I- Ban chat con nguoi

Truoc Mac, cac nha triet hoc coi ban chat con nguoi hoac la o

nguon goc than thanh cua no (chu nghia duy tam ton giao) hoac la

mot bo phan va la su the hien cao nhat cua gioi tu nhien (chu

nghia duy vat sieu hinh). Nguoc lai, triet hoc Mac coi "ban chat

con nguoi la tong hoa cac quan he xa hoi" va ban chat do cung bien

doi cung voi su phat trien cua xa hoi.

- Khi khang dinh ban chat con nguoi la tong hoa cac quan he

xa hoi, triet hoc Mac khong tuyet doi hoa mat xa hoi trong con

nguoi, ma cho rang con nguoi la thuc the thong nhat cua cai sinh

vat va cai xa hoi.

- Cai sinh vat la toan bo cac qua trinh sinh vat dien ra trong

con nguoi va ca cau tao giai phau cua no. Con cai xa hoi la cac

pham chat xa hoi cua con nguoi do cac quan he xa hoi tao ra nhu

biet lao dong, co ngon ngu, y thuc va tu duy.

+ Co so de xem xet su thong nhat giua cai sinh vat va cai xa

hoi la hoc thuyet cua Angghen ve cac hinh thuc van dong co ban

cua vat chat. Theo hoc thuyet nay, cac hinh thuc van dong cua vat

chat khac nhau ve chat, nen khong the quy hinh thuc cao vao hinh

thuc thap, va nguoc lai. Trong nhung he thong vat chat phuc tap

nhu co the song chang han, hinh thuc van dong cao (sinh vat)

quyet dinh cac hinh thuc thap (hoa hoc va vat ly), con cac hinh

thuc thap cung ton tai voi hinh thuc cao, nhung bi "loc vo" boi hinh

thuc cao.

+ Voi co so nhu vay, trong con nguoi, cai sinh vat la tien de,

dieu kien cua cai xa hoi. Thieu cai sinh vat, cai xa hoi khong the

ton tai va bieu hien ra duoc. Song, cai sinh vat trong con nguoi bi

bien doi boi cac xa hoi va mang tinh xa hoi. Nguoc lai, khi ra doi,

cai xa hoi co vai tro quyet dinh, che uoc cai sinh vat va quy dinh

ban chat xa hoi cua con nguoi.

- Voi quan diem nhat nguyen luan coi con nguoi la mot thuc

the sinh vat - xa hoi, triet hoc Mac da khac phuc ca hai quan diem

sai lam trong van de con nguoi: hoac la tu nhien hoa (sinh vat hoa)

con nguoi, tuc la tuyet doi hoa cai sinh vat, khong thay vai tro

quyet dinh la cai xa hoi; hoac la xa hoi hoa gian don con nguoi, tuc

la tuyet doi hoa cai xa hoi, khong thay duoc tien de tu nhien, sinh

vat trong con nguoi.

II- Quan he giua ca nhan va tap the

1. Ca nhan - ca the nguoi voi tinh cach la san pham cua su

phat trien xa hoi, la chu the cua lao dong, cua moi quan he xa hoi

va cua nhan thuc. Ca nhan la mot con nguoi hoan chinh trong su

thong nhat giua kha nang rieng co cua nguoi do voi chuc nang xa

hoi do nguoi do thuc hien. Trong moi quan he voi tap the, ca nhan

nhu la "bo phan" cua cai toan the, the hien ban sac cua minh

thong qua tap the nhung khong "hoa tan" vao tap the.

2. Tap the la hinh thuc lien he cac ca nhan thanh tung nhom

co tinh chat xa hoi xuat phat tu loi ich, nhu cau ve kinh te, chinh

tri, dao duc, tham my, quan diem khoa hoc, tu tuong, nghe nghiep

v.v.. Do do, trong xa hoi co nhieu tap the khac nhau.

3. Quan he giua ca nhan va tap the la moi quan he bien

chung co mau thuan.

- Ban chat cua quan he giua ca nhan va tap the la quan he

loi ich - cai moc noi, lien ket hoac chia re cac thanh vien. Trong tap

the co bao nhieu thanh vien (ca nhan) la bay nhieu loi ich. Loi ich

lai duoc the hien o nhu cau - nhu cau vat chat va van hoa tinh

than. Nhu cau cua moi ca nhan trong tap the la khong hoan toan

nhu nhau. Mat khac, kha nang cua tap the thoa man nhu cau ca

nhan thuong thap hon yeu cau ve nhu cau cua moi ca nhan xet ve

so luong, chat luong va tinh da dang cua no.

Ban chat cua moi ca nhan lai khong the ton tai va phat trien

mot cach co lap, doc lap hoan toan voi nhung ca nhan khac va voi

tap the. Do la co so hinh thanh tinh tap the, tinh cong dong, tinh

nhan dao cua nhan cach.

- Tuy theo tinh chat cua mau thuan va kha nang giai quyet

nhung mau thuan do, ma quan he giua tap the va ca nhan co the

duoc duy tri, phat trien hoac tan ra.

- Nhung tap the bao dam su on dinh ve to chuc va phat trien

cua ca nhan thi tap the do se duoc cung co va phat trien. Tap the

ben vung la tap the duoc xay dung tren nguyen tac: Ket hop hai

hoa loi ich, nhu cau ca nhan voi loi ich, nhu cau tap the; su tuong

tro theo tinh than huu ai; hieu ro va thuc hien nghia vu doi voi tap

the; binh dang trong tap the; ton trong tap the va cac quyet dinh

cua tap the, co y thuc trach nhiem truoc tap the ve hanh vi cua

minh; tap the luon luon quan tam den ca nhan, den viec thoa man

loi ich va nhu cau chinh dang cua ca nhan, den su phat trien tai

nang va pham chat cua ca nhan v.v.. Xay dung moi quan he dung

dan giua ca nhan va tap the can phai chong hai khuynh huong:

tuyet doi hoa tap the, bat ca nhan phai hy sinh mot chieu; va

khuynh huong tuyet doi hoa loi ich ca nhan mot cach cuc doan

theo chu nghia ca nhan.

III. Quan he giua ca nhan va xa hoi

1. Xa hoi la san pham cua moi quan he giua nguoi voi nguoi

va no duoc xac dinh tren binh dien rong, hep khac nhau. Nghia

rong la xa hoi loai nguoi (toan nhan loai); nghia hep la nhung he

thong xa hoi nhu quoc gia, dan toc, giai cap, chung toc v.v...

2. Moi quan he giua ca nhan va xa hoi la moi quan he bien

chung, ma nen tang cua moi quan he nay la quan he loi ich. Xa hoi

la dieu kien, la moi truong, la phuong thuc de loi ich ca nhan duoc

thuc hien. Xa hoi cang phat trien thi moi ca nhan tiep nhan duoc

ngay cang nhieu nhung gia tri vat chat va tinh than do xa hoi do

dap ung. Thoa man nhu cau chinh dang cua ca nhan la dong luc

lien ket moi thanh vien xa hoi va la muc dich cua su lien ket do.

Dong thoi, moi ca nhan trong xa hoi cang phat trien ve the luc va

tai nang thi cang co dieu kien gop phan minh thuc day xa hoi phat

trien. Vai tro cua ca nhan anh huong toi xa hoi tuy thuoc vao trinh

do phat trien nhan cach. Nhung ca nhan co nhan cach lon, nhieu

tai nang, co trach nhiem cao voi xa hoi, thuc hien tot nghia vu doi

voi xa hoi thi co tac dung tich cuc den xa hoi. Nhung ca nhan bi

thoai hoa, bien chat ve nhan cach thi gay hau qua xau den xa hoi,

tro thanh mot ganh nang cho xa hoi. Ca nhan la vi nhan thi su tac

dong doi voi xa hoi rat to lon.

3. Moi quan he giua loi ich ca nhan va loi ich xa hoi, co mat

khach quan va chu quan. Mat khach quan bieu hien o trinh do cua

nen san xuat xa hoi, o muc do tang nang suat lao dong xa hoi, cho

phep dap ung nhu cau ngay cang cao cua moi thanh vien xa hoi.

Mat chu quan the hien o kha nang nhan thuc va van dung quy

luat ve su ket hop giua loi ich ca nhan va loi ich xa hoi.

4. Bao dam cong bang ve quyen loi va nghia vu doi voi moi

cong dan; chong dac quyen, dac loi; phat huy nhan to con nguoi va

lay viec phuc vu loi ich con nguoi la muc dich cao ca cua moi hoat

dong kinh te, van hoa, xa hoi la mot nhiem vu quan trong va la

yeu cau buc thiet trong viec giai quyet moi quan he giua ca nhan

va xa hoi o nuoc ta hien nay, tao dieu kien cho xa hoi ta ton tai va

khong ngung phat trien theo su tien bo xa hoi