ÿþCâu 13: BiÇn chéng cça nh­n théc

Nh­n théc là quá trình diÅn ra r¥t phéc t¡p, bao gÓm nhiÁu giai o¡n, trình Ù, vòng khâu khác nhau song ây là quá trình biÇn chéng i të trñc quan sinh Ùng ¿n t° duy trëu t°ãng và të t° duy trëu t°ãng ¿n thñc tiÅn.

a) Trñc quan sinh Ùng

Trñc quan sinh Ùng còn °ãc gÍi là giai o¡n nh­n théc c£m tính; ây là giai o¡n con ng°Ýi sí dång các giác quan à tác Ùng trñc ti¿p vào các sñ v­t nh±m n¯m b¯t các sñ v­t ¥y. Trñc quan sinh Ùng bao gÓm 3 hình théc là c£m giác, tri giác và biÃu t°ãng.

C£m giác là sñ ph£n ánh nhïng thuÙc tính riêng l» cça các sñ v­t, hiÇn t°ãng khi chúng ang tác Ùng trñc ti¿p vào các giác quan cça con ng°Ýi. "C£m giác là hình £nh chç quan cça th¿ giÛi khách quan"

Tri giác là hình £nh t°¡ng Ñi toàn v¹n vÁ sñ v­t khi sñ v­t ó ang trñc ti¿p tác Ùng vào các giác quan. Tri giác là sñ tÕng hãp cça nhiÁu c£m giác. So vÛi c£m giác thì tri giác là hình théc nh­n théc cao h¡n, §y ç h¡n, phong phú h¡n vÁ sñ v­t.

BiÃu t°ãng là hình théc ph£n ánh cao nh¥t và phéc t¡p nh¥t cça giai o¡n trñc quan sinh Ùng. ó là hình £nh có tính ·c tr°ng và t°¡ng Ñi hoàn chÉnh còn l°u l¡i trong bÙ óc ng°Ýi vÁ sñ v­t khi sñ v­t ó không còn trñc ti¿p tác Ùng vào các giác quan. BiÃu t°ãng °ãc hình thành nhÝ sñ phÑi hãp, bÕ sung l«n cho nhau cça các giác quan nh°ng ã có sñ tham gia cça các y¿u tÑ phân tích, tÕng hãp và ít nhiÁu mang tính ch¥t trëu t°ãng hóa

b) T° duy trëu t°ãng

T° duy trëu t°ãng là ·c tr°ng cça giai o¡n nh­n théc lý tính.

Nh­n théc lý tính là giai o¡n ph£n ánh gián ti¿p, trëu t°ãng và khái quát nhïng thuÙc tính, nhïng ·c iÃm b£n ch¥t cça Ñi t°ãng. ây là giai o¡n nh­n théc thñc hiÇn chéc nng quan trÍng nh¥t là tách ra và n¯m l¥y cái b£n ch¥t có tính quy lu­t cça các sñ v­t, hiÇn t°ãng. Nh­n théc lý tính °ãc thà hiÇn vÛi ba hình théc: khái niÇm phán oán và suy lý.

Khái niÇm là hình théc c¡ b£n cça t° duy trëu t°ãng, ph£n ánh nhïng ·c tính b£n ch¥t cça sñ v­t. Sñ hình thành khái niÇm là k¿t qu£ cça sñ khái quát, tÕng hãp biÇn chéng các ·c iÃm, thuÙc tính cça sñ v­t hay mÙt lÛp sñ v­t. Vì v­y, các khái niÇm vëa có tính khách quan vëa có tính chç quan, vëa có mÑi quan hÇ tác Ùng qua l¡i vÛi nhau, vëa th°Ýng xuyên v­n Ùng và phát triÃn. Nó ch³ng nhïng r¥t linh Ùng, mÁm d»o, nng Ùng mà còn là "iÃm nút" cça quá trình t° duy trëu t°ãng, là c¡ sß Ã hình thành phán oán.

Phán oán là hình théc cça t° duy liên k¿t các khái niÇm l¡i vÛi nhau à kh³ng Ënh ho·c phç Ënh mÙt ·c iÃm, mÙt thuÙc tính nào ó cça Ñi t°ãng.

Suy lý là hình théc cça t° duy liên k¿t các phán oán l¡i vÛi nhau à rút ra tri théc

mÛi b±ng phán oán mÛi