Hệ thần kinh 

Hệ thống thần kinh là một mạng lưới phức tạp của các dây thần kinh và các tế bào mang các thông tin đến và đi từ não bộ và tủy sống đến các bộ phận khác nhau của cơ thể.

Hệ thống thần kinh bao gồm cả hệ thống thần kinh trung ương và hệ thần kinh ngoại vi.Hệ thống thần kinh trung ương được tạo thành não và tủy sống và Hệ thần kinh ngoại vi được tạo thành từ các Soma và hệ thống thần kinh tự động.

1. Tủy sông: a. Cấu tạo: tủy sống nằm trong cột sống. ở người tủy sống dài khoảng 40 – 43cm, nặng khoảng 30g. tủy sống phía trên bắt đầu từ đốt sống cổ 1 tiếp giáp với hành tủy. do cột sống ngừng phát triển sau tủy sống, nên về mặt giải phẫu không phải mỗi đốt sống đều tương ứng với một đốt tủy và càng ở dưới các rễ sống càng chếch xuống rồi mới chui ra khỏi đốt sống. từ dưới đoạn tủy thắt lưng 2 các rễ sống hợp lại thành bó như đuôi ngựa.

Tủy sống có cấu tạo phân đốt. từ mỗi đốt xuất phát 2 cặp rể trước và sau, tạo thành các dây thần kinh ngoại vi của tủy sống. các rễ trước tạo thành cac sợ ly tâm, truyền xung động từ tủy sống ra ngoại vib. Chức năng: thực hiện các phản xạ. điều tiết trương lực cơ. Phối hợp các động tác vận động. các đường dẫn truyền qua tủy sống ( bao gồm các đường đi lên theo cột và ngoại tháp)

2. Hành não và cầu Varol:Não người được cấu tạo từ hành – cầu não, tiểu não, não giữa, não trung gian và đại não. Trọng lượng trung bình của não người trưởng thành khoảng 1360g. ở người, não nữ giới nhỏ hơ não não nam giới khoảng 10%.

Hành não và cầu Varol nằm liên tiếp với tủy sống. chúng thực hiện hai chức năng: chức năng phản xạ và chức năng dẫn truyền.3. Não giữa:

Não giữa thực hiện các phản xạ định hướng: các phản xạ định hướng đối với các thần kinh thị giác và thính giác được thực hiện bởi các củ não sinh tư trước và sau. Các củ não sinh tư trước được xem là trung khu thị giác sơ cấp. củ não sinh tư sau được xem là trung khu thính giác sơ cấp.Chức năng của chất đen và nhân đỏ: chất đen tham gia vào điều hòa trương lực cơ và thực hiện các vận động của ngón tay. Nhân đỏ có chức năng phối hợp với thể lưới thân não điều hòa trương lực của các cơ.

4. Thể lưới: đóng vai trò quan trọng của hệ thần kình trung ương: duy trì trạng thái trương lực của vỏ não, điều hòa các phản xạ của tủy sống và là trung khu của nhiều thực vật quan trọng.5. Tiểu não:

a. Cấu tạo: tiểu não nặng khoảng 150g, cấu tạo gồm phần giữa, gọi là thùy nhộng, nằm hai bên đó là hai bán cầu và hai thùy nhỏ gọi là thùy nút bông. Trong chất trắng nằm dưới chất xám có các nhân. ở mỗi bán cầu có 3 nhân: nhân răng, nhân chêm và nhân cầu. trong phần giữa của tiểu não coa hai nhân gọi là nhân mái.b. Chức năng: tiểu não kiểm soát và điều chỉnh vận động không tùy ý. Tiểu não cũng tham gia điều hòa chức năng thực vật.

6. Não trung gian và các nhân dưới vỏ:a. Cấu tạo: cấu trúc quan trọng trong não trung gian là 2 đồi thị và vùng dưới đồi.

Đồi thị là một khối chất xám, hình bầu dục, có thể tích khoảng 19cm. trong đồi thị có khoảng 40 nhân.Chức năng: các nhân chuyển tiếp nhận xung động từ các đường cảm giác. Nhân bên của đồi thị truyền xung động lên vùng đỉnh của vỏ não. Nhân gối có các đường liên hệ với thùy chẩm và thùy thái dương. Nhân lưng giữa liên hệ với vùng giữa của vỏ não, với hệ limbic và với vùng dưới đồi.

Vùng dưới đồi: nằm sát dưới đồi thị. Trong vùng dưới đồi có 32 cặp nhân, được chia thành 4 nhóm: nhóm nhân trước, nhóm nhân bên, nhóm nhân giữa, nhóm nhân sau.b. Chức năng: vùng dưới đồi thực hiện được sự điều hòa chức năng của nhiều cơ quan bằng đường thần kinh và bằng các hormon: bao gồm chức năng nội tiết, điều hòa chức năng thực vật và tham gia vào cơ chế điều hòa chức năng điều hòa trạng thái thức ngủ.

7. Não trước và vỏ não:Diện tích chung của vỏ não người trưởng thành trung bình là 145000 – 220000mm, trong đó có 1/3 diện tích tự do, còn 2/3 nằm khuất trong các rãnh. Số lượng neuron trong hai bán cầu đại não người khoảng 15-18 tỷ. cùng với các neuron, trong vỏ não có các neuroglia. Số lượng các neuroglia nhiều gấp 10 lần so với số lượng các neuron. Vỏ não được chia thành 4 thùy: thùy trán, thùy đỉnh, thùy thái dương và thùy chẩm. mỗi thùy lại được chia thành nhiều hồi.

Chức năng: vùng cảm giác soma và các nội tạng nhận các xung động từ các thụ cảm thể ở da, ở cơ khớp và trong các cơ quan nội tạng. vùng cảm giác thị giác nằm trong thùy chẩm trong rãnh cựa, chiếm một phần hồi chêm và thùy lưỡi. vùng cảm giác thính giác nằm ở mặt ngoài của thùy thái dương, chủ yếu là ở hồi thái dườn trên và phần trước của hồi ngang. Vùng cảm giác khứu giác nằm ở đáy não khứu. vùng cảm giác vị giác ở vỏ não nằm trong vùng tiếp nhận cảm giác da và cơ mặt, gần các trung khu nhai và nuốt ở gần vùng khứu giác, ở đây cũng có các tế bào thần kinh  8. đơn vị cấu trúc hệ thần kinh trung ương:

a. tế bào thần kinh:     *) thân neuron: có nhiều hình dáng: hình cầu, sao, tháp… thân có RNA có vai trò tổng hợp protein và tạo nên thân màu xám

    *) đuôi gai: là tua bào tương ngắn, thường neuron có nhiều đuôi gai, trừ neuron của hạch gai có một đuôi gai.     *) sợi trục: là tua bào tương dài từ vài mm đến vài chục cm. dầu tận cùng chia thành nhiều nhánh gọi là nhánh tận cùng có cúc tận cùng bên trong chứa chất truyền đạt thần kinh. Bao bọc quanh sợi trục là các tế bào Schwann có Ranvier.

b. tế bào thần kinh đệm: là những tế bào nằm xung quanh cá tế bào thần kinh. Chúng có trong hệ thần kinh trung ương và cả ở thần kinh ngoại vi. Có chức năng như là mô đỡ của não, giống như mô liên kết ở các cơ quan khác.c. các synap thần kinh: synap thần kinh là nơi tiếp nối giứa các tế bào thần kinh. Dựa vào nơi tiếp xúc giữa các yếu tố thần kinh người ta phân ra synap trục – thân, synap trục – nhánh, synap trục – trục và synap thân – thân.

II. hệ thần kinh thực vật:1. cấu trúc: được chia thành 2 hệ:

a. hệ giao cảm: trung khu của hệ giao cảm phân bố ở sừng bên của chất xám tủy sống từ đốt ngực 1 đến các đốt các thắt lưng 2 – 3. từ trung khu đến các cơ quan được hệ thần kinh giao cảm chi phối có 2 neuron: neuron trước hạch và neuron sau hạch.b. hệ phó giao cảm: trung khu của hệ phó giao ảm được chia thành 3 nơi: não giữa, hành – cầu não và các đốt cùng của tủy sống. các sợi phó giao cảm trước hạch thường rất dài, được bọc myelin. Các sợi phó giao cảm sau hạch xuất phát từ các cơ quan được thần kinh chi phối, các hạch này rất ngắn và không có myelin

2. chức năng: Chức năng của hệ thần kinh thực vật là điều hòa các quá trình chuyển hóa vật chất, điều hòa hoạt động của các cơ quan nội tạng cũng như của chính hệ thần kinh trung ương.

III. bệnh lý:

Hệ thống thần kinh trung ương được bảo vệ bởi các rào cản vật lý và hóa học lớn. Thể chất, bộ não và tủy sống được bao quanh bởi khó khăn não màng, và kèm theo trong các xương của hộp sọ và cột sống đốt sống , trong đó kết hợp để tạo thành một lá chắn vật lý mạnh mẽ. Hóa học, bộ não và tủy sống bị cô lập bởi cái gọi là hàng rào máu não , ngăn ngừa hầu hết các loại hóa chất từ di chuyển từ máu vào bên trong thần kinh trung ương. Các biện pháp bảo vệ làm cho thần kinh trung ương ít nhạy cảm trong nhiều cách hơn PNS, mặt trái, tuy nhiên, là thiệt hại cho thần kinh trung ương có xu hướng có hậu quả nghiêm trọng hơn.

Mặc dù thần kinh có xu hướng nằm sâu dưới da, ngoại trừ ở một vài nơi như dây thần kinh trụ gần khớp khuỷu tay, họ vẫn còn tương đối tiếp xúc với thiệt hại vật chất, có thể gây đau, mất cảm giác, hoặc mất kiểm soát cơ bắp. Tổn thương thần kinh cũng có thể được gây ra bởi sưng hoặc vết bầm tím ở những nơi mà dây thần kinh đi qua một kênh xương chặt chẽ, như xảy ra trong hội chứng ống cổ tay. đối với dây thần kinh dài quá trình này có thể mất vài tháng để hoàn thành. Ngoài thiệt hại vật chất, thần kinh ngoại biên có thể được gây ra bởi nhiều vấn đề y tế khác, bao gồm cả điều kiện di truyền, điều kiện chuyển hóa như đái tháo đường , tình trạng viêm như hội chứng Guillain-Barré , thiếu vitamin, bệnh truyền nhiễm như bệnh phong hoặc bệnh zona , hoặc ngộ độc chất độc như kim loại nặng. Nhiều trường hợp không có nguyên nhân có thể được xác định, và được gọi là vô căn . Nó cũng có thể cho các dây thần kinh để mất chức năng tạm thời, dẫn đến tê liệt như nguyên nhân cứng-thông thường bao gồm áp lực cơ khí, giảm nhiệt độ, hoặc tương tác hóa học với gây tê cục bộ các loại thuốc như lidocaine .

Thiệt hại vật chất tới tủy sống có thể dẫn đến mất cảm giác hoặc vận động . Nếu bị thương ở cột sống sản xuất không có gì tồi tệ hơn sưng, các triệu chứng có thể thoáng qua, nhưng nếu các sợi thần kinh ở cột sống đang thực sự bị phá hủy, mất chức năng thường là vĩnh viễn. Nghiên cứu thực nghiệm đã chỉ ra rằng các sợi thần kinh cột sống cố gắng để mọc lại trong cùng một cách như sợi dây thần kinh, nhưng trong tủy sống, phá hủy mô thường tạo mô sẹo mà không thể bị phá vỡ bởi các dây thần kinh regrowing.