''Trăm năm bia đá vẫn mòn

Ngàn năm bia miệng vẫn còn trơ trơ''

Một bài viết của page : [Nam Văn Hội Quán - 南文會館](https://www.facebook.com/namvanhoiquan/?__xts__[0]=68.ARB9ufVJx9hFQK-SAw2ZugDPViKRPqy6smqHReMwNNobF2pNSTuWoeN9ee2EMP3sdCG_mgIE23EVPiqIc-DRviJQ5uyHyjXyMwA0UxfEA3rqLuxFqqJw6krOU7V946oE8Lf9F7YzT3-bKBFR6fgCzF7KHVvmJMyXDvvXaKD48MK61nO1xN8uyOcJSaaVnbRDNZ7YVGT_HWotfkfgywQWCKpkqw7hR17mna7-TB68A_RaYX_3u60MZZBsRmd41UGE_ASjgXdygnHjHPzByezInmLQOtPAmdoSFp9fLR-wyJFDN9viDhwLAoU7aSxFpOfVHXUlZTiUbEqmoLn9Z2OzHDra&__tn__=k*F&tn-str=k*F)

[Vụ án Thượng Dương cung]

Một trong những sự kiện kinh khủng nhất trong lịch sử cung đình An Nam, đó là việc Linh Nhân Thái hậu bắt ép Thượng Dương cung Dương Thái hậu tuẫn táng chết theo vua Lý Thánh Tông cùng hơn 70 cung nhân của mình. Sự kiện này diễn ra vào công nguyên năm 1073, thời kì đầu tiên của vua Lý Nhân Tông.

Về hoàng hậu của vua Lý Thánh Tông, sách “Đại Việt sử lược” có niên đại khá gần (khoảng thời Trần) ghi nhận ông lập tới 8 vị Hoàng hậu. Nhưng cả sách này, lẫn sách “Đại Việt sử ký toàn thư” và “Khâm định Việt sử thông giám cương mục” đều chỉ ghi chép hành tung của Dương hoàng hậu, và gọi bà là [Đích mẫu; 嫡母].

Theo thông lệ văn hóa Đông Á, đích-thứ có sự phân biệt rõ ràng, Hoàng hậu là vợ cả, là người duy nhất đủ tư cách sánh ngang Hoàng đế, nên với cương vị Hoàng hậu của mình thì Dương hậu đủ tư cách được gọi là “Đích mẫu”. Tuy nhiên do quy chế nhà Lý, lẫn nhà Đinh, Lê trước đó làm người ta không rõ rốt cuộc chỉ có Hoàng hậu cả mới có tư cách là “Đích”, hay như tất cả các Hoàng hậu đều như nhau? Vì quy chế thời Lý ngay đoạn Lý Thái Tổ lập các Hoàng hậu, cũng ghi rõ: ”Riêng chính phu nhân, Lập Giáo hoàng hậu... quy chế xe kiệu và y phục khác hẳn với các cung khác”

Khi vua Lý Thánh Tông băng hà, ngay lúc đó vua Lý Nhân Tông lên ngôi chỉ mới 6 tuổi, theo quy tắc thì Thái hậu được quyền tham dự triều chính cho đến khi Hoàng đế trưởng thành. Dương hậu với tư cách là “Đích mẫu” dĩ nhiên toàn quyền đăng đàn và người mẹ đẻ Ỷ Lan phu nhân chỉ được gọi là Hoàng thái phi. Do khi lên làm Thái hậu, Dương hậu ở [Thượng Dương cung; 上陽宮], nên hay được gọi là “Thượng Dương Thái hậu”. Đây là tên một hành cung thời Đường, nằm ở Đông đô Lạc Dương, là nơi ở cuối cùng của Võ Tắc Thiên sau khi nhượng vị. Nhà Lý vốn không kiêng dè, hay dùng tên cung điện của các triều Hán-Đường để đặt tên cung của mình, và Thượng Dương cung là một trong số đó.

Theo các sách trên ghi chép, việc Thái hậu Dương thị coi triều chính đã khiến Thái phi rất ghen ghét đố kị. Theo lẽ, Thái phi không có tư cách đòi hỏi vì dù là sinh mẫu của Hoàng đế, nhưng bà chỉ là hầu thiếp nhỏ nhoi của Tiên đế. Nhưng bằng tham vọng cũng như thủ đoạn của mình, Thái phi đã tác động đến Hoàng đế trẻ, và quá trình này được sử sách ghi lại với đầy tính ước lệ đại khái :

*Đại Việt sử lược: [Thái hậu Linh Nhân có tính hay ghen ghét, thấy bà đích mẫu (tức bà Thái hậu họ Dương ở cung Thượng Dương- ND) được tham dự việc triều chính mới bảo vua rằng: "Mẹ già khó nhọc nuôi con để có ngày nay, đến lúc phú quý thì người khác hưởng, ăn ở như thế thì đặt con mẹ già này vào chổ nào?" Nhà vua tuy nhỏ bé nhưng cũng có hiểu biết chút ít rằng, mình không phải là con của Thái hậu Thượng Dương, bèn đem Thái hậu Thượng Dương và 72 người thị nữ ở cung Thượng Dương rồi bức bách bắt đem chôn sống theo vua Thánh Tông.]

*Đại Việt sử ký toàn thư: [Linh Nhân có tính ghen, cho mình là mẹ đẻ mà không được dự chính sự, mới kêu với vua rằng: "Mẹ già khó nhọc mới có ngày nay, mà bây giờ phú qúy người khác được hưởng thế thì sẽ để mẹ già vào đâu?". Vua bèn sai đem giam Dương thái hậu và 76 người thị nữ vào cung Thượng Dương, rồi bức phải chết chôn theo lăng Thánh Tông.]

*Khâm định Việt sử thông giám cương mục: [Thái phi thấy một mình Dương thái hậu được tham dự chính sự, đem lòng bất bình, nói với vua rằng: "Mẹ đây khó nhọc mới có ngày nay, bây giờ để cho người khác ngồi hưởng phú quý, thì đặt mẹ ở địa vị nào?". Nhà vua còn nhỏ tuổi, không biết phân biệt thế nào là phải, bèn giam cầm Dương thị ở cung Thượng Dương, bắt ép phải chết để chôn theo ở lăng vua Thánh Tông, rồi tôn Thái phi làm hoàng thái hậu.]

Vậy là, từ một Thái phi hoàn toàn không có khả năng can chính, Linh Nhân Thái hậu đã xoay chuyển tình hình, bức ép đích Thái hậu rồi đoạt lấy quyền nhiếp chính, vị trí tối cao mà người phụ nữ nào cũng khao khát ở xã hội khi đó.

Hành động này của Linh Nhân Thái hậu về sau trở thành một điển tích văn hóa, khi được tái hiện rất nhiều trong ca kịch và thơ văn dân gian, và biến Linh Nhân Thái hậu và Thượng Dương Thái hậu là mối quan hệ hậu cung nổi tiếng trong văn hóa Việt. Dẫu vậy, hình ảnh của Thượng Dương Thái hậu (hay bị cải thành Thượng Dương hoàng hậu) trở thành phản diện khi nhiều vở kịch cải lương đều mô tả bà là người ghen tuông, bán nước và tôn vinh một Linh Nhân Thái hậu anh thư điềm đạm.

Thậm chí nói đến vụ thảm sát này do Linh Nhân gây ra trong lịch sử, rất nhiều suy diễn khác nhau cũng chỉ với mục đích “tẩy trắng” vị Linh Nhân đầy tham vọng bậc nhất lịch sử Việt Nam này.

link bài viết :

[https://www.facebook.com/namvanhoiquan/photos/a.325868664547540/330791107388629/?type=3&theater](https://www.facebook.com/namvanhoiquan/photos/a.325868664547540/330791107388629/?type=3&theater)