CÂU 9. Trình bày nguyên nhân hình thành, nêu bản chất và những biểu hiện chủ yếu của CNTB độc quyền nhà nước? Ý nghĩa thực tiễn của vấn đề đó?

*Nguyên nhân hình thành chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước

      Thứ nhất, tích tụ và tập trung tư bản càng lớn thì tích tụ và tập trung tư bản càng cao, do đó đẻ ra những cơ cấu kinh tế to lớn đòi hỏi một sự điều tiết xã hội đối với sản xuất và phân phối, một sư kế hoạch hóa tập trung từ một trung tâm. Nói cách khác sự phát triển hơn nữa của trình độ xã hội lực lượng sản xuất đã đến yêu cầu khách quan là nhà nước phải đại biểu cho toàn bộ xã hội quản lý nền kinh tế.

      Thứ hai, sự phát triển của phân công lao động xã hội đã làm xuất hiện một số ngành mà các tổ chức độc quyền tư bản không thể hoặc không muốn kinh doanh đầu tư vì vốn đầu tư lớn, thu hồi vốn chậm, ít lợi nhuận, nhất là các ngành thuộc kết cấu hạ tầng, GTVT...

      Thứ ba, sự thống trị của độc quyền đã làm sâu sắc thêm sự đối kháng giữa giai cấp tư sản với gia cấp vô sản và nhân dân lao động. Nhà nước phải có những chính sách xoa dịu những mâu thuẩn đó, như trợ cấp thất nghiệp, điều tiết thu nhập quốc dân, phá triển phúc lợi xã hội.....

      Thứ tư, cùng với xu thế quốc tế hóa đời sống kinh tế, sự bành trướng của các liên minh độc quyền quốc tế vẫn vấp phải những hàng rào quốc gia dân tộc và xung đốt lợi ích với các đối thủ trên thị trường. Tình hình đó đòi hỏi phải có sự điều tiết các quan hệ chính trị và quan hệ kinh tế; nhà nước tư sản có vai trò quan trọng trong việc giải quyết các quan hệ đó.

       CNTB độc quyền chính trị, quân sựà độc quyền NN; độc quyền kinh tếàCNTB độc quyền NN là nấc thang phát triển mới của CNTB độc quyền. Nấc thang đó là chuyển từ độc quyền tư nhân
    *  Bản chất của chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước

CNTBĐQNN vẫn là CNTB, chịu sự chi phối của quy luật giá trị thặng dư, mặc dù đã có nhiều sự thay đổi so với CNTB thời kỳ cạnh tranh tự do.

       Chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước là nấc thang phát triển của chủ nghĩa tư bản độc quyền, là sự kết hợp sức mạnh của các tổ chức độc quyền tư nhân với sức mạnh của nhà nước tư bản thành một thiết chế và thể chế thống nhất nhằm phục vụ lợi ích của các tổ chức độc quyền và cứu nguy cho chủ nghĩa tư bản. Nó là sự thông nhất của 3 quá trình kết hợp chặt chẽ với nhau :

Tăng sức mạnh của các tổ chức độc quyền.

Tăng vai trò can thiệp của nhà nước vào kinh tế.

Kết hợp sức mạnh kinh tế dộc quyền tư nhân với sức mạnh chính trị của nhà nước trong một thể thống  nhất và bộ máy nhà nước phụ thuộc vào các tổ chức độc quyền.
       Ở đây nhà nước tư bản xuất hiện như một chủ sở hữu tư bản, một nhà tư bản xã hội, đồng thời lại là người quản lý xã hội bằng pháp luật với bộ máy bạo lực to lớn.

       Như vậy chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước là một quan hệ kinh tế, chính trị, xã hội, chứ không chỉ là một chính sách trong giai đoạn độc quyền của chủ nghĩa tư bản.

*Những biểu hện chủ yếu của TB độc quyền NN:

       Xuất hiện ngày càng nhiều những công ty độc quyền xuyên quốc gia ben cạnh sự phát triển của các xí nghiệp vừa và nhỏ.

        Vai trò kinh tế và chính trị của TBTC ngày càng lớn, không chỉ trong khuôn khổ quốc gia mà còn ảnh hưởng mạnh mẽ tới các nước khác trên thế giới. Chùm tài chính không chỉ tăng cường địa vị thống trị về kinh tế mà còn tăng cường sự khống chế và lợi dụng chính quyền nhà nước

         Chieu hướng xuất khẩu tư bản cũng có những thay đổi rõ rệt. Trước kia lượng tư bản xuát khẩu chủ yếu từ các nước tư bản phát triển sang các nước kém phát triển nhưng sau những năm 70 của thế kỷ 20 ¾ lượng tư bản xuất khẩu đầu tư tự do vào các nước phát triển, mở đầu bằng việc tư bản quay trở lại tây âu.

         Cùng với xu hướng quốc tế hóa, toàn càu hóa dời sống kinh tế lại diễn ra hiện tượng khu vực hóa, hình thành ngày càng nhiều liên minh kinh tế khu vực.

 Ø Sự kết hợp nhân sự giữa tổ chức độc quyền và NN:
      - Tổ chức độc quyền xâm nhập vào bộ máy chính phủ và ngược lại.
      - Tổ chức độc quyền thông qua các hội chủ xí nghiệp của mình tham gia vào bộ máy chính phủ.
      - Các quan chức chính phủ mua cổ phần khống chế trong các Tổ chức độc quyền.
      - Sự kết hợp về quân sự giúp cho cho Tổ chức độc quyền lèo lái chính sách kinh tế, cính trị đối ngọai theo hướng có lợi cho mình. Tổ chức độc quyền có được 1 quyền lực to lớn: chính phủ đằng sau chính phủ.
      Ø Sự hình thành và phát triển sỡ hữu NN:
      - Sở hữu độc quyền NN là sở hữu tập thể của giai cấp tư bản độc quyền có nhiệm vụ ủng hộ và phục vụ lợi ích của tư bản độc quyền nhằm duy trì sự tồn tại của CNTB.
      - Sở hữu NN gồm: động sản, bất động sản, hệ thống doanh nghiệp NN trong các lĩnh vực khác nhau và quan trọng nhất là ngân sách NN.
      - Sở hữu NN được hình thành bằng cách: Sử dụng ngân sách NN xây dựng mới; doanh ngiệp NN hoặc mua cổ phiếu của doanh nghiệp tư nhân; Quốc hữu hóa doanh nghiệp tư nhân. Mở rộng doanh nghiệp NN bằng cách cổ phần hóa để thu hút vốn của tư nhân.
       Ø Sự điều tiết kinh tế của NN tư sản:
       - Một trong những hình thức biểu hiện quan trọng của CNTB độc quyền NN là sự điều tiết quá trình kinh tế. Hệ thống điều tiết của NN tư sản hình thành 1 tổng thể những thiết chế và thể chế kinh tế của NN. Nó bao gồm bộ máy quản lý gắn với hệ thống chính sách, công cụ có khả năng điều tiết sự vận động của toàn bộ nền kinh tế quốc dân, toàn bộ quá trình tái sản xuất xã hội.
      - Các chính sách kinh tế của NN tư sản là sự thể hiện rõ nét nhất sự điều tiết kinh tế của CNTB độc quyền NN. Chúng bao gồm nhiều lĩnh vực:chính sách chống khủng hoảng kinh tế, chống lạm phát, chính sách chống kinh tế đối ngoại.
      - Các công cụ chủ yếu của NN tư sản để điều tiết kinh tế và thực hiện chính sách kinh tế như ngân sách, thuế, hệ thống tiền tệ tín dụng…
    - Hệ thống điều tiết kinh tế của NN tư sản đã kết hợp chặt chẽ 3 cơ chế: cơ chế thị trường, cơ chế hế hoạch hóa của các tổ chức độc quyền, cơ chế điều tiết của NN nhằm bảo vệ lợi ích kinh tế của CNTB độc quyền.