KHÔNG CÓ MØT LIÀU L¯âNG DIOXIN NÀO LÀ AN TOÀN CHO CON NG¯ÜI

I. NguÓn gÑc

- Të §u th¿ kù 20, kà të khi công ty Dow Chemical Midland ß Hoa kó thành công trong viÇc s£n xu¥t hàng lo¡t khí chlor sau khi tách rÝi °ãc dung dËch muÑi n. Kê të ó, chlor °ãc dùng à ch¿ bi¿n ç các lo¡i thuÑc trë sâu r§y, diÇt cÏ d¡i, và các hãp ch¥t de o (plastic) nh¥t là ch¥t polyvinyl chloride. Ch¥t nay ã °ãc xem nh° là mÙt cuÙc cách m¡ng khoa hÍc kù thu­t thÝi b¥y giÝ vì ã mang l¡i nhiÁu éng dång trong kù nghÇ cho th¿ giÛi. Trong thuÑc diÇt cÏ d¡i và khai quang 2,4,5-T (trichloro-phenoxyacetic acid), Dioxin °ãc tìm th¥y nhiÁu nh¥t, °Ûc tính vào Ù 2 ppm (ph§n triÇu). (4)

- Dioxin là s£n ph©m phå cça nhiÁu HYPERLINK "http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Qu%C3%A1_tr%C3%ACnh_s%E1%BA%A3n_xu%E1%BA%A5t&action=edit&redlink=1" \o "Quá trình s£n xu¥t (trang ch°a °ãc vi¿t)" quá trình s£n xu¥t HYPERLINK "http://vi.wikipedia.org/wiki/Ch%E1%BA%A5t_h%C3%B3a_h%E1%BB%8Dc" \o "Ch¥t hóa hÍc" ch¥t hóa hÍc HYPERLINK "http://vi.wikipedia.org/wiki/C%C3%B4ng_nghi%E1%BB%87p" \o "Công nghiÇp" công nghiÇp liên quan ¿n HYPERLINK "http://vi.wikipedia.org/wiki/Clo" \o "Clo" clo nh° các HYPERLINK "http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=H%E1%BB%87_th%E1%BB%91ng_%C4%91%E1%BB%91t_ch%E1%BA%A5t_th%E1%BA%A3i&action=edit&redlink=1" \o "HÇ thÑng Ñt ch¥t th£i (trang ch°a °ãc vi¿t)" hÇ thÑng Ñt ch¥t th£i, HYPERLINK "http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=S%E1%BA%A3n_xu%E1%BA%A5t_h%C3%B3a_ch%E1%BA%A5t&action=edit&redlink=1" \o "S£n xu¥t hóa ch¥t (trang ch°a °ãc vi¿t)" s£n xu¥t hóa ch¥t và HYPERLINK "http://vi.wikipedia.org/wiki/Thu%E1%BB%91c_tr%E1%BB%AB_s%C3%A2u" \o "ThuÑc trë sâu" thuÑc trë sâu và HYPERLINK "http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=D%C3%A2y_truy%E1%BB%81n_t%E1%BA%A9y_tr%E1%BA%AFng&action=edit&redlink=1" \o "Dây truyÁn t©y tr¯ng (trang ch°a °ãc vi¿t)" dây truyÁn t©y tr¯ng trong HYPERLINK "http://vi.wikipedia.org/wiki/Gi%E1%BA%A5y" \o "Gi¥y" s£n xu¥t gi¥y.

- Vào kho£ng nhïng nm 1940-1948, ng°Ýi ta phát hiÇn th¥y r±ng axit 2,4-iclophenoxiaxatic (2,4- D), axit 2,4,5 triclophenoxiaxatic (2,4,5 T) ß nÓng Ù cá ph§n triÇu có tác dång kích thích sñ sinh tr°ßng thñc v­t nh°ng ß nÓng Ù cao h¡n chúng có tác dång tiêu diÇt cây cÏ.Të ó chúng °ãc s£n xu¥t ß quy mô công nghiÇp dùng làm ch¥t diÇt cÏ phát quang rëng r­m.Trong quá trình s£n xu¥t 2,4 D và 2,4,5-T të phenol luôn t¡o ra mÙt l°ãng nhÏ t¡p ch¥t là ioxin.(10)

- (9)Þ HYPERLINK "http://vi.wikipedia.org/wiki/Mi%E1%BB%81n_Nam" \o "MiÁn Nam" miÁn Nam HYPERLINK "http://vi.wikipedia.org/wiki/Vi%E1%BB%87t_Nam" \o "ViÇt Nam" ViÇt Nam, HYPERLINK "http://vi.wikipedia.org/wiki/Ch%E1%BA%A5t_%C4%91%E1%BB%99c_m%C3%A0u_da_cam" \o "Ch¥t Ùc màu da cam" ch¥t Ùc màu da cam và các lo¡i HYPERLINK "http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Thu%E1%BB%91c_di%E1%BB%87t_c%E1%BB%8F&action=edit&redlink=1" \o "ThuÑc diÇt cÏ (trang ch°a °ãc vi¿t)" thuÑc diÇt cÏ khác b¯t §u °ãc thí nghiÇm bßi quân Ùi Hoa Kó vào nm HYPERLINK "http://vi.wikipedia.org/wiki/1961" \o "1961" 1961, và °ãc sí dång rÙng rãi vÛi hàm l°ãng cao trong HYPERLINK "http://vi.wikipedia.org/wiki/Chi%E1%BA%BFn_tranh_Vi%E1%BB%87t_Nam" \o "Chi¿n tranh ViÇt Nam" chi¿n tranh vào các nm HYPERLINK "http://vi.wikipedia.org/wiki/1967" \o "1967" 1967 HYPERLINK "http://vi.wikipedia.org/wiki/1968" \o "1968" 1968, rÓi gi£m xuÑng và ngëng sí dång nm HYPERLINK "http://vi.wikipedia.org/wiki/1971" \o "1971" 1971. Các lo¡i hãp ch¥t này °ãc trÙn vào HYPERLINK "http://vi.wikipedia.org/wiki/D%E1%BA%A7u_h%E1%BB%8Fa" \o "D§u hÏa" d§u hÏa ho·c nhiên liÇu HYPERLINK "http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Diezen&action=edit&redlink=1" \o "Diezen (trang ch°a °ãc vi¿t)" diezen rÓi r£i b±ng máy bay ho·c các ph°¡ng tiÇn khác xuông lanh thô Viê#t Nam. Trong thÝi gian 10 nm ó, quân Ùi Mù và quân Ùi Nam ViÇt Nam ã r£i 76,9 triÇu lít hóa ch¥t xuÑng rëng núi và Óng ruÙng ViÇt Nam. Trong sÑ này có 64% là ch¥t Ùc màu da cam. TÕng sÑ diÇn tích ¥t ai bË £nh h°ßng hóa ch¥t là 2,63 triÇu HYPERLINK "http://vi.wikipedia.org/wiki/H%C3%A9cta" \o "Hécta" hécta. Có g§n 5 triÇu ng°Ýi ViÇt Nam sÑng trong 25.585 thôn ¥p chËu £nh h°ßng Ùc ch¥t màu da cam.

- HiÇn t¡i, chúng ta hiÇn ang sÑng trong mÙt môi tr°Ýng bË vây phç bßi nhïng nguÓn có kh£ nng t¡o ra ô nhiÅm dioxins mà không thà nào tránh né °ãc: (4)

+ Nhïng cÙt iÇn tr°Ûc nhà vÛi các v­t cách iÇn màu nâu: ó chính là PCBs, cing là mÙt ng°Ýi b¡n cça dioxin.

+ Ñt rác th£i cing t¡o ra Dioxin (v¥n n¡n n§y chi¿m 19% tÕng l°ãng ô nhiÅm dioxins ß Hoa kó). Các s£n ph©m plastic, t¡ sãi tÕng hãp...Áu là m§m móng cça dioxin khi bË thiêu Ñt...

+ Dioxins are unwanted by products of a wide range of manufacturing processes including smelting, chlorine bleaching of paper pulp and the manufacturing of some herbicides and pesticides.Dioxins là sa n phâ m không mong muÑn cça mÙt lo¡t các quy trình s£n xu¥t nh° nâu cha y kim loa#i.In terms of dioxin release into the environment, waste incinerators (solid waste and hospital waste) are often the worst culprits, due to incomplete burning. Trong cac nguôn Dioxin phát hành vào môi tr°Ýng thi ch¥t th£i lo ôt (ch¥t th£i r¯n và ch¥t th£i bÇnh viÇn) th°Ýng là thu pha#m nguy ha#i nh¥t, do chung chay không hoan toan(13)

+ Nhïng hóa ch¥t chéa chlor chúng ta xí dång trong gia ình hàng ngày Áu có nguy c¡ t¡o ra dioxins trong không khí, nh° thuÑc t©y ría sodium hypochlorite (bleach).

+ Khi °ãc ·t trên b¿p trong 2 ti¿ng, mÙt món n°Ûng có thà s£n sinh ra l°ãng dioxin t°¡ng °¡ng vÛi 220.000 i¿u thuÑc lá. Theo các nhà khoa hÍc thuÙc nhóm Môi tr°Ýng Robin des Bois, 4 mi¿ng bít t¿t to, 4 lát thËt gà tây và 8 cái xúc xích s½ à l¡i trong b§u khí quyÃn 12-22 nannogram ch¥t dioxin sau khi n°Ûng. NÓng Ù dioxin trung bình trong mÙt mét khÑi không khí lân c­n khu vñc n°Ûng là 0,6-0,7 nannogram, cao g¥p 7 l§n so vÛi méc cho phép t¡i các lò Ñt công cÙng.(19)

+ Các núi lía ang ho¡t Ùng cing là mÙt nguÓn ô nhiÅm dioxins trong không khí cing giÑng nh° n¡n cháy rëng, nguÓn khí th£i cça các ph°¡ng tiÇn giao thông.

- Các nhà khoa hÍc Mù, mÛi ây ã chÉ ra r±ng, nhïng lo¡i lò s°ßi gia dång hiÇn nay Áu sinh ra khí dioxin. Các nghiên céu khoa hÍc cing cho th¥y, nhïng thanh niên th°Ýng xuyên sí dång lò s°ßi có l°ãng tinh hoàn ít h¡n h³n so vÛi nhïng ng°Ýi bình th°Ýng.(14) Ngoai ra, bo m¡ch chç cça chi¿c iÇn tho¡i c£m éng iPhone con chéa hãp ch¥t brom ß méc Ù cao h¡n cho phép, có thà sinh ra ch¥t dioxin khi bË cháy.(8)

II. ·c tính cça Ùc ch¥t ioxin:

Tính ch¥t v­t lý:

- Chât ô#c da cam là mÙt ch¥t lÏng trong suôt, tên cça nó °ãc l¥y të màu cça nhïng sÍc °ãc v½ trên các thùng phuy dùng à v­n chuyÃn nó.(5)

- (10) Dioxins la h¡#p chât kho phân hu y, có thà bË phân hçy d§n d°Ûi ánh m·t trÝi, °Ûc tính là 50% trong vòng vài tháng d°Ûi ánh sáng m·t trÝi. Nh°ng nó l¡i tÓn Íng r¥t lâu trong ¥t. Dioxins bË chôn sâu trong lòng ¥t tr°Ûc khi thoái bi¿n s½ bË hçy ho¡i sau nhiÁu th­p niên, thì s½ có tÓn d° và vì v­y là mÙt mÑi lo ng¡i. Các nhà khoa hÍc th¿ giÛi ã có nhiÁu công trình nghiên céu vÁ Ù bÁn vïng cça dioxin. Ù bÁn vïng ã °ãc xác Ënh theo chu kó bán hçy (thÝi gian dioxin tñ phân hçy mÙt nía khÑi l°ãng). Chu kó bán hçy cça dioxin trong ¥t là r¥t lâu, tr£i qua 10 nm chúng mÛi bán rã (chÉ c§n 2 ph§n tÉ gram dioxin cing có thà gây Ùt bi¿n t¿ bào ß ng°Ýi).(3) Theo D.Pautenbach (1992) và R.Puri (1989, 1990), trên lÛp ¥t bÁ m·t dao Ùng të 9 ¿n 25 nm, còn ß các lÛp ¥t sâu h¡n: 25-100 nm.(12)

- Dioxin là ch¥t co thê hòa tan trong má, khó bay h¡i, ít tan trong n°Ûc, không thà th©m th¥u vào thñc v­t. No co thê hoa tan vao cac dung môi h°u c¡ nh° dâu ho a, diezen,& (6)

- TCDD có áp su¥t bay h¡i r¥t th¥p, chÉ b±ng 1,7.10-6 mmHg ß 25ºC, iÃm nóng ch£y cao ß 305ºC và kh£ nng tan trong n°Ûc chÉ 0,2µg/lit. Hãp ch¥t này Õn Ënh nhiÇt ¿n kho£ng 750ºC, Ù Õn Ënh hóa hÍc cao.

Tính ch¥t hóa hÍc(3)

- Ch¥t Ùc màu da cam là mÙt hÕn hãp có t÷ lÇ 50/50 ch¥t khai hoang th°¡ng m¡i, gÓm dichlorophenoxy acetic acid (2.4D) và trichlorophenoxy acetic acid (2,4,5T), có axít cacodylic làm tác nhân phát tán. Trong t¥t c£ các lo¡i ch¥t khai hoang °ãc sí dång t¡i ViÇt Nam, chÉ có ch¥t da cam là có công théc c¥u t¡o khác vÛi các lo¡i thuÑc khai hoang °ãc sí dång ß Mù.

- M×i thành ph§n cça ch¥t Ùc da cam ngay b£n thân chúng ã có thà gây Ùt bi¿n và £nh h°ßng ¿n bÇnh t­t ß ng°Ýi. Dioxin chính là sñ k¿t hãp cça 2 thành ph§n trên. Ph£n éng giïa (2,4,5_T) và (2,4_D) chÉ có thà x£y ra ß nhiÇt Ù cao( trên 4000C). Do ó sau khi r£i ch¥t Ùc da cam Mù th°Ýng ném xuÑng nhïng n¡i này nhïng lo¡i bom có kh£ nng sinh nhiÇt r¥t cao nh° bom nepal (khi nÕ bom có thà sinh ra 1 nhiÇt l°ãng lên ¿n h¡n 10000C). Chính iÁu kiÇn này gây nên sñ hình thành dioxin.

- ioxin là tên gÍi chung cça mÙt nhóm hàng trm các HYPERLINK "http://vi.wikipedia.org/wiki/H%E1%BB%A3p_ch%E1%BA%A5t_h%C3%B3a_h%E1%BB%8Dc" \o "Hãp ch¥t hóa hÍc" hãp ch¥t hóa hÍc tÓn t¡i bÁn vïng trong môi tr°Ýng cing nh° trong HYPERLINK "http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=C%C6%A1_th%E1%BB%83&action=edit&redlink=1" \o "C¡ thà (trang ch°a °ãc vi¿t)" c¡ thà HYPERLINK "http://vi.wikipedia.org/wiki/Con_ng%C6%B0%E1%BB%9Di" \o "Con ng°Ýi" con ng°Ýi và các HYPERLINK "http://vi.wikipedia.org/wiki/Sinh_v%E1%BA%ADt" \o "Sinh v­t" sinh v­t khác. Tùy theo sÑ nguyên tí Cl và vË trí không gian cça nhïng nguyên tí này, dioxine có 75 Óng phân PCDD (poly-chloro-dibenzo-dioxines) và 135 Óng phân PCDF (poly-chloro-dibenzo-furanes) vÛi Ùc tính khác nhau. ioxin còn bao gÓm nhóm các PCB (poly-chloro-biphényles), là các ch¥t t°¡ng tñ dioxine, bao gÓm 419 ch¥t hóa hÍc trong ó có 29 ch¥t ·c biÇt nguy hiÃm. Trong sÑ các hãp ch¥t dioxine, TCDD là nhóm Ùc nh¥t.(9)

- Nhïng hãp ch¥t có chéa ít nhóm th¿ Clo thì dÅ dàng h¥p thå qua chu×i théc n të thñc v­t sang Ùng v­t h¡n.

- ây là lo¡i ch¥t n mòn da cñc m¡nh và Ùc h¡i h¡n th¡ch tín g¥p nhiÁu l§n.

- Dioxin là t¡p ch¥t trong thuÑc diÇt cÏ ch¥t màu da cam, nó không làm rång lá nh°ng l¡i £nh h°ßng nghiêm trÍng ¿n sinh thái. ChÉ c§n mÙt hàm l°ãng cñc kó nhÏ cing có thà gây nguy hiÃm ¿n môi tr°Ýng và séc khÏe con ng°Ýi.

- Chât 2,4,5-T, mÙt thành ph§n hóa hÍc cça chât màu da cam, ß nÓng Ù cao, có kh£ nng gây ra dË thai hay dË d¡ng b©m sinh va ch¿t thai trong bång m¹. Chât màu da cam là nguyên nhân gây ra nhiÁu tr°Ýng hÍp dË d¡ng b©m sinh trong ng°Ýi dân. Theo nghiên c°u, nÓng Ù Dioxin trong máu các cñu chi¿n binh My chÉ 3,8 pg/g, téc chÉ cao h¡n trong dân sÑ kho£ng 1,5 pg/g. Nh° v­y Ñi vÛi kh£ nng gây tác h¡i cça dioxin, không có cái gÍi là nÓng Ù Dioxin an toàn . (19)

+ LiÁu gây ch¿t Ñi vÛi khÉ (LD50) cça dioxin là 70 ppb (ph§n t÷ gram), trong khi ó liÁu ch¿t cça sarin là 83, cça tabun là 208.

+LiÁu ch¿t 70 ppb Ñi vÛi khÉ có ngh)a là 1 gram dioxin là 14 triÇu liÁu ch¿t.

+ Ñi vÛi ng°Ýi, liÁu ch¿t s½ còn nhÏ h¡n.(12)

+ C° dân sÑng trong vùng bË nhiÅm dioxin cao có tÉ lÇ tí vong (vì ung th°) cao h¡n 30% so vÛi các c° dân không sÑng trong vùng bË nhiÅm. TÉ lÇ c° dân ch¿t vì ung th° Hodgkin và phi-Hodgkin trong c° dân bË nhiÅm cao g¥p 2-4 l§n so vÛi c° dân trong các vùng không bË nhiÅm.(19)

- (11)Qua nhiÁu nm nghiên céu, các nhà khoa hÍc ViÇt Nam và quÑc t¿ xác Ënh °ãc nhïng ·c iÃm khác biÇt cça các ch¥t Ùc sinh thái có chéa dioxin so vÛi ch¥t Ùc thông th°Ýng. Theo ó, ch¥t này có kh£ nng tích liy và l°u tÓn lâu dài khác th°Ýng trong các thành ph§n sinh hÍc và phi sinh hÍc trong môi tr°Ýng.

+ Trong nhiÁu nm ho·c trong mÙt giai o¡n cça chu kó cuÙc sÑng, các ch¥t Ùc sinh thái này trß thành các thành ph§n t°¡ng tñ hormon tham gia vào quá trình c¡ b£n cça ho¡t Ùng sÑng. Chúng làm thay Õi, th­m chí làm sai lÇch các quá trình chuyÃn hóa các ch¥t nÙi sinh, ngo¡i sinh, cho dù các quá trình này ã bÁn vïng trong quá trình ti¿n hóa.

+ Ù m«n c£m Ñi vÛi các ch¥t Ùc sinh thái khác nhau rõ rÇt giïa các loài và trong cùng loài. Các Ùng v­t cùng loài và ß ng°Ýi Ù m«n c£m vÛi dioxin cing khác biÇt nhau nhiÁu. ThÝi kó tiÁm ©n c§n thi¿t à phát triÃn các bÇnh "·c tr°ng" diÅn ra trong thÝi gian r¥t dài, gây ra tình tr¡ng bÇnh theo a h°Ûng, a hình thái và ß nhiÁu méc Ù.

- Bßi dioxin có kh£ nng gây tác Ùng liên hãp, cÙng hãp vÛi các y¿u tÑ hóa hÍc, phi hóa hÍc trong môi tr°Ýng, nên nó làm tng tác Ùng cça phóng x¡.(11)

Hình thái hóa hÍc(4)

- Tùy theo Ënh ngh)a, dioxins gÓm có dioxin hay 2,3,7,8-TCDD và nhïng hãp ch¥t dioxins t°¡ng °¡ng ß d¡ng furans và polychlorinated biphenyls (PCBs) cùng có bÑn nguyên tí chlor trong phân tí.

+ C¡ Quan B£o vÇ Môi tr°Ýng Hoa kó (US EPA) ã có nhïng Ënh ngh)a khác nhau vÁ dioxins. Theo Ënh ngh)a ngày 12/6/2001, dioxins là mÙt t­p hãp cça 29 hãp ch¥t gây nhiÁu tác Ùng sinh hóa lên thú v­t gÓm 7 ch¥t TCDD, 10 hãp ch¥t furans, và 12 ch¥t PCBs. Tuy nhiên g§n ây nh¥t, trong báo cáo chính théc vÁ viÇt tái th©m Ënh dioxins vào tháng 6/2001, EPA ã giãm sÑ l°ãng cça dioxins xuÑng, chÉ còn TCDD và furans mà thôi.

+ Theo các nhà khoa hÍc Âu châu, dioxins ã °ãc nhìn rÙng ra xa h¡n nïa, gÓm có t¥t c£ 210 hóa ch¥t trong nhóm dibenzodioxin, dibenzofurans, và PCBs. Trong sÑ 210 hãp ch¥t n§y, chÉ có 17 ch¥t có vË trí cça chlor là 2,3,7,8 và °ãc xem là Ùc h¡i h¡n c£. Vì v­y, Ã phân tích nÓng Ù, hay °Ûc l°ãng Ënh méc h¥p thå hàng ngày cho con ng°Ýi, các nhà hóa hÍc th°Ýng dùng chÉ sÑ Ù h¡i t°¡ng °¡ng (toxicity equivalence TE) Ã chÉ l°ãng dioxins trong máu hay sïa m¹. Thí då khi nói 1ng TE có ngh)a là hÕn hãp dioxins hiÇn diÇn trên t°¡ng °¡ng vÛi 1 ng 2,3,7,8-TCDD.

III. Kh£ nng lan truyÁn cça Ùc ch¥t trong môi tr°Ýng:

Môi tr°Ýng ¥t:

- Dioxin °¡#c tim thây nhiêu nhât trong mÙt sÑ lo¡i ¥t, cac c#n lng. Các vùng còn l°u tÓn dioxin ß l°ãng cao sau 30 nm th°Ýng là các vùng tr§m thçy (ng­p nhiÁu tháng trong nm), ¥t r¥t chua phèn (pH < 3,5), do ó khó tìm loài vi sinh v­t thích nghi và phát triÃn hïu hiÇu trong iÁu kiÇn này. Vì v­y, t¡i các vùng nê Ëa, Ù l°u tÓn cça dioxin r¥t lâu và cao.(3)

- Nó có Very low levels are found in plants, water and air.kh£ nng liên k¿t vÛi các ch¥t ô nhiÅm hïu c¡ khác có trong ¥t. T¡i n°Ûc ta, mÙt sÑ vùng dioxin ã th¥m sâu trong ¥t hïu c¡, r¥t khó xác Ënh và phân tích. Hàm l°ãng dioxin ß các vùng này r¥t cao d«n ¿n kh£ nng ph¡i nhiÅm cao. (16)

- ViÇc th£i ch¥t diÇt cÏ chéa 2,4 D và 2,4,5-T ã làm thúc ©y nhanh quá trình phân hçy lÛp ¥t màu má trên m·t, tng nguy c¡ ¥t bË xói mòn, làm thay Õi thành ph§n thÕ nh°áng cça ¥t. K¿t qu£ là sñ phåc hÓi cça th£m thñc v­t và Ùng v­t trong khu vñc bË ô nhiÅm s½ diÅn ra ch­m ch¡p và bË bi¿n Õi m¡nh m½, d«n ¿n phá hçy cân b±ng sinh thái cça môi tr°Ýng ¥t.(22)

Môi tr°Ýng n°Ûc

- Dioxin ít tan trong n°Ûc nên °ãc tìm th¥y r¥t ít trong n°Ûc, chç y¿u có ß áy bùn, tr§m tích biÃn.

- Các ph§n tí cça ch¥t Ùc này l¡ líng và bám vào các lo¡i rong rêu, bùn ¥t trong các ao hÓ và ng¥m vào lòng ¥t.(20)

Môi tr°Ýng không khí:

- Dioxin tÓn t¡i d°Ûi d¡ng h¡i ho·c bám vào các h¡t båi.

VD: Mô#t sÑ l°ãng lÛn Dioxins ã °ãc phat ra trong mÙt tai n¡n nghiêm trÍng t¡i mÙt nhà máy hóa ch¥t ß Seveso, Ý, nm 1976. A cloud of toxic chemicals, including 2,3,7,8-Tetrachlorodibenzo-p-dioxin, or TCDD, was released into the air and eventually contaminated an area of 15 square kilometres where 37 000 people lived. MÙt ám mây các hóa ch¥t Ùc h¡i, bao gÓm 2,3,7,8-Tetrachlorodibenzo-p-dioxin, ã °ãc th£ vào trong không khí và cuÑi cùng lam ô nhiêm diÇn tích 15 km2, n¡i co 37 ngan ng°Ýi sinh sÑng.Extensive studies in the affected population are continuing to determine the long-term human health effects from this incident.

Môi tr°Ýng sinh hÍc:

- Theo các nhà khoa hÍc, ch¥t dioxin có kh£ nng di chuyÃn, tích liy trong thñc ph©m và làm tng các hiÇu éng sinh hÍc. Nó còn có thà xâm nh­p vào c¡ thà con ng°Ýi và Ùng v­t qua °Ýng tiêu hóa, hô h¥p, da, nhau thai và sïa m¹.(11)

- R¥t it Dioxin °ãc tìm th¥y trong th°#c vâ#t, do c¥u trúc cça dioxin không cho phép chúng hòa tan trong n°Ûc và vì th¿ không thà hút lên °ãc bßi rÅ cây.(10)

- Dioxin a nh h°¡ ng ên mô#t sô c¡ quan trong c¡ thê . Chung hâp thu vao cac mô m¡, n¡i chung sau o °¡#c l°u tr° trong c¡ thê sinh vâ#t. Mô#t n° a Dioxin trong sô o tôn ta#i trong c¡ thê con ng°¡i t° 7÷10 nm.(13)

+ Ñi vÛi c¡ thÃ, ch¥t da cam này gây chéng hÓng ban d¡ng tréng cá do ti¿p xúc vÛi ch¥t clor mà y hÍc gÍi là bÇnh Chloracne. VÁ sau, ng°Ýi ta khám phá ra r±ng nó gây ra ít nh¥t 60 lo¡i ung th° khác nhau Ñi vÛi ng°Ýi và Ùng v­t sinh sÑng trong nhïng cánh rëng ß kh¯p ViÇt Nam.(15)

+ Ch¥t da cam làm rång lá và gi¿t ch¿t c£ các lo¡i cây g× thuÙc hàng thi¿t mÙc, nó còn à l¡i nhïng di chéng âm É, béc bÑi, ch¿t ng°Ýi.

+ S°# tiêp xuc ngn Short-term exposure of humans to high levels of dioxins may result in skin lesions, such as chloracne and patchy darkening of the skin, and altered liver function.SS

cça con ng°Ýi v¡i nông ô# cao dioxins có thà làm tô n th°¡ng da, ch³ng h¡n nh° lam ôm sa#m trên da, và thay Õi chéc nng gan.(13)Long-term exposure is linked to impairment of the immune system, the developing nervous system, the endocrine system and reproductive functions.

+ Ti¿p xúc lâu dài v¡i dioxins s½ £nh h°ßng ¿n hÇ miÅn dËch, sñ phát triÃn hÇ th§n kinh, cac hê# thông cu a tuyên nô#i tiêt và các chéc nng sinh s£n.(13)

- Trong môi tr°Ýng, dioxins có xu h°Ûng tích liy trong chu×i théc n, #c biê#t la chuôi th°c n cu a ô#ng vâ#t bâ#c cao.

+ Ng°¡i ta tim th¥y Dioxin trong các mô Ùng v­t nh° cá chép và vËt trÝi. Nhïng Ùng v­t sÑng ß lÛp bùn (Ñc, cua, cá trê, v.v...) th°Ýng bË nhiÅm dioxin. Các gia c§m nh° gà, vËt s½ bË nhiÅm dioxin n¿u n nhïng Ùng v­t ó. Dioxin th°Ýng bË l°u giï trong má cça gà, vËt bË nhiÅm.(6)

+ Dioxin tim thây nhiêu trong théc n, ·c biÇt là các s£n ph©m sïa, thËt, cá và loai ô#ng vâ#t co vo . M &*0<ptx|~'- Î Ô Ø v

ž

Ð

ô

ú

ïãïãïãïÑïãïÅ·©'‡|‡q‡f‡ZO‡O‡ h2bChÆStCJaJh2bChÖp6CJaJ h2bChâwLCJaJ h2bChókÝCJaJ h2bChx?¡CJaJ h2bChÖpCJaJ h2bCh„CJaJhßLh

5CJaJh2bCh

5>*CJaJh2bChú^Â5>*CJaJh2bChú^Â5CJaJ"hÄP&hG7p56CJOJQJaJhÄP&hG7p5CJaJ-hÄP&hG7p5CJOJQJaJx'8

²VV)Œ*l+Ø,È1ëßÊ®"®~iii

ÆìP „-„hdh]„-'„hgd®bë

ÆìP „-„'dh]„-'„'gd®bë

Æì „-„'dh¤ ¤[$\$]„-'„'gd®bë

ÆìP „-„'dh¤ ¤[$\$]„-'„'gd®bë

ÆìP „-„µdh]„-'„µgd®bë

„-dh]„-gd®bë $

ÆìP „-dh]„-a$gd®bë

Œ\®\þþ

¦

¨

.

0

6

8

<

~

€

Ò Ô ø ú ü þ º¼ÔÖØÚ‚„šœº¼*,24FHÐÒþZ \ ~ € ˆ Š JLføíåíÚÌÁ¶§"§"}"§"§"}"§"§"}"§"§"}"§"§"}"§"§"}"§"§"},h2bCh+0J>*B*CJaJmH*phÿsH*%jh2bCh+CJUaJmH*sH*h2bCh+CJaJmH*sH* h2bChX0ÞCJaJ h2bCh™\CJaJhßLhÞ

5CJH*aJ h¾'êhÇ'CJ aJ h'[hCJaJ hÇ'hÇ'CJaJ hÇ'CJaJ1fhprÒÔüþ

'¬®°²¶0θÆÎÜäòLTVìÝìÝìÆìÝìÝìÆìÝ»°¡¡{¡k¡]R hÏuhÉh¢CJaJhÏuhÏu5CJH*aJ-h2bChÉh¢6CJaJmH*sH*#h2bChÉh¢0J5CJaJmH*sH*&h2bChÉh¢0J56CJaJmH*sH*h2bChÉh¢CJaJmH*sH* h2bChÉh¢CJaJ h2bChú^ÂCJaJ,h2bCh+0J>*B*CJaJmH*phÿsH*h2bCh+CJaJmH*sH*%jh2bCh+CJUaJmH*sH*VZ'dføú

¢¤'¶º¼ž ÆÈâä- -:-<-°-²-$ & . 0 2 - ˜ j!l!‚!„!ž! !" """$"&"˜"š"¢"¤"ð"ò"d#f#n#p#¼#¾#\$^$l$n$$õçØÅØÅ®ÅØÅØÅ®ÅØÅØÅ®ÅØÅØÅ®ÅØÅØŮţØÅØÅ®ÅØÅØÅ®ÅØÅØÅ®ÅØÅØÅ®ÅØÅØÅ®ÅØ h2bChÌp'CJaJ,h2bCh¥lì0J>*B*CJaJmH*phÿsH*%jh2bCh¥lìCJUaJmH*sH*h2bCh¥lìCJaJmH*sH*hz>yhz>y5CJH*aJ h2bChQw»CJaJ@$'$€%‚%Ž%%°%î%(&*&¸&Ô&Š'Œ'Ž'

(

(Œ(Ž(˜(ìÝìÆìÝ·¬¡'‚'wl]J]J3,h2bChÛ2T0J>*B*CJaJmH*phÿsH*%jh2bChÛ2TCJUaJmH*sH*h2bChÛ2TCJaJmH*sH* h2bChÛ2TCJaJ h2bChÚÏCJaJ-h2bChp9lCJ\aJmH*sH*h2bChp9lCJaJmH*sH* h2bCh×G™CJaJ h2bChÌp'CJaJh2bChÌp'CJaJmH*sH*,h2bCh¥lì0J>*B*CJaJmH*phÿsH*h2bCh¥lìCJaJmH*sH*%jh2bCh¥lìCJUaJmH*sH*˜(š(¬(º(T)V)€*„*Š*Ø,Ü,N. /N0¾1Æ1È1 33

4

4ìÝÍÝ·¯¡·-...-...-wlaVJ>h

Iéh

IéCJ\aJh

IéhÖ9žCJ\aJ h

IéhÖ9žCJaJ h

Iéh$$0CJaJ h2bCh@

CJaJhŽvïhŽvï5CJH*aJ h2bCh‰PI0JCJOJQJaJ h2bCh‰PICJaJh‹[³h‹[³5CJH*aJ hè#›CJaJ h2bCh$$0CJaJ h2bChQw»CJaJ-h2bChÛ2TCJ\aJmH*sH*h2bChÛ2TCJaJmH*sH*%jh2bChÛ2TCJUaJmH*sH* È1 3Ì68<;€;¤;Æ<ïÓ¾¢'va

ÆìP „-„'dh]„-'„'gd®bë

&

F

Æ „-„„dh]„-^„'„gd®bë

ÆìP „-dh]„-gd®bë

ÆìP „-„'dh¤ ¤[$\$]„-'„'gd®bë

ÆìP „-„hdh]„-'„hgd®bë

ÆìP „-„hdh¤ ¤[$\$]„-'„hgd®bë „-„hdh]„-'„hgd®bë

4Â6Ê6Ì6~7¢7¤7¦788::

:$:€:Š:4;:;<;D;õçÒǼ±¥±švkš'šRF:h2bChç-5CJaJh2bChx'êCJ\aJhxH§hxH§5CJH*aJ h2bChž(pCJaJ h2bCh&4ßCJaJ h2bChmx_CJaJh¨Gh¨G5CJH*aJ h2bCh›/1CJaJ h2bChpy\CJaJh2bCh@

5CJaJ h2bCh@

CJaJ h2bCh$$0CJaJ h

Iéh$$0CJaJ)h

IéhÖ9žB*CJOJQJ^JaJphhF¥hF¥5CJH*aJ h

Iéh

IéCJaJD;~;€;¤;¦;¨;Ê;ø;<<¼<¾<Ä<Æ<È<Ê<Ò<Ô<òäÖËÀµ¦›¦...wÀi[M>h2bCh"V9B*CJaJphh@Ych"V95CJH*aJh2bCh-¸0J5CJaJh2bCh MÁ0J5CJaJh+!&h+!&5CJH*aJ h2bCh!+|CJaJ h2bChŠ:ZCJaJ h2bCh¾ @CJaJh2bCh

{ŸCJaJmH*sH* h2bChü1

CJaJ h2bCh

{ŸCJaJ h2bCh MÁCJaJh2bChRCK5>*CJaJh2bCh{¿5>*CJaJh2bChç-5>*CJaJÔ<ä<"=r=v=®=ì=î=B>D>Š>²>'>ø>ü>V?X?Z?,A2Aíßпí­ßžß€ufu€u^O@h2bCh'|B*CJaJphh2bCh/(¶B*CJaJph h"V9CJaJh2bCh<CJaJmH*sH* h2bCh<CJaJh2bCh™L0CJaJmH*sH*h2bChÚ*CJaJmH*sH*h2bChÂ~íB*CJaJph#h2bCh-¸0J5CJaJmH*sH* h2bChÚ*0JCJaJmH*sH*h2bChW>

B*CJaJphh2bCh-¸0J5CJaJ#h2bChÚ*0J5CJaJmH*sH*2ApArABBB

B CCC C"CvCC"C'C¶CøCúCóéóÚÈÚ¹§˜‚sdUsIs:h2bChŒ^ÌB*CJaJphhRW‚B*CJaJphh2bChÈ

]B*CJaJphh2bChÍ;%B*CJaJphh2bChŽoâB*CJaJph h2bChc#³CJaJ h2bCh MÁCJaJh2bCh8zAB*CJaJph#h'^Êh'^Ê5B*CJH*aJphh2bCh/(¶B*CJaJph#hv¬hv¬5B*CJH*aJphh2bCh'|B*CJaJphhúý0JCJaJh2bCh'|0JCJaJÆ<C'D,FVF.IüL¨T„U VàWèWêWìWîWãããÁ¥¥¥¥¥¥'

ÆìP „-dh]„-gd®bë

Æ

ìP< „-dh]„-gd®bë

ÆìP „-„'dh¤ ¤[$\$]„-'„'gd®bë!

&

F

Æ „-„„dh¤ ¤[$\$]„-^„'„gd®bë

ÆìP „-„'dh¤ ¤[$\$]„-'„'gd®bë úC†DŠDD'D¦DÖDøDüDEE EHEJELE‚EŒE'E"EžEìEôEöEøEõêÜÑƾ¶ª¢-¢Ž‚Žzrj^jVNBNh¯j$CJOJQJaJ h¯j$CJaJ hæPÛCJaJhÍmCJOJQJaJ hÍmCJaJ h„A‹CJaJ h5lÞCJaJh;aCJOJQJaJ h;aCJaJhZ?CJOJQJaJ hZ?CJaJhm

‚hm

‚CJH*aJ hm

‚CJaJ hi"CJaJ hi"hi"CJaJ hc#³5CJH*aJh[:†h[:†5CJH*aJ h2bChŒ^ÌCJaJ h2bChŽoâCJaJøE*F,FNFTFVFXFZF¾FòFôFöFþFBGJG'G˜GžGºG,I.I0I2IjKnKüLþLøíßÑƾ³¤•³¤•...¤...y•h•y¾³[Q[HhgqôCJ\aJh

Lÿ0JCJaJh2bChgqô0JCJaJ h2bChgqô6B*CJaJphh2bChgqô6CJaJ-h2bChgqô6CJaJmH*sH*h2bChgqôB*CJaJphh2bChgqôCJaJmH*sH* h2bChgqôCJaJ hgqôCJaJ h-¸5>*CJaJh'h'5CJH*aJh2bCh-¸5>*CJaJ hZ?hi"CJaJ hNóCJaJþLM

MfMhMDNFNfNhNÌNÎNÖOØOäOæOèOêOŠPŒPžP P°P²PDQFQVQXQ$RjRŽRÒRSS<StStTvT|T T¦T¨TóãÔÁÔÁªÁÔÁÔÁªÁÔÁÔÁªÁÔÁÔÁªÁÔšÔšÔÔšÔƒšÔuj h¯MDhgqôCJaJh¯MDh¯MD5CJH*aJhèihèi6CJaJ h2bChgqôCJaJ-h2bChgqô6CJaJmH*sH*,h2bChgqô0J>*B*CJaJmH*phÿsH*%jh2bChgqôCJUaJmH*sH*h2bChgqôCJaJmH*sH*-h2bChgqôCJ\aJmH*sH*h2bChgqôCJ\aJ(¨T°T¶TºT¾TÄTÈTÌTÎTÔTØTÚTÞTäTèTîTðTøTþTUUU

UUU U0U4U:U>U@UBUHUJUPUTUXU\UhUpUtUxU|U~U‚U„U V0V4V6V:V>VDVHV\V'VfVjVnVpVvVzV~V‚V-VøíøíøíøíøíøíøíøíøåÚåÚåÚåÚåÚåÚåÚåÚåÚåÚåÚåÚåÚåÏÀµ­¢­¢­¢­¢­¢­¢­¢­¢­ hõ¤hivCJaJ hivCJaJ hméhivCJaJhméhivB*CJaJph hók h] RCJaJ hók hók CJaJ hók CJaJ h] Rh] RCJaJ h] RCJaJ@-V˜VÜWÞWàWäWæWîWðWòWôWöWúWþWPX^XúXüX8Y:YNYPYZœ[õêâÖÀ« "ssk'S'S'S'S'DhÈhgqôB*CJaJphhÈhgqô0JCJaJ hÈhgqôCJaJ hOÍCJaJh2bChgqô5CJaJ(jh2bChw.CJUaJmHnHuh2bChgqô>*CJaJ h2bChgqôCJaJ(jh2bChBáCJUaJmHnHu+jh2bChw.5CJUaJmHnHuhméhiv>*CJaJ hivCJaJ hméhivCJaJ hõ¤hivCJaJîWðWôWøWúW¦[ª\H]¦]Î_BbòdîîîÛı±±š~b

ÆìP „-„hdh¤ ¤[$\$]„-'„hgd®bë

ÆìP „-„'dh¤ ¤[$\$]„-'„'gd®bë

Æ

ìpP „-„hdh]„-'„hgd®bë„hdh¤ ¤[$\$'„hgd®bë

Æ

ìpP „-„'dh]„-'„'gd®bë

Æ

ìpP „-dh]„-gd®bë

ÆìP „-dh]„-gd®bë

œ[¤[¨[j\¬\]L]œ]¤]¦]ª]Ä_Ì_Î_Ò_Ú_BbDbHdòdödžgíáÒáÒáÒÀÒᱟ"„r„j_TI:h½'!h½'!B*CJaJph h½'!h½'!CJaJ h½'!hOÍCJaJ hOÍhOÍCJaJ h-8CJaJ#h†VTh†VT5B*CJH*aJphhOÍhOÍB*CJaJphhgqôB*CJaJph#hG3hk5†5B*CJH*aJphhÈhgqôB*CJaJph#hõo¿hòB¨5B*CJH*aJphhEÐhòB¨B*CJaJphhòB¨B*CJaJph#hG3hG35B*CJH*aJphòdžgÒhüh~jÌm<r¬rÌrãÇ¥-ƒƒpU

&

F

Æ „-„„dh]„-^„'„gd®bë

Æ

ìpP „-dh]„-gd®bë„hdh¤ ¤[$\$'„hgd®bë dh¤ ¤[$\$gd®bë!

&

F

Æ „-„„dh¤ ¤[$\$]„-^„'„gd®bë

ÆìP „-„'dh¤ ¤[$\$]„-'„'gd®bë

ÆìP „-„hdh¤ ¤[$\$]„-'„hgd®bëžg¢gzhˆhÈhÐhÒhôhúhühi|j‚jŒmÐm4qtq<rFr¬rÂrÊrÌrÐrsõæ×æÅæ·©·¡-¡-¡-Ž-‚th\hQF h2bChiHACJaJ h2bChGr§CJaJh2bChGr§5CJaJh2bCh¶

85CJaJh2bCh

5>*CJaJh2bCh

5CJaJ hÑGÝCJaJ hw¦hw¦CJaJ hmICJaJh h 5CJH*aJh hRCK5>*CJaJ#h†VTh 5B*CJH*aJphh½'!h²<ØB*CJaJphh½'!h)# B*CJaJph h½'!h)# CJaJsjs°u²u¸uºu¾uÊu0vdv®v'v¸v¼vÂvÎvÒvÔv*wþwxõèÞÎïŒzkYkYkYkNC5hIGPhIGP5CJH*aJ h:mFhÕnŽCJaJ h:mFh±@±CJaJ#h±@±h±@±0J<CJOJQJaJh±@±0J<CJOJQJaJ#h2bChñ+k0J<CJOJQJaJ h2bCh>B0JCJOJQJaJ#h2bChGr§0J<CJOJQJaJ&h2bChGr§0J5<CJOJQJaJ h2bChGr§CJaJh-ƒh-ƒ0J5CJH*aJh-ƒ0JCJaJh2bChÝLØ0JCJaJ h2bCh>BCJaJ Ìrºuxèz{Ô{Â|ð|b}d‚Ž‚'„êêêϺºÏê£e

ÆìP „-„'dh¤ ¤[$\$]„-'„'gd®bë!

&

F

Æ „-„„dh¤ ¤[$\$]„-^„'„gd®bë „-„hdh¤ ¤[$\$]„-'„hgd®bë

ÆìP „-„'dh]„-^„'gd®bë

&

F

Æ „-„„dh]„-^„'„gd®bë

ÆìP „-„'dh]„-'„'gd®bë

xxæxzy²yznzÔzÞzæzèz{{

{{F{b{p{„{Ò{Ô{Ú{¶|¸|À|Â|õêß×ÏÇ¿·©-‹€xm€m€m€exZxLA h2bChRW‚CJaJhö;chö;c5CJH*aJ hqdhRW‚CJaJ h

CJaJ h2bChºc*CJaJ hRW‚CJaJ h2bChÇ]ÒCJaJh2bCh¶

85CJaJ#hD5Þhjn0J<CJOJQJaJhÞj‹hÞj‹5CJH*aJ hô|ØCJaJ hÄ[ÇCJaJ h CJaJ he"CJaJ h sCJaJ hD5Þh¡$×CJaJ hD5ÞhjnCJaJ h

5CJH*aJÂ|ì|î|ð|b}f}h}j}l}x}}'}°}À}'~è>€„€â€ü€*28BóçÛж« • Š Š y m b V K K h2bCh˜'CJaJh2bChE>NCJH*aJ h2bChE>NCJaJh2bChÁCª6CJaJ h2bChÁCª0JCJOJQJaJ h2bChJ1jCJaJ h2bCh0BüCJaJ h2bChÁCªCJaJ h2bChÞCJaJh2bChÞ6CJaJh2bChÞ6>*CJaJ h2bChƒ CJaJh2bChÁCª5CJaJh2bChºc*5CJaJh2bCh

5CJaJBZdb‚d‚Œ‚Ž‚'‚V„^„'„b„d„‚„¾„„˜...õêÙÇ»¯¢-‡{ocXMB3h2bChc#³B*CJaJph h2bChc#³CJaJ h2bCh‚8®CJaJ h2bChºc*CJaJh2bChºc*CJ\aJh2bChH

CJ\aJh2bCh /çCJ\aJhALºhALº5CJH*\aJh¡FKh¡FKCJ\aJh2bCh /ç0JCJaJh2bChF)15CJaJh2bCh

5CJaJ#h2bChŸg0J<CJOJQJaJ h2bChÁCª0JCJOJQJaJ h2bChÁCªCJaJ h2bChp CJaJ˜... ...¢...¤...¦...d†ª†Ð†r‡z‡|‡¦‰®‰°‰¾ŠÀŠÄŠîŠòãÔȼ°¼¤˜Œ{j^{PB6h2bCh•\5CJaJh2bCh'5"5CJ\aJh2bChmpÂ5CJ\aJh2bChmpÂ5CJaJ h7%¿h7%¿B*CJH*aJph h2bChmpÂ5B*CJaJphh2bChcW‹5CJaJh2&Øh

kCJH*aJh2bChdhE5CJaJh2bCh-÷5CJaJh2bChF)15CJaJh2bChH

5CJaJh2bChc#³B*CJaJphh2bCh¿"ìB*CJaJphh@Ych¿"ì5CJH*aJ'„¤...|‡°‰ÀŠ:Œ<ŒnŽ°®æ'8Öãʱ±±•€€k€€

ÆìP „-„'dh]„-'„'gd®bë

ÆìP „-„hdh]„-'„hgd®bë

ÆìP „-„hdh¤ ¤[$\$]„-'„hgd®bë

ÆìP „-„hdh¤ ¤]„-'„hgd®bë

ÆìP „-„'dh¤ ¤]„-'„'gd®bë

ÆìP „-„'dh¤ ¤[$\$]„-'„'gd®bë

îŠ:Œ<ŒDLlŽrŽ'Ž¬Ž®ŽÎŽ¦®°²'ª²ÎÚÜèB'íÜÑÃܸѭѢÑÃ-Š~sg[K?[Kh2bChxÐCJ\aJ-h2bCh¢KjCJ\aJmH*sH*h2bCh¢KjCJ\aJh2bCh=eOCJ\aJ h2bCh¢KjCJaJh2bCh)+CJ\aJh2bChH

CJ\aJh2bChF)1CJ\aJ h2bChí1}CJaJ h2bChOxÀCJaJ h2bCh'5"CJaJhºZÇh

k5CJH*aJ h2bCh•\CJaJ h2bCh•\0JCJOJQJaJ#h2bCh•\0J5CJOJQJaJB'F'Þ'ä'æ'è'ê'À"Â"Ä"ÔžÔ Ô¨ÔªÔÌÔþÔ Õ4Õ6ÕóèÚèη¯¤¢"‡u"j_TI> h2bChü!üCJaJ h2bCh NÞCJaJ h2bCh=Q"CJaJ h2bCh@JôCJaJ h¡_h@JôCJaJ#häWóhäWó5B*CJH*aJphhäWóB*CJaJphh¡_h¡_B*CJaJphU h¡_h¡_CJaJ h¡_CJaJ h2bChºc*CJaJh2bChQ&4CJ\aJh2bChH

CJ\aJhŠ_ËhŠ_Ë5CJH*aJ h2bCh92~CJaJh2bCh92~CJ\aJÙt cách t°¡ng Ñi thì thËt heo và thËt gà ít bË nhiÅm dioxin h¡n thËt bò và sïa (21). Trong cac loa#i th°c n gia suc ¡ Bi , Brazil cung ch°a Dioxin. Nm 1999 ng°¡i ta tim thây Dioxin trong tr°ng gia câm ¡ Bi , 3/1998 Dioxin cung °¡#c tim thây trong s°a ¡ °c.(13)

Quá trình lan truyÁn Ùc ch¥t të thành ph§n này sang thành ph§n khác(15)

- ioxin lan truyên rât rô#ng, m#c du Dioxin hinh thanh ¡ pha#m vi nho nh°ng kha nng lan truyên cu a no la toan câu.The highest levels of these compounds are found in some soils, sediments and food, especially dairy products, meat, fish and shellfish. Tr¡ng chi¿n tranh ViÇt Nam, ngay c£ các binh lính không n±m trong ph¡m vi bË r£i ch¥t Ùc hóa hÍc cing có nguy c¡ bË ph¡i nhiÅm cao do sñ phát tán ch¥t này trong gió, do nguÓn n°Ûc và c£ thñc ph©m bË nhiÅm Ùc.

+ Dioxin të các khu vñc ô nhiÅm v«n có thà theo n°Ûc m°a ch£y vào các hÓ ao lân c­n.

+ Các phi công trñc thng bay xuyên qua nhïng ám mây bË nhiÅm Ùc mà không hÁ hay bi¿t (trong khi chuyên chß hàng thùng hóa ch¥t da cam) nên ã m¯c nhiÁu lo¡i bÇnh ch¿t ng°Ýi, vÑn chÉ phát tác nhiÁu nm vÁ sau.

+ Ngay c£ nhïng phå nï (nh° y tá) ß bên ngoài vùng chi¿n sñ ho·c ß xa tiÁn tuy¿n và rëng r­m hàng chåc cây sÑ cing héng chËu nhïng m¥t mát to lÛn nh° s©y thai, thai ch¿t l°u ho·c sinh con khuy¿t t­t.

IV. Ùc d°ãc hÍc môi tr°Ýng:

IV.1 Các ph£n éng sinh hÍc, s¡ c¥p, thé c¥p:

-(15) Theo ng°Ýi phát minh ra ch¥t da cam, Arthur W. Galston, chúng ta còn ch°a bi¿t vÁ sñ tác Ùng l«n nhau giïa các y¿u tÑ sinh thái hÍc, nên không thà bi¿t nhïng bi¿n Õi sinh thái gây ra të viÇc phun r£i thuÑc diÇt cÏ s½ tác Ùng ß ph¡m vi nào và kéo dài ¿n méc nào. Các bi¿n Õi ó có thà hçy ho¡i séc khÏe nhïng c° dân sinh sÑng trong vùng £nh h°ßng.

- MÙt sÑ thí nghiÇm trên HYPERLINK "http://vi.wikipedia.org/wiki/Chu%E1%BB%99t" \o "ChuÙt" chuÙt cho th¥y dioxin làm tng nÓng Ù các gÑc ion tñ do trong t¿ bào. iÁu này, có thà là làm phá hu÷ các c¥u trúc t¿ bào, các HYPERLINK "http://vi.wikipedia.org/wiki/Protein" \o "Protein" protein quan trÍng và quan trÍng h¡n c£, nó có thà gây Ùt bi¿n trên phân tí HYPERLINK "http://vi.wikipedia.org/wiki/DNA" \o "DNA" DNA.(9)

Ùc tính cça ioxin(17)

* H¥p thå: Dioxin h¥p thå vào c¡ thà qua °Ýng tiêu hóa (90%) do n ph£i thñc ph©m có chéa Dioxin, và qua °Ýng hô h¥p do hít ph£i khí th£i chéa Dioxin.

* Phân bÑ: Do tính ch¥t dÅ tan trong má nên Dioxin dÅ dàng th¥m qua màng ruÙt và phÕi i vào hÇ tu§n hoàn máu. ThÝi gian l°u trong máu cça Dioxin không lâu, máu s½ °a Dioxin ¿n các mô má cça các c¡ quan trong c¡ thÃ.

* ChuyÃn hóa: (1)

- MÙt ph§n Dioxin °ãc chuyÃn hóa bßi men gan, oxy hóa c¯t vòng ß vË trí nhóm th¿ Clo 1,6. S£n ph©m chuyÃn hóa là nhïng ch¥t dÅ tan h¡n và °ãc ào th£i qua °Ýng n°Ûc tiÃu.

- Không có sñ bi¿n Õi có ý ngh)a thÑng kê giïa nhóm có nguy c¡ ph¡i nhiÅm Dioxin và nhóm chéng Ñi vÛi t÷ lÇ xu¥t hiÇn các rÑi lo¡n vÁ sÑ l°ãng và c¥u trúc nhiÅm s¯c thà và trao Õi nhiÅm s¯c tí chË em, vÛi sñ gi£m sÑ l°ãng các t¿ bào miÅn dËch CD3, CD4, CD8, CD19, sñ bi¿n Õi vÁ hàm l°ãng cça các Hormon sinh dåc LH và FSH trong máu, sñ bi¿n Õi vÁ sÑ l°ãng t¿ bào máu ngo¡i vi.

- Có sñ bi¿n Õi có ý ngh)a thÑng kê giïa nhóm có nguy c¡ ph¡i nhiÅm Dioxin và nhóm chéng Ñi vÛi kh£ nng áp éng t¡o kháng thà khi tiêm Vaccine HBsAg, ho¡t Ù các enzyme chÑng oxy hoá, t÷ lÇ rÑi lo¡n hình thái b¡ch c§u.

- Phát hiÇn nhïng Ùt bi¿n ß các gen P53, gen Cyp 1A1, gen AhR ß nhïng Ñi t°ãng ph¡i nhiÅm Dioxin, phát hiÇn mÙt sÑ bi¿n Õi amino acid có liên quan ¿n mÙt sÑ bÇnh ung th°.

+ Dioxin trong t¿ bào t¡o phéc vÛi AhR (Aryl hyrocacbon Receptor), t¡o phéc hãp Dioxin-AhR-ARNT. Phéc cça Óng phân Dioxin vÛi thå thà AhR càng bÁn thì Ù Ùc cça Óng phân ó càng cao. Phéc hãp dioxin - thå thà s½ k¿ hãp vÛi protein v­n chuyÃn HYPERLINK "http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=ArnT&action=edit&redlink=1" \o "ArnT (trang ch°a °ãc vi¿t)" ArnT (AhR nuclear Translocator) à xâm nh­p vào trong nhân t¿ bào. T¡i ây dioxin s½ gây óng mß mÙt sÑ gene gi£i Ùc quan trÍng cça t¿ bào nh° Cyp1A, Cyp1B,... (9)

- Không th¥y có sñ bi¿n Õi t°¡ng Óng giïa hàm l°ãng Dioxin trong máu vÛi mÙt sÑ chÉ tiêu sinh hÍc ß các Ñi t°ãng ph¡i nhiÅm Dioxin.

* Tích tå và ào th£i:

- Khi l°ãng Dioxin vào c¡ thà th¥p thì Dioxin chç y¿u °ãc tích tå trong các mô má. Nh°ng khi nÓng Ù cao, nó s½ tích tå trong gan và liên k¿t bÁn vïng vÛi các protein trong gan.

- Dioxin ào th£i r¥t ch­m, thÝi gian bán phân hçy kéo dài vài nm, vài chåc cho ¿n h¡n 100 nm. Dioxin ph§n nhÏ ào th£i qua °Ýng n°Ûc tiÃu, chç y¿u ào th£i qua sïa m¹ và qua con °Ýng m¹ sang con.

IV.2 Các biÃu hiÇn:

- Phéc hãp Dioxin-AhR-ARNT gây ra các tác Ùng sau:

+ Tác Ùng lên AND làm rÑi lo¡n quá trình sinh tÕng hãp cça mÙt sÑ protein, nh° protein sïa chïa l×i sai AND, các protein iÁu chÉnh quá trình sinh tr°ßng và phát triÃn cça t¿ bào, enzim tham gia chuyÃn hóa ch¥t Ùc ß giai o¡n 1 và 2 d«n ¿n kh£ nng gây Ùt bi¿n gen và ung th° cça các tác nhân môi tr°Ýng.

+ Liên k¿t vÛi thå thà ER (estrogen receptor), thå thà hocmon sinh dåc nï làm rÑi lo¡n các chéc nng sinh s£n; tng kh£ nng ung th° buÓng tréng, ung th° tí cung, ung th° vú; gây bi¿n Õi giÛi tính.

+ Suy gi£m hÇ miÅn dËch cça c¡ thÃ, tng kh£ nng nhiÅm vi khu©n và virut gây bÇnh cça c¡ thÃ.

- ây là 1 sÑ bÇnh mà giÛi khoa hÍc ã có §y ç b±ng chéng, chéng minh r±ng dioxin là thç ph¡m gây ra. Ngoài ra còn nhiÇu bÇnh khác ang trong vòng nghi v¥n hay c§n thêm b±ng chéng à làm rõ : (3)

Ung th° bàng quang, ung th° vú, ung th° hÇ thÑng sinh s£n nï,( ung th° não, ung th° cÕ tí cung, ung th° máu, ung th° gan, ung th° °Ýng tiêu hoá, ung th° tuy¿n tiÁn liÇt, ung th° th­n.

( Ban da Chloracne ( BÇnh au tu÷ x°¡ng

( Viêm th§n kinh ngo¡i vi ( Tr» em sinh th¥p cân và » non

( BÇnh s¡ hoá, r£i rác ß não ( ái °Ýng type 2

( Viên nÙi m¡c tí cung ( S£y thai tñ nhiên, ung th° tinh hoàn.

- Các bÇnh trên da: Nhïng ng°Ýi bË nhiÅm PCDD s½ bË nÕi mån tréng cá, mån bË en và lß loét.

- Gây Ùc trên m¯t: Gây Ï, phù k¿t m¡c, viêm mÑng m¯t, giác m¡c.

- Gây xu¥t huy¿t: Ch£y máu °Ýng tiêu hóa.

- TÕn th°¡ng gan: Qua các d¥u hiÇu lâm sàng và chÉ tiêu men gan, các nhà khoa hÍc cho r±ng gan là c¡ quan bË Dioxin gây tÕn th°¡ng tr°Ûc nh¥t.

- X£y ra tình tr¡ng sinh nhiÁu con gái h¡n con trai, bßi vì ch¥t Ùc này làm m¥t cân b±ng các nÙi ti¿t tÑ sinh dåc.(21)

- Dioxin gây s©y thai, quái thai, rÑi lo¡n nhiÅm s¯c thÃ: Nhïng éa tr» vëa mù vëa i¿c, mÙt sÑ bË §u to, không tay không chân. Nh°ng au Ûn và nguy hiÃm nh¥t là viÇc dioxin tác h¡i không chÉ mÙt mà nhiÁu th¿ hÇ liên ti¿p, nhiÁu tr» em sinh ra bË dË d¡ng, không chân tay, m¯t mii hay nÙi t¡ng vì bË nhiÅm dioxin të cha m¹, ông bà.

- Các cñu chi¿n binh bË ph¡i nhiÅm dioxin ß méc Ù cao nh¥t có nguy c¡ m¯c bÇnh tiÃu °Ýng cao g¥p 2,6 l§n so vÛi nhïng cñu chi¿n binh không bË ph¡i nhiÅm dioxin hay bË ph¡i nhiÅm ß méc Ù th¥p.(2)

- T¡i khu cn cé quân sñ An S¡n, èo Cù Mông (thuÙc xã Ph°Ûc An, huyÇn Tuy Ph°Ûc). ChÉ c§n ·t chân ¿n g§n khu vñc có h§m chéa lÛn nh¥t, là không ai có thà chËu nÕi vì mùi h¯c nÓng n·c, khó có thà chËu ñng °ãc kho£ng 2 phút. Có ng°Ýi mÛi ¿n vëa hít ph£i ã bË nôn o¹. Các thùng chéa hoá hÍc ó ch£y ra mÙt thé n°Ûc en, ·c sánh nh° d§u luyn, mùi nÓng n·c nh° thuÑc trë sâu. T¡i h§m chéa lÛn nh¥t chÉ c§n bÛi ¥t không §y 1 m là tÛi thùng chéa ch¥t Ùc hoá hÍc, nhiÁu thùng n¯p ã bË gÉ sét, nên ch¥t Ùc cé tñ nhiên ch£y ra ngoài, ng¥m sâu vào lòng ¥t. Nhïng ng°Ýi lính ß S° oàn 31 cho hay, sau m×i tr­n m°a, trÝi trß n¯ng thì dù éng cách xa tÛi vài trm mét cing không thà chËu nÕi. NhiÁu ng°Ýi bË chéng h¯t h¡i, ch£y n°Ûc m¯t, th­m chí còn bË ng¡t. (7)

- (12)Dioxin r¥t bÁn vïng trong môi tr°Ýng và con ng°Ýi, k¿t hãp vÛi ·c tr°ng tác h¡i cça dioxin có tính ch¥t cÙng hãp, nên dù ß nÓng Ù th¥p hay cao Dioxin Áu có tác h¡i.Þ nÓng Ù 1 ppt (ph§n nghìn t÷ gram) ã có tác Ùng ¿n thai nghén. Þ nÓng Ù 5 ppt có thà gây ung th° và ¿n 50-70 ppb (ph§n t÷ gram) có thà ch¿t ng°Ýi.

- (12)Các quan iÃm nêu trên cho th¥y hiÇu qu£ tác h¡i cça dioxin phå thuÙc vào nÓng Ù và thÝi gian, n¿u nÓng Ù th¥p thì thÝi gian dài và ng°ãc l¡i.

- Con ng°Ýi có thà bË rát bÏng da, chéng phÓng rÙp da m·t, nhéc §u, nôn mía và nhiÁu triÇu chéng khác sau khi ph¡i nhiÅm.

- Nm 1996, TÕng thÑng Mù Bill Clinton ã chính théc thëa nh­n ch¥t da cam g§n nh° là nguyên nhân cça 13 chéng bÇnh nan y të ung th° tiÁn liÇt tuy¿n, ung th° máu, ung th° th­n, ung th° não, ung th° °Ýng tiêu hoá & cho tÛi tiÃu °Ýng lo¡i 2 và bÇnh th§n kinh ngo¡i biên.(15)

- (11) Không chÉ v­y, ch¥t Ùc này còn hçy ho¡i thiên nhiên n·ng nÁ. GS Võ Quý, ng°Ýi o¡t gi£i th°ßng Hành tinh xanh nm 2003, cho bi¿t, viÇc Mù sí dång h¡n 80 triÇu lít ch¥t diÇt cÏ và làm rång lá cây r£i xuÑng miÁn Nam ViÇt Nam là mÙt hành Ùng phá ho¡i sinh thái lÛn nh¥t trong th¿ k÷. Rëng nÙi Ëa ph£i gánh chËu n·ng nÁ nh¥t, chi¿m 86% tÕng sÑ phi vå r£i ch¥t Ùc.

+ ThÑng kê cça ViÇn iÁu tra quy ho¡ch rëng cho th¥y, h¡n 3 triÇu ha rëng, téc 1/10 diÇn tích miÁn Nam VN ã bË r£i ch¥t Ùc làm tråi cây cÏ trong chi¿n tranh, gây m¥t cân b±ng sinh thái, li låt ho·c khô h¡n. ¢nh h°ßng trñc ti¿p cça ch¥t Ùc dùng trong cuÙc chi¿n tranh này không nhïng ã triÇt phá rëng, làm suy thoái ¥t mà còn gi¿t ch¿t các hÇ Ùng v­t trên c¡n và d°Ûi n°Ûc. Theo GS. Quý, nhïng nm g§n ây, hiÇn t°ãng li låt, h¡n hán x£y ra liên miên ß các tÉnh miÁn trung và miÁn nam ViÇt Nam là do rëng nhiÇt Ûi ã bË tàn phá.

V. Các gi£i pháp phòng tránh Ñi vÛi Ùc ch¥t Dioxin, biÇn pháp xí lý ô nhiÅm:

- (15)Þ Mù, dioxin tëng gây nhiÅm Ùc thË tr¥n Times Beach cça bang Missouri vào nm 1982. Times Beach ã thñc hiÇn mÙt sÑ biÇn pháp kh¯c phåc nh° sau:

+ Phun d§u (nhiÅm dioxin) vào nhïng nm 1970 Ã chÑng båi cát.

+ Toàn bÙ 2.000 c° dân và t¥t c£ các nhà máy Áu °ãc di chuyÃn ra khÏi vùng này.

+ Nhà cía bË gi­t s­p và 37.000 t¥n ¥t m·t nhiÅm Ùc °ãc xúc mang i thiêu hçy. Tro të vå Ñt bÏ °ãc chôn l¥p c©n th­n t¡i mÙt n¡i riêng biÇt.

+ B¥t cé khu ¥t nào t¡i Times Beach có nÓng Ù dioxin quá mÙt ph§n tÉ Áu °ãc phç mÙt lÛp ¥t s¡ch mÛi có trÓng cÏ.

+ Nhïng cuÙc t©y ría t°¡ng tñ, rõ ràng là r¥t tÑn kém, ph£i °ãc thñc hiÇn t¡i ViÇt Nam. Các công ty ã tëng bán hóa ch¥t cho quân Ùi Mù ngoài viÇc bÓi th°Ýng trñc ti¿p cho các n¡n nhân, còn ph£i có trách nhiÇm h× trã tài chính cho công tác t©y ría dioxin t¡i ViÇt Nam.

- KiÃm soát nghiêm ng·t vÁ quy trình công nghiÇp à gi£m hình thành Dioxins càng nhiÁu càng tÑt. This is the responsibility of national governments, but in recognition of the importance of this approach, the Codex Alimentarius Commission adopted in 2001 a Code of Practice for Source Directed Measures to Reduce Contamination of Foods with Chemicals (CAC/RCP 49-2001), and in 2006 a Code of Practice for the Prevention and Reduction of Dioxin and Dioxin-like PCB Contamination in Food and Feeds (CAC/RCP 62-2006). ây là trách nhiÇm cça chinh quyên cac quÑc gia. Trong cac qua trinh thiêu ôt vâ#t liê#u, ta pha i thiêu chay hoan toan ên da#ng tro. Quá trình nay òi hÏi nhiÇt Ù cao trên 850°C.(13)

- ViÇt Nam trong bÑi c£nh ph£i tranh lu­n trên tr°Ýng quÑc t¿ vÁ tác h¡i cça ch¥t Ùc này, yêu c§u có nhïng nghiên céu khoa hÍc, nhïng k¿t qu£ phân tích °ãc quÑc t¿ công nh­n, do ó ta ã lên k¿ ho¡ch xây dñng trung tâm phân tích dioxin tiêu chu©n quÑc t¿.(16)

- H¡n 90% con °¡ng ma con ng°Ýi ti¿p xúc vÛi Dioxins là thông qua viÇc cung c¥p thñc ph©m, chç y¿u là thËt và các s£n ph©m sïa, cá và ô#ng vâ#t co vo (nh° so, nghêu,& ).Consequently, protecting the food supply is critical. Do v­y, ba o vê# nguôn th°#c phâ m tiêu thu# là iêu quan trÍng.One approach includes, as mentioned above, source-directed measures to reduce dioxin emissions. Ta pha i co nh°ng biê#n phap cu# thê nhm loa#i bo nguôn th°#c phâ m bi# nhiêm Dioxin à gi£m s°# phat tan cu a no. Khi co s°# nghi ng¡ vê s°# nhiêm Dioxin trong th°#c phâ m, thi pha i có biê#n phap kiê m tra chc chn, tranh s°# lây nhiêm không mong muôn. Ngoai ra, ta cân pha i xây d°#ng cac chinh sach trong qua n ly ô#c chât nguy hiê m trong th°#c phâ m.(13)

- Pha i nâng cao cac chinh sach quan tâm, chm soc s°c kho e nhân dân, cu# thê la tiên hanh o l°Ýng chât gây ô nhiêm trong máu con ng°Ýi, giám sát lâm sàng à phát hiÇn cac d¥u hiÇu suy gia m s°c kho e.(13)

- Trimming fat from meat and consuming low fat dairy products may decrease the exposure to dioxin compounds. à gi£m bÛt nguy c¡ bË tiêp xúc thi chung ta cân tranh n m¡ ô#ng vâ#t, tiêu thå s£n ph©m sïa ít ch¥t béo có thà gi£m nguy c¡ ti¿p xúc vÛi cac h¡#p chât cu a Dioxin.Also, a balanced diet (including adequate amounts of fruits, vegetables and cereals) will help to avoid excessive exposure from a single source. Ngoài ra, mÙt ch¿ Ù n uÑng cân b±ng s½ giúp ta tránh ti¿p xúc v¡i ô#c chât quá nhiÁu të mÙt nguÓn duy nh¥t. This is a long-term strategy to reduce body burdens and is probably most relevant for girls and young women to reduce exposure of the developing fetus and when breastfeeding infants later on in life. ây là mÙt chi¿n l°ãc dài h¡n à gi£m ganh n#ng cho c¡ thÃ, và có thà thích hãp nh¥t cho tr» em gái và phå nï, à gi£m a nh h°¡ ng ên sñ phát triÃn cu a bào thai và viê#c nuôi con b±ng sïa m¹ sau này trong cuÙc sÑng.(13)

- Nhân dân sÑng t¡i các vùng g§n vùng nóng °ãc khuy¿n cáo không °ãc n các Ùng v­t sÑng ß lÛp bùn và má gà, vËt. T¡i các vùng nóng ó, nÓng Ù dioxin v«n còn cao so vÛi nÓng Ù cho phép, ti¿p tåc gây tác h¡i Ñi vÛi môi tr°Ýng và con ng°Ýi. Dioxin l¯ng Íng trong bùn cça các ao, hÓ ß các vùng nóng ó.(6)

- Thí iÃm khôi phåc ¥t lâm nghiÇp bË £nh h°ßng ch¥t Ùc màu da cam, nh±m thí iÃm phân c¥p dña vào cÙng Óng khôi phåc ¥t lâm nghiÇp bË £nh h°ßng ch¥t Ùc da cam.

- Xây dñng các hÇ thÑng t°Ýng bao quanh khu vñc ô nhiÅm dioxin, các bà chéa than ho¡t tính à h¥p phå Dioxin. Óng thÝim, ¥t bË ô nhiÅm dioxin ph£i °ãc chôn l¥p b±ng bê tông và bentonite, các v­t liÇu cách ly và h¥p phå Dioxin.(20)

- Vi khu©n Nocardioides aromaticivorans có thà phân hu÷ Dioxin trong ¥t.

TÀI LIÆU THAM KH¢O

(1) http://www.vn-agentorange.org/edmaterials/NC_Dioxin_summary.pdf

(2) HYPERLINK "http://vietbao.vn/The-gioi/Chat-doc-da-cam-dioxin-gay-benh-tieu-duong/40090718/159/" http://vietbao.vn/The-gioi/Chat-doc-da-cam-dioxin-gay-benh-tieu-duong/40090718/159/

(3) http://forum.ctu.edu.vn/viewtopic.php?t=211&sid=310bc62a8f1121b479058d643eb86058

(4) http://mekongriver.org/trcauchdiox.htm

(5) http://vi.wikipedia.org/wiki/Ch%E1%BA%A5t_%C4%91%E1%BB%99c_m%C3%A0u_da_cam

(6) HYPERLINK "http://www.vava.org.vn/vi-VN/tailieu/2005/5/50383.vip" http://www.vava.org.vn/vi-VN/tailieu/2005/5/50383.vip

(7) HYPERLINK "http://vietbao.vn/Xa-hoi/Ham-chua-dioxin-dau-tien-duoc-tay-doc-o-Binh-Dinh/10730840/157/" http://vietbao.vn/Xa-hoi/Ham-chua-dioxin-dau-tien-duoc-tay-doc-o-Binh-Dinh/10730840/157/

(8) HYPERLINK "http://vietbao.vn/Vi-tinh-Vien-thong/iPhone-chua-chat-lieu-san-sinh-dioxin/11029235/217/" http://vietbao.vn/Vi-tinh-Vien-thong/iPhone-chua-chat-lieu-san-sinh-dioxin/11029235/217/

(9) HYPERLINK "http://vi.wikipedia.org/wiki/Dioxin" http://vi.wikipedia.org/wiki/Dioxin

(10) http://camthachsp.wordpress.com/2008/04/26/24-%E2%80%93-d-245-%E2%80%93-t-va-dioxin/

(11) HYPERLINK "http://vietbao.vn/Xa-hoi/Dioxin-la-nguyen-nhan-cua-hon-30-can-benh/10901843/157/" http://vietbao.vn/Xa-hoi/Dioxin-la-nguyen-nhan-cua-hon-30-can-benh/10901843/157/

(12) HYPERLINK "http://vietbao.vn/Xa-hoi/Chat-doc-da-cam-dioxin-la-chat-doc-chien-tranh/10906445/157/" http://vietbao.vn/Xa-hoi/Chat-doc-da-cam-dioxin-la-chat-doc-chien-tranh/10906445/157/

(13) Dioxins and their effects on human healthhttp://translate.google.com.vn/translate?hl=vi&sl=en&u=http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs225/en/index.html&ei=FavESdr8A9aLkAXvkYV7&sa=X&oi=translate&resnum=2&ct=result&prev=/search%3Fq%3Ddioxins%26hl%3Dvi

(14) http://www.yeutretho.com/baiviet/2009/tu-bao-ve-minh-khoi-nhung-tac-nhan-gay-hai-xung-quanh.html

(15) HYPERLINK "http://vietbao.vn/Van-hoa/Phu-luc-1-Bong-ma-cuoi-cung-cua-chien-tranh-Viet-Nam/40218019/184/" http://vietbao.vn/Van-hoa/Phu-luc-1-Bong-ma-cuoi-cung-cua-chien-tranh-Viet-Nam/40218019/184/

(16) HYPERLINK "http://vietbao.vn/Xa-hoi/Su-nguy-hiem-cua-dioxin-van-con-ton-tai-o-Viet-Nam/10935669/157/" http://vietbao.vn/Xa-hoi/Su-nguy-hiem-cua-dioxin-van-con-ton-tai-o-Viet-Nam/10935669/157/

(17) Ùc hÍc môi tr°Ýng - inh ThË Ph°¡ng Anh.

(18) HYPERLINK "http://vietbao.vn/Suc-khoe/Do-an-nuong-thu-pham-gay-ung-thu/10827940/248/" http://vietbao.vn/Suc-khoe/Do-an-nuong-thu-pham-gay-ung-thu/10827940/248/

(19) HYPERLINK "http://vietbao.vn/The-gioi/Chat-doc-da-cam-va-nguy-co-ung-thu-Den-luc-phai-tien-hanh-nghien-cuu-qui-mo-o-VN/40075583/159/" http://vietbao.vn/The-gioi/Chat-doc-da-cam-va-nguy-co-ung-thu-Den-luc-phai-tien-hanh-nghien-cuu-qui-mo-o-VN/40075583/159/

(20) HYPERLINK "http://vietbao.vn/Suc-khoe/Thuc-pham-nhiem-dioxin-cao-hon-binh-thuong-den-1.500-lan/70102165/248/" http://vietbao.vn/Suc-khoe/Thuc-pham-nhiem-dioxin-cao-hon-binh-thuong-den-1.500-lan/70102165/248/

(21) HYPERLINK "http://vietbao.vn/Khoa-hoc/Phu-nu-nhiem-dioxin-sinh-it-con-trai-hon-con-gai/20751894/188/" http://vietbao.vn/Khoa-hoc/Phu-nu-nhiem-dioxin-sinh-it-con-trai-hon-con-gai/20751894/188/

(22) Hóa hÍc môi tr°Ýng-·ng Kim Chi.

2,4,5-T

2,4-D