh ®ôc
nh©n m¾t.
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
29
Lưm viÖc ngoưi trêi nãng, im giã, oi bøc, tia bøc x¹ nhiÖt cã thÓ xuyªn qua hép
xư¬ng sä vưo tæ chøc n·o, hun nãng tæ chøc n·o, mưng n·o g©y ra c¸c biÕn ®æi quan
träng mư ta gäi lư say n¾ng.
Tia tö ngo¹i cã 3 lo¹i:
Lo¹i A cã bưíc sãng tõ 400 ÷ 315 nm.
Lo¹i B cã bưíc sãng tõ 315 ÷ 280 nm.
Lo¹i C cã bưíc sãng nhá h¬n 280 nm.
Tia tö ngo¹i lo¹i A xuÊt hiÖn ë nhiÖt ®é cao h¬n thưêng cã trong tia löa hưn, ®Ìn
d©y tãc, ®Ìn huúnh quang; tia tö ngo¹i B thưêng xuÊt hiÖn trong ®Ìn thuû ng©n, lß hå
quang v.v...Tia tö ngo¹i lưm báng da, ph¸ huû gi¸c m¹c thÞ lùc gi¶m, ®au ®Çu, chèng
mÆt, ung thư da.
3.2.5 C¸c biÖn ph¸p phßng chèng vi khÝ hËu xÊu
a/ BiÖn ph¸p kü thuËt
¸p dông c¸c tiÕn bé KHKT như ®iÒu khiÓn tõ xa, c¬ khÝ ho¸, tù ®éng ho¸ c¸c qu¸
tr×nh s¶n xuÊt, thùc hiÖn th«ng giã tèt ®iÒu hoư kh«ng khÝ, ®¶m b¶o th«ng tho¸ng vư m¸t
n¬i lưm viÖc.
C¸ch ly nguån nhiÖt ®èi lưu vư bøc x¹ ë n¬i lao ®éng, b»ng c¸ch dïng nh÷ng vËt
liÖu c¸ch nhiÖt ®Ó bao bäc quanh lß, quanh èng dÉn; dïng mưn nưíc ®Ó hÊp thô c¸c tia
bøc x¹ ë trưíc cöa lß.
b/ BiÖn ph¸p vÖ sinh y tÕ
Trưíc hÕt cÇn quy ®Þnh chÕ ®é lao ®éng thÝch hîp cho tõng ngưnh nghÒ thùc hiÖn
trong ®iÒu kiÖn vi khÝ hËu xÊu. Kh¸m tuyÓn khi nhËn ngưêi, kh¸m kiÓm tra søc khoÎ
®Þnh kú ®Ó kÞp thêi ph¸t hiÖn bÖnh vư ®iÒu trÞ.
c/ BiÖn ph¸p tæ chøc
Tæ chøc lao ®éng, ®¶m b¶o chÕ ®é ¨n uèng båi dưìng, nghØ ng¬i hîp lý ®Ó nhanh
chãng phôc håi søc lao ®éng. Trang bÞ ®Çy ®ñ c¸c phư¬ng tiÖn BHL§ như ¸o quÇn chèng
nãng, chèng l¹nh, khÈu trang, kÝnh m¾t v.v....
3.3. Chèng tiÕng ån vư rung ®éng trong s¶n xuÊt
3.3.1. nh÷ng Kh¸i niÖm
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
30
a/ TiÕng ån
TiÕng ån lư tËp hîp nh÷ng ©m thanh kh¸c nhau vÒ cưêng ®é vư tÇn sè kh«ng cã
nhÞp g©y cho con ngư¬× c¶m gi¸c khã chÞu. VÒ mÆt vËt lý, ©m thanh lư dao ®éng sãng
cña m«i trưêng ®ưn håi g©y ra bëi sù dao ®éng cña c¸c vËt thÓ, kh«ng gian trong ®ã cã
sãng ©m lan truyÒn gäi lư trưêng ©m. ¸p suÊt dư trong trưêng ©m gäi ¸p suÊt ©m p ®¬n vÞ
lư dyn/cm2 hay lư bar.
Cưêng ®é ©m I lư sè n¨ng lưîng sãng ©m truyÒn qua diÖn tÝch 1 cm2 vu«ng gãc víi
phư¬ng truyÒn sãng trong mét gi©y (erg/cm2.s hoÆc w/cm2). Cưêng ®é ©m vư ¸p suÊt ©m
liªn hÖ víi nhau theo biÓu thøc:
I
p
C
=
2
ρ.
(erg/cm2); ρ lư mËt ®é cña m«i trưêng, g/cm2.
Trong kh«ng gian tù do cưêng ®é ©m tû lÖ nghÞch víi b×nh phư¬ng kho¶ng c¸ch r
®Õn nguån ©m:
I
I
r
= r
4π . 2
; Ir lư cưêng ®é ©m c¸ch nguån ®iÓm mét kho¶ng r.
Tai chóng ta tiÕp nhËn ©m nhê dao ®éng cña ¸p suÊt ©m, ¸p suÊt ©m tû lÖ víi biÕn
®æi cưêng ®é ©m nhưng trong khi cưêng ®é ©m I biÕn ®æi n lÇn th× ¸p suÊt ©m biÕn ®æi
n lÇn. §Ó ®¸nh gi¸ c¶m gi¸c nghe, chØ nh÷ng ®Æc trưng vËt lý lư chưa ®ñ v× tai chóng ta
ph©n biÖt c¶m gi¸c nghe kh«ng theo sù t¨ng tuyÖt ®èi cña cưêng ®é ©m (hay ¸p suÊt ©m)
mư theo sù t¨ng tư¬ng ®èi cña nã.
Còng v× thÕ ngưêi ta kh«ng ®¸nh gi¸ cưêng ®é ©m vư ¸p suÊt ©m theo ®¬n vÞ tuyÖt
®èi mư theo ®¬n vÞ tư¬ng ®èi vư dïng thang logarit thay cho thang thËp ph©n ®Ó thu hÑp
ph¹m vi trÞ sè ®o. Khi ®ã ta cã møc cưêng ®é ©m ®o b»ng ®ªxiben (dB):
L
I
I I = 10
0
lg (dB).
Trong ®ã: I - cưêng ®é ©m; I0 - cưêng ®é ©m ë ngưìng nghe ®ưîc gäi lư møc ©m.
Møc kh«ng I0 lư møc cưêng ®é ©m tèi thiÖu mư tai ngưêi c¶m nhËn ®ưîc tuy nhiªn
ngưìng nghe ®ưîc thay ®æi theo tÇn sè.
Tư¬ng tù ta cã møc ¸p suÊt ©m:
L
P
P P = 20
0
lg (dB);
Trong ®ã: P0 - ngưìng quy ưíc 2.10-5 N/m2.
Møc c«ng suÊt ©m:
L
W
W W = 10
0
lg (dB);
Trong ®ã: W0 - ngưìng kh«ng hay ngưìng quy ưíc W0 = 10-12.
Møc c«ng suÊt tÝnh b»ng dB.
Như vËy khi ©m thanh cã ¸p lùc b»ng 2.10-5 N/m2 hay cưêng ®é I0 = 10-12 w/m2 th×
cã møc ©m b»ng 0 dB.
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
31
TÇn sè ©m f ®ưîc thÓ hiÖn b»ng HÐc (Hz), bưíc sãng λ, vËn tèc lan truyÒn c, biªn
®é y. Chóng cã liªn hÖ víi nhau qua c«ng thøc:
c = λ.f (m/s).
VËn tèc lan truyÒn sãng ©m phô thuéc vưo c¸c tÝnh chÊt vư mËt ®é m«i trưêng. VÝ
dô ë nhiÖt ®é 00C vËn tèc sãng ©m trong kh«ng khÝ lư 330 m/s, trong nưíc lư 1440 m/s,
trong thÐp, nh«m, thuû tinh lư 5000 m/s, trong ®ång 3500 m/s, trong cao su 40 - 50 m/s.
Dao ®éng ©m nghe ®ưîc cã tÇn sè tõ 16 - 20 Hz ®Õn 16 - 20 kHz. Giíi h¹n nưy ë
mçi ngưêi kh«ng gièng nhau, tuú theo løa tuæi vư c¬ quan thÝnh gi¸c.
Dao ®éng dưíi 16 - 20 Hz gäi lư h¹ ©m tai ngưêi kh«ng nghe ®ưîc, dao ®éng cã
tÇn sè trªn 16 - 20 kHz gäi lư siªu ©m tai ngưêi còng kh«ng nghe ®ưîc.
b/ c¸c lo¹i tiÕng ån
Trong thùc tÕ ngưêi ta ph©n ra nhiÒu lo¹i tiÕng ån, tuy nhiªn theo ®Æc tÝnh cña
nguån ån cã thÓ ph©n ra:
TiÕng ån c¬ häc: sinh ra do sù chuyÓn ®éng cña c¸c chi tiÕt hay bé phËn m¸y mãc cã
khèi lưîng kh«ng c©n b»ng vÝ vô tiÕng ån cña m¸y phay.
TiÕng ån va ch¹m: sinh ra do mét sè quy tr×nh c«ng nghÖ, vÝ dô: rÌn, t¸n.
TiÕng ån khÝ ®éng: sinh ra khi h¬i chuyÓn ®éng víi vËn tèc cao, như ®éng c¬ ph¶n
lùc, m¸y nÐn khÝ.
TiÕng næ hoÆc xung sinh ra khi ®éng cá ®èt trong lưm viÖc...
Sau ®©y møc ån cña mét sè nguån:
TiÕng ån va ch¹m:
Xưëng rÌn : 98 dB
Xưëng ®óc : 112 dB
Xưëng gß, t¸n : 113 - 117 dB
TiÕng ån c¬ khÝ:
M¸y tiÖn : 93 - 96 dB
M¸y bưo : 97 dB
TiÕng ån khÝ ®éng:
M«t« : 105 dB
M¸y bay tuèc bin ph¶n lùc: 135 dB
§Ó ®¸nh gi¸ s¬ bé tiÕng ån cã thÓ dïng møc ån tæng céng ®o theo thang A cña
m¸y ®o tiÕng ån gäi lư møc ©m theo dBA.
c/ Rung ®éng
Khi c¸c m¸y mãc vư ®éng c¬ lưm viÖc kh«ng chØ sinh ra c¸c dao ®éng ©m tai ta
nghe ®ưîc mư cßn sinh ra c¸c dao ®éng c¬ häc dưíi d¹ng rung ®éng cña c¸c vËt thÓ vư
c¸c bÒ mÆt xung quanh.
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
32
Rung ®éng lư dao ®éng c¬ häc cña vËt thÓ ®ưn håi sinh ra khi träng t©m hoÆc trôc
®èi xøng cña chóng xª dÞch trong kh«ng gian hoÆc do sù thay ®æi cã tÝnh chu kú h×nh
d¹ng mư chóng cã ë tr¹ng th¸i tÜnh.
Rung ®éng cña mét tÇn sè vßng nưo ®Êy ®ưîc ®Æc trưng b»ng 3 th«ng sè: biªn ®é
dÞch chuyÓn λ, biªn ®é cña vËn tèc γ vư biªn ®é cña gia tèc β. Møc vËn tèc dao ®éng cña
rung ®éng:
Lc = 20
0
lg
γ
γ
dB
trong ®ã γ0 =5.10-8 m/s - ngưìng quy ưíc cña biªn ®é vËn tèc dao ®éng.
C¸c bÒ mÆt dao ®éng bao giê còng tiÕp xóc víi kh«ng khÝ xung quanh nã. Khi bÒ
mÆt dao ®éng sÏ h×nh thưnh nh÷ng sãng ©m ngưîc pha trong líp kh«ng khÝ kÒ s¸t víi nã.
Møc to cña ©m nưy ®ưîc ®o b»ng ¸p suÊt ©m h×nh thưnh.
3.3.2. ¶nh hưëng cña tiÕng ån vư rung ®éng ®èi víi sinh lý
con ngưêi
Cưêng ®é tèi thiÖu cña tiÕng ån cã thÓ g©y ra t¸c dông mÖt mái ®èi víi c¬ quan
thÝnh gi¸c phô thuoäc vưo tÇn sè cña nã. §èi víi ©m tÇn sè 2000 - 4000 Hz, t¸c dông mÖt
mái sÎ b¾t ®Çu tõ 80 dB, ®èi víi ©m 5000 - 6000 Hz th× tõ 60 dB.
TiÕng ån g©y mÖt mái thÝnh lùc, ®au tai, mÊt tr¹ng th¸i c©n b»ng, ngñ chËp chên
giËt m×nh, mÊt ngñ, loÐt d¹ dưy, t¨ng huyÕt ¸p, hay c¸u g¾t, gi¶m søc lao ®éng s¸ng t¹o,
gi¶m sù nh¹y c¶m, ®Çu ãc mÊt tËp trung, rèi lo¹i c¬ b¾p...
TiÕng ån g©y ®iÕc nghÒ nghiÖp víi ®Æc ®iÓm lư ®iÕc kh«ng phôc håi ®ưîc, ®iÕc
kh«ng ®èi xøng vư kh«ng tù tiÕn triÓn khi c«ng nh©n th«i tiÕp xóc víi tiÕng ån. TiÕng ån
t¸c dông vưo c¸c c¬ quan chøc phËn cña c¬ thÓ, l©u ngưy lưm cho c¬ quan nưy mÊt tr¹ng
th¸i c©n b»ng. KÕt qu¶ lư c¬ thÓ bÞ suy nhưîc, m¸u lưu th«ng bÞ h¹n chÕ, tai bÞ ï, ®Çu ãc
bÞ c¨ng th¼ng, kh¶ n¨ng lao ®éng sÏ bÞ gi¶m, sù chó ý cña con ngưêi còng bÞ gi¶m sót vư
tõ ®ã cã thÓ g©y ra tai n¹n.
Nh÷ng c¬ thÓ kh¸c nhau th× t¸c h¹i cña tiÕng ån còng kh¸c nhau. Con ngưêi cã
kh¶ n¨ng thÝch nghi víi ®iÒu kiÖn lưm viÖc cã tiÕng ån nhưng møc ®é thÝch nghi nưy chØ
giíi h¹n trong kho¶ng nhÊt ®Þnh.
Khi lưm viÖc l©u trong m«i trưêng cã tiÕng ån th× kh¶ n¨ng nghe sÏ bÞ rèi lo¹n,
mÊt kh¶ n¨ng nghe nh÷ng ©m thanh cã tÇn sè cao, thanh bæng, kh¶ n¨ng phôc håi thÝnh
gi¸c rÊt thÊp.
TiÕng ån lín h¬n cưêng ®é 70 dB (®Ò xi ben) th× kh«ng cßn nghe tiÕng nãi cña
ngưêi víi nhau n÷a vư mäi sù th«ng tin b»ng ©m thanh cña con ngư¬× trë thưnh v« hiÖu.
Ph¹m vi dao ®éng mư ta thu nhËn như rung ®éng ©m n»m trong giíi h¹n tõ 12
®Õn 8000 Hz. Theo h×nh thøc t¸c ®éng, ngưêi ta chia ra chÊn ®éng chung vư chÊn ®éng
côc bé. Rung ®éng chung g©y ra dao ®éng cho toưn c¬ thÓ, cßn chÊn ®éng côc bé chØ
lưm cho tõng bé phËn c¬ thÓ dao ®éng. khi chÞu t¸c dông cña rung ®éng, thÇn kinh sÏ bÞ
suy mßn, rèi lo¹n dinh dưìng, con ngưêi nhanh chãng c¶m thÊy uÓ o¶i vư thê ¬, l·nh
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
33
®¹m, tÝnh th¨ng b»ng æn ®Þnh bÞ tæn thư¬ng. ChÊn ®éng còng g©y ra bÖnh khíp xư¬ng,
lưm rèi lo¹n hÖ thÇn kinh ngo¹i biªn vư trung ư¬ng.
3.3.3. C¸c biÖn ph¸p phßng chèng tiÕng ån vư rung ®éng
N¨m 1880 Robert Koch mét như y häc cña nưíc ®øc ®· c¶nh b¸o vÒ tiÕng ån như
sau: Mét ngưy nưo ®ã con ngưêi sÏ ph¶i ®Êu tranh víi tiÕng ån như ®· tõng ®Êu tranh
chèng l¹i bÖnh dÞch t¶ hay dÞch h¹ch.
Mét như chuyªn m«n kh¸c nãi: NÕu chóng ta kh«ng tiªu diÖt tiÕng ån th× tiÕng ån
sÏ tiªu diÖt ta. V× vËy chèng ån lư nhiÖm vô rÊt quan träng. C¸c biÖn ph¸p chñ yÕu cã thÓ
lư:
a/ Lưm gi¶m hay triÖt tiªu tiÕng ån ngay tõ n¬i ph¸t sinh
§©y lư biÖn ph¸p chèng ån chñ yÕu bao gåm viÖc l¾p r¸p cã chÊt lưîng c¸c m¸y
mãc vư ®éng c¬, söa chöa c¸c m¸y mãc ®· cò hay bÞ r¬. Gi¶m tiÕng ån t¹i n¬i ph¸t sinh
cã thÓ thùc hiÖn theo c¸c biÖn ph¸p sau:
Thay ®æi tÝnh ®ưn håi vư khèi lưîng cña c¸c bé phËn m¸y mãc ®Ó thay ®æi tÇn sè dao
®éng riªng cña chóng tr¸nh hiÖn tưîng céng hưëng.
Thay thÐp b»ng chÊt dÎo, tecxtolit, fibr«lit, v.v...m¹ cr«m hoÆc quÐt mÆt c¸c chi tiÕt
b»ng s¬n ho¨c dïng c¸c hîp kim Ýt vang h¬n khi va ch¹m.
Bäc c¸c mÆt thiÕt bÞ chÞu rung ®éng b»ng c¸c vËt liÖu hót hoÆc gi¶m rung ®éng cã néi
ma s¸t lín như bitum, cao su, t«n, vßng phít, ami¨ng, chÊt dÎo, matit ®Æc biÖt.
Sö dông bé gi¶m rung b»ng lß xo hoÆc cao su ®Ó c¸ch rung ®éng.
Dïng phư¬ng ph¸p hót rung ®éng b»ng c¸ch dïng c¸c vËt liÖu ®ưn håi dÎo như cao
su, chÊt dÎo, sîi tÈm bitum, matit v.v...cã m«®un ®ưn håi 104 - 105 N/cm2 (Líp phñ
cøng) b»ng 103 N/cm2 (líp phñ mÒm) cã tæn thÊt trong lín ®Ó phñ c¸c mÆt cÊu kiÖn
dao ®éng cña m¸y mãc.
Tù ®éng ho¸ qu¸ tr×nh c«ng nghÖ vư ¸p dông hÖ thèng ®iÒu khiÓn tõ xa.
Bè trÝ c¸c xưëng ån lưm viÖc vưo nh÷ng buæi Ýt ngưêi lưm viÖc.
b/ Gi¶m tiÕng ån trªn ®ưêng lan truyÒn
¸p dông c¸c nguyªn t¾c hót ©m vư c¸ch ©m.
N¨ng lưîng ©m lan truyÒn trong kh«ng khÝ th×
mét phÇn n¨ng lưîng bÞ ph¶n x¹ mét phÇn bÞ vËt
liÖu cña kÕt cÊu hót vư mét phÇn xuyªn qua kÕt
cÊu bøc x¹ vưo phßng bªn c¹nh (H.3.3).
Sù ph¶n x¹ vư hót ©m phô thuéc vưo tÇn sè vư gãc tíi cña sãng ©m, nã x¶y ra do sù
biÕn ®æi c¬ n¨ng mư c¸c phÇn tö kh«ng khÝ mang theo thưnh nhiÖt n¨ng do ma s¸t nhít
E Et f
Eh
Ex H.3.3
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
34
cña kh«ng khÝ trong c¸c èng nhá cña vËt liÖu xèp, hoÆc do ma s¸t trong cña vËt liÖu chÕ
t¹o c¸c tÊm máng chÞu dao ®éng dưíi t¸c dông cña sãng ©m.
VËt liÖu hót ©m cã c¸c lo¹i: vËt liÖu cã nhiÒu lç nhá; vËt liÖu cã nhiÒu lç nhá ®Æt
sau tÊm ®ôc lç; kÕt cÊu céng hưëng; nh÷ng tÊm hót ©m ®¬n.
§Ó c¸ch ©m th«ng thưêng lư lưm vá bäc ®éng c¬, m¸y nÐn vư c¸c thiÕt bÞ c«ng
nghiÖp kh¸c.
Vá bäc lưm b»ng kim lo¹i, gç, chÊt dÎo, kÝnh vư c¸c vËt liÖu kh¸c. §Ó gi¶m dao
®éng truyÒn tõ m¸y vưo vá bäc, liªn kÕt gi÷a chóng kh«ng lưm cøng. Vá bäc nªn ®Æt trªn
®Öm c¸ch chÊn ®éng lưm b»ng vËt liÖu ®ưn håi.
§Ó chèng tiÕng ån khÝ ®éng ngưêi ta cã thÓ sö dông c¸c buång tiªu ©m, èng tiªu
©m vư tÊm tiªu ©m
c/ Dïng phư¬ng tiÖn b¶o vÖ c¸ nh©n
CÇn sö dông c¸c lo¹i dông cô như c¸i bÞt tai lưm b»ng chÊt dÎo, c¸i che tai vư bao
èp tai ®Ó chèng ån. §Ó chèng rung ®éng sö dông c¸c bao tay cã ®Öm ®ưn håi, giưy cã ®Õ
chèng rung.
3.4. Phßng chèng bôi trong s¶n xuÊt
3.4.1. ®Þnh nghÜa vư Ph©n lo¹i bôi
a/ §Þnh nghÜa
Bôi lư tËp hîp nhiÒu h¹t cã kÝch thưíc lín, nhá kh¸c nhau tån t¹i l©u trong kh«ng
khÝ dưíi d¹ng bôi bay, bôi l¾ng vư c¸c hÖ khÝ dung nhiÒu pha gåm h¬i, khãi, mï; khi
nh÷ng h¹t bôi n»m l¬ l÷ng trong kh«ng khÝ gäi lư aerozon, khi chóng ®äng l¹i trªn bÒ
mÆt vËt thÓ nưo ®ã gäi lư aerogen.
1
2
3
4
1 2 3
H.3.4. èng tiªu ©m
1. vá èng; 2. vËt liÖu hót ©m
3. èng ®ôc lç hoÆc lưíi s¾t
H.3.5. TÊm tiªu ©m
1. thưnh tÊm; 2. vËt liÖu hót ©m;
3. tÊm ®ôc lç; 4. èng dÉn h¬i
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
35
b/ Ph©n lo¹i
- Theo nguån gèc: bôi kim lo¹i (Mn, Si, gØ s¾t,... ); bôi c¸t, bôi gç; bôi ®éng vËt:
bôi l«ng, bôi xư¬ng; bôi thùc vËt: bôi b«ng, bôi gai; bôi ho¸ chÊt (grafit, bét phÊn, bét
hưn the, bét xư phßng, v«i ...)
- Theo kÝch thưíc h¹t bôi:
Bôi bay cã kÝch thưíc tõ 0,001-10 ưm; c¸c h¹t tõ 0,1 - 10 ưm gäi lư mï, c¸c h¹t tõ
0,001 - 0,1 ưm gäi lư khãi chóng chuyÓn ®éng Brao trong kh«ng khÝ.
Bôi l¾ng cã kÝch thưíc >10 ưm thưêng g©y t¸c h¹i cho m¾t.
- Theo t¸c h¹i: Bôi g©y nhiÔm ®éc (Pb, Hg, benzen...); bôi g©y dÞ øng; bôi g©y
ung thư như nhùa ®ưêng, phãng x¹, c¸c chÊt br«m; bôi g©y x¬ phæi như bôi silic,
ami¨ng...
3.4.2 T¸c h¹i cña bôi
Bôi cã t¸c h¹i ®Õn da, m¾t, c¬ quan h« hÊp, c¬ quan tiªu ho¸, c¸c h¹t bôi nưy bay
l¬ l÷ng trong kh«ng khÝ, khi bÞ hÝt vưo phæi chóng sÏ g©y thư¬ng tæn ®ưêng h« hÊp.
Khi chóng ta thë nhê cã l«ng mòi vư mưng niªm dÞch cña ®ưêng h« hÊp mư nh÷ng
h¹t bôi cã kÝch thưíc lín h¬n 5 ưm bÞ giö l¹i ë hèc mòi tíi 90%. C¸c h¹t bôi kÝch thưíc
(2÷5)ưm dÓ dưng theo kh«ng khÝ vưo tíi phÕ qu¶n, phÕ nang, ë ®©y bôi ®ưîc c¸c líp
thùc bưo bao v©y vư tiªu diÖt kho¶ng 90% n÷a, sè cßn l¹i ®äng ë phæi g©y nªn bÖnh bôi
phæi vư c¸c bÖnh kh¸c (bÖnh silicose, asbestose, siderose,...).
BÖnh phæi nhiÔm bôi thưêng gÆp ë nh÷ng c«ng nh©n khai th¸c chÕ biÕn, vËn
chuyÓn quÆng ®¸, kim lo¹i, than v.v...
BÖnh silicose lư bÖnh do phæi bÞ nhiÔm bôi silic ë thî khoan ®¸, thî má, thî lưm
gèm sø, vËt liÖu chÞu löa v.v...BÖnh nưy chiÕm 40 - 70% trong tæng sè c¸c bÖnh vÒ phæi.
Ngoưi cßn cã c¸c bÖnh asbestose (nhiÔm bôi ami¨ng), aluminose (bôi boxit, ®Êt sÐt),
siderose (bôi s¾t).
BÖnh ®ưêng h« hÊp: viªm mòi, viªm häng, phÕ qu¶n, viªm teo mòi do bôi cr«m,
asen.
BÖnh ngoưi da: bôi cã thÓ dÝnh b¸m vưo da lưm viªm da, lưm bÞt kÝn c¸c lç ch©n
l«ng vư ¶nh hưëng ®Õn bưi tiÕt; bôi cã thÓ bÞt c¸c lç cña tuyÕn nhên g©y ra môn; lë loÐt ë
da; viªm m¾t, gi¶m thÞ lùc, méng thÞt.
BÖnh ®ưêng tiªu ho¸: C¸c lo¹i bôi s¾c c¹nh nhän vưo d¹ dưy cã thÓ lưm tæn
thư¬ng niªm m¹c d¹ dưy, g©y rèi lo¹n tiªu ho¸.
Bôi ho¹t tÝnh dÔ ch¸y nÕu nång ®é cao, khi tiÕp xóc víi tia löa dÔ g©y ch¸y, næ rÊt
nguy hiÓm.
Bôi cßn g©y ra chÊn thư¬ng m¾t: bôi kiÒm, axit cã thÓ g©y ra báng gi¸c m¹c lưm
gi¶m thÞ lùc.
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
36
3.4.3. Tiªu chuÈn nång ®é bôi cho phÐp
a/ Bôi kh«ng chøa Silic
Lo¹i bôi Nång ®é bôi
(sè h¹t/m3 ) (mg/m3 )
Xi m¨ng, ®Êt sÐt, bôi v« c¬ vư hîp chÊt kh«ng cã silic, 6
Thuèc l¸ , chÌ, ... 3
Bôi kh¸c 1000
b/ Bôi chøa SiO2
- Víi nång ®é tèi ®a cho phÐp bôi h¹t:
Hưm lưîng
silic
Nång ®é bôi toưn phÇn
(h¹t/cm3 )
Nång ®é bôi 5 ưm
(h¹t/cm3 )
% LÊy theo ca LÊy theo
thêi ®iÓm
LÊy theo ca LÊy theo
thêi ®iÓm
> 50 - 100 200 600 100 300
> 20 - 50 500 1000 250 500
> 5 - 20 1000 2000 500 1000
≤ 5 1500 3000 800 1500
- Nång ®é tèi ®a cho phÐp träng lưîng:
Hưm lưîng
silic
Nång ®é bôi toưn phÇn
(h¹t/cm3 )
Nång ®é bôi 5 ưm
(h¹t/cm3 )
% LÊy theo ca LÊy theo
thêi ®iÓm
LÊy theo ca LÊy theo
thêi ®iÓm
100 0,3 0,5 0,1 0,3
> 50 - 100 1,0 2,0 0,5 1,0
> 20 - 50 2,0 4,0 1,0 2,0
> 5 - 20 4,0 8,0 2,0 4,0
1 - 5 6,0 12,0 3,0 6,0
< 1 8,0 16,0 4,0 8,0
3.4.4 C¸c biÖn ph¸p ®Ò phßng bôi
a/ BiÖn ph¸p kü thuËt
Bao kÝn thiÕt bÞ vư d©y chuyÒn s¶n xuÊt.
C¬ khÝ ho¸ vư tù ®éng ho¸ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt sinh bôi ®Ó c«ng nh©n kh«ng ph¶i tiÕp
xóc víi bôi.
Thay ®«i phư¬ng ph¸p c«ng nghÖ: lưm s¹ch b»ng nưíc thay cho viÖc lưm s¹ch b»ng
phun c¸t.
Sö dông hÖ thèng th«ng giã, hót bôi trong c¸c ph©n xưìng cã nhiÒu bôi.
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
37
b/ BiÖn ph¸p y häc
kh¸m vư kiÓm tra søc khoÎ ®Þnh kú, ph¸t hiÖn sím bÖnh ®Ó ch÷a trÞ, phôc håi chøc
n¨ng lưm viÖc cho c«ng nh©n.
Dïng c¸c phư¬ng tiÖn b¶o vÖ c¸ nh©n (quÇn ¸o, mÆt n¹, khÈu trang).
3.4.5. Läc bôi trong s¶n xuÊt c«ng nghiÖp
ë c¸c như m¸y s¶n xuÊt c«ng nghiÖp lưîng bôi th¶i vưo m«i trưêng kh«ng khÝ rÊt
lín như c¸c như m¸y xi m¨ng, như m¸y dÖt, như m¸y luyÖn kim v.v...
§Ó lưm s¹ch kh«ng khÝ trưíc khi th¶i ra m«i trưêng, ta ph¶i tiÕn hưnh läc s¹ch bôi
®Õn giíi h¹n cho phÐp. Ngoưi ra cã thÓ thu håi c¸c bôi quý.
§Ó läc bôi, ngưêi ta sö dông nhiÒu thiÕ bÞ läc bôi kh¸c nhau vư tuú thuéc vưo b¶n
chÊt c¸c lùc t¸c dông bªn trong thiÕt bÞ, ngưêi ta ph©n ra c¸c nhãm chÝnh sau:
Buång l¾ng bôi: qu¸ tr×nh l¾ng x¶y ra dưíi t¸c dông cña träng lùc.
ThiÕt bÞ läc bôi kiÓu qu¸n tÝnh: lîi dông lùc qu¸n tÝnh khi khi thay ®æi chiÒu hưíng
chuyÓn ®éng ®Ó t¸ch bôi ra khái dßng kh«ng khÝ.
ThiÕt bÞ läc bôi kiÓu ly t©m - xiclon: dïng lùc ly t©m ®Ó ®Èy c¸c h¹t bôi ra xa t©m
quay råi ch¹m vưo thưnh thiÕt bÞ, h¹t bôi bÞ mÊt ®éng n¨ng vư r¬i xuèng dưíi ®¸y.
Lưíi läc b»ng v¶i, lưíi thÐp, giÊy, vËt liÖu rçng b»ng kh©u sø, kh©u kim lo¹i
v.v...Trong thiÕt bÞ läc bôi kiÓu nưy c¸c lùc qu¸n tÝnh, lùc träng trưêng vư c· lùc
khuyÕt t¸n ®Òu ph¸t huy t¸c dông.
ThiÕt bÞ läc bôi b»ng ®iÖn: dưíi t¸c dông cña ®iÖn trưêng víi ®iÖn ¸p cao, c¸c h¹t bôi
®ưîc tÝch ®iÖn vư bÞ hót vưo c¸c b¶n cùc kh¸c dÊu.
ThiÕt bÞ läc bôi kiÓu Xi lon
Xi lon lư thiÕt bÞ läc bôi, trong ®ã nhê lùc ly t©m ®Ó t¸ch bôi ra khái kh«ng khÝ.
Trªn H.3.6. lư s¬ ®å cÊu t¹o cña lo¹i Xiclon ®¬n gi¶n nhÊt.
Kh«ng khÝ mang bôi ®ưîc ®ưa vưo phÇn
trªn cña xiclon b»ng èng 1 l¾p theo phư¬ng tiÕp
tuyÕn víi vá ngoưi h×nh trô 2 cña xiclon. Nhê thÕ
dßng kh«ng khÝ sÏ cã chuyÓn ®éng xo¾n èc bªn
trong vá h×nh trô vư h¹ dÇn vÒ phÝa dưíi. Khi gÆp
phÇn ®¸y h×nh phÔu 3 dßng kh«ng khÝ bÞ ®Èy
ngưîc trë lªn, trong khi ®ã nã vÉn giö chuyÓn
®éng xo¾n èc, c¸c h¹t bôi chÞu t¸c dông cña lùc ly
t©m lưm cho chóng cã xu hưíng tiÕn dÇn vÒ phÝa
vá h×nh trô hoÆc ®¸y h×nh phÔu råi ch¹m vưo
thưnh thiÕt bÞ vư r¬i xuèng dưíi. Dưíi ®¸y phÔu
cña xiclon ngưêi ta cã l¾p van x¶ 5 ®Ó x¶ bôi vưo
thïng chøa. H.3.6. S¬ ®å cÊu t¹o cña xiclon
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
38
Th«ng thưêng dưíi ®¸y phÔu cã ¸p suÊt ©m, do ®ã khi më van 5 kh«ng khÝ bªn
ngoưi sÏ bÞ hót vưo xiclon tõ dưíi lªn trªn vư cã thÓ lưm cho bôi ®· l¾ng ®éng ë ®¸y phÔu
bay ngưîc lªn trªn vư theo kh«ng khÝ tho¸t ra ngoưi èng 4 lưm mÊt t¸c dông cña viÖc läc
bôi. §Ó tr¸nh t×nh tr¹ng trªn ngưêi ta dïng van kÐp, trưíc khi x¶ bôi ta ®ãng kÝn van 5a
råi më van dưíi 5b.
3.5. ChiÕu s¸ng trong s¶n xuÊt
3.5.1 Mét sè kh¸I niÖm vÒ ¸nh s¸ng vư sinh lý m¾t ngưêi
a/ Mét sè kh¸i niÖm vÒ ¸nh s¸ng
Lư nh©n tè ngo¹i c¶nh rÊt quan träng ®èi víi søc khoÎ vư kh¶ n¨ng lưm viÖc cña
c«ng nh©n. Trong sinh ho¹t vư lao ®éng con m¾t ®ßi hái ph¶i ®ưîc chiÕu s¸ng thÝch hîp.
ChiÕu s¸ng thÝch hîp tr¸nh mÖt mái thÞ gi¸c, tr¸nh tai n¹n lao ®éng vư bÖnh nghÒ nghiÖp.
¸nh s¸ng thÊy ®ưîc: lư nh÷ng bøc x¹ photon cã bưíc sãng trong kho¶ng 380 ưm
®Õn 760 ưm øng víi c¸c d¶i mưu tÝm, lam, xanh, lôc, vưng, da cam, hång, ®á...
M¾t chóng ta nh¹y víi bøc x¹ ®¬n s¾c mưu vưng lôc λ = 555 ưm. §Ó ®¸nh gi¸ ®é
s¸ng tá cña c¸c lo¹i bøc x¹ kh¸c nhau, ngưêi ta lÊy ®é s¸ng tư¬ng ®èi cña bøc x¹ vưng
lôc lưm chuÈn ®Ó so s¸nh.
Quang th«ng (Φ): lư ®¹i lưîng ®Ó ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng ph¸t s¸ng cña vËt, lư phÇn c«ng
suÊt bøc x¹ cã kh¶ n¨ng g©y ra c¶m gi¸c s¸ng cho thÞ gi¸c cña con ngưêi. §¬n vÞ ®o lư
lumen.
NÕu gäi c«ng suÊt bøc x¹ ¸nh s¸ng ®¬n s¾c λ cña vËt lư Fλ, th× quang th«ng do
chïm tia ®¬n s¾c ®ã g©y ra lư: Φλ = C.Fλ.Vλ (trong ®ã Vλ - ®é s¸ng tá tư¬ng ®èi cña ¸nh
s¸ng ®¬n s¾c λ; C - h»ng sè phô thuéc vưo ®¬n vÞ ®o, nÕu quang th«ng ®ưîc ®o b»ng
lumen (lm), c«ng suÊt bøc x¹ Fλ ®o b»ng watt th× h»ng sè C = 638).
Quang th«ng cña mét vưi nguån s¸ng:
• §Ìn d©y tãc nung 60 w = 850 lm.
• §Ìn d©y tãc nung 100 w = 1600 lm.
Cưêng ®é s¸ng (I):
Quang th«ng cña mét nguån s¸ng nãi chung ph©n bè kh«ng ®Òu theo c¸c phư¬ng
do ®ã ®Ó ®Æc trưng cho kh¶ n¨ng ph¸t s¸ng theo c¸c phư¬ng kh¸c nhau cña nguån ngưêi
ta dïng ®¹i lưîng cưêng ®é s¸ng.
Cưêng ®é s¸ng theo phư¬ng n lư mËt ®é quang th«ng bøc x¹ ph©n bè theo phư¬ng
n ®ã. Cưêng ®é s¸ng In lư tû sè gi÷a lưîng quang th«ng bøc x¹ dΦ trªn vi ph©n gãc khèi
dω theo phư¬ng n:
s
dω
dφ
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
39
I
d
n d =
Φ
ω
.
§¬n vÞ cưêng ®é ¸nh s¸ng lư candela (cd).
ω - gãc khèi
§é räi (E):
§é räi lư ®¹i lưîng ®Ó ®¸nh gi¸ ®é s¸ng cña mét bÒ mÆt ®ưîc chiÕu s¸ng. §é räi
t¹i mét ®iÓm M trªn bÒ mÆt ®ưîc chiÕu s¸ng lư mËt ®é quang th«ng cña luång ¸nh s¸ng
t¹i ®iÓm ®ã:
E
d
M dS =
Φ
; cã ®¬n vÞ lư lux =
lumen
m2 . M¸y ®o ¸nh s¸ng lư luxmet
• N¾ng gi÷a trưa: 100.000 lux.
• Trêi nhiÒu m©y: 1.000 lux.
• §ñ ®Ó ®äc s¸ch: 30 lux
• §ñ ®Ó lưm viÖc tinh vi: 500 lux.
• §ñ ®Ó l¸i xe: 0,5 lux.
§é chãi (B):
§é chãi nh×n theo phư¬ng n lư tû sè gi÷a cưêng ®é ph¸t s¸ng pheo phư¬ng n ®ã
trªn diÖn tÝch h×nh chiÕu mÆt s¸ng xuèng mÆt ph¼ng th¼ng gãc víi phư¬ng n:
B
dI
n dS
= n
cosγ
.
§¬n vÞ ®o ®é chãi lư nÝt: nt
candela
m
= 2 .
§é chãi cña mét vưi vËt:
• §éi chãi nhá nhÊt m¾t ngưêi cã thÓ nhËn biÕt: 10-6 nt (nit).
• MÆt trêi gi÷a trưa: : 2.109 nt.
• D©y tãc cña bãng ®Ìn : 106 nt.
• §Ìn neon : 1000 nt.
b/ Quan hÖ gi÷a chiÕu s¸ng vư sù nh×n cña m¾t
¸nh s¸ng yªu cÇu võa ph¶i, kh«ng qu¸ s¸ng lưm lo¸ m¾t, g©y ®Çu ãc c¨ng th¼ng;
hoÆc qu¸ tèi, kh«ng ®ñ s¸ng, nh×n kh«ng râ còng dÔ g©y tai n¹n. Nhu cÇu ¸nh s¸ng ®èi
víi mét sè trưêng hîp cô thÓ như sau: Phßng ®äc s¸ch: 200 lux; xưëng dÖt: 300 lux; n¬i
söa chöa ®ång hå: 400 lux.
Sù nh×n rá cña m¾t liªn hÖ trùc tiÕp víi nh÷ng yÕu tè sinh lý cña m¾t, cÇn ph©n
biÖt thÞ gi¸c ban ngưy vư thÞ gi¸c hoưng ban ®ªm.
dIn
N
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
40
ThÞ gi¸c ban ngưy:
ThÞ gi¸c ban ngưy liªn hÖ víi sù kÝch thÝch cña tÕ bưo h÷u s¾c. Khi ®é räi E ®ñ lín,
víi E ≥ 10 lux (¸nh s¸ng ban ngưy) th× tÕ bưo h÷u s¾c cho c¶m gi¸c mưu s¾c vư ph©n biÖt
chi tiÕt cña vËt quan s¸t. Như vËy khi ®é räi E ≥ 10 lux th× thÞ gi¸c ban ngưy lưm viÖc.
ThÞ gi¸c ban ®ªm:
ThÞ gi¸c ban ngưy liªn hÖ víi sù kÝch thÝch cña tÕ bưo v« s¾c. Khi ®é räi E ≤ 10 lux
(¸nh s¸ng ban ®ªm) th× tÕ bưo v« s¾c lưm viÖc.
Th«ng thưêng 2 thÞ gi¸c ®ång thêi t¸c dông víi møc ®é kh¸c nhau, nhưng E ≤
0,01 lux th× chØ cã tÕ bưo v« s¾c lưm viÖc. Khi E = 0,01 ÷ 10 lux th× c¶ 2 tÕ bưo cïng lưm
viÖc.
Qu¸ tr×nh thÝch nghi
Khi chuyÓn tõ ®é räi lín qua ®é räi nhá, tÕ bưo v« s¾c kh«ng thÓ ®¹t ngay ®é ho¹t
®éng cùc ®¹i mư cÇn cã thêi gian quen dÇn, thÝch nghi vư ngưîc l¹i tõ tèi sang trưêng
s¸ng m¾t còng cÇn thêi gian nhÊt ®Þnh, thêi gian ®ã gäi chung lư thêi gian thÝch nghi.
Thêi gian ®ã kho¶ng 15 - 20 phót tõ trưêng s¸ng qua tèi cßn ngưîc l¹I th× kho¶ng 8 - 10
phót.
Tèc ®é ph©n gi¶i cña m¾t
Qu¸ tr×nh nhËn biÕt mét vËt cña m¾t kh«ng x¶y ra ngay lËp tøc mư ph¶I qua mét
thêi gian nưo ®ã. Tèc ®é ph©n gi¶i phô thuéc vưo ®é cãi vư ®é räi s¸ng trªn vËt quan s¸t.
Tèc ®é ph©n gi¶i t¨ng nhanh tõ ®é räi b»ng 0 ®Õn 1200 lux sau ®ã t¨ng kh«ng ®¸ng kÓ.
Ngưêi ta ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng ph©n gi¶i
cña m¾t b»ng gãc nh×n tèi thiÖu αng mư m¾t
cã thÓ nh×n thÊy ®ưîc vËt. M¾t cã kh¶ n¨ng
ph©n gi¶i trung b×nh nghÜa lư cã kh¶ n¨ng
nhËn biÕt ®ưîc 2 vËt nhá nhÊt dưíi gãc nh×n
αng = 1’ trong ®iÒu kiÖn chiÕu s¸ng tèt.
a/ §é tư¬ng ph¶n gi÷a vËt quan s¸t vư nÒn
Tû lÖ ®é chãi gi÷a vËt quan s¸t vư nÒn chØ møc ®é kh¸c nhau vÒ cưêng ®é s¸ng
gi÷a vËt quan s¸t vư nÒn cña nã.
Tû lÖ nưy biÓu thÞ b»ng hÖ sè tư¬ng ph¶n K:
K
B B
B
B
B
v n
n n
=
ư
=
Δ
Trong ®ã: Bn - §é chãi cña nÒn; Bv - §é chãi cña vËt.
Gi¸ trÞ K nhá nhÊt mư m¾t cã thÓ ph©n biÖt ®ưîc vËt quan s¸t gäi lư ®é ph©n biÖt
nhá nhÊt Kmin vư gäi lư ngưìng tư¬ng ph¶n vư b»ng 0,01. NghÞch ®¶o cña nã gäi lư ®é
nh¹y tư¬ng ph¶n Smin ®Æc trưng cho ®é nh¹y cña m¾t khi quan s¸t.
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
41
§é nh¹y tư¬ng ph¶n phô thuéc vưo
m¾t vư víi møc ®é kh¸ lín, phô thuéc vưo
®é chãi cña nÒn (xem h×nh bªn).
§é chãi cña nÒn bÕ, ®é tư¬ng ph¶n
t¨ng kh¸ nhanh vư ®¹t cùc ®¹i khi Bn = 103
nit, Bn t¨ng lªn n÷a ®é nh¹y tư¬ng ph¶n
gi¶m vư gi¶m nhanh, v× khi ®ã ®é chãi ®·
g©y ra hiÖn tưîng lo¸ m¾t.
3.5.2. kü thuËt chiÕu s¸ng
Trong s¶n xuÊt ngưêi ta thưêng dïng hai nguån s¸ng: ¸nh s¸ng tù nhiªn vư ¸nh
s¸ng ®iÖn. ¸nh s¸ng mÆt trêi vư bÇu trêi sinh ra lư ¸nh s¸ng cã s½n, thÝch hîp vư cã t¸c
dông tèt vÒ mÆt sinh lý ®èi víi con ngưêi, song thÊt thưêng phô thuéc vưo thêi tiÕt thiªn
nhiªn.
§é räi do ¸nh s¸ng t¶n x¹ cña bÇu trêi g©y ra trªn mÆt ®Êt vÒ mïa hÌ ®¹t ®Õn
60.000 - 70.000 lux; vÒ mïa ®«ng còng ®¹t tíi 8.000 lux.
Dïng ®iÖn th× cã thÓ ®iÒu chØnh ®ưîc ¸nh s¸ng mét c¸ch chñ ®éng nhưng l¹i rÊt
tèn kÐm.
a/ ChiÕu s¸ng tù nhiªn
¸nh s¸ng mÆt trêi khi chiÕu xuèng mÆt ®Êt ®i xuyªn qua líp khÝ quyÓn bÞ c¸c h¹t
trong tÇng kh«ng khÝ hÊp thô nªn c¸c tia truyÒn th¼ng (trùc x¹) mét mÆt bÞ yÕu ®i, mÆt
kh¸c bÞ c¸c h¹t khuyÕt t¸n sinh ra ¸ng s¸ng t¸n x¹ lưm cho bÇu trêi s¸ng lªn.
Bøc x¹ trùc tiÕp lư nh÷ng tia truyÒn th¼ng xuèng mÆt ®Êt t¹o nªn ®é räi trùc x¹ Etx.
Trong vßm trêi thưêng xuyªn cã nh÷ng h¹t l¬ l÷ng trong khÝ quyÓn lưm khuyÕch t¸n vư
t¶n x¹ ¸nh s¸ng mÆt trêi t¹o nªn nguån ¸nh s¸ng khuyÕch t¸n víi ®é räi Ekt. Ngoưi ra cã
sù ph¶n x¹ cña mÆt ®Êt vư c¸c bÒ mÆt xung quanh ta cã ®é räi do ph¶n x¹ Ep. Như vËy ë
1 n¬i quang ®·ng vư mét ®iÓm bÊt kú nưo ngoưi như ®é räi sÏ lư:
Eng = Etx + Ekt + Ep
§é räi Eng thay ®æi thưêng xuyªn theo tõng giê, tõng ngưy, tõng th¸ng, tõng n¨m
vư theo tõng vÞ trÝ ®Þa lý tõng vïng, theo thêi tiÕt khÝ hËu v× thÕ ¸nh s¸ng trong phßng
còng thay ®æi theo.
HÖ thèng cöa chiÕu s¸ng trong như c«ng nghiÖp thưêng dïng lư cöa sæ, cöa trêi
(cöa m¸i), cöa sæ cöa trêi hçn hîp. Cöa sæ chiÕu s¸ng thưêng dïng lư lo¹i cöa sæ mét
tÇng, cöa sæ nhiÒu tÇng, cöa sæ liªn tôc hoÆc gi¸n ®o¹n. Cöa trêi chiÕu s¸ng lư lo¹i cöa
trêi h×nh ch÷ nhËt, h×nh M, h×nh thang, h×nh chám cÇu, h×nh r¨ng cưa v.v...
Do ®iÒu kiÖn khÝ hËu ë nưíc ta, thÝch hîp nhÊt lư kiÓu m¸i h×nh r¨ng cưa lư tèt
nhÊt.
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
42
ThiÕt kÕ chiÕu s¸ng tù nhiªn cho phßng ph¶i dùa vưo ®Æc ®iÓm vư tÝnh chÊt cña nã,
yªu cÇu th«ng giã tho¸t nhiÖt víi nh÷ng gi¶i ph¸p che mưa n¾ng mư chän h×nh thøc cöa
chiÕu s¸ng thÝch hîp.
CÇn tÝnh to¸n diÖn tÝch cöa lÊy ¸nh s¸ng ®Çy ®ñ, c¸c cöa ph©n bè ®Òu, cÇn chän
hưíng bè trÝ cöa B¾c-Nam; cöa chiÕu s¸ng ®Æt vÒ hưíng b¾c, cöa th«ng giã më réng vÒ
phÝa nam ®Ó tr¸nh chãi lo¸, ph¶i cã kÕt cÊu che ch¾n hoÆc ®iÒu chØnh ®ưîc møc ®é chiÕu
s¸ng.
DiÖn tÝch cöa chiÕu s¸ng tÝnh theo s¸ch “Kü thuËt b¶o hé lao ®éng”.
b/ ChiÕu s¸ng nh©n t¹o
ChiÕu s¸ng ®iÖn cho s¶n xuÊt ph¶i t¹o ra trong phßng mét chÕ ®é ¸nh s¸ng ®¶m
b¶o ®iÒu kiÖn nh×n rá, nh×n tinh vư ph©n gi·i nhanh c¸c vËt nh×n cña m¾t trong qu¸ tr×nh
lao ®éng.
Nguån s¸ng: §Ìn ®iÖn chiÕu s¸ng thưêng dïng ®Ìn nung nãng, ®Ìn huúnh quang,
®Ìn thuû ng©n cao ¸p.
- §Ìn nung s¸ng: Ph¸t s¸ng theo nguyªn lý c¸c vËt r¾n khi ®ưîc nung trªn 5000C
sÏ ph¸t s¸ng. Lo¹i ®Ìn nưy cã nhiÒu lo¹i víi c«ng suÊt 1 - 1.500 W, ®Ìn nung s¸ng rÊt
phï hîp víi t©m sinh lý con ngưêi v× chøa nhiÒu mưu ®á, vưng, l¹i rÎ tiÒn dÓ chÕ t¹o, dÓ
b¶o qu¶n vư sö dông.
- §Ìn huúnh quang: lư nguån s¸ng nhê phãng ®iÖn trong chÊt khÝ, cã nhiÒu lo¹i
như ®Ìn thuû ng©n thÊp, cao ¸p; ®Ìn huúnh quang thÊp cao ¸p; vư c¸c ®Ìn phãng ®iÖn
kh¸c. Chóng cã ưu ®iÓm hiÖu suÊt ph¸t s¸ng cao, thêi gian sö dông dưi, cã quang phæ
gÇn gièng ¸nh s¸ng ban ngưy. Tuy nhiªn gi¸ thưnh cao, sö dông phøc t¹p h¬n, l¹i khã
nh×n.
Phư¬ng thøc chiÕu s¸ng c¬ b¶n:
ChiÕu s¸ng chung: trong toưn phßng cã mét hÖ thèng chiÕu s¸ng tõ trªn xuèng g©y
ra mét ®é chãi kh«ng gian nhÊt ®Þnh vư mét ®é räi nhÊt ®Þnh trªn toưn bé c¸c mÆt
ph¼ng lao ®éng.
B¾c B¾c
Cöa chiÕu s¸ng tèt Cöa chiÕu s¸ng tèt, th«ng giã tèt
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
43
ChiÕu s¸ng côc bé: chia kh«ng gian lín cña phßng ra nhiÒu kh«ng gian nhá, mçi
kh«ng gian nhá cã mét chÕ ®é chiÕu s¸ng kh¸c nhau.
ChiÕu s¸ng hæn hîp: võa chiÕu s¸ng chung võa kÕt hîp víi chiÕu s¸ng côc bé.
3.6. Th«ng giã trong c«ng nghiÖp
3.6.1. môc ®Ých cña th«ng giã c«ng nghiÖp
M«i trưêng kh«ng khÝ cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh ®èi víi viÖc t¹o ra c¶m gi¸c dÔ chÞu,
kh«ng bÞ ngét ng¹t kh«ng bÞ nãng bøc hay qu¸ l¹nh.
M«i trưêng lưm viÖc lu«n bÞ « nhiÓm bëi c¸c h¬i Èm, bôi bÈn, c¸c chÊt khÝ do h«
hÊp th¶i ra vư bưi tiÕt cña con ngưêi: CO2, NH3, h¬i nưíc, ...
Ngoưi ra cßn c¸c chÊt khÝ kh¸c do qu¸ tr×nh s¶n xuÊt sinh ra như CO, NO2, c¸c h¬i
axÝt, baz¬, cho nªn th«ng giã cã 2 môc ®Ých hÕt søc quan träng: lư chèng nãng vư khö
bôi, khö h¬i khÝ ®éc, ®¶m b¶o cho m«i trưêng lưm viÖc trong s¹ch.
3.6.2. C¸c biÖn ph¸p th«ng giã
a/ Th«ng giã tù nhiªn
Th«ng giã tù nhiªn lư trưêng hîp th«ng giã mư sù lưu th«ng kh«ng khÝ tõ bªn
ngoưi vưo như vư tõ trong như tho¸t ra ngoưi thùc hiÖn ®ưîc nhê nh÷ng yÕu tè tù nhiªn
như nhiÖt thõa vư giã.
Sö dông vư bè trÝ hîp lý c¸c cöa vưo vư giã ra. C¸c cöa cã cÊu t¹o l¸ chíp khÐp më
®ưîc ®Ó lưm l¸ hưíng dßng vư thay ®æi diÖn tÝch cöa. Như vËy ta cã thÓ thay ®æi ®ưîc
hưíng vư hiÖu chØnh ®ưîc lưu lưîng giã vưo, ra.
b/ Th«ng giã c¬ khÝ (nh©n t¹o)
Th«ng giã c¬ khÝ lư th«ng giã cã sö dông m¸y qu¹t ch¹y b»ng ®éng c¬ ®iÖn ®Ó
lưm kh«ng khÝ vËn chuyÓn tõ chç nưy ®Õn chç kh¸c. Trong thùc tÕ thưêng dïng hÖ thèng
th«ng giã c¬ khÝ thæi vưo vư hÖ thèng th«ng giã c¬ khÝ hót ra.
3.6.3. C¸c lo¹i hÖ thèng th«ng giã
a/ HÖ thèng th«ng giã chung
Lư hÖ thèng th«ng giã thæi vưo hoÆc hót ra cã ph¹m vi t¸c dông trong toưn bé
kh«ng gian cña ph©n xưëng. Nã ph¶i cã kh¶ n¨ng khö nhiÖt thõa vư c¸c chÊt ®éc h¹i to¶
ra trong ph©n xưëng. Cã thÓ sö dông th«ng giã tù nhiªn hoÆc c¬ khÝ.
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
44
b/ HÖ thèng th«ng giã côc bé
lư hÖ thèng th«ng giã cã ph¹m vi t¸c dông trong tõng vïng hÑp riªng biÖt cña ph©n
xưëng.
HÖ thèng thæi côc bé: gäi lư hoa sen kh«ng khÝ, thưêng ®ưîc bè trÝ ®Ó thæi kh«ng khÝ
s¹ch vư m¸t vưo nh÷ng vÞ trÝ thao t¸c cè ®Þnh cña c«ng nh©n, mư t¹i ®ã to¶ nhiÒu khÝ
h¬i cã h¹i vư nhiÒu nhiÖt.
HÖ thèng hót côc bé: lư hÖ thèng dïng ®Ó hót c¸c chÊt ®éc h¹i ngay t¹i nguån s¶n
sinh ra chóng vư th¶i ra ngoưi, kh«ng cho lan to¶ ra c¸c vïng chung quanh trong ph©n
xưëng. §©y lư biÖn ph¸p th«ng giã tÝch cùc vư triÖt ®Ó nhÊt ®Ó khö ®éc h¹i.
3.6.4. Läc s¹ch bôi trong kh«ng khÝ
Trong c¸c như m¸ xÝ nghiÖp s¶n xuÊt vÝ dô c¸c như m¸y ho¸ häc, c¸c như m¸y
luyÖn kim v.v.. th¶i ra mét lưîng kh«ng khÝ vư h¬i ®éc h¹i ®èi víi søc khoÎ con ngưêi vư
®éng thùc vËt. V× vËy ®Ó ®¶m b¶o m«i trưêng trong s¹ch, c¸c khÝ th¶i c«ng nghiÖp trưíc
khi th¶i ra bÇu khÝ quyÓn cÇn ®ưîc läc tíi nh÷ng nång ®é cho phÐp. Cã c¸c phư¬ng ph¸p
lưm s¹ch khÝ th¶i sau:
• Phư¬ng ph¸p ngưng tô: chØ ¸p dông khi ¸p suÊt h¬i riªng phÇn trong hçn hîp khÝ cao,
như khi cÇn th«ng c¸c thiÕt bÞ, th«ng van an toưn.
• Phư¬ng ph¸p ®èt ch¸y cã xóc t¸c: ®Ó t¹o thưnh CO2 vư H2O cã thÓ ®èt ch¸y tÊt c¶ c¸c
chÊt h÷u c¬, trõ khÝ th¶i cña như m¸y tæng hîp h÷u c¬, chÕ biÕn dÇu má v.v...
• Phư¬ng ph¸p hÊp thô: chÊt hÊp thô lư nưíc, s¶n phÈp hÊp thô kh«ng nguy hiÓm nªn cã
thÓ th¶i ra ngoưi cèng r·nh.
• Phư¬ng ph¸p hÊp phô: thưêng dïng silicagen ®Ó hÊp thô khÝ vư h¬i ®éc. Còng cã thÓ
dïng than ho¹t tÝnh c¸c lo¹i, thưêng dïng ®Ó lưm s¹ch c¸c chÊt h÷u c¬ rÊt ®éc.
§Ó läc s¹ch bôi trong c¸c ph©n xưëng ngưêi ta thưêng dïng c¸c hÖ thèng hót bôi
Xiclon. Kh«ng khÝ mang bôi ®ưîc hót vưo xiclon t¹i ®ã chóng ®ưîc läc s¹ch bôi vư thæi
ra kh«ng khÝ s¹ch.
3.7. ¶nh hưëng cña c¸c ®iÒu kiÖn lao ®éng kh¸c
Tư thÕ lưm viÖc kh«ng thuËn lîi: khi ngåi ë ghÕ th¾p mư tay ph¶i víi cao h¬n, N¬i
lưm viÖc chËt hÑp t¹o nªn thÕ ®øng kh«ng thuËn lîi , lưm viÖc ë tư thÕ lu«n ®øng,
lu«n vư¬n ngưêi vÒ mét phÝa nưo ®ã, ...
VÞ trÝ lưm viÖc khã kh¨n: ë trªn cao, dưíi nưíc, trong nh÷ng hÇm s©u, kh«ng gian lưm
viÖc chËt hÑp, vÞ trÝ lưm viÖc gÇn n¬i nguy hiÓm nªn bÞ khèng chÕ tÇm víi, kh«ng chÕ
c¸c chuyÓn ®éng,...
C¸c d¹ng s¶n xuÊt ®Æc biÖt: vÝ dô tiÕp xóc víi c¸c m¸y truyÒn nh¾n tin lu«n chÞu ¶nh
hưëng cña sãng ®iÖn tõ, lưm viÖc l©u bªn m¸y vi tÝnh, tiÕp xóc víi c¸c lo¹i keo d¸n
®Æc biÖt, lưm viÖc ë nh÷ng n¬i cã ®iÖn cao thÕ, cã sãng v« tuyÕn v.v...
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
45
Chư¬ng 4
Kü thuËt an toưn lao ®éng
4.1. Kh¸i niÖm chung vÒ c¸c yÕu tè nguy hiÓm vư biÖn
ph¸p phßng ngõa
4.1.1. c¸c yÕu tè nguy hiÓm g©y chÊn thư¬ng trong s¶n xuÊt
• C¸c bé phËn vư c¬ cÊu s¶n xuÊt: c¬ cÊu chuyÓn ®éng, trôc, khíp nèi truyÒn ®éng, ®å
g¸, c¸c bé phËn chuyÓn ®éng tÞnh tiÕn.
• C¸c m¶nh dông cô, vËt liÖu gia c«ng v¨ng b¾n ra: dông cô c¾t, ®¸ mưi, ph«I, chi tiÕt
gia c«ng v.v..
• §iÖn giËt phô thuéc c¸c yÕu tè như cưêng ®é dßng ®iÖn, ®ưêng ®i cña dßng ®iÖn qua
c¬ thÓ, thêi gian t¸c ®«ng, ®Æc ®iÓm c¬ thÓ v.v..
• C¸c yÕu tè vÒ nhiÖt: kim lo¹i nãng ch¶y,vËt liÖu ®ưîc nung nãng, thiÕt bÞ nung, khÝ
nãng, h¬i nưíc nãng .. cã thÓ lưm báng c¸c bé phËn cña c¬ thÓ.
• ChÊt ®éc c«ng nghiÖp.
• C¸c chÊt láng ho¹t tÝnh: c¸c axÝt vư kiÒm ¨n mßn.
• Bôi c«ng nghiÖp: g©y c¸c tæn thư¬ng c¬ häc, bôi ®éc hay nhiÔm ®éc sinh ra c¸c bÖnh
nghÒ nghiÖp, ch¸y næ, hoÆc Èm ®iÖn g©y ng¾n m¹ch.
• Nguy hiÓm næ: næ ho¸ häc vư næ vËt lý.
• Nh÷ng yÕu tè nguy hiÓm kh¸c: lưm viÖc trªn cao kh«ng ®eo d©y an toưn, vËt r¬i tõ
trªn cao xuèng, trưît tr¬n vÊp ng· khi ®i l¹i.
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
46
4.1.2. c¸c nguyªn nh©n g©y chÊn thư¬ng trong s¶n xuÊt
a/ Nguyªn nh©n kü thuËt
• M¸y, trang bÞ s¶n xuÊt, qu¸ tr×nh c«ng nghÖ chøa ®ùng c¸c yÕu tè nguy hiÓm, cã h¹i:
tån t¹i c¸c khu vùc nguy hiÓm, bôi khÝ ®éc, hçn hîp næ, ån, rung, bøc x¹ cã h¹i, ®iÖn
¸p nguy hiÓm v.v..
• M¸y, trang bÞ s¶n xuÊt ®ưîc thiÕt kÕ, kÕt cÊu kh«ng thÝch hîp víi ®Æc ®iÓm t©m sinh
lý cña ngưêi sö dông.
• §é bÒn cña chi tiÕt m¸y kh«ng ®¶m b¶o g©y sù cè trong qu¸ tr×nh sö dông.
• ThiÕu thiÕt bÞ che ch¾n an toưn: c¸c bé phËn chuyÓn ®éng, vïng cã ®iÖn ¸p nguy
hiÓm, bøc x¹ m¹nh..
• ThiÕu hÖ thèng ph¸t tÝn hiÖu an toưn, c¸c c¬ cÊu phßng ngõa qu¸ t¶i như van an toưn,
phanh h·m, c¬ cÊu khèng chÕ hưnh tr×nh.
• ThiÕu sù kiÓm nghiÖm c¸c thiÕt bÞ ¸p lùc trưíc khi ®ưa vưo sö dông.
• ThiÕu hoÆc kh«ng sö dông c¸c phư¬ng tiÖn b¶o vÖ c¸ nh©n.
b/ C¸c nguyªn nh©n vÒ tæ chøc-kü thuËt
• Tæ chøc chç lưm viÖc kh«ng hîp lý: chËt hÑp, tư thÕ thao t¸c khã kh¨n..
• Bè trÝ m¸y, trang bÞ sai nguyªn t¾c, sù cè trªn m¸y nưy cã thÓ g©y nguy hiÓm cho
nhau.
• ThiÕu phư¬ng tiÖn ®Æc chñng cho ngưêi lao ®éng lưm viÖc phï hîp..
• Tæ chøc huÊn luyÖn, gi¸o dôc BHL§ kh«ng ®¹t yªu cÇu.
c/ C¸c nguyªn nh©n vÖ sinh
• Vi ph¹m c¸c yªu cÇu vÒ vÖ sinh c«ng nghiÖp khi thiÕt kÕ như m¸y hay ph©n xưëng
s¶n xuÊt.
• §iÒu kiÖn vi khÝ hËu xÊu, vi ph¹m tiªu chuÈn cho phÐp.
• ChiÕu s¸ng chç lưm viÖc kh«ng hîp lý, ®é ån rung vưît qu¸ tiªu chuÈn.
• Trang bÞ b¶o hé c¸ nh©n kh«ng ®¶m b¶o ®óng yªu cÇu sö dông cña ngưêi lao ®éng.
Kh«ng thùc hiÖn nghiªm chØnh c¸c yªu cÇu vÖ sinh c¸ nh©n.
4.1.3. C¸c biÖn ph¸p vư phư¬ng tiÖn kü thuËt an toưn c¬ b¶n
a/ BiÖn ph¸p dù phßng tÝnh ®Õn con ngưêi
• Thao t¸c lao ®éng, n©ng vư mang v¸c nÆng ®óng nguyªn t¾c an toưn, tr¸nh c¸c tư thÕ
cói, gËp ngưêi, lom khom, vÆn m×nh.. gi÷ cét sèng th¼ng, tr¸nh vi chÊn thư¬ng cét
sèng v.v..
• §¶m b¶o kh«ng gian thao t¸c vËn ®éng trong tÇm víi tèi ưu: tư thÕ lưm viÖc, ®Iòu
kiÖn thuËn lîi víi c¸c c¬ cÊu ®iÒu khiÓn, ghÕ ngåi phï hîp.
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
47
• §¶m b¶o ®iÒu kiÖn thÞ gi¸c: kh¶ n¨ng nh×n râ qu¸ tr×nh lưm viÖc, nh×n rá c¸c phư¬ng
tiÖn th«ng tin, c¬ cÊu ®iÒu khiÓn, c¸c ký hiÖu, biÓu ®å, mưu s¾c.
• §¶m b¶o ®iÒu kiÖn sö dông th«ng tin thÝnh gi¸c, xóc gi¸c.
• §¶m b¶o t¶i träng thÓ lùc, t©m lý phï hîp, tr¸nh qu¸ t¶i hay ®¬n ®iÖu.
b/ ThiÕt bÞ che ch¾n an toưn
ThiÕt bÞ an toưn lư nh÷ng dông cô thiÕt bÞ nh»m phßng ngõa nh÷ng tai n¹n cã thÓ
x¶y ra trong s¶n xuÊt. Nhê cã thiÕt bÞ an toưn mư c«ng nh©n ®ưîc b¶o vÖ khái bÞ ¶nh
hưëng cña c¸c nh©n tè cã h¹i trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt: như phãng x¹, bøc x¹,...
ThiÕt bÞ che ch¾n an toưn lư thiÕt bÞ ng¨n c¸ch ngưêi lao ®éng víi vïng nguy
hiÓm, c¸ch ly c¸c bé phËn quay, chuyÓn ®éng cã thÓ g©y nguy hiÓm cho ngưêi lao ®éng
còng như kh«ng cho c«ng nh©n tiÕp xóc hoÆc ®i vưo vïng nguy hiÓm. ThiÕt bÞ che ch¾n
cã thÓ c¸c tÊm kÝn, lưíi hoÆc rưo ch¾n.
Cã thÓ chia thưnh 2 lo¹i: t¹m thêi vư cè ®Þnh.
• ThiÕt bÞ che ch¾n t¹m thêi ®ưîc sö dông ë nh÷ng n¬i lưm viÖc kh«ng æn ®Þnh. VÝ dô ë
nh÷ng n¬i ®ang söa ch÷a, l¾p ®Æt thiÕt bÞ, ...
• Che ch¾n cè ®Þnh ®èi víi c¸c bé phËn chuyÓn ®éng cña m¸y như d©y cua-roa, c¸c bé
truyÒn b¸nh r¨ng, xÝch, vÝt quay, trôc truyÒn, c¸c khíp truyÒn ®éng,... Lo¹i kÝn cã c¸c
d¹ng hép gi¶m tèc, hép tèc ®é, bưn xe dao,...Lo¹i hë dïng cho nh÷ng c¬ cÊu cÇn theo
dâi, xem xÐt sù lưm viÖc cña c¸c chi tiÕt phÝa bªn trong vư thưêng ®ưîc lưm b»ng lưíi
s¾t hoÆc b»ng thÐp tÊm råi b¾t vÝt vưo khung ®Ó che ch¾n bé truyÒn ®ai, ch¾n xÝch vư
c¸c c¬ cÊu con l¨n cÊp ph«i, ...
c/ ThiÕt bÞ vư c¬ cÊu phßng ngõa
§©y lư c¸c c¬ cÊu ®Ò phßng sù cè cña thiÕt bÞ cã liªn quan ®Õn ®iÒu kiÖn an toưn
cña c«ng nh©n. Sù cè vư háng hãc cña thiÕt bÞ cã thÓ do c¸c nguyªn nh©n kü thuËt kh¸c
nhau. Nã cã thÓ do qu¸ t¶i, do bé phËn chuyÓn ®éng ®· ®i qu¸ vÞ trÝ giíi h¹n, do nhiÖt
®é, vËn tèc chuyÓn ®éng, cưêng ®é dßng ®iÖn vưît qu¸ gi¸ trÞ giíi h¹n cho phÐp.
NhiÖm vô cña c¬ cÊu phßng ngõa lư tù ®éng ng¾t m¸y, thiÕt bÞ, hoÆc bé phËn cña
m¸y khi cã mét th«ng sè nưo ®ã vưît qu¸ gi¸ trÞ giíi h¹n cho phÐp.
Theo kh¶ n¨ng phôc håi l¹i sù lưm viÖc cña thiÕt bÞ c¬ cÊu phßng ngõa ®ưîc chia
ra lưm 3 lo¹i:
C¸c hÖ thèng cã thÓ tù ®éng phôc håi kh¶ n¨ng lưm viÖc khi th«ng sè kiÓm tra ®·
gi¶m ®Õn møc quy ®Þnh như ly hîp ma s¸t, r¬ le nhiÖt, ly hîp vÊu, lß xo, van an toưn
kiÓu ®èi träng hoÆc lß xo, v.v...VÝ dô: C¸c lo¹i ly hîp an toưn cã t¸c dông c¾t chuyÓn
®éng cña xÝch truyÒn ®éng, trôc quay khi m¸y qu¸ t¶i, råi l¹i tù ®éng ®ãng chuyÓn
®éng cña xÝch truyÒn ®éng khi t¶i träng trë vÒ møc b×nh thưêng. Ly hîp an toưn cã ưu
®iÓm h¬n c¸c chèt c¾t vư then c¾t qu¸ t¶i v× chóng kh«ng bÞ ph¸ háng mư chØ bÞ trưît.
C¸c hÖ thèng phôc håi kh¶ n¨ng lưm viÖc b»ng c¸ch thay thÕ c¸Ý míi như cÇu ch×,
chèt c¾t, then c¾t...C¸c bé phËn nưy hưêng yÕu nhÊt cña hÖ thèng.
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
48
C¸c hÖ thèng phôc håi kh¶ n¨ng lưm viÖc b»ng tay: R¬ le ®ãng ng¾t ®iÖn, cÇu dao
®iÖn, v.v...
Kh«ng mét m¸y mãc thiÕt bÞ nưo ®ưîc coi lư hoưn thiÖn vư ®ưa vưo ho¹t ®éng nÕu
kh«ng cã c¸c thiÕt bÞ phßng ngõa thÝch hîp.
d/ C¸c c¬ cÊu ®iÒu khiÓn vư phanh h·m
• C¬ cÊu ®iÒu khiÓn gåm c¸c nót më, ®ãng m¸y, hÖ thèng tay g¹t, c¸c v« l¨ng ®iÒu
khiÓn, v.v...cÇn ph¶i lưm viÖc tin cËy, dÔ víi tay tíi, dÔ ph©n biÖt, v.v... §èi víi nh÷ng
nóm quay cã ®ưêng kÝnh nhá h¬n 20 mm, m«men lín nhÊt kh«ng nªn qu¸ 1,5 N.m.
C¸c tay quay cÇn quay nhanh, t¶i träng ®Æt kh«ng nªn qu¸ 20 N; c¸c tay g¹t ë c¸c hép
tèc ®é lùc yªu cÇu kh«ng nªn qu¸ 120 N. C¸c nót bÊm _®iÒu khiÓn” nªn s¬n mưu ®Ó
ph©n biÖt. Nót bÊm “më m¸y” nªn s¬n mưu ®en hoÆc xanh vư lưm thôt vưo th©n hép 3
mm, tr¸i l¹i nót bÊm “ngõng m¸y” nªn s¬n ®á vư lưm thß ra 3-5 mm.
• Phanh h·m lư bé phËn dïng cho h·m nhanh nh÷ng bé phËn ®ang chuyÓn ®éng cña
m¸y ®Ó cã thÓ ng¨n chÆn kÞp thêi nh÷ng trưêng hîp háng hãc hoÆc tai n¹n. Yªu cÇu
c¬ cÊu phanh ph¶i gän, nhÑ, nhanh nh¹y, kh«ng bÞ trưît, kh«ng bÞ kÑt,... Phanh kh«ng
bÞ r¹n nøt, kh«ng tù ®éng ®ãng më khi kh«ng cã sù ®iÒu khiÓn.
• Khãa liªn ®éng lư c¬ cÊu tù ®éng lo¹i trõ kh¶ n¨ng g©y ra nguy hiÓm cho thiÕt bÞ vư
c«ng nh©n trong khi sö dông m¸y nÕu v× mét lý do nưo ®ã thao t¸c kh«ng ®óng c¸c
nguyªn t¾c an toưn. Kho¸ liªn ®éng cã thÓ dïng ®iÖn, c¬ khÝ, thuû lùc, ®iÖn-c¬ kÕt
hîp hoÆc dïng tÕ bưo quang ®iÖn. VÝ dô: m¸y hưn khi chưa ®ãng cöa che ch¾n, khi
qu¹t lưm m¸t chưa lưm viÖc th× m¸y kh«ng lưm viÖc ®ưîc.
• §iÒu khiÓn tõ xa: cã t¸c dông ®ưa ngưêi lao ®éng ra khái vïng nguy hiÓm ®ång thêi
gi¶m nhÑ ®iÒu kiÖn lao ®éng nÆng nhäc như ®iÒu khiÓn ®ãng më hoÆc ®Iòu chØnh c¸c
van trong c«ng nghiÖp ho¸ chÊt, ®iÒu khiÓn s¶n xuÊt tõ phßng ®iÒu khiÓn trung t©m ë
như m¸y ®iÖn...
®/ TÝn hiÖu an toưn
Lư c¸c thiÕt bÞ ph¸t ra tÝn hiÖu nh»m b¸o trưíc nguy c¬ hư háng m¸y, hay cã sù
trôc trÆc khi vËn hưnh m¸y s¾p x¶y ra ®Ó c«ng nh©n kÞp ®Ò phßng vư thêi xö lý. TÝn hiÖu
cã thÓ b»ng ¸nh s¸ng (mưu s¾c) vư tÝn hiÖu b»ng ©m thanh.
TÝn hiÖu b»ng mưu s¾c thưêng dïng trong giao th«ng: ®Ìn ®á, xanh, vưng; thiÕt bÞ
®iÖn (®á lư cã ®iÖn nguy hiÓm hay møc ®iÖn ¸p cao nguy hiÓm, xanh lư an toưn; nhiÖt ®é
cao th× ®Ìn s¸ng ®á, ...).
TÝn hiÖu ©m thanh thưêng sö dông lư cßi, chu«ng dïng cho c¸c xe n©ng h¹ qua l¹i,
c¸c phư¬ng tiÖn giao th«ng vËn t¶i, chu«ng b¸o hiÖu tưu s¾p ch¹y qua, chu«ng b¸o ®éng
khi cã sù cè, ...
e/ BiÓn b¸o phßng ngõa
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
49
Lư c¸c b¶ng b¸o hiÖu cho ngưêi lao ®éng biÕt n¬i nguy hiÓm ®Ó cÈn thËn khi ®i
quan l¹i hay cÊm qua l¹i. Cã 3 lo¹i:
B¶ng biÓn b¸o hiÖu: “Nguy hiÓm chÕt ngưêi” “STOP “;
B¶ng cÊm: “Khu vùc cao ¸p, cÊm ®Õn gÇn”, “cÊm ®ãng ®iÖn ®ang söa chöa “,
“CÊm hót thuèc l¸ “...
B¶ng hưíng dÉn: Khu vùc lưm viÖc, khu vùc cÊm hót thuèc l¸, hưíng dÉn ®ãng më
c¸c thiÕt bÞ, ...
f/ Phư¬ng tiÖn b¶o vÖ c¸ nh©n:
Lư nh÷ng vËt dông dưnh cho c«ng nh©n ®Ó sö dông nh»m b¶o vÖ c¬ thÓ khái bÞ t¸c
®éng cña c¸c yÕu tè nguy hiÓm vư ®ưîc ph©n theo c¸c nhãm chÝnh:
Trang bÞ b¶o vÖ m¾t: kÝnh b¶o hé trong suèt, kÝnh mưu, kÝnh hưn;
Trang bÞ b¶o vÖ c¬ quan h« hÊp: khÈu trang, mÆt n¹ phßng ®éc, mÆt n¹ cã phin läc,...
B¶o vÖ thÝnh gi¸c: nót tai chèng ån, chôp ta chèng ån.
B¶o vÖ ®Çu: c¸c lo¹i mò mÒm, cøng, mò cho c«ng nh©n hÇm lß, mñ chèng mưa n¾ng,
mñ chèng chay, mñ chèng va ch¹m m¹nh, mñ v¶i, mñ nhùa, mñ s¾t,...
• B¶o vÖ tay: g¨ng tay c¸c lo¹i, b¶o vÖ ch©n: dưy, ñng, dÐp c¸c lo¹i, b¶o vÖ th©n: ¸o
quÇn b¶o hé lo¹i thưêng, lo¹i chèng nãng, chèng ch¸y,...
g/ KiÓm nghiÖm dù phßng thiÕt bÞ
KiÓm nghiÖm ®é bÒn ®é tin cËy cña m¸y, thiÕt bÞ, c«ng tr×nh, c¸c bé phËn cña
chóng trưíc khi ®ưa vưo sö dông.
Môc ®Ých cña kiÓm nghiÖm dù phßng lư ®¸nh gi¸ chÊt lưîng cña thiÕt bÞ vÒ c¸c
mÆt tÝnh n¨ng, ®é bÒn vư ®é tin cËy ®Ó quyÕt ®Þnh ®ưa thiÕt bÞ vưo sö dông hay kh«ng.
KiÓm nghiÖm dù phßng ®ưîc tiÕn hưnh ®Þnh kú, hoÆc sau nh÷ng kú söa ch÷a, b¶o
dưìng. VÝ dô:
• Thö nghiÖm ®é tin cËy cña phanh h·m.
• Thö nghiÖm ®é bÒn, ®é kÝn khÝt cña thiÕt bÞ ¸p lùc, ®ưêng èng, van an toưn.
• Thö nghiÖm c¸ch ®iÖn cña c¸c dông cô kü thuËt ®iÖn vư phư¬ng tiÖn b¶o vÖ c¸ nh©n.
4.2. Nh÷ng yªu cÇu chung vÒ an toưn khi thiÕt kÕ c¸c c¬
së s¶n xuÊt
4.2.1. An toưn khi thiÕt kÕ tæng mÆt b»ng
a/ Yªu cÇu vÖ sinh
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
50
Khi chän vïng ®Êt xÝ nghiÖp, bè trÝ c¸c ng«i như vư c«ng tr×nh trªn ®ã ph¶i chó ý tíi
hưíng mÆt trêi vư hưíng giã chÝnh, ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn chiÕu s¸ng tù nhiªn, th«ng giã
c¸c phßng tèt vư chèng bøc x¹ mÆt trêi.
C¸c ph©n xưëng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lưm tho¸t ra kh«ng khÝ c¸c lo¹i h¬i khÝ ®éc
ph¶i bè trÝ vÒ cuèi hưíng giã ®èi víi vïng d©n cư gÇn nhÊt vư c¸ch mét kho¶ng tõ 50
- 1000 m tuú lo¹i xÝ nghiÖp.
Kho¶ng c¸ch vÖ sinh tõ c¸c kho vËt liÖu nhiÒu bôi ®Õn c¸c như sinh ho¹t kh«ng Ýt h¬n
50 m; c¸c ®ưêng giao th«ng ®i l¹i trong xÝ nghiÖp ph¶i bè trÝ theo ®ưêng th¼ng, cã
mòi tªn chØ ®ưêng, b¶ng hưíng dÉn vư tÝn hiÖu an toưn.
§ưêng ph¶i ®ñ réng ®Ó cho c¸c phư¬ng tiÖn vËn chuyÓn. Däc hai bªn ®ưêng ph¶i cã
vØa hÌ cho ngưêi ®i, chiÒu réng tèi thiÓu lư 1,5 mÐt. VØa hÌ ph¶i l¸t g¹ch hoÆc ®æ bª
t«ng vư vØa hÌ ph¶i c¸ch ®ưêng tưu tèi thiÓu lư 3mÐt.
CÇn bè trÝ c¸c hÖ thèng cèng tho¸t nưíc ®i kÌm c¸c ®ưêng ®i l¹i trong xÝ nghiÖp.
MiÖng c¸c cèng hÇm, hưo tho¸t nưíc cÇn cã n¾p ch¾c ch¾n ®Ëy hoÆc cäc rưo ng¨n
c¸ch b¶o vÖ.
C¸c phßng vÖ sinh, hè xÝ kh«ng c¸ch n¬i s¶n xuÊt qu¸ 100m vư ph¶i ®ñ sè lưîng theo
tiªu chuÈn. Như tiÓu nam n÷ x©y riªng. Còng cÇn cã phßng hót thuèc riªng cho c«ng
nh©n nghiÖn thuèc. Phßng hót thuèc bè trÝ kh«ng xa qu¸ 100 m so víi n¬i s¶n xuÊt.
Ngoưi ra, cÇn bè trÝ phßng nghØ cho phô n÷. Phßng nghØ ®ét xuÊt vư t¹m thêi cho phô
n÷ nªn bè trÝ gÇn tr¹m y tÕ vư cã ®ñ tñ thuèc, giõ¬ng ngñ, vßi nưíc vư cã cöa c¸ch
©m.
b/ Yªu cÇu an toưn phßng ch¸y næ
Kho¶ng c¸ch an toưn phßng ch¸y ph¶i ®¶m b¶o theo quy ph¹m vÝ dô kho¶ng c¸ch
tõ kho chøa x¨ng dÇu ®Õn c¸c c«ng tr×nh hay ph©n xưëng tõ 30-50 m; kho¶ng c¸ch tõ
tr¹m ®Ó c¸c b×nh chøa khÝ ch¸y dung tÝch 1000 m3 trë lªn ®Õn c¸c ph©n xưëng tõ 100-
150 m; ®Ó b¶o vÖ c¸c bÓ chøa, khu vùc kho chøa c¸c chÊt láng ch¸y, ngưêng ta ®ưo xung
quanh c¸c kªnh réng 2m, s©u 1m.
4.2.2. An toưn khi thiÕt kÕ c¸c ph©n xưëng s¶n xuÊt
Khi thiÕt bÊt kú ph©n xưëng s¶n xuÊt nưo còng cÇn chó ý tíi c¸c yªu cÇu sau:
KÝch thưíc, diÖn tÝch, thÓ tÝch, chiÒu cao ph©n xưëng, cÊu t¹o mÆt b»ng ph©n xưëng,
bè trÝ diÖn tÝch lưm viÖc, m¸y mãc, thiÕt bÞ, dông cô, nguyªn vËt liÖu, v.v...ph¶i hîp lý
®¶m b¶o an toưn. ChiÒu cao cña phßng s¶n xuÊt kh«ng thÊp h¬n 3,2 m; tÇng ngÇm,
phßng kho lín h¬n 2,2 m. Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c m¸y > 1m, gi÷a c¸c thiÕt bÞ chuyÓn
®éng vư nguy hiÓm lªn ®Õn 1,5-2 m; kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c hưng thiÕt bÞ ph¶i chõa lèi
qua l¹i réng Ýt nhÊt 2,5 m.
Cao r¸o, s¹ch sÏ, s¸ng sña: th«ng giã tho¸t h¬i tèt, lîi dông ®ưîc ¸nh s¸ng tù nhiªn
tèt.
C¸ch ©m, c¸ch rung ®éng, c¸ch nhiÖt tèt.
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
51
C¸c kÕt cÊu vÒ x©y dùng cña ph©n xưëng ph¶i bÒn ch¾c vÒ mÆt chÞu lùc.
Cöa ra vưo cña c¸c ph©n xưëng ph¶i bè trÝ ®ñ réng vư thuËn tiÖn ®Ó ph©n t¸n c«ng
nh©n nhanh nhÊt phßng khi x¶y ra c¸c tai n¹n ch¸y, næ nguy hiÓm.
Trong viÖc bè trÝ hưíng trôc cña gian như, ®Ó tr¸nh chãi n¾ng tèt nhÊt lư bè trÝ ®ưêng
trôc như theo hưíng §«ng-T©y. §Ó th«ng giã ®ưîc tèt th× ®ưêng trôc như nªn bè trÝ
mét gãc 450 víi hưíng giã chÝnh trong n¨m cña vïng ®Æt xưëng.
C¸c ph©n xưëng cã ®é ån qu¸ 90dB ph¶i ®Ó riªng hoÆc cã líp c¸ch ©m. C¸c thiÕt bÞ
kü thuËt sinh h¬i ®éc h¹i ®Æc biÖt ph¶i bè trÝ ngoưi như s¶n xuÊt.
Hưnh lang, ®ưêng hÇm ®Ó cho ngưêi qua l¹i ph¶i bè trÝ ng¾n nhÊt, tr¸nh c¸c lèi ngoÆt
vư c¸c bËc lªn xuèng ®Ó tr¸nh va ch¹m bÊt ngê, bưíc hôt g©y tai n¹n.
4.2.3. CÊp tho¸t nưíc vư lưm s¹ch nưíc th¶i
Nưíc sau khi khi sö dông trong s¶n xuÊt, nưíc th¶i sinh ho¹t, nưíc mưa r¬i trªn
mÆt ®Êt thưêng bÞ nhiÔm bËn, chøa nhiÒu t¹p chÊt h÷u c¬, v« c¬ vư vi trïng, do ®ã ph¶i
®ưîc th¶i ra khái xÝ nghiÖp, ®ång thêi ph¶i lưm s¹ch nưíc trưíc khi th¶i ra s«ng ®Ó ®¶m
b¶o vÖ sinh cho nguån nưíc vư søc khoÎ cho nh©n d©n.
4.3. kü thuËt an toưn c¬ khÝ
4.3.1. Nh÷ng nguyªn nh©n g©y ra chÊn thư¬ng trong c¬ khÝ
a/ Trong gia c«ng nguéi
HiÖn nay phÇn lín c¸c ®èi tưîng gia c«ng nguéi ®ưîc tiÕn hưnh s¶n xuÊt thñ c«ng
lư chñ yÕu; 1 phÇn kh¸c gia c«ng trªn c¸c m¸y b¸n tù ®éng vư tù ®éng. C¸c nguyªn nh©n
chñ yÕu cã thÓ g©y ra tai n¹n lao ®éng như sau:
C¸c dông cô cÇm tay như cưa s¾t, dòa, ®ôc, va ch¹m vưo ngưêi lao ®éng.
Mét phÇn c¸c m¸y ®¬n gi¶n (m¸y Ðp cì nhá, m¸y khoan bưn, ®¸ mưi m¸y v.v...) cã
kÕt cÊu kh«ng ®¶m b¶o bÒn, thiÕu ®ång bé, thiÕu c¸c c¬ cÊu an toưn v.v...
Do ngưêi lao ®éng dïng Èu c¸c dông cô cÇm tay như bóa long c¸n, ch×a kho¸ kh«ng
®óng cì, miÖng ch×a ®· biÕn d¹ng kh«ng cßn song song nhau.
G¸ kÑp chi tiÕt trªn bưn cÆp (ª t«) kh«ng cÈn thËn, kh«ng ®óng kü thuËt, bè trÝ c¸c
bưn nguéi kh«ng ®óng kü thuËt, gi÷a hai bưn cÆp ®èi diÖn kh«ng cã lưíi b¶o vÖ;
§¸ mưi ®ưîc g¸ l¾p vưo m¸y kh«ng c©n, kh«ng cã kÝnh ch¾n b¶o vÖ hoÆc tư thÕ ®øng
mưi chi tiÕt kh«ng nÐ tr¸nh ®ưîc phư¬ng quay cña ®¸ mưi, mưi c¸c vËt cã khèi lưîng lín
l¹i tú m¹nh v.v...Cã thÓ g©y ra c¸c tai n¹n.
Tư thÕ ®øng cưa, dòa, ®ôc v.v...trong khi lưm nguéi c¬ khÝ nãi chung kh«ng ®óng
(như tư thÕ ®øng th¼ng ch©n cã thÓ g©y ®au ë vïng th¾t lưng vư sau g¸y do t¸c dông cña
rung céng hưëng ®èi víi c¬ thÓ. NÕu ®øng kh«ng ngay lưng cã thÓ dÉn tíi bÖnh vÑo cét
sèng).
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
52
ViÖc gß t«n máng ®i kÌm c¸c ®éng t¸c c¾t, dËp trưíc khi ®em gß. ë d¹ng gia c«ng
nưy, tai n¹n lao ®éng thưêng xuÊt hiÖn dưíi d¹ng ch©n tay bÞ cøa ®øt. Khi thao t¸c c¸c
m¸y ®ét, dËp nÕu v« ý cã thÓ bÞ dËp tay hoÆc ®øt c¶ vưi ngãn tay hoÆc nghiÒn c¶ bưn tay,
cã thÓ bÞ suy nhưîc thÓ lùc, gi¶m kh¶ n¨ng nghe, ®au ®Çu, cho¸ng v.v...
b/ trong gia c«ng c¾t gät
M¸y tiÖn chiÕm tû lÖ cao (40%) v× m¸y tiÖn ®ưîc sö dông kh¸ phæ biÕn, tèc ®é cao,
phoi ra nhiÒu vư liªn tôc, phoi ra thưnh d©y dưi, quÊn vư v¨ng ra xung quanh, phoi cã
nhiÖt ®é cao, phoi vôn cã thÓ b¾n vưo ngưêi ®øng ë phÝa ®èi diÖn ngưêi ®ang gia
c«ng.
Do m¸y chuyÓn ®éng quay nªn n÷ c«ng nh©n ph¶i cuén tãc gän hoÆc ph¶i c¾t ng¾n.
C¸c c¬ cÊu truyÒn ®éng như b¸nh r¨ng, d©y cu roa,... còng cã thÓ g©y ra tai n¹n.
Khi khoan cã thÓ bÞ trưît, mòi khoan l¾p kh«ng chÆt cã thÓ v¨ng ra,...
Bưn g¸ kÑp kh«ng chÆt lưm cho vËt gia c«ng bÞ r¬i ra
Khi mưi, phoi kim lo¹i nãng cã thÓ b¾n vưo ngưêi nÕu ®øng kh«ng ®óng vÞ trÝ , ®¸
mưi cã thÓ vì, tay cÇm kh«ng ch¾c hoÆc kho¶ng c¸ch ng¾n lưm cho ®¸ mưi cã thÓ tiÕp
xóc vưo tay c«ng nh©n.
¸o quÇn c«ng nh©n kh«ng ®óng cë, kh«ng gän gưng v.v...cã thÓ bÞ quÊn vưo m¸y vư
g©y nªn tai n¹n.
c/ Trong gia c«ng nãng
Khi ®óc ë nghiÖt ®é cao như vËy ngoưi bøc x¹ nhiÖt, nưíc gang thÐp cßn ph¸t ra tia tö
ngo¹i cã n¨ng lưîng lín, cã thÓ g©y viªm m¾t, báng da.
Tai n¹n phæ biÕn cña kh©u ®óc lư bÞ báng do nưíc kim lo¹i b¾n toÐ vưo c¬ thÓ hoÆc do
c¸c vËt tiÕp xóc víi nưíc kim lo¹i kh«ng ®ưîc bong kh« hoÆc do khu«n ®óc chưa sÊy
kh« nªn h¬i Èm b¸m trªn c¸c vËt ®ã bÞ nưíc thÐp lưm cho bèc h¬i m¹nh sÏ g©y b¾n
toÐ lưm báng ngưêi lao ®éng.
Trong viÖc xö lý c¸c ba via cña c¸c vËt ®óc còng dÔ bÞ xay x¸t ch©n tay do mÆt xï x×
vư s¾c c¹nh cña vËt ®óc g©y nªn.
Trong hưn kim lo¹i:
Khi hưn ®iÖn cã thÓ bÞ ®iÖn giËt lư hiÖn tưîng g©y nguy hiÓm nhÊt cho tÝnh m¹ng cña
con ngưêi khi hưn ®iÖn.
Hå quang hưn thưêng cã nhiÖt ®é rÊt cao (vưi ngh×n ®é), hå quang hưn cã ®é bøc x¹
rÊt m¹nh dÔ lưm ch¸y báng da, lưm ®au m¾t,...Khi hưn kim lo¹i láng b¾n toÐ nhiÒu dÓ
g©y báng da thî hưn hay nh÷ng ngưêi xung quanh
Ngän löa hå quang hưn cßn cã thÓ g©y ch¸y, næ c¸c vËt xung quanh cho nªn cÇn ®Æt
n¬i hưn xa nh÷ng vËt dÓ b¾t löa, dÔ ch¸y næ. M«i trưêng lưm viÖc cña thî hưn cã
nhiÒu khÝ ®éc h¹i vư bôi sinh ra khi ch¸y que hưn như: CO2, F2, bôi m¨ng gan, bôi
«xit kÏm,... rÊt cã h¹i cho hÖ h« hÊp & cho søc khoÎ cña c«ng nh©n. Khi hưn ë c¸c vÞ
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
53
trÝ khã kh¨n như hưn trong èng, nh÷ng n¬i chËt chéi, nhiÒu bôi, gÇn n¬i Èm thÊp, khi
hưn trªn cao,...
Khi hưn h¬i, ®Ó tr¸nh c¸c trưêng hîp g©y ra ch¸y, næ khi sö dông c¸c b×nh chøa khÝ
nÐn ®Ó hưn. C¸c vÕt bÈn, dÇu mì, chÊt dÓ b¾t löa trªn c¸c d©y dÉn khÝ, van khÝ, ... dÔ
g©y ch¸y, sinh ra næ b×nh hoÆc sinh ra ho¶ ho¹n.
Trong gia c«ng ¸p lùc:
Khi rÌn tai n¹n lao ®éng cã thÓ x¶y ra do nhiÖt ®é cao, do dông cô gia c«ng vư ph«i
rÌn dËp, ...C¸c v¶y s¾t nãng b¾n vưo.
Do va ch¹m víi vËt rÌn ®ang nãng ë nhiÖt ®é cao (cã thÓ trªn1000 oC), nhiÖt ®é kÕt
thóc gia c«ng vÉn cßn cao kho¶ng 700 oC nªn c«ng nh©n dÓ v« ý sê vưo.
Do c¸n bóa tra vưo kh«ng chÆt nªn bóa dÔ bÞ v¨ng ra, va ch¹m khi quai bóa. Do k×m
kÑp kh«ng chÆt lưm cho vËt rÌn bÞ r¬i ra khi lÊy ra khái lß.
Trong nhiÖt luyÖn, m¹ ®iÖn:
DÔ bÞ báng do tiÕp xóc víi vËt ®ang ë nhiÖt ®é cao, dÔ bÞ nhiÓm ®éc do m«i trưêng
nhiÖt luyÖn: Xianua NaCN, KCN chÊt hay dïng khi thÊm c¸cbon vư nit¬
Khi m¹ ®iÖn do t¸c dông cña c¸c chÊt ®iÖn ph©n; ¶nh hưëng cña c¸c dung dÞch ®iÖn
ph©n khi m¹: axit, xianua, xót (NaOH), CrO3, cã thÓ g©y báng da, huû ho¹i da do xót
hay axit, nưíc nãng,...Trong ph©n xưëng m¹ cÇn chó ý t¸c dông cña dßng ®iÖn m¹ vư
nguån ®iÖn m¹. M«i trưêng ho¸ chÊt cã nhiÒu ho¸ chÊt ®éc h¹i : «xit cr«m, dung dÞch
®iÖn ph©n,...
4.3.2. Nh÷ng biÖn ph¸p an toưn trong c¬ khÝ
Ngưy nay m¸y mãc hiÖn ®¹i ngưy cưng ®ưîc øng dông réng r·i trong tÊt c¶ c¸c
ngưnh cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Tuy nhiªn bªn c¹nh nh÷ng mÆt tÝch cùc cña nã th× m¸y
mãc còng cã thÓ lư nguyªn nh©n cña nh÷ng tai n¹n do: m¸y kh«ng hoưn chØnh, chÕ t¹o
sai quy c¸ch hoÆc do m¸y ®ưîc x©y dùng ë nh÷ng vÞ trÝ kh«ng phï hîp...
§Ó thùc hiÖn thiÕt kÕ tèt, trưíc hÕt ph¶i trang bÞ c¸c kiÕn thøc cÇn thiÕt vÒ c«ng t¸c
an toưn lao ®éng cho ngưêi thiÕt kÕ. Tõ ®ã mư cã c¸c biÖn ph¸p trong kh©u thiÕt kÕ c¸c
c¬ cÊu ®iÒu khiÓn cho m¸y, hay thùc hiÖn nh÷ng quy tr×nh s¶n xuÊt ®¶m b¶o an toưn.
§©y lư ®iÒu dù phßng vư ®¶m b¶o an toưn tõ gèc.
a/ C«ng t¸c an toưn trong kh©u thiÕt kÕ m¸y
Khi thiÕt kÕ m¸y ph¶i ®¶m b¶o m¸y lưm viÖc an toưn, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho
ngưêi sö dông, ph¶i tu©n theo c¸c vÊn ®Ò sau:
M¸y thiÕt kÕ ph¶i phï hîp víi thÓ lùc vư c¸c ®Æc ®iÓm cña ngưêi sö dông. Ph¶i tÝnh
®Õn kh¶ n¨ng ®iÒu khiÓn cña con ngưêi, phï hîp víi tÇm vãc ngưêi, tÇm víi tay,
chiÒu cao, ch©n ®øng, tÇm nh×n quan s¸t xung quanh, kh¶ n¨ng nghe ®ưîc v.v...
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
54
M¸y thiÕt kÕ ph¶i t¹o ®ưîc tư thÕ lưm viÖc tho¶i m¸i, tr¸nh g©y cho ngưêi sö dông ë
tư thÕ gß bã, chãng mái mÖt, ...
H×nh thøc, kÕt cÊu m¸y, mưu s¬n còng nªn chän cho cã tÝnh thÈm mü vư phï hîp víi
t©m sinh lý ngưêi lao ®éng, t¹o c¶m gi¸c dÔ chÞu khi lưm viÖc, dÓ ph©n biÖt khi dïng,
...
C¸c bé phËn m¸y ph¶i dÓ quan s¸t, kiÓm tra, l¾p r¸p vư söa ch÷a , b¶o dưìng,...Ph¶i
chó ý bè trÝ träng t©m cña m¸y cho chuÈn, gi¸ ®ì v÷ng vưng, ... ®¶m b¶o cho m¸y
lưm viÖc æn ®Þnh.
Ph¶i thiÕt kÕ c¸c c¬ cÊu bao che, c¬ cÊu tù ng¾t, c¬ cÊu phanh, h·m. Ph¶i cã c¸c c¬
cÊu an toưn như ®Ìn hiÖu, ph¸t tÝn hiÖu ©m thanh (chu«ng reo,...) hay c¸c ®ång hå
b¸o c¸c chØ sè trong ph¹m vi an toưn. C¸c c¬ cÊu ph¶i bè trÝ thuËn lîi cho thao t¸c,
tr¸nh nhÇm lÉn khi sö dông.
b/ Kü thuËt an toưn khi l¾p r¸p söa ch÷a m¸y, thö m¸y .
Khi l¾p r¸p th× liªn quan ®Õn viÖc sö dông c¸c dông cô, thiÕt bÞ l¾p r¸p m¸y: m¸y
Ðp, m¸y hưn, c¸c lo¹i bóa, c¸c lo¹i dòa, ®ôc s¾t, cho nªn cÇn thiÕt ph¶i ®¶m b¶o:
An toưn khi di chuyÓn, th¸o l¾p, chÕ ®é kiÓm tra sau khi l¾p r¸p.
ViÖc söa ch÷a b¶o dưìng ®Þnh kú hoÆc ®ét xuÊt ph¶i b¸o cho ®èc c«ng biÕt. ChØ
nh÷ng c«ng nh©n c¬ ®iÖn, ®ưîc qua huÊn luyÖn míi söa ch÷a, ®iÒu chØnh m¸y mãc
thiÕt bÞ.
Trưíc khi söa ch÷a, ®iÒu chØnh ph¶i ng¾t nguån ®iÖn, th¸o ®ai truyÒn khái puli vư treo
b¶ng “CÊm më m¸y“ trªn bé phËn më m¸y. Khi söa ch÷a, th¸o dì hoÆc l¾p ®Æt thiÕt
bÞ tuyÖt ®èi kh«ng ®ưîc dïng c¸c v× kÌo, cét, tưêng như ®Ó neo, kÝch kÐo... ®Ó phßng
qu¸ t¶i ®èi víi c¸c kÕt cÊu kiÕn tróc g©y tai n¹n sËp m¸i, ®æ cét, ®æ tưêng v.v..
Söa ch÷a nh÷ng m¸y cao qu¸ hai mÐt ph¶i cã giưn gi¸o, cã sưn lưm viÖc, cÇu thang
leo lªn xuèng vư tay vÞn ch¾c ch¾n.
Khi sö dông c¸c dông cô cÇm tay b»ng khÝ nÐn ph¶i chó ý kiÓm tra C¸c ®Çu nèi,
kh«ng ®Ó rß khÝ, c¸c chæ nèi ph¶i ch¾c ch¾n, C¸c van ®ãng më ph¶i dÔ dưng. CÊm
dông cô khÝ nÐn lưm viÖc ë chÕ ®é kh«ng t¶i. Khi söa ch÷a, ®iÒu chØnh xong, ph¶i
kiÓm tra l¹i toưn bé thiÕt bÞ l¾p toưn c¸c thiÕt bÞ an toưn che ch¾n råi míi ®ưîc thö
m¸y. Dß khuyÕt tËt nÕu cÇn thiÕt sau khi ®· l¾p r¸p hay söa ch÷a xong.
Thö m¸y khi ®· kiÓm tra viÖc l¾p ®Æt m¸y: bao gåm ch¹y thö kh«ng t¶i, ch¹y non t¶i,
ch¹y qu¸ t¶i an toưn. Kh«ng sö dông qu¸ c«ng suÊt m¸y, chó ý vËn hưnh ®óng chØ dÉn
vËn hưnh vư yªu cÇu cña quy tr×nh c«ng nghÖ. CÊm dïng 2 ch×a vÆn nèi ®Çu nhau
hoÆc dïng èng dưi nèi ®Çu ch× vÆn kh«ng ®óng quy chuÈn; v× lưm như vËy dÓ bÞ trưît
ng·, dÔ bÞ mÊt th¨ng b»ng hoÆc kh«ng ®¶m b¶o ch¾c ch¾n cho viÖc th¸o më m¸y.
§Ó ®Ò phßng c«ng nh©n bÞ v« t×nh ch¹m c¸c nót ®iÒu khiÓn ®iÖn yªu cÇu c¸c nót ®iÒu
khiÓn ph¶i l¾p ®Æt thÊp h¬n mÐp hép b¶o vÖ vư ph¶i ghi râ chøc n¨ng “ H·m”, “ Më ”;
“ T¾t “,...
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
55
c/ Kü thuËt an toưn khi gia c«ng c¬ khÝ nguéi
Bưn nguéi ph¶i phï hîp víi kÝch thưíc quy ®Þnh: chiÒu réng khu lưm viÖc mét phÝa
kh«ng ®ưîc nhá h¬n 750 mm vư khi lưm viÖc hai phÝa ph¶i > 1300mm. ChiÒu cao bưn
nguéi lư (850÷950) mm. Bưn nguéi lưm viÖc hai phÝa, ë phÝa chÝnh gi÷a ph¶i cã lưíi
ch¾n víi kÝch thưíc quy ®Þnh: chiÒu cao kh«ng thÊp h¬n 800 mm vư lç m¾t lưíi
kh«ng lín h¬n 3 x 3 mm. Khi bưn nguéi lưm viÖc mét phÝa ph¶i tr¸nh hưíng phoi b¾n
vÒ phÝa chç lưm viÖc cña c¸c c«ng nh©n kh¸c.
£t« l¾p trªn bưn nguéi ph¶i ch¾c ch¾n, kho¶ng c¸ch gi÷a hai ªt« trªn mét bưn kh«ng
®ưîc nhá h¬n 100 mm.
Khi mưi c¸c mòi khoan vư dao tiÖn v.v.. ph¶i mưi theo ®óng nh÷ng gãc ®é kü thuËt
quy ®Þnh. ViÖc mưi c¸c dông cô nưy chØ cã nh÷ng c«ng nh©n ®· ®ưîc qua huÊn luyÖn
míi ®ưîc phÐp lưm.
ThiÕt bÞ ph¶i ®ưîc ®Æt trªn nÒn cã ®ñ ®é cøng v÷ng ®Ó chÞu ®ưîc t¶i träng cña b¶n
th©n thiÕt bÞ vư lùc ®éng do thiÕt bÞ khi lưm viÖc sinh ra.
C¸c thiÕt bÞ ph¶i cã ®Çy ®ñ c¸c c¬ cÊu an toưn. Nh÷ng thiÕt bÞ cã chuyÓn ®éng lui tíi
(như m¸y bưo giưêng, bưo ngang) ph¶i bè trÝ vÞ trÝ vư¬n xa nhÊt cña bé phËn di
chuyÓn quay vưo tưêng, c¸ch tưêng tèi thiÓu 0,5 m hoÆc c¸ch mÐp ®ưêng vËn chuyÓn
tèi thiÓu 1 m.
Chç lưm viÖc cña c«ng nh©n cÇn cã gi¸, tñ, ng¨n bưn, ®Ó chøa dông cô vư ph¶i cã chç
®Ó xÕp ph«i liÖu vư thưnh phÈm. C¸c bưn, gi¸, tñ ph¶i bè trÝ gän vư kh«ng trë ng¹i ®Õn
c¸c ®ưêng vËn chuyÓn trong néi bé ph©n xưëng. TÊt c¶ c¸c bé truyÒn ®éng cña c¸c
m¸y ®Òu ph¶i che ch¾n kÝn phÇn chuyÓn ®éng vư phÇn ®iÖn.
C¸c bé phËn ®iÒu khiÓn m¸y ph¶i bè trÝ võa tÇm tay cho c«ng nh©n thuËn tiÖn thao
t¸c, kh«ng ph¶i víi, kh«ng ph¶i cói. C¸c nót ®iÒu khiÓn ph¶i nh¹y vư lưm viÖc tin cËy.
§èi víi c¸c m¸y cã dung dÞch nưíc tưíi lưm m¸t, xÝ nghiÖp ph¶i cã c«ng nh©n sö
dông m¸y ®ã biÕt tÝnh chÊt, ®Æc ®iÓm vư møc ®é ®éc h¹i ®Ó ngõa trưíc nh÷ng nguy
hiÓm cã thÓ x¶y ra. Khi hÕt ca, c«ng nh©n ®øng m¸y ph¶i ng¾t nguån ®iÖn lau chïi
m¸y, thu dän dông cô gän gưng, b«i tr¬n nh÷ng n¬i quy ®Þnh. ViÖc thu dän phoi ph¶i
dïng c¸c mãc, cưo, bưn ch¶i, chæi. CÊm kh«ng ®ưîc dïng tay trùc tiÕp thu dän ph¬i.
C«ng nh©n lưm viÖc m¸y nưo th× chØ ®ưîc phÐp lau chïi m¸y ®ã v× hä hiÓu râ m¸y
m×nh ®ang lưm viÖc kh¸ tèt. CÊm dïng tay kh«ng lau chïi m¸y mư ph¶i dïng giÎ, bưn
ch¶i s¾t.
d/ Kü thuËt an toưn khi gia c«ng c¬ khÝ nãng
Kü thuËt an toưn khi ®óc
Khi lưm khu«n ph¶i chèng nhiÓm bôi (bôi c¸t, bét grafit), tr¸nh va ch¹m víi c¸c dông
cô vư thiÕt bÞ trong ph©n xưëng. Khi sÊy khu«n lâi cÇn chó ý kh«ng ®Ó tiÕp xóc vưo
bÕp sÊy, t¹o ®iÒu kiÖn th«ng giã ®Ó cho h¬i tho¸t dÔ dưng.
Khi nÊu rãt kim lo¹i: Ph¶i cã biÖn ph¸p chèng nãng, chèng ch¸y báng vư mÊt nưíc,
®eo kÝnh ®Ó chèng tia bøc x¹ víi n¨ng lưîng lín, cã thÓ g©y viªm m¾t, báng da. Ph¶i
cã ¸o quÇn vư dưy dÐp ®Ó tr¸nh bÞ báng do nưíc kim lo¹i b¾n toÐ vưo c¬ thÓ hoÆc do
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
56
c¸c vËt tiÕp xóc víi nưíc kim lo¹i. Kh«ng lưm m¸t b»ng nưíc mư chØ cho phÐp dïng
qu¹t giã. Chó ý khi lưm s¹ch vËt ®óc tr¸nh va ch¹m víi c¸c ba via cña c¸c vËt ®óc lưm
xay x¸t ch©n tay do mÆt xï x× vư s¾c c¹nh cña vËt ®óc g©y nªn. Ph¶i trang bÞ phßng
hé lao ®éng ®Ó tr¸nh bôi vư khÝ ®éc do qu¸ tr×nh nÊu luyÖn sinh ra. (bôi Mn, Si, CO,
SiO2).
Kü thuËt an toưn khi rÌn dËp
C¸n c¸c lo¹i bóa tay, bóa t¹ ph¶i lưm b»ng gç, thí däc, kh«, dÏo, kh«ng cã m¾t vư vÕt
nøt. Yªu cÇu c¸n bóa tay cã chiÒu dưi tõ 350÷450 mm, c¸n bóa t¹ tõ 650÷850 mm.
§Çu bóa ph¶i nh½n vư h¬i låi, mÐp lç kh«ng cã vÕt nøt. Trôc c¸n bóa ph¶i vu«ng gãc
víi ®ưêng trôc däc cña ®Çu bóa. Khi chªm bóa kh«ng ®ưîc ®Ó c¸n bóa cã vÕt nøt däc
trôc cña c¸n.
C¸c dông cô ®ôc, mòi ®ét v.v.. ph¶i cã chiÒu dưi tèi thiÓu lư 150 mm. §Çu ®¸nh bóa
ph¶i th¼ng, kh«ng bÞ v¸t nghiªng, nøt. Víi c¸c dông cô cã chu«i ph¶i cã ®ai chèng
láng vư chèng nøt c¸n. Nh÷ng dông cô cÇm tay sö dông h¬i nÐn cÇn cã lưíi bao ë c¸c
khíp nèi, bóa dÇu ®Ó tr¸nh c¸c chi tiÕt nưy v¨ng ra. Khãa van ®iÒu khiÓn ph¶i nh¹y vư
cã hiÖu qu¶ më tèt. èng cao su dÉn h¬i nÐn ph¶i phï hîp víi kÝch thưíc cña khíp èng
vư ¸p suÊt sö dông.
ViÖc di chuyÓn c¸c ph«i lín ph¶i tiÕn hưnh b»ng c¬ giíi ho¸; kh«ng ®ưîc lưm thñ
c«ng dÓ x¶y ra tai n¹n do ph«i tuét khái k×m cÆp b»ng tay. C¸c ®e rÌn ph¶i ®Æt trªn gç
thí däc, gç ch¾c, dưi vư ®Õ ph¶i cã ®ai xiÕt chÆt vư ch«n s©u xuèng ®Êt tèi thiÓu nöa
mÐt. Gi÷a c¸c ®e víi nhau ph¶i cã kho¶ng c¸ch Ýt nhÊt 2,5 m ®Ó tr¸nh c¸c ®ưêng quai
bóa c¾t nhau. MÆt ®e ph¶i nh½n, ®é nghiªng kh«ng qu¸ 2%.
Kho¶ng c¸ch tèi thiÓu tõ lß nung ®Õn ®e lư 1,5 m. Gi÷a lß vư ®e kh«ng ®ưîc bè trÝ
®ưêng vËn chuyÓn. Cöa lß ph¶i ch¾c ch¾n, nÕu bè trÝ cöa lß gÇn vïng nhiÖt ®é cao
ph¶i x©y mét líp g¹ch chÞu nhiÖt ®Ó khèng chÕ nhiÖt ®é ë khu vùc lưm viÖc kh«ng
nãng qu¸ 400C. C¸c lo¹i cöa lß ®ãng më b»ng ®èi träng ph¶i bao che ®ưêng di
chuyÓn cña ®èi träng ®Ó ®Ò phßng c¸p ®øt , ®èi träng r¬i g©y tai n¹n. ViÖc ®Æt c¸c èng
khãi lß nung ph¶i ®¶m b¶o cã ®é cao, cao h¬n nh÷ng c«ng tr×nh kiÕn tróc xung quanh
vư ph¶i cã thiÕt bÞ chèng sÐt, cã chôp che mưa vư kh«ng ®Æt èng khãi c¹nh nh÷ng
phÇn dÔ b¾t l÷a cña cÊu tróc như xưëng.
Khi thao t¸c bóa m¸y kh«ng ®ưîc ®Ó bóa ®¸nh trùc tiÕp lªn mÆt ®e. NÕu bóa ®¸nh liÒn
hai lÇn cña mét lÇn ®¹p bưn ®¹p ®iÒu khiÓn ph¶i ngõng lưm viÖc ®Ó s÷a ch÷a.
Sau khi ®iÒu khiÓn ph¶i nhÊc ch©n ra khái bưn ®¹p. §èi víi c¸c m¸y ®ét dËp ph¶i
thưêng xuyªn kiÓm tra c¸c c¬ cÊu an toưn xem ho¹t ®éng cña chóng cã b×nh thưêng
kh«ng vư tuyÖt ®èi kh«ng dïng mét tay ®Ó ®iÒu khiÓn c¸c c¬ cÊu quy ®Þnh ®iÒu khiÓn
b»ng hai tay.
C¸c khu«n dËp ph¶i b¾t chÆt trªn bưn m¸y. TÊt c¶ bé phËn cña m¸y chÞu ¸p lùc cña
chÊt láng hay chÊt khÝ ®Òu ph¶i kiÓm tra ®Þnh k×. §èi víi m¸y ®ét dËp tù ®éng cÊm
kh«ng dïng tay cÊp ph«i.
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
57
Ngoưi ra cÇn th«ng giã tèt (chèng nãng), nh¾c nhë c«ng nh©n, tr¸nh mÖt mái, buån
ngñ dÉn ®Õn ®¸nh bóa kh«ng chÝnh x¸c.
®/ Kü thuËt an toưn khi hưn ®iÖn vư hưn h¬i
Khi hưn ®iÖn
Hå quang hưn thưêng cã nhiÖt ®é rÊt cao (vưi ngh×n ®é) , hå quang hưn cã ®é bøc x¹
rÊt m¹nh dÔ lưm ch¸y báng da, lưm ®au m¾t,...CÇn ph¶i cã mÆt n¹ che mÆt khi hưn.
Khi hưn kim lo¹i láng b¾n toÐ nhiÒu dÓ g©y báng da thî hưn hay nh÷ng ngưêi xung
quanh, cho nªn c«ng nh©n cÇn cã ¸o quÇn b¶o hé lao ®éng.
Hå quang hưn cã thÓ g©y ch¸y, næ c¸c vËt xung quanh cho nªn cÇn ®Æt n¬i hưn xa
nh÷ng vËt dÓ b¾t löa, dÔ ch¸y næ. CÇn ph¶i bao che xung quanh khu vùc hưn ®Ó khái
¶nh hưëng ®Õn nh÷ng ngưêi lưm viÖc l©n cËn.
Trong khi hưn b»ng ®iÖn vư b»ng h¬i ë c¸c thïng kÝn vư như kÝn ph¶i th«ng giã tèt vư
ph¶i cã ngưêi canh chõng c«ng nh©n khi x¶y ra t×nh tr¹ng tróng ®éc h¬i hưn.
C¸c vËt hưn trưíc khi hưn ph¶i c¹o s¹ch c¸c lo¹i s¬n, nhÊt lư s¬n cã pha ch×, lau s¹ch
mì, c¹o s¹ch vËt hưn tèi thiÓu 50 mm hai bªn ®ưêng hưn. C¸c n÷ c«ng nh©n cã bÖnh
tim, phæi kh«ng ®ưîc hưn trong c¸c thïng kÝn.
TuyÖt ®èi kh«ng ®ưîc hưn c¸c vËt ®ang chøa c¸c chÊt cã ¸p lùc như h¬i nÐn , chÊt
láng, cao ¸p v.v... §èi víi c¸c b×nh chøa c¸c chÊt dÔ ch¸y, næ trưíc khi hưn ph¶i sóc
s¹ch vư khi hưn ph¶i më n¾p ®Ó phßng ch¸y næ.
Khi hưn trªn cao, c«ng nh©n ph¶i cã ®©y b¶o hiÓm. Khi c¾t c¸c xư, dÇm ph¶i buéc
chÆt ë phÇn c¾t ®Ó tr¸nh c¸c vËt r¬i xuèng g©y tai n¹n.
§èi víi hưn ®iÖn, khu vùc hưn nªn c¸ch li c¸c khu vùc lưm viÖc kh¸c. trưêng hîp do
quy tr×nh c«ng nghÖ, khèng chÕ th× ph¶i che ch¾n b»ng c¸c vËt liÖu kh«ng ch¸y.
Khu vùc hưn cÇn cã diÖn tÝch ®ñ ®Ó ®Æt m¸y, s¶n phÈm hưn vư kho¶ng thao t¸c cho
c«ng nh©n. Riªng diÖn tÝch thao t¸c cho mét c«ng nh©n hưn kh«ng Ýt h¬n 3 m2. NÒn
như ph¶i b»ng ph¼ng, dÉn nhiÖt kÐm vư kh«ng ch¸y. Mưu tưêng tr¸nh dïng mưu s¸ng
®Ó h¹n chÕ sù ph¶n x¹ ¸nh s¸ng, g©y chãi m¾t cho khu vùc xung quanh.
VÒ nguån ®iÖn ph¶i ®¶m b¶o an toưn, kh«ng x¶y ra sù cè. M¸y hưn nªn ®Æt cưng gÇn
nguån ®iÖn cưng tèt bÊy nhiªu. HÕt søc tr¸nh kh«ng thÓ ®Ó m¸y bÞ ưít do mưa hoÆc
nưíc b¾n vưo.
M¸y hưn ph¶i cã bao che vư ®ưîc c¸ch ®iÖn ch¾c ch¾n. M¸y hưn ph¶i c¸ch ®iÖn tèt
nhÊt lư c¸c m¸y ph¸t ®iÖn mét chiÒu, cÇn nèi ®Êt c¸c lo¹i m¸y hưn ®Ó tr¸nh rß ®iÖn
g©y ®iÖn giËt. §iÖn ¸p kh«ng t¶i cña m¸y hưn ®iÖn ph¶i < 80 v«n.
Trưíc khi lưm viÖc cÇn kiÓm tra hÖ thèng ®iÖn nguån, ®iÖn ¸p vưo m¸y hưn ®· ®óng
chưa, m¸y hưn cã ho¹t ®éng b×nh thưêng kh«ng? c¸c ®ưêng d©y ®iÖn cã c¸ch ®iÖn tèt
kh«ng? cÇu dao cã an toưn kh«ng. KiÓm tra vư vÆn chÆt c¸c èc vÝt trªn m¸y, ®¶m b¶o
m¸y ch¹y ªm kh«ng rung ®éng nhiÒu, kh«ng phãng ®iÖn do vÆn kh«ng chÆt,...Khi bè
trÝ c¸c d©y c¸p hưn ph¶i gän, kh«ng g©y khã kh¨n cho ngưêi kh¸c, kh«ng vưíng
®ưêng ®i l¹i dÔ g©y vÊp ng· sinh ra tai n¹n v.v...
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
58
Khi vËn hưnh m¸y cÇn ®Æt c¸c m¸y ®óng vÞ trÝ, kh«ng bÞ vªnh, nghiªng dÓ bÞ ®æ,
...Thæi s¹ch bôi, chÊt dÇu më bÈn dÝnh trªn m¸y. §©y lư nh÷ng chÊt cã thÓ sinh ch¸y,
g©y næ. Lưm s¹ch cã thÓ b»ng khÝ nÐn, lau giÎ kh«,... D©y c¸p hưn ph¶i cã cao su bao
bäc.
Khi söa ch÷a m¸y hoÆc khi cÇn thay ®æi dßng ®iÖn hưn b»ng c¸ch thay ®æi sè vßng
d©y, thay ®æi ®iÖn ¸p, hay cÇn ®Êu l¹i d©y th× nhÊt thiÕt ph¶i c¾t ®iÖn ë cÇu dao, c«ng
nh©n ph¶i cã g¨ng tay c¸ch ®iÖn. Khi hÕt giê lưm viÖc nhÊt thiÕt ph¶i ®ãng ng¾t cÇu
dao m¸y hưn & cÇu dao chÝnh.
M«i trưêng lưm viÖc cña thî hưn: cã nhiÒu khÝ ®éc, h¹i vư bôi sinh ra khi ch¸y que
hưn như: CO, CO2, NO2, bôi mangan, bôi «xit kÏm , ...rÊt cã h¹i cho hÖ h« hÊp &
cho søc khoÎ cña c«ng nh©n. Cho nªn n¬i lưm viÖc ph¶i tho¸ng, m¸t, hoÆc ph¶i cã
qu¹t th«ng giã.
Khi hưn ë c¸c vÞ trÝ khã kh¨n: trong èng, nh÷ng n¬i chËt chéi, bôi nhiÒu th× cÇn cã
qu¹t th«ng giã. Khi hưn trªn cao cÇn cã d©y an toưn.
Kü thuËt an toưn lao ®éng khi hưn h¬i
KiÓm tra b×nh xem cã cßn trong thêi h¹n sö dông hay kh«ng. B×nh ®· ®ưîc kiÓm ®Þnh
an toưn chưa.( thưêng c¸c b×nh nưy ph¶i kiÓm tra thö ¸p suÊt 5 n¨m 1 lÇn.)
Xem trªn b×nh cã c¸c hiÖn tưîng hư háng như: vÕt nøt, vÕt lâm, c¸c khuyÕt tËt kh¸c,...
Khi ph¸t hiÖn cã c¸c khuyÕt tËt th× cÇn t×m c¸ch kh¾c phôc kÞp thêi hoÆc ph¶i b¸o
ngay cho xÝ nghiÖp ®Ó t×m c¸ch thay thÕ. kiÓm tra c¸c van cã vÆn chÆt hay kh«ng.
Kh«ng ®Ó lÉn c¸c b×nh cßn khÝ víi c¸c b×nh ®· hÕt khÝ dÔ g©y nh»m lÉn khi sö dông.
Kh«ng ®Ó c¸c b×nh chøa khÝ nÐn c¹nh n¬i cã nguån nhiÖt nhÊt lư nh÷ng n¬i cã ngän
löa như lß rÌn, ngän löa hưn h¬i.
CÇn biÕt r»ng : khi nhiÖt ®é t¨ng th× ¸p suÊt trong b×nh t¨ng lªn :
NhiÖt ®é : +10 + 20 + 30 + 40
¸p suÊt trong b×nh KG / mm2 145 150 155 160
Khi ¸p suÊt trong b×nh t¨ng lªn céng víi nh÷ng khuyÕt tËt trªn b×nh cã thÓ lưm cho nã
næ, v× thÕ c¸c b×nh nưy cÇn c¸ch xa nguån nhiÖt Ýt nhÊt lư trªn 1 m vư c¸ch xa ngän
löa kho¶ng trªn 5 m. B×nh chøa khÝ ph¶i ®Æt th¼ng ®øng (cho phÐp ®Ó nghiªng trong 1
thêi gian ng¾n). CÇn lau chïi s¹ch c¸c vÕt bÈn, dÇu më, chÊt dÓ b¾t löa trªn c¸c d©y
dÉn khÝ, van khÝ, ... v× nh÷ng chÊt nưy dÓ g©y ch¸y råi sinh ra næ b×nh hoÆc sinh ra
ho¶ ho¹n.
Khi më van khÝ ®Ó l©u chïi hay vËn hưnh, c«ng nh©n kh«ng ®ưîc ®øng ®èi diÖn c¸c
van trªn mư ph¶i ®øng vÒ mét bªn. C¸c van khÝ cã thÓ më vÆn vưo - ra dÓ dưng, khi
gÆp nh÷ng van chÆt qu¸ ph¶i cÈn thËn khi më hoÆc ph¶i tr¶ l¹i như m¸y s¶n xuÊt ®Ó
xö lý. C¸c b×nh chøa khÝ như «xy thưêng lư kh«ng g©y ch¸y, nhưng khi tiÕp xóc c¸c
chÊt như dÇu mì, th× chóng cã thÓ b¾t löa & g©y ch¸y næ.
C¸c b×nh chøa khÝ cã thÓ ph¸t löa do sù ma s¸t khi ®ãng më van. V× thÕ tr¸nh kh«ng
cho dÇu mì r¬i dÝnh vưo c¸c b×nh chøa khÝ như «xy; khi thao t¸c më m¸y ph¶i lưm
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
59
nhÑ nhưng, nªn tr¸nh va ®Ëp khi vËn hưnh, di chuyÓn,...tr¸nh g©y nªn ma s¸t m¹nh cã
ph¸t tia löa...
Kh«ng nªn ®Ó nhiÒu b×nh khÝ «xy ( >10 b×nh) cïng nhiÒu c«ng nh©n trong 1 ph©n
xưìng. Khi cã hiÖn tưîng ch¸y quÆt l¹i cña ngän löa, th× lËp tøc ph¶i kho¸ c¸c van khÝ
l¹i (van axªtylen vư van «xy). Nung nãng c¸c b×nh C
2
H
2
nguy hiÓm h¬n b×nh «xy v×
khi T = 560C, ®é hoư tan cña axªtylen vưo axet«n gi¶m ®i ®ét ngét. Axªtylen sÏ biÕn
®æi tõ d¹ng hoư tan trong axªt«n sang d¹ng khÝ axªtylen. Lóc nưy ¸p suÊt cã thÓ t¨ng
lªn 11,2 lÇn khi ë 200C - 1000C.
Khi cã ho¶ ho¹n th× nhÊt thiÕt ph¶i chuyÓn c¸c b×nh axªtylen ®i trưíc. Khi vËn hưnh
trong thêi gian dưi, bät xèp trong b×nh axªtylen cã thÓ bÞ nhá vôn vư nÐn chÆt l¹i.
Lưm cho lưîng khÝ axªtylen trưn lªn phÝa trªn, rÊt nguy hiÓm khi cã hiÖn tưîng ch¸y
quÆt l¹i cña ngän löa.
¸p suÊt trong b×nh axªtylen :
ToC -5 0 5 10 15 20 25 30 35 40
P at 13,4 14 15 16 18 19 21,5 23,5 26 30
Khi hưn cÇn ®Ó l¹i mét Ýt khÝ axªtylen ®Ó kh«ng khÝ kh«ng vưo b×nh ®ưîc cã thÓ g©y
næ & ®Ó b¶o vÖ líp bät xèp cïng axªt«n:
Lưîng khÝ ®Ó l¹i cã thÓ kiÓm tra qua ®ång hå :
T oC 0 0-15 15-25 23-35
P KG/mm2 0,5 1,0 2,0 3,0
Khi vËn chuyÓn tr¸nh va ch¹m m¹nh, ph¶i lưm hÕt søc nhÑ nhưng, Kh«ng xÕp chung
c¸c b×nh chøa khÝ lÉn víi b×nh kh«ng cã khÝ. Kh«ng cho phÐp mang v¸c c¸c b×nh trªn
vai, trªn lưng mư ph¶i dïng xe ®Èy hay c¸ng khiªng,...Cho phÐp l¨n ®Èy c¸c b×nh
trong c¸c kho¶ng c¸ch ng¾n kho¶ng 15-25 m.
Kho chøa c¸c b×nh khÝ nÐn ph¶i c¸ch xa c¸c ngän löa kho¶ng trªn 10 m. C¸c b×nh
chøa bÞ ch¸y cã thÓ g©y næ, cho nªn viÖc trưíc hÕt cÇn t¸ch c¸c b×nh g©y ch¸y ra khái
n¬i nguy hiÓm, t¸ch chóng khái c¸c b×nh chøa khÝ kh¸c. §©y lư viÖc lưm kh¸ nguy
hiÓm, thưêng lư do c¸c ®éi ch÷a ch¸y næ chuyªn nghiÖp.
Khi hưn khÝ cÇn chó ý khi b¾t ®Çu hưn: Më van «xy trưíc ®Ó thæi bôi trong má hưn,
sau ®ã ®ãng van l¹i vư më van C2H2 trưíc råi míi më van oxy. Khi kÕt thóc hưn: th×
dãng van C2H2 trưíc, sau ®ã míi ®ãng van «xy.
Khi sö dông c¸c b×nh chøa khÝ axªtylen cÇn tr¸nh va ®Ëp, ph¶i ®¶m b¶o vÆn chÆt c¸c
van khÝ, kh«ng ®Ó rß khÝ, kh«ng ®Ó ¸nh mÆt trêi chiÕu räi l©u g©y nãng b×nh, kh«ng
®Ó trong kho c¸c b×nh chøa axªtylen chung víi c¸c b×nh «xy, khi më b×nh ph¶i nhÑ
nhưng.
Khi sö dông b×nh sinh khÝ axªtylen (hay b×nh chÕ khÝ) th× kho¸ b¶o hiÓm ph¶i lu«n
lu«n cã ®Çy nưíc ®Õn møc quy ®Þnh, ph¶i ®Æt b×nh c¸ch xa n¬i cã ngän löa trªn 10 m,
cÇn kiÓm tra c¸c van vư kho¸ an toưn trưíc khi lưm viÖc. Xem c¸c van an toưn, ®ång
hå cã lưm viÖc b×nh thưêng kh«ng,...Sö dông ®Êt ®Ìn theo ®óng kÝch cì vư khèi lưîng
®· quy ®Þnh cho tõng lo¹i b×nh. Kh«ng dïng c¸c chæi kim lo¹i ®Ó lưm s¹ch c¸c van,
kho¸, kh«ng dïng chæi ®ång ®Ó g¹t ®¸ v«i ra khái b×nh v× dÓ g©y tia löa, g©y ch¸y
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
60
næ, khi më b×nh cÇn nhÑ nhưng, kh«ng hót thuèc khi tiÕp xóc víi c¸c b×nh trưíc khi
vËn hưnh,..Khi ®ang lưm viÖc, cÇn ph¶i cã ngưêi thưêng xuyªn kiÓm tra vư quan s¸t,
Kh«ng ®Ó ®Êt ®Ìn trong c¸c hép thưêng dÓ sinh khÝ cã thÓ lưm ch¸y kho. C¸c b×nh
chøa khÝ thưêng ®ưîc b¶o qu¶n n¬i cã tưêng x©y bao quanh ch¾c ch¾n.
e/ Kü thuËt an toưn khi nhiÖt luyÖn
Khi nhiÖt luyÖn viÖc ®Çu tiªn lư ph¶i chèng nãng, tr¸nh bÞ báng do tiÕp xóc víi vËt
®ang ë nhiÖt ®é cao.
Chèng nhiÓm ®éc do m«i trưêng nhiÖt luyÖn xianua: NaCN, KCN chÊt hay dung khi
thÊm c¸cbon vư nit¬ b»ng c¸ch chèng bôi, khãi, h¬i ®éc tõ m«i trưêng lưm nguéi bèc
ra khi nhiÖt luyÖn.
CÇn sö dông qu¹t th«ng giã, hót bôi vư khÝ ®éc vư xö lý chóng. Röa s¹ch sÏ c¸c
buång xianua ho¸ b»ng cån tinh luyÖn v× nhiÔm xianua cã thÓ g©y tö vong. C¸c bÓ
dÇu, nưíc t«i ph¶i cã rưo ch¾n, ph¶i kiÓm tra nhiÖt ®é ®Ó phßng ch¸y do nhiÖt ®é cao
v× dÇu tù bèc ch¸y ë T = 170oC.
f/ Kü thuËt an toưn khi m¹ vư s¬n m¸y
§Ò phßng ®iÖn dËt, lãt nÒn b»ng cao su, kiÓm tra nång ®é ho¸ chÊt cho phÐp, cã
biÖn ph¸p tÝch cùc khö ®éc.
Dung m«i pha s¬n vư s¬n lư chÊt dÓ ch¸y, nªn ®Ò phßng ch¸y, næ. Tr¸nh « nhiÓm
kh«ng khÝ ra xung quanh, ph¶i lu«n kiÓm tra nång ®é khÝ ®éc trong khu lưm viÖc ®Ó cã
biÖn ph¸p th«ng tho¸ng hoÆc s¬ t¸n c«ng nh©n kÞp thêi. Ph¶i th«ng giã tèt. Ph¶i trang bÞ
BHL§, tr¸nh bÞ viªm nhiÓm ®ưêng h« hÊp.
g/ kü thuËt an toưn trong gia c«ng c¾t gät
BiÖn ph¸p phßng ngõa chung
Hưíng dÉn cho c«ng nh©n c¸ch sö dông m¸y thưnh th¹o. Ph¶i chän vÞ trÝ ®øng gia
c«ng cho thÝch hîp víi tõng lo¹i m¸y. Ph¶i mang dông cô b¶o hé lao ®éng, ¨n mÆc
gän gưng. Ph¶i cã kÝnh b¶o hé.
Trưíc khi sö dông m¸y ph¶i kiÓm tra hÖ thèng ®iÖn, tiÕp ®Êt, siÕt chÆt c¸c bu l«ng èc
vÝt, kiÓm tra ®é c¨ng ®ai, kiÓm tra c¸c c¬ cÊu truyÒn dÉn ®éng, tra dÇu mì, trưíc khi
gia c«ng cÇn ch¹y thö m¸y ®Ó kiÓm tra. ThiÕt bÞ ph¶i ®ưîc ®Æt trªn nÒn cã ®ñ ®é cøng
v÷ng ®Ó chÞu ®ưîc t¶i träng cña b¶n th©n thiÕt bÞ vư lùc ®éng do thiÕt bÞ khi lưm viÖc
sinh ra như khi ®ét, dËp, m¸y bóa lưm viÖc,... Nh÷ng thiÕt bÞ trong khi s¶n xuÊt g©y
rung ®éng lín ph¶i bè trÝ xa chç mËt ®é c«ng nh©n lín vư nÒn mãng ph¶i cã hưo
chèng rung.
C¸c thiÕt bÞ lưm s¹ch ph«i liÖu ph¶i bè trÝ ë buång riªng, cã thiÕt bÞ th«ng giã vư cã
c¸c thiÕt bÞ hót bôi côc bé ë nh÷ng n¬i sinh bôi. TÊt c¶ c¸c bé truyÒn ®éng cña c¸c
m¸y ®Òu ph¶i che ch¾n kÝn, cã cöa cưi ch¾c ch¾n kÓ c¶ c¸c khíp nèi ma s¸t, khíp trôc
c¸c ®¨ng. C¸c bé phËn ®iÒu khiÓn m¸y ph¶i bè trÝ võa tÇm tay cho c«ng nh©n thuËn
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
61
tiÖn thao t¸c, kh«ng ph¶i víi tay, kh«ng cói. C¸c nót ®iÒu khiÓn ph¶i nh¹y vư lưm viÖc
tin cËy.
Yªu cÇu kü thuËt an toưn ®èi víi m¸y tiÖn
Yªu cÇu c¸c ®å g¸ chÆt chi tiÕt gia c«ng như m©m cÆp, ô ®éng.v.v...ph¶i ®ưîc b¾t chÆt
lªn m¸y.
Khi tiÖn c¸c chi tiÕt m¸y quay nhanh mòi t©m cña ô ®éng ph¶i lư mòi t©m quay. NÕu
chi tiÕt gia c«ng cã chiÒu dưi lín ph¶i cã luy-nÐt ®ì ®Ó ®Ò phßng chi tiÕt v¨ng ra do
lùc ly t©m. Trưêng hîp ph«i qu¸ dưi vư nh« ra phÝa sau cña hép sè th× ph¶i cã gi¸ ®ì
®Ó ®Ò phßng ph«i uèn.
ViÖc dïng dòa ®Ó rư c¸c c¹nh s¾c cña chi tiÕt khi ®ang tiÖn lư kh«ng cho phÐp, bëi v×
cã thÓ trưît, mÊt ®ư lưm tay tú dòa trưît vưo vËt ®ang quay vư g©y tai n¹n. §Ó ®¶m
b¶o phoi tiÖn kh«ng ®ïn ra qu¸ dưi, dao tiÖn cÇn cã gãc tho¸t phoi thÝch hîp .
Yªu cÇu kü thuËt an toưn ®èi víi m¸y phay
§èi víi m¸y phay, tèc ®é c¾t gät nhá h¬n m¸y tiÖn, song còng cÇn hÕt søc lưu ý vÊn
®Ò an toưn.
C¸c ®Çu vÝt trªn bưn phay, ®Çu ph©n ®é vư nh÷ng chç cã thÓ vưíng cÇn ®ưîc che ch¾n
tèt. Khi th¸o l¾p dao phay cÇn cã gi¸ kÑp chuyªn dïng. Khi dao ®ang ch¹y kh«ng
®ưîc ®ưa tay vưo vïng dao ho¹t ®éng.
C¬ cÊu phanh h·m b¸nh ®ư cña m¸y phay ph¶i ho¹t ®éng tèt, nh¹y vư b¶o ®¶m an
toưn.
Yªu cÇu kü thuËt an toưn ®èi víi m¸y khoan
§èi víi m¸y khoan, g¸ mòi khoan ph¶i kÑp chÆt mòi khoan vư ®¶m b¶o ®ång t©m víi
trôc chñ ®éng.
C¸c chi tiÕt gia c«ng ph¶i ®ưîc kÑp chÆt trùc tiÕp hoÆc qua g¸ ®ì víi bưn khoan.
TuyÖt ®èi kh«ng ®ưîc dïng tay ®Ó gi÷ chi tiÕt gia c«ng, còng kh«ng ®ưîc dïng g¨ng
tay khi khoan.
Khi phoi ra bÞ quÊn vưo mòi khoan vư ®å g¸ mòi khoan th× kh«ng ®ưîc dïng tay trùc
tiÕp th¸o gì phoi.
Yªu cÇu kü thuËt an toưn ®èi víi m¸y mưi
§Æc ®iÓm chung cña m¸y mưi lư tèc ®é lín (20÷30) m/s. NÕu mưi tèc ®é cao cã thÓ
®¹t 50 m/s. Khi mưi ph¸t sinh nhiÒu bôi.
§¸ mưi lư vËt liÖu cøng, ®ưîc chÕ t¹o tõ bét mÞn b»ng c¸ch Ðp dÝnh, nhưng dÓ bÞ vë,
kh«ng chÞu ®ưîc rung ®éng vư t¶i träng va ®Ëp. §é Èm còng ¶nh hưëng nhiÒu ®Õn ®é
bÒn cña ®¸.
ViÖc chän ®¸ mưi ph¶i c¨n cø vưo yªu cÇu kü thuËt cña quy tr×nh gia c«ng ®Ó chän
®óng lo¹i ®¸. Sau khi l¾p ®¸ ph¶i c©n b»ng ®éng vư ph¶i thö nghiÖm ®é bÒn c¬ häc
cña ®¸ b»ng c¸ch cho ®¸ quay kh«ng t¶i víi tèc ®é lín h¬n 1/2 tèc ®é lưm viÖc trong
thêi gian 5 phót; víi ®¸ cã ®ưêng kÝnh tõ 150÷175mm) vư 7 phót, víi ®¸ cã ®ưêng
kÝnh lín h¬n 300÷475 mm lư 10 phót, ®èi víi ®¸ cã D > 500 mm). NÕu kh«ng biÕt
- lưu ®øc hoư - gi¸o tr×nh an toưn lao ®éng
®ư n½ng - 2002
62
tèc ®é quay cho phÐp cña ®¸ th× ph¶i thö víi tèc ®é lín h¬n 60% tèc ®é lưm viÖc
trong 10 phót.
Khi l¾p vư ®iÒu chØnh ®¸ cÊm dïng bóa thÐp ®Ó gß ®¸ mưi. §¸ mưi ph¶i ®ưîc b¶o
qu¶n ë n¬i kh« r¸o. Kh«ng ®ưîc ®Ó trong m«i trưêng cã axid vư cã chÊt ¨n mßn kh¸c.
CÊm kh«ng ®ưîc xÕp ®¸ chång lªn nhau hoÆc chång c¸c vËt nÆng kh¸c lªn ®¸ ®Ó
tr¸nh r¹n nøt.
C¸c lo¹i ®¸ mưi dïng chÊt kÕt dÝnh b»ng magiª, nÕu thêi h¹n b¶o qu¶n qu¸ mét n¨m
th× kh«ng ®ưîc sö dông n÷a v× chÊt kÕt dÝnh kh«ng b¶o ®¶m n÷a.
§¸ mưi khi l¾p ph¶i ®ưîc kÑp ®Òu gi÷a hai mÆt bÝch kÑp b»ng nhau. Gi÷a ®¸ vư mÆt
bÝch kÑp ph¶i ®én mét líp vËt liÖu ®ưn håi. Khi ®ưêng kÝnh ®¸ gi¶m vư kho¶ng c¸ch
gi÷a ®¸ vư bÝch kÑp nhá h¬n 3 mm th× ph¶i thay ®¸ míi. §¸ mưi khi lưm viÖc ph¶i cã
bao che ch¾n kÝn vư c«ng nh©n ®øng m¸y kh«ng ®ưîc ®øng ë phÝa kh«ng cã bao che
ch¾n. Khi mưi th«, mưi nh¼n b»ng phư¬ng ph¸p kh« th× yªu cÇu ph¶i cã m¸y hót bôi.
Yªu cÇu kü thuËt an toưn ®èi víi m¸y bưo
TÊt c¶ c¸c m¸y bưo ®Òu cÇn cã khèng chÕ kho¶ng ch¹y cña dao bưo. Trong khi m¸y
ch¹y kh«ng ®ưîc qua l¹i trưíc hưnh tr×nh chuyÓn ®éng cña m¸y.
Ph¶i bao che c¸c c¬ cÊu b¸nh r¨ng, thanh r¨ng, c¬ cÊu dÞch chuyÓn. Trong khi m¸y
®ang ch¹y tuyÖt ®èi kh«ng g¸ l¾p ®iÒu chØnh vËt gia c«ng.
Bạn đang đọc truyện trên: Truyen2U.Pro