1. Quan niệm: “Ngất ngưởng” của NCT

- Thể hiện sự hơn người, khác người, ngông nghênh, kiêu ngạo, bất chấp mọi người

-> Đây là kiểu người thách thức, đối lập với xung quanh

=> Cái “Ngông” của nhà nho NCT

2. Cái “Ngất ngưởng” khi còn tại quan

Vũ trụ nội mạc phi phận sự

=> Ông luôn thấy mình có trách nhiệm với dân, với nước chứ không hề xuất phát từ quyền cao, chức trọng.

-> Trong trời đất, không có gì là không thuộc phận sự của NCT

- Tự xưng tên mình trong thơ ca

- Tự trói buộc mình với trách nhiệm

Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồng

=> Phận sự: bước vào chốn quan trường

và cống hiến chứ không phải hưởng thụ 

* Công danh thăng trầm:

- Tất cả mọi thăng trầm trong cuộc sống giúp Ông hiểu được bản thân và luôn giữ được mình.

- Dù ở mức độ sống nào: đều thể hiện lối sống ngất ngưởng: lối sống của riêng mình, cho riêng mình.

=> Đây chính là cái “Ngất ngưởng” hơn người của NCT

Nghĩ nhiều đến cống hiến - ít quan tâm 

đến hưởng thụ bổng lộc

Gồm thao lược cũng nên tay ngất ngưởng

Thành quả đạt được

Niềm tự hào về bản thân

Không xem đó là to lớn

3. Cái “Ngất ngưởng” khi đã là hưu quan

=> Chán cuộc sống danh lợi

* Hình thức cáo quan

Đô môn giải tổ chi niên

nhẹ nhàng, thoải mái

không tỏ ra lưu luyến, nuối tiếc trốn triều đình

* Cưỡi bò đi chơi thanh thản

-> Dụng ý: trêu ngươi, khinh thị cả thế gian kinh kỳ

=> Hành động ngược đời của NCT

* Hình ảnh

Tay kiếm >< dạng từ bi

Gót tiên >< 1 đôi dì

* Trong cuôc sống:

- May - rủi, được - mất: đổi chỗ cho nhau 

-> bình thản mà đón nhận

- Khen - chê: bỏ ngoài tai

- Giữ mình như ngọn gió xuân: sống thanh thản, phóng túng, vui vẻ

=> Một tay ngất ngưởng chốn quan trường, một cách làm ngất ngưởng khi 

từ quan, một cách sống ngất ngưởng khi đã là một hưu quan.

Quan niệm sống

hoàn toàn tự do -> hưởng thụ

- Không thể từ bỏ lòng trung quân, giúp đời

=> Tổng kết cuộc đời:

không trói buộc -> sống theo 

sở thích

không ước vọng, ham muốn

Làm trọn 

2 điều

Trị nước giúp đời

Đạo nghĩa vua tôi

=> Khúc ca kết lại bằng lời khẳng định mà như thách thức

=> Sống ngất ngưởng mà vẫn giữ được mình -> bản lĩnh làm người, bản lĩnh sống của một con người có nhân cách.

4. Ý nghĩa thái độ sống “Ngất ngưởng” 

- Coi thường, kinh bỉ đối với kẻ tầm thường, kém cỏi: bất tài, háo danh, hám lợi, sống hèn nhát, lệ thuộc vào người khác.

- Nhân cách cao thượng, đầy trách nhiệm giữa cuộc đời