BIỆN CHỨNG GIỮA LLSX VÀ QHSX

(Quy luật về sự phù hợp của QHSX đối với trình độ phát triển của LLSX)

1. Các khái niệm: PTSX, LLSX, QHSX

- PTSX là cách thức mà XH tiến hành để làm ra của cải vật chất ở một giai đoạn lịch sử nhất định. Mỗi PTSX gồm 2 mặt: LLSX và QHSX thống nhất với nhau.

- LLSX: biểu thị mỗi quan hệ giữa con người với giới tự nhiên trong quá trình sản xuất vật chất nó nói lên trình độ chinh phục tự nhiên của con người. LLSX gồm 2 mặt: người lao động và tư liệu SX

- Người LĐ là những người có tri thức, kinh nghiệm, kỹ năng, kỹ xảo nhất định, có tham gia vào quá trình sản xuất vật chất. Người LĐ là LLSX hàng đầu, đóng vai trò quyết định đối với quá trình SX vật chất.

- Tư liệu SX: là những tư liệu do XH tạo ra và sử dụng để tiến hành SX vật chất. Nó gồm 2 yếu tố: đối tượng lao động và tư liệu lao động.

+ Đối tượng LĐ là bộ phận của tự nhiên hoặc nhân tạo mà người lao động tác động lên để tạo ra của cải vật chất.

+ Tư liệu LĐ là những vật dụng được sử dụng tác động lên đối tượng LĐ, trong đó công cụ LĐ là quan trọng nhất, đó là vật dẫn truyền trực tiếp tác động của người LĐ lên đối tượng LĐ (công cụ LĐ thô sơ: cày, cuốc, búa; công cụ là máy móc...).

Công cụ LD được coi là LLSX có tính động nhất, cách mạng nhất (luôn luôn được cải tiến) và quyết định nhất, vì nó quy định năng suất lao động XH. Ngoài ra còn có những tư liệu LĐ hỗ trợ khác (nhà kho, sân phơi, bến, bãi...).

Trong thời đại ngày nay do sự phát triển của cuộc cách mạng KHCN cho nên chính khoa học cũng đang trở thành một LLSX trực tiếp (không phải là nhân tố thứ 3): tri thức khoa học đã thâm nhập và trở thành bộ phận không thể thiếu của từng yếu tố trong LLSX (ngày càng người ta càng sử dụng đối tượng LĐ nhân tạo, khoa học xã hội cũng tham gia vào sản xuất: quản lý sản xuất... => xuất hiện kinh tế tri thức: sản phẩm làm ra có giá trị tri thức khoa học từ 70% trở lên. Ví dụ điện thoại di động).

* Quan hệ sản xuất: Là mối quan hệ giữa con người với con người trong quá trình sản xuất vật chất, đây là một quan hệ kinh tế cơ bản của XH được hình thành một cách khách quan, độc lập với ý thức của con người. QHSX gồm 3 mặt:

- QH sở hữu đối với TLSX: QH này nói lên ai là người nắm giữ những TLSX chủ yếu trong XH (SX nông nghiệp: ai nắm giữ ruộng đất; SX công nghiệp: công xưởng, nhà máy ai nắm giữ). Trong lịch sử có hai hình thức sở hữu cơ bản đối với TLSX: sở hữu tư nhân và sở hữu XH (sở hữu công cộng);

- QH về mặt tổ chức quản lý SX: nói lên vai trò của con người trong quá trình SX vật chất: vai trò tổ chức quản lý hay là bị tổ chức, bị quản lý;

- QH về mặt phân phối sản phẩm: nói lên hình thức và quy mô thu nhận sản phẩm do XH tạo ra. Tùy thuộc chế độ XH thì có hình thức và quy mô thu nhận sản phẩm khác nhau.

Trong ba mặt trên của QHSX thì QH sở hữu là quyết định nhất, nó quy định những mặt còn lại.