Thiên thứ nhất Kế Sách

TÃ'n tá»­ nói: Chiến tranh là Ä'ại sá»± của quá»'c gia, quan hệ tá»›i việc sá»'ng chết của nhân dân, sá»± mất còn của nhà nÆ°á»›c, khÃ'ng thể khÃ'ng khảo sát nghiên cứu cho thật kỹ. Cho nên, phải dá»±a và o năm mặt sau Ä'ây mà phân tích, nghiên cứu, so sánh các Ä'iá»u kiện tá»'t xấu giữa hai bên Ä'á»'i Ä'ịch, Ä'ể tìm hiểu tình thế thắng bại trong chiến tranh: 

1. Má»™t là Ä'ạo. 

2. Hai là Thiên. 

3. Ba là Äịa. 

4. Bá»'n là TÆ°á»›ng. 

5. Năm là Pháp. 

Äạo là chỉ việc chính trị, Ä'ạo nghÄ©a, phải là m cho nguyện vá»ng của dân chúng và vua nhất trí vá»›i nhau, Ä'á»"ng tâm Ä'á»"ng Ä'ức. Có nhÆ° vậy, trong chiến tranh má»›i có thể bảo nhân dân vì vua mà chết, vì vua mà sá»'ng, khÃ'ng sợ hiểm nguy. 

Thiên là thiên thá»i, nói vá» ngà y Ä'êm, trá»i râm trá»i nắng, trá»i lạnh trá»i nóng, tức tình trạng vá» khí hậu thá»i tiết. 

Äịa là Ä'ịa lợi, nói vá» Ä'Æ°á»ng sá xa gần, Ä'ịa thế hiểm yếu hay bằng phẳng, khu vá»±c tác chiến rá»™ng hẹp, Ä'ịa hình phải chăng có lợi cho tiến cÃ'ng, phòng thủ, tiến tá»›i, thá»'i lui 

TÆ°á»›ng là tÆ°á»›ng soái, tức nói vá» tà i trí, uy tín, lòng nhân ái, lòng can Ä'ảm, sá»± uy nghiêm của ngÆ°á»i tÆ°á»›ng. 

Pháp là pháp chế, nói vá» tình trạng tổ chức, biên chế, sá»± quy Ä'ịnh vá» hiệu lệnh chỉ huy, sá»± phân chia chức quyá»n của tÆ°á»›ng tá, sá»± cung ứng vật tÆ° cho quân Ä'á»™i và chế Ä'á»™ quản lý... 

Tình huá»'ng vá» năm mặt nói trên, ngÆ°á»i tÆ°á»›ng soái khÃ'ng thể khÃ'ng biết. Chỉ khi nà o hiểu rõ và nắm chặt Ä'ược những tình huá»'ng Ä'ó thì má»›i có thể già nh Ä'ược sá»± thắng lợi. KhÃ'ng thật sá»± hiểu rõ và nắm chắc Ä'ược thì khÃ'ng thể Ä'ắc thắng. Cho nên phải từ bảy mặt sau mà tính toán, so sánh những Ä'iá»u kiện Ä'Ã'i bên giữa Ä'ịch và ta Ä'ể tìm hiểu tình thế thắng bại trong chiến tranh. Tức là phải xem xét: 

1. Vua bên nà o có ná»n chính trị Ä'ược lòng dân hÆ¡n? 

2. TÆ°á»›ng soái bên nà o có tà i năng hÆ¡n? 

3. Thiên thá»i Ä'ịa lợi bên nà o tá»'t hÆ¡n? 

4. Pháp lệnh bên nà o Ä'ược quán triệt hÆ¡n? 

5. Thá»±c lá»±c quân Ä'á»™i bên nà o mạnh hÆ¡n? 

6. Binh sỹ bên nà o Ä'ược huấn luyện thà nh thục hÆ¡n? 

7. Thưởng phạt bên nà o nghiêm minh hÆ¡n? 

Căn cứ và o những Ä'iá»u Ä'ó, ta có thể tính toán mà biết trÆ°á»›c Ä'ược ai thắng ai thua. Nếu chịu nghe mÆ°u kế của ta, Ä'ể cho ta chỉ huy tác chiến thì chiến tranh có thể thắng lợi, ta sẽ ở lại; Nếu khÃ'ng chịu nghe mÆ°u kế của ta, cho dù có dùng ta Ä'ể chỉ huy tác chiến, chiến tranh tất nhiên bị thất bại, ta sẽ rá»i Ä'i (nguyên tác “TÆ°á»›ng thinh ngã kế, dụng chi tất thắng, lÆ°u chi; tÆ°á»›ng bất thinh ngã kế, dụng chi tất bại, khứ chiâ€) Nếu kế sách có lợi và Ä'ược chấp thuận, còn phải tìm cách tạo ra tình thế có lợi Ä'ể là m Ä'iá»u kiện phụ trợ bên ngoà i cho việc tiến hà nh chiến tranh. Thế, tức là căn cứ và o tình huá»'ng phải chăng có lợi Ä'ể mà có hà nh Ä'á»™ng tÆ°Æ¡ng ứng. Dùng binh Ä'ánh giặc là hà nh Ä'á»™ng dá»'i trá (nguyên tác “Binh giả, quá»· Ä'ạo giã†là câu cá»­a miệng rất nổi tiếng của các vị trí tÆ°á»›ng). ThÃ'ng thÆ°á»ng, nếu có thể tấn cÃ'ng thì giả nhÆ° khÃ'ng thể tấn cÃ'ng, muá»'n Ä'ánh nhÆ° giả nhÆ° khÃ'ng muá»'n Ä'ánh, muá»'n hà nh Ä'á»™ng ở gần nhÆ°ng giả nhÆ° muá»'n hà nh Ä'á»™ng ở xa, muá»'n hà nh Ä'á»™ng ở xa nhÆ°ng lại giả nhÆ° muá»'n hà nh Ä'á»™ng ở gần. Lấy lợi mà dụ kẻ tham, chiến thắng kẻ loạn, phòng bị kẻ có thá»±c lá»±c, tránh kẻ thù mạnh, khiêu khích kẻ hay giận dữ. Äịch khinh thÆ°á»ng thì là m chúng thêm kiêu, Ä'ịch nhà n hạ thì là m chúng vất vả, Ä'ịch Ä'oà n kết thì là m chúng ly tán. Tấn cÃ'ng kẻ thù lúc chúng khÃ'ng phòng bị, hà nh Ä'á»™ng khi chúng khÃ'ng ngá» tá»›i (nguyên tác “CÃ'ng kỳ vÃ' bị, xuất kỳ bất ýâ€). Tất cả những Ä'iá»u nói trên Ä'á»u là sá»± khÃ'n khéo Ä'ể thủ thắng của nhà quân sá»±, nhÆ°ng lại khÃ'ng thể quy Ä'ịnh trÆ°á»›c má»™t cách máy móc. Phà m trÆ°á»›c khi khai chiến, Ä'oán Ä'ược thắng là do tính toán Ä'ầy Ä'ủ.TrÆ°á»›c khi khai chiến mà Ä'oán khÃ'ng thắng là do tính toán khÃ'ng chu Ä'áo. Tính nhiá»u hÆ¡n tính ít, huá»'ng há»" khÃ'ng tính toán gì. Quan sát Ä'ủ các mặt Ä'ó, ai thắng ai bại có thể Ä'oán trÆ°á»›c Ä'ược.

Thiên thứ hai Tác Chiến

TÃ'n tá»­ nói: Nguyên tắc chung khi dụng binh tác chiến là khi phải huy Ä'á»™ng chiến xa nghìn chiếc, xe tải nặng nghìn chiếc, quân Ä'á»™i mÆ°á»i vạn, vận lÆ°Æ¡ng Ä'i xa nghìn dặm, thì tình huá»'ng Ä'ó, chi phí ở tiá»n phÆ°Æ¡ng và hậu phÆ°Æ¡ng, chi phí Ä'ãi khách khứa sứ thần, bảo dưỡng và bổ sung tiêu phí nghìn và ng thì má»›i có thể cho mÆ°á»i vạn quân xuất chinh Ä'ược. Dùng má»™t Ä'ạo quân khổng lá»" nhÆ° thế Ä'ể tác chiến thì Ä'òi há»i phải thắng nhanh. Nếu kéo dà i thá»i gian, quân Ä'á»™i sẽ mệt má»i, nhuệ khí sẽ suy giảm; tấn cÃ'ng thà nh trì sẽ hao hết sức chiến Ä'ấu, quân Ä'á»™i tác chiến ở ngoà i lâu có thể là m ná»n tà i chính của quá»'c gia gặp khó khăn. Nếu quân Ä'á»™i má»i mệt, nhuệ khí suy giảm thì lúc Ä'ó cho dù là ngÆ°á»i tà i giá»i sáng suá»'t Ä'ến Ä'âu cÅ©ng khÃ'ng thể cứu vãn tình thế Ä'ược. Cho nên dùng binh Ä'ánh giặc, chỉ nghe nói trong tá»'c thắng có những thiếu sót vụng vá» chứ khÃ'ng bao giá» có việc kéo dà i mà lợi cho quá»'c gia cả. Cho nên ngÆ°á»i khÃ'ng hiểu biết chá»- hại khi dụng binh thì khÃ'ng thể hiểu Ä'ược chá»- lợi trong dụng binh. ngÆ°á»i giá»i dụng binh, lính mãn ngÅ© khÃ'ng gá»i lại, lÆ°Æ¡ng thá»±c khÃ'ng vận tải quá 3 lần, quân nhu lấy tại nÆ°á»›c mình, lÆ°Æ¡ng thá»±c giải quyết tại nÆ°á»›c Ä'ịch. Äược vậy thì lÆ°Æ¡ng thảo cấp dưỡng cho quân Ä'á»™i sẽ Ä'ược thoả mãn. Sở dÄ© quá»'c gia phải nghèo vì dụng binh là do vận tải lÆ°Æ¡ng thá»±c Ä'i quá xa. Vận tải lượng thá»±c xa, bá tánh sẽ nghèo. Chung quanh nÆ¡i quân Ä'á»™i tập kết, vật giá sẽ cao vá»t bất thÆ°á»ng. Vật giá cao vá»t sẽ là m cho tiá»n tà i của bách tính khÃ' kiệt. Tiá»n tà i khÃ' kiệt tất phải gấp rút thu thêm thuế. Sức mạnh tiêu hao hết, tiá»n tà i khÃ' kiệt, trong nÆ°á»›c khắp Ä'á»"ng quê nhà nhà Ä'á»u trá»'ng rá»-ng. Bách tính thì tiá»n tà i 10 phần hao bẩy, quá»'c gia thì xe há»ng ngá»±a má»i mÆ°á»i phần hết sáu. Cho nên tÆ°á»›ng soái giá»i lấy lÆ°Æ¡ng thá»±c ở nÆ°á»›c Ä'ịch. Ä‚n 1 chung gạo ở nÆ°á»›c Ä'ịch bằng 20 chung gạo ở nÆ°á»›c nhà . Dùng 1 thạch cỠở nÆ°á»›c Ä'ịch bằng 20 thạch cỠở nÆ°á»›c nhà . Muá»'n quân hăng hái giết Ä'ịch phải là m quân biết hận Ä'ịch. CÆ°á»›p của Ä'ịch mà thưởng cho quân nhà . Äánh bằng xe, cÆ°á»›p Ä'ược hÆ¡n 10 cái thì thưởng cho ngÆ°á»i Ä'ầu tiên cÆ°á»›p Ä'ược. Bá» cá» xe Ä'ịch, cắm cá» quân nhà mà dùng chung vá»›i xe nhà . Äãi tù binh tá»­ tế thì thắng Ä'ịch mà là m quân nhà thêm mạnh. Thế nên dụng binh cá»'t thắng, khÃ'ng cá»'t kéo dà i. 

TÆ°á»›ng soái giá»i dụng binh là thần há»™ mệnh của dân, là ngÆ°á»i giữ sá»± an nguy cho quá»'c gia.

Thiên thứ ba MÆ°u CÃ'ng

TÃ'n tá»­ nói: Äại phà m cái phép dụng binh, là m cho cả nÆ°á»›c Ä'ịch khuất phục trá»n vẹn là thượng sách, Ä'ánh nó là kém hÆ¡n. Là m cho toà n quân Ä'ịch chịu khuất phục là thượng sách, Ä'ánh nó là kém hÆ¡n. Là m nguyên lữ quân Ä'ịch khuất phục là thượng sách, Ä'ánh nó là kém hÆ¡n. Là m nguyên má»™t tá»'t Ä'ịch khuất phục là thượng sách, Ä'ánh nó là kém hÆ¡n. là m nguyên má»™t ngÅ© Ä'ịch khuất phục là thượng sách, Ä'ánh nó là kém hÆ¡n. Thế nên bách chiến bách thắng cÅ©ng chÆ°a phải cách sáng suá»'t trong sá»± sáng suá»'t. KhÃ'ng cần Ä'ánh mà là m kẻ Ä'ịch khuất phục má»›i gá»i là sáng suá»'t nhất trong sá»± sáng suá»'t. Cho nên thượng sách trong việc dùng binh là lấy mÆ°u lược Ä'ể thắng Ä'ịch, kế Ä'ó là thắng Ä'ịch bằng ngoại giao, kế nữa là dùng binh thắng Ä'ịch, hạ sách là tấn cÃ'ng thà nh trì. Äánh thà nh là biện pháp bất Ä'ắc dÄ©, chế tạo chiến xa, vÅ© khí phải mất 3 tháng má»›i hoà n thà nh, chuẩn bị binh mã lại mất 3 tháng nữa. TÆ°á»›ng sá»'t ruá»™t xua quân Ä'ánh thà nh, thÆ°Æ¡ng vong 3 phần mất 1 mà vẫn chÆ°a hạ Ä'ược. Äó chính là cái hại của việc Ä'ánh thà nh. Cho nên ngÆ°á»i giá»i dụng binh, thắng Ä'ịch mà khÃ'ng phải giao chiến, Ä'oạt thà nh mà khÃ'ng cần tấn cÃ'ng, phá quá»'c mà khÃ'ng cần Ä'ánh lâu, nhất Ä'ịch phải dùng mÆ°u lược toà n thắng mà thủ thắng trong thiên hạ, quân khÃ'ng má»i mệt mà vẫn già nh Ä'ược thắng lợi hoà n toà n. 

Phép dụng binh, gấp mÆ°á»i lần Ä'ịch thì bao vây, gấp năm lần Ä'ịch thì tấn cÃ'ng, gấp Ä'Ã'i chì chia ra mà Ä'ánh, bằng Ä'ịch thì phải Ä'ánh khéo, kém Ä'ịch thì rút, tránh giao tranh vá»›i Ä'ịch. Binh yếu mà Ä'ánh thẳng tất bị bắt là m tù binh. TÆ°á»›ng soái là trợ thủ của quá»'c gia, trợ thủ tá»'t thì nÆ°á»›c cÆ°á»ng thịnh, kém thì nÆ°á»›c suy yếu. 

Vua có thể gây bất lợi cho việc quân trong 3 trÆ°á»ng hợp: khÃ'ng biết quân khÃ'ng thể tiến mà bắt tiến; khÃ'ng biết quân khÃ'ng thể thoái mà bắt thoái, Ä'ó là trói buá»™c quân Ä'á»™i; khÃ'ng biết việc quân mà can dá»± và o khiến tÆ°á»›ng sÄ© hoang mang khó hiểu; khÃ'ng biết mÆ°u kế dụng binh mà can dá»± và o khiến tÆ°á»›ng sÄ© băn khoăn nghi ngá». Quân hoang mang nghi ngá» thì các nÆ°á»›c chÆ° hầu thừa cÆ¡ tấn cÃ'ng. Äó là tá»± là m rá»'i mình khiến Ä'ịch thắng. Cho nên có năm Ä'iá»u có thể thắng: Biết có khả năng Ä'ánh hay khÃ'ng có khả năng Ä'ánh, có thể thắng; biết dá»±a và o binh lá»±c nhiá»u ít mà Ä'ánh, có thể thắng; quân tÆ°á»›ng Ä'á»"ng lòng có thể thắng; lấy quân có chuẩn bị Ä'ánh quân khÃ'ng chuẩn bị có thể thắng; tÆ°á»›ng giá»i mà vua khÃ'ng can thiệp và o có thể thắng. Äây là 5 Ä'iá»u có thể Ä'oán trÆ°á»›c Ä'ược thắng lợi. 

Cho nên có thể nói: Biết Ä'ịch biết ta, trăm trận khÃ'ng bại, biết ta mà khÃ'ng biết Ä'ịch trận thắng trận bại, khÃ'ng biết Ä'ịch khÃ'ng biết ta, trận nà o cÅ©ng bại. (nguyên văn: Tri bỉ tri ká»· giả, bách chiến bất Ä'ãi, bất tri bỉ nhi tri ká»·, nhất thắng nhất phụ, bất tri bỉ bất tri ká»·, má»-i chiến tất Ä'ãi)

Thiên thứ tư Hình

TÃ'n tá»­ nói: TrÆ°á»›c kia ngÆ°á»i giá»i dụng binh Ä'ánh giặc, trÆ°á»›c tiên phải khÃ'ng Ä'ể bại, sau má»›i Ä'ánh bại kẻ Ä'ịch; khÃ'ng Ä'ể bại là do mình, già nh chiến thắng là tại Ä'ịch. Thế nên ngÆ°á»i giá»i dụng binh có thể là m kẻ Ä'ịch khÃ'ng thắng Ä'ược mình, nhÆ°ng khÃ'ng chắc là m kẻ Ä'ịch bị ta Ä'ánh thắng. Cho nên nói thắng lợi có thể dá»± kiến nhÆ°ng khÃ'ng nhất thiết Ä'òi há»i Ä'ược (tá»'i nghÄ©a quá: “thắng khả tri,i nhi bất khả viâ€) khÃ'ng thể thắng Ä'ược thì thủ, có thể thắng Ä'ược thì cÃ'ng. Thủ là do chÆ°a Ä'ủ Ä'iá»u kiện, cÃ'ng là khi Ä'iá»u kiện có thừa. NgÆ°á»i giá»i thủ ém quân tại các loại Ä'ịa hình, ngÆ°á»i giá»i cÃ'ng phát huy má»i thế mạnh, thế nên bảo toà n Ä'ược lá»±c lượng mà vẫn toà n thắng (“thiện thủ giả, tà ng Æ° cá»­u Ä'ịa chi hạ, thiện cÃ'ng giả, Ä'á»™ng Æ° cá»­u thiên chi thượngâ€). Dá»± Ä'oán chiến thắng mà khÃ'ng hÆ¡n nhiá»u ngÆ°á»i thì chÆ°a gá»i là giá»i trong những ngÆ°á»i giá»i, thắng 1 trận mà thiên hạ gá»i là giá»i thì cÅ©ng chÆ°a gá»i là giá»i trong những ngÆ°á»i giá»i.. CÅ©ng nhÆ° nhấc má»™t cá»ng lÃ'ng thì khÃ'ng kể là khá»e, nhìn thấy nhật nguyệt khÃ'ng kể là mắt tinh, nghe Ä'ược sấm sét khÃ'ng kể là tai thính. Thá»i xÆ°a, ngÆ°á»i giá»i dụng binh thÆ°á»ng Ä'ánh bại kẻ Ä'ịch dá»... thắng nên việc già nh Ä'ược chiến thắng ấy khÃ'ng Ä'ược tiếng là trí dÅ©ng. Chiến thắng của há» là khÃ'ng có gì phải nghi ngá» vì nó dá»±a trên cÆ¡ sở tất thắng kẻ Ä'ịch Ä'ã lâm và o thế thất bại. Cho nên ngÆ°á»i giá»i dụng binh bao giá» cÅ©ng Ä'ặt mình và o thế bất bại mà cÅ©ng khÃ'ng bá» qua cÆ¡ há»™i nà o Ä'ể thắng Ä'ịch. Vì vậy, Ä'á»™i quân chiến thắng bao giá» cÅ©ng tạo Ä'iá»u kiện Ä'ể thắng, sau má»›i giao tranh, Ä'á»™i quân chiến bại thÆ°á»ng giao tranh tranh trÆ°á»›c, sau má»›i tìm chiến thắng bằng sá»± cầu may. NgÆ°á»i giá»i dụng binh có thể từ các mặt tu sá»­a cái lẽ khÃ'ng thể thắng Ä'ể nắm Ä'ược quyá»n quyết Ä'ịnh sá»± thắng bại. Phép dụng binh là : Thứ nhất là “Ä'á»™â€, thứ hai là “lượngâ€, thứ 3 là “sá»'â€, thứ 4 là “xứngâ€, thứ 5 là “thắngâ€. Tính thế sinh Ä'á»™, Ä'á»™ sinh lượng, lượng sinh sá»', sá»' sinh xứng, xứng sinh thắng. Thắng binh dùng “dật†Ä'ánh “thùâ€, bại binh dùng “thù†chá»'ng “dậtâ€. NgÆ°á»i chiến thắng là ngÆ°á»i có quân lá»±c hùng mạnh, chỉ huy tác chiến dùng binh nhÆ° tháo nÆ°á»›c Ä'ổ từ trên trá»i xuá»'ng vậy, cái nà y gá»i là Hình của binh lá»±c quân sá»±. Nguyên văn “Thắng giả chi chiến dân dã, nhược quyết tích thuá»· Æ° thiên nhẫn chi khê giả, hình dãâ€

Thiên thứ năm Thế

TÃ'n tá»­ nói: Phà m Ä'iá»u khiển quân, bất kể nhiá»u hay ít Ä'á»u là việc tổ chức biên chế quân Ä'á»™i, chỉ huy quân nhiá»u hay ít là vấn Ä'á» hiệu lệnh. Thá»'ng lÄ©nh toà n quân gặp Ä'ịch tấn cÃ'ng mà khÃ'ng bị bại trận, ấy là nhá» và o thuật biến hóa kỳ ảo khi dùng binh là chính. Dùng binh cÃ'ng Ä'ịch Ä'ược thế nhÆ° lấy Ä'á chá»i trứng, ấy là nhá» biết vận dụng chính xác tránh thá»±c chá»n hÆ°. 

- Phà m việc tác chiến, dùng chính binh Ä'á»'i Ä'ịch, kỳ binh thủ thắng. TÆ°á»›ng giá»i dùng binh sẽ biết biến hóa tác chiến nhÆ° trá»i Ä'ất khÃ'ng bao giá» cùng Ä'Æ°á»ng, sÃ'ng biển khÃ'ng bao giá» cạn nÆ°á»›c. NhÆ° mặt trăng mặt trá»i, lặn rá»"i lại má»c; nhÆ° bá»'n mùa thay Ä'ổi, qua rá»"i lại Ä'ến. Âm nhạc cÅ©ng khÃ'ng quá 5 thanh âm, nhÆ°ng biến hóa khÃ'n lÆ°á»ng, nghe sao cho hết Ä'ược; sắc mà u cÅ©ng chỉ có 5 mà u, nhÆ°ng biến hóa nhìn sao cho tận; vị bất quá cÅ©ng chỉ có 5 vị, nhÆ° biến hóa nếm sao cho Ä'ủ. Chiến thuật cÅ©ng chỉ có kỳ và chính, nhÆ°ng biến hóa của kỳ và chính là vÃ' cùng vÃ' tận. Kỳ chính chuyển hóa lẫn nhau nhÆ° vòng tròn khÃ'ng có khởi Ä'iểm cÅ©ng khÃ'ng có kết thúc, ai có thể biết Ä'ược? 

- NÆ°á»›c lã chảy xiết cuá»'n trÃ'i cả Ä'á gạch, Ä'ó là nhá» thế nÆ°á»›c lÅ©. Chim Æ°ng vá»" má»"i chỉ 1 cú có thể xé nát con má»"i, Ä'ó là dá»±a và o thế tiết nhanh nhÆ° chá»›p nhoáng. NgÆ°á»i chỉ huy giá»i là ngÆ°á»i biết tạo nên thế hiểm hay tiết chá»›p nhoáng. Thế hiểm nhÆ° cung Ä'ã giÆ°Æ¡ng hết mức, tiết chá»›p nhoáng nhÆ° lấy ná» phóng tên, nhanh vÃ' cùng. 

- Trong khi tác chiến, ngÆ°á»i ngá»±a rá»'i loạn mà khÃ'ng Ä'ể Ä'á»™i hình rá»'i loạn. Há»-n loạn mù mịt mà vẫn Ä'âu ra Ä'ấy, duy trì Ä'ược thế, tiết thì khÃ'ng bị bại. 

- Ta có tổ chức chặt chẽ thì khiến Ä'ịch há»-n loạn, ta có lòng dÅ©ng cảm thì khiến Ä'ịch khiếp sợ, ta có binh lá»±c lá»›n thì khiến Ä'ịch suy yếu. Chặt chẽ hay há»-n loạn là do ở tổ chức biên chế, dÅ©ng cảm hay khiếp sợ là do Æ°u thế tạo nên, lá»›n mạnh hay suy yếu là do thá»±c lá»±c Ä'á»'i sách thể hiện ra. TÆ°á»›ng giá»i là biết cách Ä'iá»u khiển quân Ä'ịch, ngụy trang Ä'ể dụ Ä'ịch khiến kẻ Ä'ịch di Ä'á»™ng theo ý mình, dùng lợi nhá» dụ kẻ Ä'ịch, Ä'ịch ắt Ä'ến Ä'ể chiếm. Dùng cách Ä'ó mà khiến quân Ä'ịch Ä'ến nạp mạng. 

- NgÆ°á»i giá»i tác chiến là biết tạo ra tình thế có lợi chứ khÃ'ng trách thuá»™c cấp, biết chá»n lá»±a và sá»­ dùng nhân tà i Ä'ể tạo nên lợi thế. NgÆ°á»i giá»i tác chiến tạo ra thế giá»'ng nhÆ° lăn gá»- Ä'á, gá»- Ä'á ở chá»- bằng thì nằm im, ở chá»- nghiêng dá»'c thì dịch chuyển, vuÃ'ng thì dừng, tròn thì lăn. Bởi vậy mà ngÆ°á»i giá»i chỉ huy tác chiến cÅ©ng nhÆ° lăn hòn Ä'á tròn từ trên núi cao vạn trượng xuá»'ng chân núi vậy. Thế tạo ra chính là nhÆ° vậy. 

Thiên thứ sáu Hư Thực

TÃ'n tá»­ viết: 

- Phà m Ä'ến chiến Ä'ịa trÆ°á»›c Ä'ợi Ä'ịch là chiếm Ä'ược thế chủ Ä'á»™ng an nhà n, Ä'ến chiến Ä'ịa sau ứng chiến vá»›i Ä'ịch là lâm và o thế mệt má»i. Vì thế, ngÆ°á»i chỉ huy tác chiến giá»i là ngÆ°á»i có thể Ä'iá»u khiển quân Ä'ịch chứ khÃ'ng thể theo sá»± Ä'iá»u khiển của quân Ä'ịch. 

- Khiến quân Ä'ịch Ä'ến nÆ¡i ta là m chủ trÆ°á»›c là kết quả của việc dùng lợi nhá» nhữ Ä'ịch. Khiến Ä'ịch khÃ'ng thể Ä'ến nÆ¡i nó muá»'n, ấy là do ta ngăn cản Ä'ược nó. Do thế, Ä'ịch Ä'ang nghỉ ngÆ¡i, ta phải là m cho nó mệt má»i, Ä'ịch Ä'ầy Ä'ủ lÆ°Æ¡ng thảo, ta phải là m cho chúng Ä'ói khát, Ä'ịch Ä'óng trại yên ổn, ta phải là m cho chúng di chuyển, Ä'ó là vì nÆ¡i ta tấn cÃ'ng, Ä'ịch ắt phải Ä'ến ứng cứu. Quân ta Ä'i Ä'ược nghìn dặm mà khÃ'ng mệt má»i là do ta Ä'ến những nÆ¡i khÃ'ng bị Ä'ịch ngăn trở, ta Ä'ánh mà chắc thắng là do ta tấn cÃ'ng và o nÆ¡i Ä'ịch khÃ'ng cách gì phòng thủ, ta phòng thủ vững chắc do ta biết trÆ°á»›c nÆ¡i sẽ bị Ä'ịch tấn cÃ'ng. 

- NgÆ°á»i giá»i tiến cÃ'ng là ngÆ°á»i có thể là m cho Ä'ịch khÃ'ng biết nÆ¡i mà phòng thủ, ngÆ°á»i giá»i phòng thủ là ngÆ°á»i có thể là m cho Ä'ịch khÃ'ng biết phải tiến cÃ'ng và o nÆ¡i nà o. Vi diệu, vi diệu Ä'ến mức vÃ' hình. Thần kỳ, thần kỳ Ä'ến mức vÃ' thanh. Vì thế mà ta có thể nắm vận mạng của quân Ä'ịch trong tay. Ta tiến cÃ'ng mà Ä'ịch khÃ'ng cản ná»-i vì ta nhÆ° tiến và o chá»- khÃ'ng ngÆ°á»i, ta thoái lui mà Ä'ịch khÃ'ng Ä'uổi theo vì ta hà nh Ä'á»™ng nhanh lẹ, Ä'ịch khÃ'ng Ä'uổi kịp. Bởi thế, ta muá»'n Ä'ánh thì dù Ä'ịch có lÅ©y cao hà o sâu cÅ©ng phải ứng chiến vá»›i ta vì ta Ä'ánh và o nÆ¡i Ä'ịch buá»™c phải ứng cứu, ta khÃ'ng muá»'n Ä'ánh thì vạch Ä'ất mà phòng thủ, Ä'ịch cÅ©ng khÃ'ng thể Ä'ến Ä'ánh ta vì ta là m cho chúng phải Ä'ổi hÆ°á»›ng tiến cÃ'ng. 

- Ta khiến Ä'ịch Ä'ể lá»™ thá»±c lá»±c mà ta thì vÃ' hình thì ta có thể tập trung binh lá»±c, còn Ä'ịch thì phân tán lá»±c lượng. Ta tập trung binh lá»±c ở má»™t nÆ¡i mà Ä'ịch phân tán lá»±c lượng ở mÆ°á»i chá»'n, tức là ta dùng mÆ°á»i Ä'ánh má»™t, nhÆ° thế quân ta Ä'Ã'ng quân Ä'ịch ít, lợi thế hẳn cho ta. Dùng nhiá»u Ä'ánh ít, tÆ°Æ¡ng quan lá»±c lượng ta vá»›i Ä'ịch rõ rà ng là mình thắng. NÆ¡i ta muá»'n tiến cÃ'ng, Ä'ịch chẳng thể nà o biết, khÃ'ng thể biết ắt Ä'ịch phải bá»' trí phòng thủ nhiá»u nÆ¡i, Ä'ã phòng bị nhiá»u nÆ¡i thì quân sá»' bị phân bá»' ắt nÆ¡i ta cần tiến cÃ'ng sẽ có ít quân Ä'ịch. Äịch giữ Ä'ược “mặt tiá»n†thì mặt sau má»ng yếu, giữ Ä'ược bên trái thì bên phải yếu má»ng. Binh lá»±c má»ng là vì phòng bị khắp nÆ¡i, binh lá»±c dá»"i dà o là nhá» buá»™c Ä'ịch phải phòng bị khắp chá»-. 

- Vì thế, biết trÆ°á»›c chiến Ä'ịa và thá»i gian giao tranh thì dù xa ngà n dặm cÅ©ng có thể giao phong vá»›i Ä'ịch. KhÃ'ng biết sẽ Ä'ánh ở Ä'âu và và o lúc nà o thì cánh trái khÃ'ng thể tiếp ứng cánh phải, cảnh phải khÃ'ng thể ứng tiếp cánh trái, mặt tiá»n khÃ'ng thể ứng cứu vá»›i mặt hậu, mặt hậu khÃ'ng thể ứng cứu mặt tiá»n, huá»'ng há»" xa ngoà i ngà n dặm, gần trong và i dặm thì thế nà o? Theo ý ta, vượt ngÆ°á»i vá» sá»' quân Ä'âu có ích chi cho ta trong việc thắng bại, thắng lợi có thể do ta tạo thà nh. Quân Ä'ịch tuy Ä'Ã'ng, có thể là m cho chúng khÃ'ng thể Ä'ấu vá»›i ta Ä'ược. 

- Phải bà y mÆ°u lập kế, phân tích kế hoạch tác chiến của quân Ä'ịch, khiêu khích Ä'ịch Ä'ể nắm tình hình và phÆ°Æ¡ng cách hà nh quân của Ä'ịch, trinh sát xem chá»- nà o có lợi, chá»- nà o bất lợi, Ä'ánh thá»­ xem binh lá»±c của Ä'ịch mạnh yếu thá»±c hÆ° thế nà o. Ta ngụy trang thật khéo khiến Ä'ịch khÃ'ng tìm ra tung tích thì dù gián Ä'iệp có và o sâu trong Ä'á»™i hình cÅ©ng khÃ'ng biết rõ Ä'ược quân ta, kẻ Ä'ịch khÃ'n ngoan mấy cÅ©ng chẳng biết cách Ä'á»'i phó vá»›i quân ta. Căn cứ và o sá»± thay Ä'ổi tình hình của Ä'ịch mà vận dụng linh hoạt chiến thuật, dù có bà y sẵn thắng lợi trÆ°á»›c mắt chúng cÅ©ng khÃ'ng nhận ra sá»± ảo diệu của nó. NgÆ°á»i ngoà i chỉ biết ta dùng phÆ°Æ¡ng kế thắng Ä'ịch chứ khÃ'ng biết ta Ä'ã vận dụng phÆ°Æ¡ng kế Ä'ó thế nà o. Vì vậy, chiến thiến lần sau khÃ'ng lặp lại phÆ°Æ¡ng thức Ä'ã dùng trong lần trÆ°á»›c mà phải thích ứng vá»›i tình hình má»›i, biến hóa vÃ' cùng vÃ' hình. 

- Cách dùng binh cÅ©ng nhÆ° dòng chảy của nÆ°á»›c vậy, quy tắc vận hà nh của nÆ°á»›c là từ chá»- cao Ä'ổ xuá»'ng thấp. Thắng lợi trên chiến trÆ°á»ng là do ta biết tránh chá»- cứng, chá»- thá»±c của quân Ä'ịch mà Ä'ánh và o chá»- má»m, chá»- hÆ° của Ä'ịch. NÆ°á»›c tùy Ä'ịa hình cao thấp mà Ä'ịnh Ä'ược hÆ°á»›ng chảy, tác chiến căn cứ và o tình hình của Ä'ịch mà quyết Ä'ịnh cách Ä'ánh. Dụng binh tác chiến khÃ'ng có hình thế cá»' Ä'ịnh, khÃ'ng có phÆ°Æ¡ng thức nhất Ä'ịnh. Dá»±a và o biến Ä'ổi của Ä'ịch mà chiến thắng thì gá»i là dụng binh nhÆ° thần. 

NgÅ© hà nh tÆ°Æ¡ng sinh tÆ°Æ¡ng khắc, khÃ'ng có hà nh nà o luÃ'n thắng, bá»'n mùa ná»'i tiếp nhau thay Ä'ổi, khÃ'ng có mùa nà o cá»' Ä'ịnh mãi, bóng mặt trá»i lúc dà i lúc ngắn, và nh trăng có khi tròn khi khuyết.

Thiên thứ bảy Quân Tranh

TÃ'n tá»­ viết: 

- Phà m dụng binh chi pháp... ý quên... phép dùng binh thÆ°á»ng, tÆ°á»›ng soái nhận lệnh vua, trÆ°ng tập dân chúng, tổ chức quân Ä'á»™i, sau má»›i bà y trận Ä'á»'i Ä'ịch. Trong quá trình Ä'ó, khó nhất là quân tranh, nghÄ©a là già nh lấy lợi thế. Cái khó nhất của việc nà y là phải biến Ä'Æ°á»ng vòng thà nh Ä'Æ°á»ng thẳng, biến bất lợi thà nh có lợi. Tuy Ä'i Ä'Æ°á»ng vòng nhÆ°ng lấy cái lợi nhá» dụ Ä'ịch thì má»›i có thể xuất phát sau mà tá»›i Ä'ược trÆ°á»›c yếu Ä'ịa cần tranh, thế là hiểu Ä'ược phÆ°Æ¡ng pháp biến cong thà nh thẳng. 

- Quân tranh vừa có cái lợi, vừa có nguy hiểm. Nếu Ä'em toà n quân có trang bị nặng ná» Ä'i tranh thì khÃ'ng thể Ä'ạt Ä'ược dá»± Ä'ịnh, nếu bá» lại trang bị nặng thì trang bị nặng sẽ tổn thất. Vì thế, cuá»'n giáp tiến gấp, ngà y Ä'êm khÃ'ng nghỉ Ä'ể Ä'i trăm dặm tranh lợi thì tÆ°á»›ng lÄ©nh ba quân có thể bị bắt, lính khá»e tá»›i trÆ°á»›c, yếu tá»›i sau. Cuá»'i cùng chỉ có má»™t phần mÆ°á»i binh lá»±c Ä'ến trÆ°á»›c. Äi năm mÆ°Æ¡i dặm tranh lợi, tÆ°á»›ng lÄ©nh tiá»n quân sẽ bị chặn, chỉ có má»™t ná»­a binh lá»±c tá»›i trÆ°á»›c. Äi ba mÆ°Æ¡i dặm tranh lợi, chỉ có hai phần ba binh lá»±c tá»›i trÆ°á»›c. Quân Ä'á»™i khÃ'ng có trang bị nặng ắt thua, khÃ'ng có lÆ°Æ¡ng thảo ắt chết, khÃ'ng có vật tÆ° ắt khó sá»'ng. 

- ChÆ°a biết ý Ä'á»" chiến lược của các chÆ° hầu, khÃ'ng thể tính việc kết giao; chÆ°a thÃ'ng Ä'ịa hình sÃ'ng núi, Ä'ầm há»", khÃ'ng thể hà nh quân; khÃ'ng dùng ngÆ°á»i dẫn Ä'Æ°á»ng khÃ'ng thể chiếm Ä'ịa lợi. Dùng binh Ä'ánh trận phải dá»±a và o biến hóa gian trá má»›i mong thà nh cÃ'ng, phải căn cứ và o chá»- có lợi hay khÃ'ng mà hà nh Ä'á»™ng, tùy sá»± phân tán hay tập trung binh lá»±c mà thay Ä'ổi chiến thuật. Quân Ä'á»™i hà nh Ä'á»™ng thần tá»'c thì nhanh nhÆ° gió cuá»'n, hà nh Ä'á»™ng chậm rãi thì lừng khừng nhÆ° rừng rậm, khi tấn cÃ'ng thì nhÆ° lá»­a cháy, khi phòng thủ thì nhÆ° núi Ä'á, khi ẩn mình thì nhÆ° bóng tá»'i, khi xung phong thì nhÆ° sấm sét. Chiếm Ä'ược là ng xã phải phân binh Ä'oạt lấy, mở rá»™ng lãnh thổ, phải phân binh trấn giữ; cân nhắc lợi hại Ä'ược mất rá»"i má»›i tùy cÆ¡ hà nh Ä'á»™ng. TrÆ°á»›c hết phải rõ phÆ°Æ¡ng pháp biến cong thà nh thẳng Ä'ể già nh thắng lợi, ấy là nguyên tắc hà nh quân.  

- Quân Chính viết: “NgÃ'n bất tÆ°Æ¡ng văn, cá»' vi kim cổ, thị bất tÆ°Æ¡ng kiến, cá»' vi tinh kỳ†có nghÄ©a là “khi tác chiến mà dùng lá»i nói chỉ huy e quân nghe khÃ'ng Ä'ược, phải cần Ä'ến chiêng trá»'ng; dùng Ä'á»™ng tác e quân khÃ'ng nhìn thấy, phải cần Ä'ến cá» lệnh. Chiêng trá»'ng, cá» lệnh dùng Ä'ể thá»'ng nhất hà nh Ä'á»™ng của toà n quân. Toà n quân Ä'ã hà nh Ä'á»™ng nhất nhất thì ngÆ°á»i lính dÅ©ng cảm khÃ'ng thể tiến má»™t mình, ngÆ°á»i lính nhút nhát cÅ©ng khÃ'ng thể lùi má»™t mình, Ä'ó là phÆ°Æ¡ng pháp chỉ huy toà n thể Ä'á»™i hình tác chiếnâ€. 

- Äá»'i vá»›i quân Ä'ịch, có thể là m tan nhuệ khí của chúng; Ä'á»'i vá»›i tÆ°á»›ng Ä'ịch, có thể là m dao Ä'á»™ng quyết tâm của há». SÄ© khí của quân Ä'á»™i lúc má»›i giao chiến thì hăng hái, sau má»™t thá»i gian dần dần suy giảm, cuá»'i cùng tiêu tan. NgÆ°á»i giá»i dùng binh phải tránh nhuệ khí hăng hái của Ä'ịch cho Ä'ến khi nhuệ khí Ä'ó của chúng bị tiêu tan giảm sút thì Ä'ánh, Ä'ó là cách nắm chắc sÄ© khí quân Ä'á»™i. Lấy sá»± nghiêm chỉnh của quân ta Ä'á»'i phó vá»›i sá»± há»-n loạn của quân Ä'ịch, lấy sá»± bình tÄ©nh của quân ta Ä'á»'i phó vá»›i sá»± hoang mang của quân Ä'ịch, Ä'ó là cách nắm chắc tâm lý quân Ä'á»™i. Lấy gần chá» xa, lấy nhà n chá» mệt (dÄ© dật Ä'ãi lao), lấy no chá» Ä'ói, Ä'ó là cách nắm chắc sức chiến Ä'ấu của quân Ä'á»™i. KhÃ'ng Ä'i chặn Ä'ánh quân Ä'ịch Ä'ang có hà ng ngÅ© chỉnh tá», khÃ'ng Ä'ánh kẻ Ä'ịch có thế trận và lá»±c lượng hùng mạnh, Ä'ó là cách nắm vững biến hóa chuyển Ä'á»™ng. 

- Nguyên tắc dùng binh là : Ä'ịch chiếm núi cao thì khÃ'ng Ä'ánh lên, Ä'ịch dá»±a và o gò Ä'á»'ng thì khÃ'ng nên Ä'ánh chính diện, Ä'ịch vá» thua chạy thì khÃ'ng nên Ä'uổi theo, quân Ä'ịch tinh nhuệ thì chÆ°a nên Ä'ánh vá»™i, Ä'ịch cho quân ta nhá»­ má»"i thì mặc kệ chúng, Ä'ịch rút vá» nÆ°á»›c thì khÃ'ng nên chặn Ä'Æ°á»ng, bao vây quân Ä'ịch nên chừa má»™t lá»'i thoát cho chúng, Ä'ịch cùng khá»'n thì khÃ'ng nên quá bức bách chúng. Phép dùng binh là nhÆ° thế. 

Thiên thứ tám Cửu Biến

TÃ'n tá»­ nói: 

- Phà m dụng binh chi pháp, chủ tÆ°á»›ng nhận lệnh của vua, tập hợp quân Ä'á»™i, quân nhu (giáo, khí, lÆ°Æ¡ng, tiá»n,...), khi xuất chinh ở “phỉ Ä'ịa†(Ä'ất xấu) thì khÃ'ng dá»±ng trại, ở “cù Ä'ịa†(Ä'ất có Ä'Æ°á»ng lá»›n thÃ'ng suá»'t) phải kết giao vá»›i nÆ°á»›c láng giá»ng, ở “tuyệt Ä'ịa†khÃ'ng Ä'ược nấn ná, ở “vi Ä'ịa†(Ä'ất bị vây) thì phải tính kế, ở “tá»­ Ä'ịa†phải liá»u chết quyết chiến. Có những Ä'Æ°á»ng khÃ'ng nên Ä'i, có những loại Ä'ịch khÃ'ng nên Ä'ánh, có những thà nh khÃ'ng nên cÃ'ng, có những vùng khÃ'ng nên già nh, có những lệnh vua khÃ'ng nên nghe. TÆ°á»›ng lÄ©nh tinh thÃ'ng những ứng biến trên má»›i là ngÆ°á»i biết cách dùng binh. KhÃ'ng tinh thÃ'ng những ứng biến ấy, dù có nắm Ä'ược Ä'ịa hình cÅ©ng khÃ'ng thể già nh Ä'ược Ä'ịa lợi. Chỉ huy quân Ä'á»™i mà khÃ'ng biết dùng những ứng biến ấy thì dù biết năm Ä'iá»u lợi cÅ©ng khÃ'ng thể phát huy Ä'ược toà n bá»™ tác dụng của quân Ä'á»™i. 

- TÆ°á»›ng lÄ©nh thÃ'ng minh suy tính tất phải cân nhắc hai phÆ°Æ¡ng diện lợi hại. Khi gặp tình hình bất lợi, phải tìm cho Ä'ược Ä'iá»u lợi má»›i thà nh Ä'ược Ä'ại sá»±. Gặp tình hình thuận lợi, phải cá»' thấy rõ những yếu tá»' bất lợi má»›i kịp thá»i giải trừ Ä'ược tai biến. 

- Muá»'n khuất phục chÆ° hầu, phải Ä'ánh và o chá»- nguy hại của há»; muá»'n Ä'iá»u khiển chÆ° hầu, phải buá»™c há» là m những việc há» khÃ'ng thể khÃ'ng là m; muá»'n ép há» và o thế bị Ä'á»™ng, phải dùng lợi mà dẫn dụ há». 

- Nguyên tắc dùng binh là : khÃ'ng chá» Ä'ịch Ä'ến Ä'ánh ta, mà phải tập trung và o việc sắp sẵn kế sách Ä'á»'i phó; khÃ'ng Ä'ợi Ä'ịch tấn cÃ'ng ta, mà phải trÃ'ng và o thà nh lÅ©y của ta vững chắc, Ä'ịch khÃ'ng thể hạ Ä'ược. 

- Là m tÆ°á»›ng có 5 Ä'iểm nguy hiểm: liá»u chết khinh suất có thể bị giết, tham sá»'ng sợ chết có thể bị bắt, nóng giận há»" Ä'á»" có thể mắc mÆ°u, liêm khiết tá»± trá»ng khÃ'ng chịu Ä'ược nhục nhã, thÆ°Æ¡ng dân có thể lo buá»"n bất an. Phạm 5 sai lầm Ä'ó thì tai há»a khó lÆ°á»ng cho việc dùng binh. Quân bị diệt, tÆ°á»›ng bị giết Ä'á»u do 5 Ä'iểm nguy hiểm ấy mà ra, khÃ'ng thể khÃ'ng suy xét kỹ.

Thiên thứ chín Hà nh Quân

TÃ'n tá»­ viết: 

- Khi hà nh quân và dá»±ng trại ở những dạng Ä'ịa hình khác nhau, khi phán Ä'oán tình hình quân Ä'ịch, phải chú ý: ở vùng núi, phải dá»±a và o vùng sÆ¡n cá»'c có nÆ°á»›c và cá», hạ trại tại chá»- cao, hÆ°á»›ng vỠánh sáng. Nếu Ä'ịch chiếm Ä'ược chá»- cao thì khÃ'ng Ä'ánh lên. Khi vượt sÃ'ng, nên hạ trại xa bá». Nếu Ä'ịch vượt sÃ'ng Ä'ánh ta, ta khÃ'ng nên giao chiến vá»›i Ä'ịch ở dÆ°á»›i sÃ'ng, chá» Ä'ịch sang sÃ'ng Ä'ược phân ná»­a má»›i Ä'ánh thì Ä'ược lợi. Nếu muá»'n quyết chiến vá»›i Ä'ịch, nên bà y trận sát bá» sÃ'ng. Hạ trại bên bá» sÃ'ng cÅ©ng phải chiếm chá»- cao, Ä'ón ánh sáng, khÃ'ng Ä'ược theo hÆ°á»›ng ngược dòng sÃ'ng cÃ'ng Ä'ịch. Nếu gặp vùng Ä'ầm lầy nÆ°á»›c mặn, phải ở gần nÆ¡i có nÆ°á»›c và cá», lÆ°ng dá»±a và o lùm cây. Nếu gặp vùng Ä'á»"ng bằng, phải chiếm nÆ¡i rá»™ng rãi, bên phải có gò cao, phía trÆ°á»›c mặt thấp, phía sau lÆ°ng cao. Nhá» lợi thế của 4 cách xá»­ trí Ä'ó mà Hoà ng Äế Ä'ã thắng 4 vị vua khác. 

- Phà m hạ trại nên ở nÆ¡i cao ráo tránh ẩm thấp, ở nÆ¡i sáng tránh chá»- tá»'i tăm, ở nÆ¡i gần cá» và nÆ°á»›c có Ä'Æ°á»ng vận chuyển quân nhu tiện lợi, tÆ°á»›ng sÄ© khÃ'ng bị nhiá»...m bệnh, Ä'ó là Ä'ảm bảo cho chiến thắng. Hà nh quân ở vùng nhiá»u gò Ä'á»'ng, Ä'ê Ä'iá»u, tất phải chiếm phần cao ráo sáng sủa, chủ yếu dá»±a và o phía bên phải. Cái lợi của cách dùng binh nà y là Ä'ược lợi thế Ä'ịa hình há»- trợ.  

- Phần thượng lÆ°u mÆ°a lá»›n tất nÆ°á»›c sÃ'ng sẽ dâng lên, nhất Ä'ịnh khÃ'ng Ä'ược vượt sÃ'ng, phải chá» khi nÆ°á»›c rút. 

- Hà nh quân qua những vùng nhÆ° “Thiên giản†là khe suá»'i hiểm trở, “Thiên tỉnh†là nÆ¡i vách cao vây bá»™c, “Thiên lao†là nÆ¡i 3 mặt bị vây và o dá»... ra khó, “Thiên hãm†là nÆ¡i Ä'ất thấp lầy lá»™i khó vận Ä'á»™ng, “Thiên khích†là nÆ¡i hẻm núi khe hở. Khi gặp 5 loại Ä'ịa hình Ä'ó tất phải gấp rút chuyển Ä'i, khÃ'ng nên Ä'ến gần, Ä'ể cho Ä'ịch ở gần nÆ¡i Ä'ó, ta nên hÆ°á»›ng mặt vá» phía Ä'ịa hình ấy mà cho Ä'ịch xoay lÆ°ng và o Ä'ó. 

- Hà nh quân qua những nÆ¡i mà hai bên sÆ°á»n có nhiá»u chá»- hiểm trở, ao há»" Ä'ầm lầy, lau sậy um tùm, cây cá»'i rậm rạp tất phải thận trá»ng dò xét vì Ä'ó là những nÆ¡i Ä'ịch dá»... có thể mai phục. 

- Äịch Ä'ã Ä'ến gần mà vẫn yên tÄ©nh là chúng Ä'ã chiếm Ä'ược Ä'ịa hình hiểm yếu thuận lợi. Äịch ở xa mà Ä'ến khiêu chiến là chúng muá»'n dẫn dụ ta tiến lên. Äịch Ä'óng quân ở nÆ¡i bằng phẳng là Ä'ã chiếm Ä'ược Ä'ịa hình lợi thế. Cây cá»'i rung Ä'á»™ng là Ä'ịch Ä'ang lặng lẽ tiến gần. Trong cá» có nhiá»u chÆ°á»›ng ngại vật là Ä'ịch cá»' ý bà y nghi trận, chim xáo xác bay lên là bên dÆ°á»›i có phục binh. Thú kinh hãi bá» chạy là Ä'ịch kéo quân Ä'ến Ä'ánh úp. Bụi bá»'c cao mà nhá»n là chiến xa Ä'ịch tá»›i, bụi bay thấp mà tản rá»™ng là Ä'ịch kéo bá»™ binh Ä'ến. Bụi bay tản mác là Ä'ịch chia quân Ä'i kiếm củi. Bụi bay ít mà lúc có lúc khÃ'ng là Ä'ịch Ä'ang dá»±ng trại. Sứ giả nói năng khiêm nhượng mà Ä'ịch lại tăng cÆ°á»ng là Ä'ang chuẩn bị tiến cÃ'ng. Sứ giả nói cứng lại giả tiến lên là Ä'ịch Ä'ang chuẩn bị lui. Chiến xa hạng nhẹ chạy ra hai bên sÆ°á»n là Ä'ịch Ä'ang bà y thế trận. Äịch chÆ°a thua Ä'ã vá»™i cầu hòa là Ä'ang có âm mÆ°u. Äịch gấp bà y trận là Ä'ã Ä'ịnh kỳ hạn tấn cÃ'ng. Äịch ná»­a tiến ná»­a lui là Ä'ang muá»'n dụ ta. Quân lính chá»'ng binh khí là m thế Ä'ứng dá»±a và o là Ä'ang... Ä'ói bụng. Quân Ä'ịch Ä'i lấy nÆ°á»›c mà uá»'ng trÆ°á»›c má»›i Ä'em vá» là Ä'ịch Ä'ang khát. Äịch thấy lợi mà khÃ'ng tiến lên tranh Ä'oạt là Ä'ang mệt má»i. Chim chóc Ä'ậu trên doanh trại Ä'ịch là trại Ä'ang bá» trá»'ng. Äang Ä'em Ä'ịch há»'t hoảng gá»i nhau là biểu hiện hoảng sợ. Quân lính trong trại nhiá»...u loạn là tÆ°á»›ng Ä'ịch khÃ'ng có uy nghiêm. Cá» xí ngả nghiêng là Ä'á»™i ngÅ© Ä'ịch Ä'ã rá»'i loạn. Quan quân dá»... nổi nóng là toà n quân Ä'ã mệt má»i. Dùng cả lÆ°Æ¡ng thá»±c cho ngá»±a ăn, giết ngá»±a lấy thịt, thu dá»n dụng cụ nấu ăn, lính khÃ'ng vá» trại là Ä'ịch Ä'ã khá»'n cùng, liá»u chết phá vòng vây. Quân lính thì thầm bà n tán là tÆ°á»›ng Ä'ịch khÃ'ng Ä'ược lòng quân. Liên tiếp khao thưởng quân sÄ© là Ä'ịch khÃ'ng có biện pháp hà nh Ä'á»™ng, liên tiếp trừng phạt hạ cấp là quân Ä'ịch Ä'ang quẫn bách. Thoạt Ä'ầu hung hãn, sau lại sợ sệt cấp dÆ°á»›i là tÆ°á»›ng Ä'ịch quá dá»'t, trí lá»±c quá kém. Phái sứ Ä'ến tặng quà (há»'i lá»™) và nói năng má»m má»ng là Ä'ịch muá»'n Ä'ình chiến. Äịch giận dữ kéo quân bà y trận Ä'á»'i diện vá»›i quân ta mà Ä'ã lâu lại khÃ'ng tiến khÃ'ng lui thì ta nên cẩn trá»ng xem xét vì sợ Ä'ịch Ä'ang có mÆ°u kế. 

- Äánh trận khÃ'ng cá»'t lấy quân Ä'Ã'ng, khÃ'ng nên khinh Ä'ịch tiến liá»u mà phải tập trung lá»±c lượng, phán Ä'oán tình hình, tranh thủ sá»± tín nhiệm và ủng há»™ của hạ cấp là Ä'ược. Kẻ khÃ'ng biết nhìn xa trÃ'ng rá»™ng lại khinh Ä'ịch ắt hẳn bị Ä'ịch bắt. 

- ChÆ°a có ân Ä'ức Ä'ã vá»™i ra uy trừng phạt thì quân sÄ© khÃ'ng phục. Quân sÄ© khÃ'ng phục thì khó có thể sai khiến Ä'ược. Äã có ân Ä'ức vá»›i quân sÄ© mà khÃ'ng áp dụng ká»· luật quân pháp thì cÅ©ng khÃ'ng thể sai khiến Ä'ược há». Vì thế mà phải má»m má»ng, Ä'á»™ lượng Ä'ể quân sÄ© Ä'á»"ng lòng, dùng quân pháp nghiêm minh Ä'ể quân sÄ© nhất nhất tá» chỉnh thì má»›i có thể khiến quân sÄ© kinh sợ và phục tùng. Uy lệnh có nghiêm thì quân sÄ© má»›i quen phục tùng. Thá»i bình mà mệnh lệnh Ä'ược nghiêm chỉnh chấp hà nh thì Ä'ó là tÆ°á»›ng Ä'ã phục Ä'ược lòng quân, trên dÆ°á»›i Ä'á»u Ä'ược hòa thuận hợp nhất.

Thiên thứ mÆ°á»i Äịa Hình

TÃ'n tá»­ viết: 

- Äịa hình có 6 loại gá»"m: thÃ'ng, quải, chi, ải, hiểm, viá»...n. 

- “ThÃ'ng†là ta có thể Ä'i, Ä'ịch có thể Ä'ến. Äịa hình nà y ai chiếm trÆ°á»›c Ä'ược chá»- cao, bảo Ä'ảm Ä'Æ°á»ng vận chuyển lÆ°Æ¡ng thá»±c thÃ'ng suá»'t mà tác chiến thì Ä'ắc lợi. 

- “Quải†là nÆ¡i tiến Ä'ến thì dá»... và trở lui thì khó. Äịa hình nà y nếu Ä'ịch khÃ'ng phòng thì ta có thể bất ngá» tấn cÃ'ng thì Ä'ắc thắng, nếu Ä'ịch có phòng ta Ä'em quân Ä'ến Ä'ánh mà khÃ'ng thắng thì khó có thể rút vá», rất bất lợi. 

- “Chi†là nÆ¡i ta tiến Ä'ến bất lợi, Ä'ịch tiến Ä'ến cÅ©ng bất lợi. Äịa hình nà y thì Ä'ịch dù có Ä'em lợi dụ ta cÅ©ng chá»› nên xuất kích, nên giả thua rút Ä'i, dụ Ä'ịch tiến ra ná»­a chừng hãy Ä'em quân trở lại cÃ'ng kích thì ta Ä'ắc lợi. 

- “Ải†là ơi Ä'â hẹp, ở Ä'ịa hình ta nên tìm ách chiếm trÆ°á»›c mà chá» Ä'ịch Ä'ến. Nếu Ä'ịch chiếm trÆ°á»›c ta mà dùng nhiá»u quân giữ cá»­a thì ta khÃ'ng nên Ä'ánh, còn nếu Ä'ịch khÃ'ng nhiá»u binh phòng thì ta có thể tiến Ä'ánh. 

- “Hiểm†là nÆ¡i hiểm trở. Ở Ä'ịa hình nà y nếu ta chiếm trÆ°á»›c Ä'ịch thì nên Ä'óng ở chá»- cao, dá»... quan át Ä'ể chá» Ä'ịch tá»›i, nếu Ä'ịch chiếm trÆ°á»›c thì ta nên lui quân, chá»› tiến Ä'ánh. 

- “Viá»...n†là nÆ¡i xa rá»™ng. Ở Ä'ịa hình nà y tình trạng thế lá»±c Ä'Ã'i bên ngang nhau thì khÃ'ng tiện khiêu chiến, nếu miá»...n cưỡng Ä'ánh thì bất lợi. 

- Sáu Ä'iá»u nói trên là nguyên tắc lợi dụng Ä'ịa hình, tÆ°á»›ng lÄ©nh có trá»ng trách khÃ'ng thế khÃ'ng suy xét kỹ. 

- Việc binh có sáu tình huá»'ng tất bại là tẩu, trì, hãm, băng, loạn, bắc. KhÃ'ng phải do tai há»a trá»i Ä'ất mà là sai lầm của tÆ°á»›ng lÄ©nh gây ra. 

- “Tẩu†là Ä'ịa thế nhÆ° nhau mà chỉ huy nhu nhược, khÃ'ng quyết Ä'oán. 

- “Trí†là binh sÄ© hăng hái mà chỉ huy nhu nhược, tất nhiên kém sức chiến Ä'ấu. 

- “Băng†là chỉ huy nổi giận mà binh sÄ© khÃ'ng phục, gặp phục Ä'ịch cứ tá»± ý xuất chiến, chủ tÆ°á»›ng lại khÃ'ng hiểu năng lá»±c của binh sÄ©, ắt sẽ bại nhÆ° núi lở. 

- “Loạn†là tÆ°á»›ng lÄ©nh nhu nhược, khÃ'ng uy nghiêm, huấn luyện khÃ'ng có bà i bản, quan hệ trên dÆ°á»›i khÃ'ng ra thể thá»'ng gì, bà y trận lá»™n xá»™n, tá»± mình là m rá»'i quân Ä'á»™i của mình. 

- “Bắc†là tÆ°á»›ng lÄ©nh khÃ'ng biết phán Ä'oán chính xác tình hình Ä'ịch, lấy ít Ä'ánh nhiá»u, lấy yếu Ä'ánh mạnh, tác chiến lại khÃ'ng có lá»±c lượng mÅ©i nhá»n, cầm chắc thất bại. 

- Sáu tình huá»'ng ấy là nguyên nhân dẫn Ä'ến thất bại, tÆ°á»›ng lÄ©nh có trá»ng trách khÃ'ng thể khÃ'ng suy xét kỹ. 

- Äịa hình là Ä'iá»u kiện há»- trợ cho việc dùng binh. Phán Ä'oán tình hình, già nh lấy thắng lợi, khảo sát Ä'ịa hình lợi hại, tính toán xa gần, Ä'ó là phÆ°Æ¡ng pháp mà má»™t tÆ°á»›ng lÄ©nh tà i giá»i phải nắm vững. Nắm vững phÆ°Æ¡ng pháp rá»"i má»›i chỉ huy tác chiến thì chắc thắng, khÃ'ng nắm vững phÆ°Æ¡ng pháp Ä'ã lo chỉ huy tác chiến thì tất bại. 

- Sau khi phân tích quy luật, thấy Ä'ánh Ä'ược chắc thắng, dù chúa bảo khÃ'ng Ä'ánh vẫn phải kiên trì Ä'ánh. Thấy Ä'ánh ắt thua, dù chúa bảo nhất Ä'ịnh phải Ä'ánh cÅ©ng có thể khÃ'ng Ä'ánh. Tiến khÃ'ng cầu danh thắng, lui khÃ'ng sợ phạm lệnh, chỉ cá»'t bảo vệ lợi ích của nhân dân và quá»'c gia, tÆ°á»›ng lÄ©nh thế má»›i thá»±c sá»± là ngÆ°á»i quý của Ä'ất nÆ°á»›c. 

- Äá»'i xá»­ vá»›i sÄ© tá»'t nhÆ° con em, há» sẽ cùng ta xÃ'ng pha và o những nÆ¡i hung hiểm, coi sÄ© tá»'t nhÆ° con yêu quý, há» sẽ cùng sá»'ng chết bên ta. 

- Hậu Ä'ãi quân sÄ© mà khÃ'ng sá»­ dụng, nuÃ'ng chiá»u quân sÄ© mà khÃ'ng giáo huấn, phạm pháp mà khÃ'ng phạt thì há» khác nà o những Ä'ứa con hÆ°, chẳng thể dẫn Ä'i chinh chiến Ä'ược. 

- Chỉ biết quân mình có thể Ä'ánh mà khÃ'ng hiểu có thể Ä'ánh Ä'ịch Ä'ược hay khÃ'ng thì má»›i có ná»­a phần thắng. Biết có thể Ä'ánh Ä'ược Ä'ịch mà khÃ'ng hiểu quân mình có Ä'ánh nổi khÃ'ng cÅ©ng chỉ má»›i có ná»­a phần thắng. biết kẻ Ä'ịch có thể Ä'ánh bại Ä'ược, biết quân ta có thể Ä'ánh nổi mà khÃ'ng hiểu Ä'ịa hình bất lợi cho việc tác chiến thì thắng lợi cÅ©ng má»›i nắm Ä'ược má»™t ná»­a. 

- NgÆ°á»i biết dùng binh thì hà nh Ä'á»™ng quyết khÃ'ng mê muá»™i, sá»­ dụng chiến thuật biến hóa khÃ'n lÆ°á»ng. Thế má»›i nói: biết Ä'ịch biết ta, thắng mà khÃ'ng nguy; nắm vững thiên thá»i Ä'ịa lá»i sẽ già nh Ä'ược thắng lợi hoà n toà n.

Thiên thứ mÆ°á»i má»™t Cá»­u Äịa

TÃ'n Tá»­ nói rằng: 

Trong binh pháp có chín thế Ä'ất khác nhau : 

- Thế Ä'ất ly tán; 

- Thế Ä'ất dá»... lui (và o cạn); 

- Thế Ä'ất tranh già nh; 

- Thế Ä'ất giao thÃ'ng; 

- Thế Ä'ất ngã tÆ°; 

- Thế Ä'ất khó lui (và o sâu) 

- Thế Ä'át khó Ä'i lại; 

- Thế Ä'ất vây bá»c; 

- Thế Ä'ất chết kẹt; 

ChÆ° hầu tá»± Ä'ánh trên Ä'ất mình, Ä'ó là thế Ä'ất ly tán. 

Và o Ä'ất ngÆ°á»i chÆ°a Ä'ược sâu, Ä'ó là thế Ä'ất và o cạn hay dá»... lui; 

Ta chiếm Ä'ược thì lợi cho ta, Ä'ịch chiếm Ä'ược thì lợi cho Ä'ịch, Ä'ó là thế Ä'ất tranh già nh. 

Ta Ä'i lại dá»... dà ng, Ä'ịch Ä'i lại cÅ©ng dá»... dà ng, Ä'ó là thế Ä'ất giao thÃ'ng. 

Äất tiếp giáp vá»›i ba nÆ°á»›c chÆ° hầu, ai Ä'ến trÆ°á»›c thì giao kết Ä'ược vá»›i dân chúng trong thiên hạ, Ä'ó là thế Ä'ất ngã tÆ°. 

Äi sâu và o Ä'ất nÆ°á»›c của ngÆ°á»i, Ä'ã vượt qua nhiá»u thà nh ấp của Ä'ịch, Ä'ó là thế Ä'ất và o sâu hay khó lui. 

Ở những vùng núi rừng hiểm trở, có nhiá»u Ä'ầm lầy, các Ä'Æ°á»ng xá Ä'i lại rất khó khăn, Ä'ó là thế Ä'ất khó Ä'i lại; 

Lá»'i và o thì chật hẹp, lá»'i ra thì quanh co, binh Ä'ịch ít có thể Ä'ánh Ä'ược binh ta nhiá»u, Ä'ó là thế Ä'ất vây bá»c; 

Dánh gấp thì còn sá»'ng, khÃ'ng dám Ä'ánh gấp thì phải thua chết, Ä'ó là thế Ä'ất chết kẹt. 

Bởi thế cho nên : 

Ở Ä'ất ly tán thì khÃ'ng nên Ä'ánh Ä'Æ°á»ng hoà ng. 

Ở Ä'ất và o cạn (dá»... lui) thì chá»› dùng binh. 

Ở Ä'ất tranh già nh thì chá»› tấn cÃ'ng. 

Ở Ä'ất giao thÃ'ng thì chá»› Ä'óng binh ngăn Ä'Æ°á»ng. 

Ở Ä'ất ngã tÆ°, thì nên kết giao vá»›i các nÆ°á»›c chÆ° hầu. 

Ở Ä'ất và o sâu (khó lui) thì nên cÆ°á»›p Ä'oạt. 

Ở Ä'ất khó Ä'i lại thì nên bá» Ä'i nÆ¡i khác. 

Ở Ä'ất vây bá»c thì nên dùng mÆ°u. 

Ở Ä'ất chết kẹt thì nên liá»u Ä'ánh. 

Ngà y xÆ°a kẻ giá»i dùng binh có thể khiến cho quân Ä'ịch trÆ°á»›c sau mất liên lạc, binh nhiá»u và ít khÃ'ng thể cậy nhá» nhau, ngÆ°á»i sang và kẻ hèn khÃ'ng thể cứu nhau ngÆ°á»i trên và kẻ dÆ°á»›i khÃ'ng thể giúp nhau, sÄ© tá»'t ly tán mà khÃ'ng thể tập trung Ä'ược, binh tụ hợp mà khÃ'ng thể chỉnh tá» kẻ dùng binh thấy có lợi thì dấy khÃ'ng có lợi thì dừng. 

Nếu quân Ä'ịch kéo Ä'ến Ä'Ã'ng Ä'ảo và chỉnh tá» thì ta phải là m thế nà o? 

TrÆ°á»›c hết hãy Ä'oạt hết chá»- thiết yếu của chúng, nhÆ° thế ắt chúng phải nghe theo ta. Việc binh cá»'t yếu phải mau lẹ, thừa dịp Ä'ịch khÃ'ng kịp xoay trở, ta Ä'i theo nhÆ°ng Ä'Æ°á»ng lá»'i mà chúng khÃ'ng ngá» tá»›i Ä'ể Ä'ánh và o những chá»- mà chúng khÃ'ng phòng bị. 

Binh giữ vai khách ở nÆ°á»›c ngÆ°á»i, tiến và o sâu thì Ä'ược chuyên nhất, chủ nhân khÃ'ng thể khắc trị nổi. Ta chiếm Ä'oạt những Ä'á»"ng ruá»™ng phì nhiêu Ä'ể nuÃ'i sá»'ng ba quân; ta bá»"i dưỡng sÄ© tá»'t Ä'ừng bắt há» là m lụng vất vả, Ä'ể dá»"n chứa khí lá»±c cho há», khi Ä'á»™ng dùng thì dùng mÆ°u kế lạ khiến cho kẻ Ä'ịch khÃ'ng thể lÆ°á»ng Ä'ược. Ta ném binh và o chá»- khÃ'ng thể tháo lui nên binh ta dẫu chết cÅ©ng khÃ'ng trá»'n chạy thế mà khÃ'ng lẽ chịu chết mà khÃ'ng Ä'ược gì sao bởi thế nên sÄ© tá»'t hết lòng chiến Ä'ấu. 

Binh sÄ© bị vây hãm quá mức ắt khÃ'ng còn lo lắng sợ hãi nữa, khÃ'ng có chá»- chạy nên phải vững chí, tiến và o sâu nên khÃ'ng bị trói buá»™c cá»±c chẳng Ä'ã phải Ä'ánh vậy. Cho nên binh ấy khÃ'ng cần phải căn dặn gì mà vẫn giữ gìn, khÃ'ng cầu mong mà Ä'ược lòng sÄ© tá»'t, khÃ'ng cần Æ°á»›c thúc mà thÆ°Æ¡ng yêu bá» trên khÃ'ng cần nói mà Ä'ã tin cậy. Cấm bà n Ä'iá»m gở, trừ khá»­ nghi ngá» thì binh ấy Ä'ến chết cÅ©ng khÃ'ng thay lòng. 

SÄ© tá»'t ta khÃ'ng thừa tiá»n của khÃ'ng phải há» ghét tiá»n của, há» khÃ'ng tiếc tính mạng khÃ'ng phải há» ghét sá»'ng lâu. Ngà y ra lệnh sÄ© tá»'t kẻ thì ngá»"i khóc nÆ°á»›c mắt chảy Æ°á»›t áo, kẻ thì nằm khóc lệ trà n Æ°á»›t má. Ném binh ấy và chá»- khÃ'ng chạy Ä'ược thì há» sẽ dÅ©ng cảm nhÆ° Chuyên ChÆ° và Tà o Quệ. 

Binh biết dùng xẽ nhÆ° con suất nhiên. Suất nhiên là giá»'ng rắn ở ThÆ°á»ng SÆ¡n. Äánh và o Ä'ầu thì Ä'uÃ'i quặt lại Ä'âm, Ä'ánh và o Ä'uÃ'i thì Ä'ầu quay lại cắn, Ä'ánh và o mình thì Ä'ầu Ä'uÃ'i Ä'á»u quặp và o giữa. 

Có thể dùng binh nhÆ° con suất nhiên Ä'ược khÃ'ng? 

Có thể. NgÆ°á»i ở nÆ°á»›c NgÃ' và ngÆ°á»i ở nÆ°á»›c Việt tuy ghét nhau nhÆ°ng khi ngá»"i chung má»™t thuyá»n Ä'ể qua sÃ'ng gặp phải sóng gió, thì cùng cứu nhau nhÆ° tay trái và tay mặt vậy. 

Trói chân ngá»±a chÃ'n bánh xe Ä'á»u chÆ°a Ä'ủ tin rằng Ä'ứng yên má»™t chá»-. Là m sao cho má»i ngÆ°á»i cùng má»™t lúc trở nên bạo dạn nhÆ° má»™t ngÆ°á»i, nhÆ° thế má»›i Ä'úng là phép cầm binh. Ba quân cứng hay má»m mạnh hay yếu, Ä'á»u có thể dùng Ä'ược cả, Ä'ó là nhá» Ä'ịa thế vậy. Cho nên kẻ giá»i dùng binh, sai sá»­ ba quân giá»'ng nhÆ° dẫn dắt má»™t ngÆ°á»i thà nh thá»­ há» cá»±c chẳng Ä'ã phải tuân theo vậy. 

Khi mÆ°u Ä'á»" việc gì bậc tÆ°á»›ng súy phải lặng lẽ Ä'ể Ä'ược sâu kín, phải ngay thẳng chỉnh tá» Ä'ể Ä'ược trị Ä'ược yên, phải bịt tay che mắt sÄ© tá»'t khiến cho há» chẳng biết Ä'ược ý mình, phải Ä'ổi cÃ'ng việc thay mÆ°u kế khiến cho sÄ© tá»'t khÃ'ng hiểu Ä'ược việc mình, phải dá»i chá»- ở dẫn binh Ä'i quanh kẹo, khiến cho sÄ© tá»'t khÃ'ng lÆ°á»ng Ä'ược kế mình. 

TÆ°á»›ng sÄ© dẫn binh Ä'i lâm trận cÅ©ng nhÆ° leo lên cao rá»"i vứt thang Ä'i; dẫn quân Ä'i sâu và Ä'ất chÆ° hầu, Ä'á»'t thuyá»n Ä'ập ná»"i Ä'ể phát Ä'á»™ng tâm cÆ¡ của sÄ© tá»'t, giá»'ng nhÆ° là xua má»™t bầy dê xua qua thì qua xua lại thì tìm lại, chẳng biết là Ä'i Ä'âu; nắm ba quân, ném và o nÆ¡i hiểm yếu Ä'ó là cÃ'ng việc của tÆ°á»›ng súy. 

Cách ứng biến của chín thế Ä'ất, Ä'iá»u lợi hại sá»± co duá»-i, lẽ thÆ°á»ng của nhân tình, Ä'ó là những Ä'iá»u mà tÆ°á»›ng súy khÃ'ng thể khÃ'ng xét kỹ. 

Theo phép Ä'em quân giữ vai khách ở nÆ°á»›c ngÆ°á»i thì : 

• Và o sâu ắt Ä'ược chuyên nhất; 

• Và o cạn ắt phải ly tán; 

• Ra khá»i nÆ°á»›c mình, vượt biên giá»›i Ä'ể Ä'óng quân Ä'ó là Ä'ất cách tuyệt; 

• Giao thÃ'ng Ä'ược bá»'n nÆ°á»›c Ä'ó là Ä'ất ngã tÆ°; 

• Äã và o sâu rá»"i Ä'ó là Ä'ất khó lui; 

• Má»›i và o cạn Ä'ó là Ä'ất dá»... lui; 

• Mặt sau hiểm trở khÃ'ng lui Ä'ược, mặt trÆ°á»›c có Ä'èo ải khó qua, Ä'ó là ở Ä'ất vây bá»c. 

• KhÃ'ng có lá»'i thoát Ä'ó là ở Ä'ất chết kẹt; 

Bởi thế cho nên : 

• Ở Ä'ất ly tán ta thá»'ng nhất ý chí của ba quân; 

• Ở Ä'ất dá»... lui ta cho ba quân Ä'i liá»n nhau vì Ä'ó Ä'á»"n chấn giữ liá»n nhau; 

• Ở Ä'ất tranh già nh ta Ä'em quân Ä'ánh và o lÆ°ng Ä'ịch 

• Ở Ä'ất giao thÃ'ng ta giữ gìn cẩn thận 

• Ở Ä'ất ngã tÆ°, ta củng cá»' tình giao hảo vá»›i các nÆ°á»›c chÆ° hầu 

• Ở Ä'ất và o sâu (khó lui) ta lo chu cấp Ä'á»u dặn lượng thá»±c cho quân sÄ© 

• Ở Ä'ất chết kẹt ta cho sÄ© tá»'t biết rằng khÃ'ng thể sá»'ng còn 

• Ở Ä'ất vây bá»c ta cho bít chá»- hở 

• Ở Ä'ất khó Ä'i lại ta Ä'i qua khá»i cho gấp rút 

Cho nên tình trạng việc binh phải nhÆ° sau : 

• Bị vây thì phải chá»'ng cá»± 

• Cá»±c chẳng Ä'ã nên phải Ä'ánh 

• Bị Ä'ịch bức bách quá nên phải tuân lệnh tÆ°á»›ng súy 

• KhÃ'ng biết Ä'ược mÆ°u kế của chÆ° hầu thì khÃ'ng tính trÆ°á»›c việc kết giao. 

• KhÃ'ng biết hình thế núi rừng, Ä'ầm lầy hiểm trở nhÆ° thế nà o thì khÃ'ng thể hà nh quân. 

• KhÃ'ng dùng kẻ hÆ°á»›ng Ä'ạo thì khÃ'ng thể lấy Ä'ịa lợi. 

Trong những Ä'iá»u Ä'ấy khÃ'ng biết má»™t thì khÃ'ng Ä'áng gá»i là binh của bậc bá vÆ°Æ¡ng 

Binh của bậc bá vÆ°Æ¡ng há»... Ä'ánh nÆ°á»›c lá»›n nà o thì khiến cho binh của há» khÃ'ng thể tụ hợp Ä'ược, uy hiếp Ä'ịch Ä'ến ná»-i các nÆ°á»›c khác khÃ'ng giám Ä'ến kết giao vá»›i Ä'ịch. 

Bởi thế cho nên khÃ'ng cần tranh già nh việc kết giao vá»›i thiên hạ, khÃ'ng cần bá»"i Ä'ắp quyá»n thế của mình Ä'á»'i vá»›i thiên hạ, chị tin cậy thá»±c lá»±c riêng của mình Ä'ể uy hiếp Ä'ịch quá»'c nên có thể Ä'ánh lây thà nh của há». Nên ban thưởng Ä'ạc biệt ra ngoà i phép ban thưởng, nên ra những mệnh lệnh Ä'ặc biệt ra ngoà i thÃ'ng lệ, thì có thể sá»­ dụng ba quân nhÆ° sai khiến má»™t ngÆ°á»i. Bà y cÃ'ng việc ra Ä'ể sai khiến mà chá»› nói trÆ°á»›c cho biết, bà y Ä'iá»u lợi Ä'ể sai khiến mà chá»› cho thấy Ä'iá»u hại. 

Ném binh và o Ä'ất mất rá»"i má»›i còn, Ä'ể binh bị vây hãn ở Ä'ất chết rá»"i sau má»›i cho sá»'ng. Äể cho binh thấy sá»± nguy hại Ä'e dá»a rá»"i sau ta mÆ¡i là m chủ sá»± thắng bại Ä'ược. 

Phép dùng binh là giả vá» thuận theo ý Ä'ịch, dá»"n binh Ä'ánh và o má»™t hÆ°á»›ng, từ ngà n dặm Ä'ế giết tÆ°á»›ng Ä'ịch, Ä'ó gá»i là khéo nên là m nên việc. 

Ngà y quyết Ä'ịnh dấy binh hãy Ä'óng chặt các nÆ¡i quan ải, hủy bá» phù tiết khÃ'ng thÃ'ng sứ vá»›i Ä'ịch quá»'c, trÆ°á»›c phải tính toán cẩn thận chá»'n miếu Ä'Æ°á»ng Ä'ể sắp Ä'ặt cÃ'ng việc cho Ä'ược chu Ä'áo. Thấy Ä'ịch sÆ¡ hở chá»- nà o thì vá»™i len và o. Muá»'n Ä'ánh chiếm chá»- thiết yếu nà o thì phải giấu kín ý Ä'ịnh của ta, phải tùy theo Ä'ịch tình mà sắp Ä'ặt kế hoạch chiến Ä'ấu. 

Lúc má»›i Ä'ầu binh phải nhÆ° gái tÆ¡, chá» Ä'ịch hé cá»­a thì xÃ'ng và o nhÆ° thá» chạy chá»'n khiến Ä'ịch khÃ'ng kịp chá»'ng cá»±. 

Thiên thứ mÆ°á»i hai Há»a CÃ'ng

TÃ'n Tá»­ nói: 

Có năm cách Ä'ánh bằng lá»­a: 

- Thứ nhất là Ä'á»'t dinh trại Ä'ể giết ngÆ°á»i; 

- Thứ hai là Ä'á»'t lÆ°Æ¡ng thảo tích trữ; 

- Thứ ba là Ä'á»'t xe cá»™; 

- Thứ tÆ° là kho lẫm; 

- Thứ năm là Ä'á»'t Ä'á»™i ngÅ© Ä'ể là m giặc rá»'i loạn. 

Muá»'n dùng há»a cÃ'ng, phải có nhân duyên, các há»a khí phải cụ bị sẵn sà ng. 

Muá»'n phóng há»a phải chá» thá»i tiết, muá»'n châm lá»­a phải chá»n ngà y. 

Thá»i tiết thuận lợi là khí trá»i nắng ráo. 

Ngà y thuận lợi là ngà y mà mặt trăng ở lại trong các sao CÆ¡, Bích, Dá»±c, Chẩn. Những ngà y mặt trăng ở lại trong sao ấy là những ngà y nổi gió. 

Khi dùng há»a cÃ'ng, phải biết ứng biến tùy theo năm trÆ°á»ng hợp phóng há»a : 

- Lá»­a cháy ở bên trong thì gấp tiếp ứng ở bên ngoà i; 

- Lá»­a cháy rá»"i nhÆ°ng binh Ä'ịch vẫn yên lặng, hãy chá» xem mà chá»› vá»™i Ä'ánh; 

- Khi lá»­a cháy to, và o Ä'ược thì và o, khÃ'ng và o Ä'ược thì thÃ'i; 

- Lá»­a Ä'ã cháy Ä'ược ở ngoà i, thì khÃ'ng cần ná»™i ứng, lá»±a dịp thuận lợi mà Ä'ánh và o. 

- Lá»­a cháy ở trên luá»"ng gió thì chá»› ở dÆ°á»›i luá»"ng gió Ä'ánh lên. 

- Ban ngà y có gió nhiá»u,thì ban Ä'êm khÃ'ng có gió. 

Nhà binh phải biết năm trÆ°á»ng hợp phát há»a ấy và phải tính toán ngà y giá», phÆ°Æ¡ng hÆ°á»›ng Ä'ể mà giữ gìn. 

Dùng lá»­a Ä'ể trợ giúp và o sá»± tấn cÃ'ng thì sáng sủa dá»... thấy,dùng nÆ°á»›c Ä'ể trợ giúp và o sá»± tấn cÃ'ng thì Ä'ược mạnh thế hÆ¡n. NÆ°á»›c có thể dung Ä'ể ngăn chặn, chá»› khÃ'ng thể dùng Ä'ể chiếm Ä'oạt. 

Äánh thì thắng, già nh thì lấy Ä'ược, mà khÃ'ng tưởng thưởng cÃ'ng lao của sÄ© tá»'t, Ä'ó là má»™t Ä'iá»u nguy hại, nhÆ° thế chỉ ở lại Ä'ất Ä'ịch tiêu phí tiá»n má»™t cách vÃ' ích. Cho nên vua sáng phải lo tính Ä'iá»u ấy, tÆ°á»›ng tà i phải sắp Ä'ặt việc ấy. 

KhÃ'ng thấy lợi thì Ä'ừng dấy binh, khÃ'ng nguy khá»'n thì Ä'ừng Ä'ánh. 

Nhà vua khÃ'ng nên vì giận giữ mà dấy binh, tÆ°á»›ng khÃ'ng nên vì oán há»n mà gây chiến. Thấy có ích lợi cho nÆ°á»›c nhà thì dấy binh, khÃ'ng thấy ích lợi thì thÃ'i. 

Äã giận có thể mừng trở lại, Ä'ã há»n có thể vui trở lại; nÆ°á»›c mất rá»"i thì khó lấy lại; ngÆ°á»i chết rá»"i thì khÃ'ng thể sá»'ng lại. 

Cho nên vua sáng phải cẩn thận vá» việc ấy, tÆ°á»›ng tà i phải cảnh giác vá» Ä'iá»u ấy, Ä'ó là phép yêu nÆ°á»›c, giữ binh Ä'ược vẹn toà n

Thiên thứ mÆ°á»i ba Dùng Gián Äiệp

TÃ'n tá»­ nói: Phà m dấy binh mÆ°á»i vạn, Ä'i xa ngà n dặm, tính chung các phí tổn của trăm há», sá»± cung phụng của các nhà cÃ'ng. Má»-i ngà y lên tá»›i ngà n lạng và ng; trong ngoà i phải náo Ä'á»™ng, nhân dân chịu vất vả vì việc phu dịch ở dá»c Ä'Æ°á»ng, bá» bê cÃ'ng việc là m ăn, lên tá»›i bảy mÆ°Æ¡i vạn nhà . 

Kéo dà i Ä'ến nhiá»u năm Ä'ể tranh thắng lợi trong má»™t ngà y, mà lại khÃ'ng dám ban tÆ°á»›c lá»™c, khÃ'ng dám thưởng trăm lạng và ng Ä'ể dùng gián Ä'iệp, Ä'ến ná»-i khÃ'ng biết tình hình quân Ä'ịch, Ä'ó là hạng ngÆ°á»i hết sức bất nhân: ngÆ°á»i ấy chẳng Ä'áng là m chủ tÆ°á»›ng cuả má»i ngÆ°á»i, chẳng Ä'áng là m tÃ'i phò chúa, khÃ'ng thể là m chủ Ä'ựơc sá»± thắng lợi vậy! 

Cho nên các bậc vua sáng tÆ°á»›ng tà i, sở dÄ© dấy binh thắng Ä'ịch, thà nh cÃ'ng hÆ¡n ngÆ°á»i, Ä'ó là nhá» biêt trÆ°á»›c vậy. 

Biết trÆ°á»›c Ä'ây, khÃ'ng phải nhá» quá»· thần mách bảo, khÃ'ng phải nhá» so sánh các việc tÆ°Æ¡ng tá»± mà tìm biết Ä'ược, phải nhá» ngÆ°á»i mà biết Ä'ược tình hình của quân Ä'ịch. 

Dùng gián Ä'iệp thì có năm loại : 

- Nhân gián (hÆ°Æ¡ng gián) 

- Tá»­ gián 

- Ná»™i gián 

- Sinh gián 

- Phản gián. 

Khi năm hạng gián Ä'iệp ấy cùng khởi sá»±, khÃ'ng ai biết Ä'ược các Ä'Æ°á»ng lá»'i dò xét hiểm hóc của há» nhÆ° thế má»›i là thần bí, Ä'áng gá»i là vật báu của vua loà i ngÆ°á»i vậy. 

Nhân gián, là nhân lấy ngÆ°á»i là ng bên nÆ°á»›c Ä'ịch Ä'ể dùng là m gián Ä'iệp. 

Ná»™i gián là nhân lấy quan lại của Ä'ịch Ä'ể dùng là m gián Ä'iệp. 

Phản gián là nhân lấy gián Ä'iệp của Ä'ịch Ä'ể dùng là m gián Ä'iệp cho mình. 

Tá»­ gián là ta phÃ' trÆ°Æ¡ng các vật trả giá ngoà i, báo cho gián Ä'iệp của ta biết Ä'ể truyá»n tin cho Ä'ịch. 

Sinh gián là hạng gián Ä'iệp trở vá» Ä'ược Ä'ể báo cáo tình hình. 

Trong ba quân, xét chung những ngÆ°á»i thân thiết vá»›i tÆ°á»›ng suý thì khÃ'ng ai thân thiết cho bằng gián Ä'iệp, xét chung những kẻ Ä'ược thưởng thì khÃ'ng ai Ä'ược thưởng nhiá»u cho bằng gián Ä'iệp, xét chung các việc bí mật thì khÃ'ng việc nà o bí mật cho bằng gián Ä'iệp. 

KhÃ'ng phải là bậc thánh trí thì khÃ'ng dùng Ä'ược gián Ä'iệp, khÃ'ng phải là bậc nhân nghÄ©a thì khÃ'ng sai khiến Ä'ược gián Ä'iệp, khÃ'ng tinh vi khéo léo thì khÃ'ng biết Ä'ược thá»±c tình nhá» gián Ä'iệp. 

Vi diệu thay! Vi diệu thay! KhÃ'ng có việc gì mà khÃ'ng dùng gián Ä'iệp. 

Gián Ä'iệp của Ä'ịch chÆ°a do thám ta xong mà ta nghe biết trÆ°á»›c rá»"i,thì gián Ä'iệp của Ä'ịch và kẻ cáo giác cho ta biết Ä'á»u phải giết chết. 

Khi muá»'n Ä'ánh quân nà o, Ä'á»u phải biết rõ ngÆ°á»i tÆ°á»›ng trấn giữ, các ngÆ°á»i thân tín của ngÆ°á»i tÆ°á»›ng, ngÆ°á»i tiếp khách, ngÆ°á»i gác cá»­a, ngÆ°á»i giữ nhà (quản gia), tên há» của từng ngÆ°á»i, Ä'á»u phải kiếm gián Ä'iệp của ta tìm tòi mà biết cho Ä'ủ. 

Tìm cho ra gián Ä'iệp mà Ä'ịch sai tá»›i do thám ta, lấy Ä'iá»u lợi mà dụ dá»- há», dẫn dắt há», cho hỠăn ở: nhÆ° thế có thể dùng há» là m phản gián cho ta Ä'ược. 

Nhá» há» là m phản gián mà ta biết tình hình của nÆ°á»›c Ä'ịch, do Ä'ó kiếm Ä'ược hÆ°Æ¡ng gián và ná»™i gián bên nÆ°á»›c Ä'ịch Ä'ể mà lợi dụng. 

Nhân sá»± phản gián mà biết Ä'ịch hình, cho nên khiến tá»­ gián bà y Ä'ặt việc dá»'i trá Ä'ể Ä'ến cáo giác vá»›i quân Ä'ịch. 

Nhân sá»± phản gián mà biết Ä'ịch tình, cho nên có thể sai phái sinh gián Ä'i vá» Ä'úng kỳ hạn. 

Năm việc gián Ä'iệp nói trên, nhà vua phải biết Ä'ủ. 

Biết Ä'ủ là nhỠở phản gián, cho nên phản gián khÃ'ng thể khÃ'ng hậu Ä'ãi. 

Ngà y xÆ°a khi nhà Ân khởi nghÄ©a thì Ã'ng Y Doãn ở bên Ä'ất nhà Hạ Ä'ể dò xét; khi nhà Chu khởi nghÄ©a thì Ã'ng Lã Vá»ng ở bên Ä'ất nhà Ân dò xét. Chỉ bậc vua sáng, tÆ°á»›ng tà i má»›i có thể dùng bậc Thượng Trí là m gán Ä'iệp nên Ä'á»u thà nh cÃ'ng lá»›n. Äó là Ä'iá»u cá»'t yếu của việc binh bị, ba quân nhá» cậy và o Ä'ó mà hà nh Ä'á»™ng. 

Tam thập lục kế

1. DÆ°Æ¡ng Ä'Ã'ng kích tây (Äánh lạc hÆ°á»›ng Ä'á»'i phÆ°Æ¡ng) 

Kế “DÆ°Æ¡ng Ä'Ã'ng kích tây†là reo hò giả vá» nhÆ° thật sá»± Ä'ánh và o phía Ä'Ã'ng, nhÆ°ng chủ yếu lại Ä'ánh và o phía tâỵ. 

Trong tất cả má»i vấn Ä'á» của xã há»™i, từ chiến trÆ°á»ng, thÆ°Æ¡ng trÆ°á»ng, chính trÆ°á»ng cho Ä'ến tình trÆ°á»ng; nếu muá»'n Ä'iá»u nà y nhÆ°ng lại giả là m Ä'iá»u kia, nói Ä'iá»u nà y mà là m Ä'iá»u ná», ấy là “DÆ°Æ¡ng Ä'Ã'ng kích tây†vậỵ 

Kế nà y mỠảo vÃ' song. Nó rất khó biết, khó Ä'oán, bị Ä'ánh bất ngá». Kế nà y nhằm chuyển mục tiêu Ä'ể lừa dá»'i Ä'á»'i phÆ°Æ¡ng, khiến cho Ä'ịch sÆ¡ ý, lừa lúc bất ý tấn cÃ'ng kẻ khÃ'ng chuẩn bị. 

Có nhiá»u cách thức Ä'ể thá»±c hiện kế nà y, nhÆ°: 

- Tạo tin Ä'á»"n. - Là m rá»'i tai rá»'i mắt Ä'ịch. - Buá»™c Ä'á»'i phÆ°Æ¡ng lo nhiá»u mặt. - Mê hoặc ý chí của Ä'ịch. - Nghi binh. - Là m phân tán lá»±c lượng Ä'á»'i phÆ°Æ¡ng. - Là m yếu lá»±c lượng Ä'á»'i phÆ°Æ¡ng, lá»±c lượng phòng vệ Ä'ịch. 

Nguyên tắc của “DÆ°Æ¡ng Ä'Ã'ng kích tây†là bí mật và chủ Ä'á»™ng. Bị Ä'á»™ng coi nhÆ° phải chịu sá»± khá»'ng chế của Ä'ịch. 

Äiá»u kỵ khi dùng kế “DÆ°Æ¡ng Ä'Ã'ng kích tây†là Ä'ể lá»™ cÆ¡. 

Lá»™ cÆ¡ là mất hết khả năng phòng bị, chuẩn bị. Dù là trên chiến trÆ°á»ng, thÆ°Æ¡ng trÆ°á»ng hay chính trÆ°á»ng cÅ©ng Ä'á»u phải giữ bí mật và nắm Ä'ược thế chủ Ä'á»™ng.

2. Äiệu hổ ly sÆ¡n (Dụ hổ ra khá»i rừng) 

Kế “Äiệu hổ ly sÆ¡n†là nhá»­, dụ hay khuấy Ä'á»™ng là m cho con hổ ra khá»i rừng.  

Kế “Äiệu hổ ly sÆ¡n†có hai lá»'i: Má»™t là nhá»­ hổ ra khá»i rừng Ä'ể dá»... dà ng giết hổ. Hai là Ä'uổi hổ Ä'i Ä'ể dá»... bắt giết những loại há»" ly vẫn dá»±a oai hổ mà hoà nh hà nh.

3. Nhất tiá»...n hạ song Ä'iêu (Má»™t mÅ©i tên hạ hai con chim) 

Kế “Nhất tiá»...n song Ä'iêu†là dùng má»™t mÅ©i tên bắn chết hai con chim. 

à của mÆ°u kế nà y là dùng sức lá»±c tá»'i thiểu Ä'ể Ä'ạt Ä'ến hiệu quả tá»'i Ä'a.

4. Minh tri cá»' muá»™i (Biết rõ mà là m nhÆ° khÃ'ng biết) 

Kế “Minh tri cá»' muá»™i†là biết thật rõ chuyện Ä'ấy, nhÆ°ng là m ra vẻ khÃ'ng biết gì. 

Vá»›i ngÆ°á»i xÆ°a, Ä'ây là má»™t triết lý xá»­ thế rất cao, mục Ä'ích lại ẩn trá»'n tất cả những tiếng thị phi nghi hoặc, nhÆ°ng theo nghÄ©a mÆ°u kế, nó là má»™t thái Ä'á»™ thâm sâu. 

Cái Ä'ức của ngÆ°á»i quân tá»­ khÃ'ng thể khÃ'ng cho thiên hạ biết, nhÆ°ng cái mÆ°u kế của trượng phu khÃ'ng thể khÃ'ng giấu thiên hạ. 

Tóm lại, biết rất nhiá»u mà tá» ra khÃ'ng biết má»™t là kế “Minh tri cá»' muá»™i†vậy.

5. Du long chuyển phượng (Biến rá»"ng thà nh phượng) 

Kế “Du long chuyển phượng†là biến cái nà y thà nh cái kia, bên trong là hình rá»"ng Ä'ó, nhÆ°ng là m cho nó trở thà nh phượng. 

Cái kế nà y rất phổ biến, trong dân gian ta gá»i là “Treo Ä'ầu dê, bán thịt chóâ€.

6. Mỹ nhân kế (Kế dùng gái Ä'ẹp) 

“Mỹ nhân kế†là dùng gái Ä'ẹp Ä'ể là m xoay chuyển, thay Ä'ổi tình thế mà những cái khác khÃ'ng thể thá»±c hiện Ä'ược. 

Giai nhân từ ngà n xÆ°a Ä'ến nay bao giá» cÅ©ng là Ä'á» tà i chính. Tuy là phái yếu, khÃ'ng thể vác gÆ°Æ¡m Ä'ao mà Ä'ánh giặc, nhÆ°ng các nà ng có thể thắng Ä'ược bằng Ä'Ã'i mắt biếc và nụ cÆ°á»i xinh Ä'ẹp. 

Có những bức thà nh kiên cá»' cả mÆ°á»i vạn quân khÃ'ng hạ nổi, nhÆ°ng nó có thể bị sụp Ä'ổ bởi ánh mắt mỹ nhân. 

Sức mạnh của mỹ nhân Ä'ặc biệt là có ảnh hưởng Ä'á»'i vá»›i ngÆ°á»i anh hùng, ngÆ°á»i có quyá»n thế.

7. Sấn há»a Ä'ả kiếp (Theo lá»­a mà hà nh Ä'á»™ng) 

Kế “Sấn há»a Ä'ả kiếp†là lợi dụng lúc loạn Ä'ể thao túng, lúc tình hình rá»'i ren mà sắp xếp theo ý muá»'n. 

Có hai loại “Sấn há»a Ä'ả kiếpâ€: Má»™t là theo lá»­a Ä'ể mà Ä'ánh cÆ°á»›p. Hai là chính ta phóng há»a mà Ä'ánh cÆ°á»›p. 

Theo lá»­a tức là thừa lúc ngÆ°á»i ở trong cÆ¡n nguy biến mà ta quấy há»-n loạn thêm. 

Phóng há»a tức là chính ta gây ra sá»± há»-n loạn mà thá»±c hiện theo ý muá»'n của ta. 

Theo lá»­a hay phóng há»a cùng Ä'i chung và o má»™t mục Ä'ích là Ä'ánh Ä'ịch và Ä'oạt của Ä'ịch Ä'ể tạo cÆ¡ há»™i cho ta. 

Theo lá»­a thì dá»±a và o thá»i cÆ¡ sẵn có. 

Phóng há»a thì tá»± ta tạo ra thá»i cÆ¡. 

KhÃ'ng thể phê phán theo lá»­a hay phóng há»a, cái nà o hay, cái nà o dở, cái nà o tá»'t, cái nà o xấu, vì cả hai giá»'ng nhÆ° má»™t sá»± biến ảo giữa khÃ'ng khí và nÆ°á»›c. 

Trong sá»­ sách, ngÆ°á»i ta thấy tay phóng há»a giá»i là TrÆ°Æ¡ng Nghi. Má»™t mình TrÆ°Æ¡ng Nghi Ä'ã phá tan thế hợp tung bằng cách dá»'i Tá», lừa Triệu, dá»a Ngụy, thuyết Yên, bịp Sở. 

TrÆ°Æ¡ng Nghi thật là con ngÆ°á»i có cái lưỡi bằng lá»­a thiêu Ä'á»'t cả sáu nÆ°á»›c, dá»±ng thà nh cÆ¡ nghiệp thá»'ng nhất cho nhà Tần. 

Khổng Minh tuy là má»™t nhà chính trị lá»-i lạc tà i tình, nhÆ°ng cái thế của Ã'ng ngay từ Ä'ầu chỉ là cái thế phải theo lá»­a Ä'ể gây vá»'n: LÆ°u Bị bị Tà o Tháo Ä'ánh chạy Ä'ến cùng Ä'Æ°á»ng, Khổng Minh Ä'à nh tính kế nÆ°Æ¡ng nhá» TÃ'n Quyá»n rá»"i ăn theo cuá»™c chiến tranh Nam - Bắc, ăn theo trận Xích Bích Ä'ể cÆ°á»›p Kinh Châu. 

“Sấn há»a Ä'ả kiếp†Ä'òi há»i má»™t khả năng hà nh Ä'á»™ng mau lẹ nhÆ° con ó bắt má»"i.

8. VÃ' trung sinh hữu (KhÃ'ng có mà là m thà nh có) 

Kế “VÃ' trung sinh hữu†là từ khÃ'ng mà tạo thà nh có. 

Thiên hạ khÃ'ng loạn, trật tá»± khÃ'ng rá»'i thì là m gì có anh hà o xuất lá»™! Bởi lẽ Ä'ó, những anh hà o thÆ°á»ng Ä'ược gá»i là kẻ “chá»c trá»i khuấy nÆ°á»›câ€. Mục Ä'ích của khuấy nÆ°á»›c là là m rá»'i beng sá»± việc lên Ä'ể dá»... bá» thao túng. Thủ Ä'oạn của khuấy nÆ°á»›c là gây tiếng tăm, tung tiếng Ä'á»"n, gây xáo trá»™n rá»"i dá»±a và o Ä'ó mà thủ lợi. 

Kế “VÃ' trung sinh hữu†hình dung là tu hú Ä'ẻ nhá», tổ thì chim khác là m, nhÆ°ng con tu hú cứ Ä'ến Ä'ặt trứng của nó và o Ä'ó, rá»"i lại nhá» loà i chim khác ấp trứng luÃ'n, khi trứng nở thà nh chim, tu hú con bay vá» vá»›i bầy tu hú.

9. Tiên phát chế nhân (Ra tay trÆ°á»›c Ä'ể chế phục Ä'á»'i phÆ°Æ¡ng) 

“Tiên phát chế nhân†là ra tay trÆ°á»›c Ä'ể dà nh chiếm Æ°u thế, Ä'ể Ä'oạt lợi, Ä'ể bắt lấy sá»± chiến thắng. 

Kế “Tiên phát chế nhân†là khÃ'ng nói quá xa, viá»...n vÃ'ng, mà phải nhìn và o thá»±c tế gần nhất. 

Các vụ xảy ra trong lịch sá»­ nhÆ°: Lý Thế Dân tại Huyá»n VÅ© MÃ'n, Võ Tắc Thiên phế lập LÆ° Lăng VÆ°Æ¡ng, Ung Chính cÆ°á»›p Bảo Tòa, Từ Hi Ä'á»™c sát Quang Tá»±, Gia Cát Lượng lấy Ä'ất Quang Trung... Tất cả Ä'á»u là áp dụng thủ Ä'oạn “chá»›p nhoáng†khÃ'ng cho Ä'ịch kịp trở tay, khÃ'ng cho dÆ° luận phản ứng kịp. 

Vẫn có câu “Tiên hạ thủ vi cÆ°á»ng†là vậy.

10. Äả thảo kinh xà (Äập cá» là m cho rắn sợ) 

Kế “Äả thảo kinh xà †là Ä'ập và o cá», là m Ä'á»™ng cho rắn sợ.

11. Tá Ä'ao sát nhân (Mượn Ä'ao Ä'ể giết ngÆ°á»i) 

Kế “Tá Ä'ao sát nhân†là mượn dao Ä'ể giết ngÆ°á»i, mượn tay ngÆ°á»i khác Ä'ể giết kẻ thù của mình. 

Ngạn ngữ Trung Quá»'c có câu: “Sát nhân bất kiến huyết, kiến huyết phi anh hùngâ€. (Giết ngÆ°á»i khÃ'ng thấy máu, thấy máu khÃ'ng anh hùng). 

Trên Ä'á»i dÄ© nhiên chÆ°a có kẻ nà o chỉ giết ngÆ°á»i mà thà nh anh hùng, nhÆ°ng cÅ©ng hiếm có tay anh hùng nà o khÃ'ng giết ngÆ°á»i. Äiểm khác nhau khÃ'ng ở có hay khÃ'ng, mà ở chá»- thÃ'ng minh hay ngu xuẩn. Tà o Tháo mượn LÆ°u Biểu giết Ná»... Hà nh, mượn lòng quân giết DÆ°Æ¡ng Tu rá»"i lại Ä'ược là m cái việc mèo già khóc chuá»™t, thật Ä'áng kể là má»™t tay thÃ'ng minh, gian hùng.

12. Di thể giá há»a (Dùng vật gì Ä'ể vu khá»'ng ngÆ°á»i ta) 

Kế “Di thể giá há»a†là Ä'em xác chết hay Ä'á»" vật gì bá» và o nhà ngÆ°á»i khác Ä'ể giá há»a. 

Kế nà y thÆ°á»ng Ä'ược dùng bởi khá»'i óc quá»· quyệt thÃ'ng minh, tá»± mình khÃ'ng ra mặt mà là m cho Ä'á»'i phÆ°Æ¡ng bị hại. NhÆ° vậy gá»i là “giết ngÆ°á»i khÃ'ng thấy máuâ€.

13. Khích tÆ°á»›ng kế (Kế chá»c giận tÆ°á»›ng giặc) 

“Khích tÆ°á»›ng kế†là kế chá»c giận tÆ°á»›ng giặc, là m tÆ°á»›ng giặc nổi giận. Nổi giận sẽ mất sáng suá»'t, thiếu suy nghÄ©, khÃ'ng tá»± chủ Ä'ược con ngÆ°á»i mình. 

Mạnh Tá»­ nói: “Nhất ná»™ nhi an thiên hạâ€. 

Trong Ä'á»i có nhiá»u sá»± việc Ä'ược thà nh tá»±u bằng má»™t cÆ¡n giận và cÅ©ng có nhiá»u việc thất bại bởi má»™t cÆ¡n giận. 

Bởi vậy cái kế khích tÆ°á»›ng cÅ©ng là má»™t trong những diệu kế, nếu Ä'ạt ra thì kiến thiên hạ, cùng thì mang há»a và o thân. 

Khích tÆ°á»›ng còn là khÆ¡i dậy cái hùng khí của ngÆ°á»i khác Ä'ể ngÆ°á»i ấy là m việc cho ta. 

Äá»'i tượng tá»'t nhất của kế khích tÆ°á»›ng là những ngÆ°á»i có tính tình bạo tháo hay sẵn sà ng phẫn ná»™. 

Tuân Tá»­ bảo rằng: “Lá»i nói khéo êm nhÆ° lụa, lá»i nói ác nhá»n nhÆ° giáo mácâ€.  

Thuyết là tiến dẫn lá»i nói, cái nghÄ©a căn bản của thuyết là m cho ngÆ°á»i ta nghe theo. Hiệu quả của thuyết rất lá»›n. Bởi thế má»›i có câu: “Thiên hạ tÄ©nh, nhất ngÃ'n sá»­ chi Ä'á»™ng. Thiên hạ Ä'á»™ng, nhất ngÃ'n sá»­ chi tÄ©nhâ€. (Thiên hạ Ä'ang yên lặng, má»™t lá»i nói là m náo loạn. Thiên hạ Ä'ang náo loạn, má»™t lá»i nói là m lắng dịu). 

Căn bản mÆ°u thuật của thuyết, theo Tuân Tá»­ có bá»'n Ä'iá»u: CÆ¡, dÅ©ng, trí, biến. 

- CÆ¡: Là xem thá»i Ä'á»™ thế, nhân lợi thuận tiện. 

- DÅ©ng: Là quyết Ä'oán nói những Ä'iá»u khÃ'ng ai dám nói. 

- Trí: Là biết rõ sá»± tình, tâm lý, giải quyết Ä'ược thắc mắc, chế phục Ä'ược ngÆ°á»i. 

- Biến: Là biến hóa, trong các trÆ°á»ng hợp bất trắc.

Mục Ä'ích của thuyết có năm Ä'iá»u: 

- Là m cho ngÆ°á»i hiểu rõ. 

- Là m cho ngÆ°á»i tin tưởng. 

- Là m cho ngÆ°á»i Ä'á»"ng tình. 

- Là m cho ngÆ°á»i phục. 

- Là m cho ngÆ°á»i theo.

Äạt Ä'ược năm mục Ä'ích trên thì kể nhÆ° nắm chắc phần thắng trong tay.

14. Man thiên quá hải (Lợi dụng sÆ°Æ¡ng mù Ä'ể lẩn trá»'n) 

Kế “Man thiên quá hải†là lợi dụng lúc trá»i sÆ°Æ¡ng mù mà lẩn trá»'n, vượt qua hay hà nh Ä'á»™ng ngay trong lúc sÆ°Æ¡ng mù. 

Man thiên, trá»i u ám khÃ'ng phải hoà n cảnh hoà n toà n bất lợi nhÆ° má»™t quẻ trong Dịch lý Ä'ã nói. Man thiên, khÃ'ng thể ngá»"i Ä'ợi nó tá»›i nhÆ° sÆ°Æ¡ng mù do thá»i tiết thiên nhiên, mà phải tạo ra nó. 

Kế “Man thiên†Ä'em áp dụng thá»±c hiện Ä'ược cả hai mặt: tiêu cá»±c lẫn tích cá»±c.  

Tích cá»±c là Ä'em ánh sáng Ä'ến cho má»™t tình thế má» mịt. 

Tiêu cá»±c là lẩn tránh má»™t tai há»a, là lợi dụng cÆ¡ há»™i sÆ¡ hở của Ä'ịch Ä'ể thoát bí. 

Ở trận Xích Bích, Khổng Minh Ä'ã giải quyết vấn Ä'á» thiếu tên bắn cho các cung thủ bằng cách lấy mÆ°á»i chiếc thuyá»n lá»›n chất Ä'ầy rÆ¡m, Ä'ợi lúc trá»i sÆ°Æ¡ng mù, âm thầm Ä'ến trại Tà o Tháo nổi trá»'ng la hét là m nhÆ° tấn cÃ'ng. Tà o sợ ngụy kế, khÃ'ng dám xÃ'ng ra, chỉ bắn tên nhÆ° mÆ°a và o các thuyá»n rÆ¡m. Bằng má»™t Ä'êm Ä'ánh trá»'ng reo hò, khÃ'ng chết má»™t ngÆ°á»i, Khổng Minh Ä'ã lấy Ä'ược của Tà o Tháo cả trăm ngà n mÅ©i tên.

15. Ãm Ä'á»™ trần thÆ°Æ¡ng (Äi con Ä'Æ°á»ng mà khÃ'ng ai nghÄ© Ä'ến) 

Kế “Ãm Ä'á»™ trần thÆ°Æ¡ng†là bí mật Ä'Æ°a quân qua con Ä'Æ°á»ng mà khÃ'ng ai nghÄ© rằng ta sẽ Ä'i qua. 

Kế nà y áp dụng giữa lúc hai bên Ä'ang Ä'ấu tranh, chiến Ä'ấu vá»›i nhau. 

Má»-i bên Ä'á»u ra sức giấu mục tiêu thật của mình rá»"i Ä'Æ°a ra mục tiêu giả mà lừa Ä'á»'i phÆ°Æ¡ng. 

Äây là cÃ'ng việc rất phức tạp, có má»™t quá trình khúc triết. NhÆ° “TÃ'n Tá»­ Binh Pháp†viết: “Việc binh là trá ngụy, có thể mà là m ra vẻ khÃ'ng có thể, dùng Ä'ấy mà tá» ra khÃ'ng dùng, gần giả là m nhÆ° xa, xa giả là m nhÆ° gần. Lấy lợi mà dụ, gây rá»'i mà Ä'uổi, thấy khá»e thì tránh. Äầu tiên là là m má»i cách giảm nhược lá»±c Ä'á»'i phÆ°Æ¡ng, sau rá»"i má»›i tiến hà nh dá»± Ä'ịnh. 

Muá»'n dụng kế nà y phải là ngÆ°á»i có tầm nhìn xa hiểu rá»™ng và má»™t khá»'i óc tuyệt vá»iâ€.

16. Phản khách vi chủ (Äổi vị khách thà nh vị chủ) 

Kế “Phản khách vi chủ†là Ä'ổi Ä'ịa vị khách thà nh Ä'ịa vị chủ. 

“Phản khách vi chủ†là trong Ä'ấu tranh Ä'ang ở và o thế bị Ä'á»™ng nên phải tìm kế hoạch Ä'ến chủ Ä'á»™ng, khách vá»'n là Ä'ịa vị bị chi phá»'i, má»i việc Ä'á»u do chủ Ä'ặt Ä'ịnh sắp xếp. 

“Phản khách vi chủ†là nguyên tắc thÆ°á»ng dùng trong Ä'ấu tranh. Có chủ Ä'á»™ng má»›i khá»'ng chế Ä'ược cục diện. KhÃ'ng có chủ Ä'á»™ng, khÃ'ng thể thắng lợi.

17. Kim thiá»n thoát xác (Ve sầu và ng lá»™t xác) 

“Kim thiá»n thoát xác†là con ve sầu và ng lá»™t xác. 

Kế nà y dùng cho lúc nguy cấp, tính chuyện ngụy trang má»™t hình tượng Ä'ể lừa dá»'i, che mắt Ä'á»'i phÆ°Æ¡ng, Ä'ặng Ä'à o tẩu chá» má»™t cÆ¡ há»™i khác. 

Kế “Kim thiá»n thoát xác†có má»™t phạm vi rất rá»™ng rãi và phổ biến, bất cứ ai ở hoà n cảnh nà o cÅ©ng có thể sá»­ dụng Ä'ược.

18. KhÃ'ng thà nh kế (Kế bá» trá»'ng cá»­a thà nh) 

“KhÃ'ng thà nh kế†là kế bá» thà nh trá»'ng, thà nh bá» ngá». 

Kế nà y có hai loại: 

- Má»™t là lúc tình thế cá»±c khẩn cấp, nguy hiểm nhÆ° treo trên sợi tóc, buá»™c phải dùng nghi binh Ä'ể lừa dá»'i Ä'á»'i phÆ°Æ¡ng mà dá»±a và o Ä'ó Ä'ể trá»'n thoát. 

- Hai là rút lui vá»›i Ä'ầy Ä'ủ kế hoạch dụ cho Ä'ịch quân xâm nhập rá»"i má»›i bao vây tiêu diệt. 

“KhÃ'ng thà nh kế†thá»±c ra là má»™t cách tạo nghi âm cho Ä'á»'i phÆ°Æ¡ng, mục Ä'ích là khÃ'ng cho Ä'á»'i phÆ°Æ¡ng sá»›m có má»™t quyết Ä'ịnh.

19. Cầm tặc cầm vÆ°Æ¡ng (Dẹp giặc phải bắt tÆ°á»›ng giặc) 

“Cầm tặc cầm vÆ°Æ¡ng†là dẹp giặc phải bắt chúa giặc. 

PhÆ°Æ¡ng pháp bắt chúa giặc thật thiên biến vạn hóa, khÃ'ng cứ bằng sức mạnh hay bằng trí khÃ'n. Các kế khác nhÆ° “Äiệu hổ ly sÆ¡nâ€, “Mỹ nhân kế†hay “Man thiên quá hải†Ä'á»u có thể dùng cho kế “Cầm tặc cầm vÆ°Æ¡ngâ€. Äể Ä'á»'i phó vá»›i má»™t nhân vật anh hùng, thì dù má»™t quả Ä'ạn mà giết hay dùng mỹ nhân kế mà nhá»­ thì cÅ©ng nhÆ° nhau. 

NhÆ°ng Ä'a sá»' âm mÆ°u cầm vÆ°Æ¡ng Ä'ược hiệu quả bằng kích thích anh hùng và mỹ nhân kế. 

“Tá»± cổ anh hùng Ä'a hiếu sắc†là vậy. 

Việt VÆ°Æ¡ng thua trận rá»"i, mà chỉ dùng má»™t nà ng Tây Thi Ä'ã Ä'ủ giam cầm Phù Sai. Lý Viên muá»'n Ä'oạt quyá»n của Xuân Thân Quân, nên Ä'ã cho cÃ' em là Lý Yên sang là m tì thiếp. Äó là những cách gián tiếp Ä'ể cầm vÆ°Æ¡ng.

20. Ban chÆ° ngật hổ (Giả là m con heo Ä'ể ăn thịt con hổ) 

Kế “Ban chÆ° ngật hổ†là giả là m con heo Ä'ể ăn thịt con hổ. 

Lão Tá»­ nói: “NgÆ°á»i cá»±c khÃ'n khéo mà là m ra vụng vá»â€, cÅ©ng nhÆ° câu “Ä'ại trí nhược nguâ€. NgÆ°á»i Ä'i săn thÆ°á»ng há»c tiếng heo kêu rá»"i tá»± giả là m heo Ä'ể nhá»­ con hổ. 

Äá»'i vá»›i kẻ thù, ta hãy giả ngu nhÆ° má»™t con heo, trên bá» mặt cái gì cÅ©ng thuận chịu, lúc nà o cÅ©ng cÆ°á»i, lúc nà o cÅ©ng cung kính Ä'ể cho Ä'ịch mất hết nghi âm. Chá» thá»i cÆ¡ chín, tìm thấy chá»- nhược của kẻ thù mà Ä'ập Ä'òn sấm sét. 

- Dùng việc khÃ'ng gì quan trá»ng bằng bí mật. 

- Hà nh Ä'á»™ng khÃ'ng gì quan trá»ng bằng thừa lúc bất ý. 

- Dò xét khÃ'ng gì quan trá»ng bằng là m cho Ä'ịch khÃ'ng hay biết. 

- Bên ngoà i ra vẻ loạn mà bên trong rất có cÆ¡ ngÅ©. 

- Tá» ra Ä'ói mệt nhÆ°ng thật là no khá»e. 

- Là m ra ngu xuẩn nhÆ°ng rất tinh tÆ°á»ng. 

Những câu trên Ä'ây chính là căn bản lý luận của kế “Ban chÆ° ngật hổ†vậy.

21. Quá kiá»u trừu bản (Qua cầu rá»"i phá cầu) 

“Quá kiá»u trừu bản†là qua cầu rá»"i thì phá cầu, ý nói má»™t ngÆ°á»i sau khi Ä'ã thà nh cÃ'ng, muá»'n hưởng thụ má»™t mình nên giết hại hoặc xa lánh những ngÆ°á»i bạn Ä'ã Ä'á»"ng lao cá»™ng khổ vá»›i mình. 

Kế “Quá kiá»u trừu bản†thÆ°á»ng trái ngược vá»›i kế “Ban chÆ° ngật hổâ€. Qua cầu cất nhịp là lúc Ä'ắc thá»i Ä'ắc thế Ä'em thuá»™c hạ ra mà khai Ä'ạo. Còn giả tiếng heo là kế áp dụng giữa lúc ở và o thế kẹt. 

Äứng trên lập trÆ°á»ng Ä'ạo lý thì cất nhịp cầu là má»™t hà nh Ä'á»™ng vong ân bá»™i nghÄ©a. 

LÆ°u Bang nổi danh là ngÆ°á»i qua cầu cất nhịp lá»›n nhất trong lịch sá»­. Lúc LÆ°u Bang hà n vi còn Ä'i ăn cắp gà , thÃ'i thì Bang nói Ä'ủ các Ä'iá»u ngon ngá»t dá»... nghe Ä'ể tá»±u chúng lập Ä'ảng. Äến khi nên cÆ¡ nghiệp rá»"i, lo việc củng cá»' quyá»n thế, LÆ°u Bang chẳng ngại gì hết, Ä'ổi lại thái Ä'á»™, nghi ghét triá»u thần. 

NgÆ°á»i thứ nhất mà LÆ°u Bang lÃ'i chém là Hà n Tín, rá»"i Ä'ến Bà nh Việt, Anh Bá»', bá» tù Tiêu Hà , Trần Hi, Phà n Khoái. 

TrÆ°Æ¡ng LÆ°Æ¡ng thấy há»a chẳng chóng thì chà y cÅ©ng Ä'ến vá»›i mình, nên bá» trá»'n lên rừng há»c Ä'ạo tu tiên.

22. Liên hoà n kế (Kế móc ná»'i nhau) 

“Liên hoà n kế†là ná»'i liá»n vá»›i nhau thà nh má»™t dây xích. 

“Liên hoà n kế†còn là vận dụng má»™t quyá»n thuật Ä'ể tạo phản ứng dây chuyá»n cho Ä'á»'i phÆ°Æ¡ng hoặc gây thà nh phản ứng nhiá»u mặt. 

Mỹ nhân kế là vÅ© khí phổ biến nhất cần thiết cho việc dùng “Liên hoà n kếâ€. Vì ngÆ°á»i Ä'ẹp ví nhÆ° nÆ°á»›c, anh hùng ví nhÆ° bùn, nÆ°á»›c là m cho bùn nhão ra. 

Từ ngà n xÆ°a, Ä'a sá»' anh hùng Ä'ã vì thÆ°Æ¡ng hoa tiếc ngá»c nên bá» lãng nhiệm vụ. 

Tuy vậy, vẫn phải phân biệt “Mỹ nhân kế†vá»›i “Liên hoà n kếâ€. 

Liên hoà n kế là má»™t hình ảnh của thá»±c tiá»...n, bất cứ việc gì xảy ra cÅ©ng gây thà nh phản ứng dây chuyá»n. Việc xảy ra hÃ'm nay cÅ©ng khÃ'ng tá»± dÆ°ng má»c ra, nó phải là kết quả dây chuyá»n từ những sá»± việc trÆ°á»›c.

23. DÄ© dật Ä'ãi lao (Lấy khá»e Ä'ể Ä'á»'i phó vá»›i mệt) 

Kế “DÄ© dật Ä'ãi lao†là lấy sá»± thanh thản Ä'ể Ä'á»'i phó vá»›i hấp tấp, nhá»c nhằn; dưỡng sức mà Ä'ợi kẻ phí sức. 

Kế nà y viết ở trong thiên “Quân Tranh†của bá»™ “TÃ'n Tá»­ Binh Phápâ€: “Lấy gần Ä'ợi xa, lấy nhà n Ä'ợi mệt†nghÄ©a là trên chiến thuật phải tìm nắm trÆ°á»›c Ä'ịa vị chủ Ä'á»™ng Ä'ể ứng phó vá»›i má»i tấn cÃ'ng của Ä'ịch. 

CÅ©ng có ý nói nên chuẩn bị chu Ä'áo, dá»... dà ng lấy cái thế bình tÄ©nh xem xét tình hình biến hóa mà quyết Ä'ịnh chiến lược, chiến thuật. Äợi Ä'ịch má»i mệt, tá»a chiết bá»›t nhuệ khí rá»"i má»›i thừa cÆ¡ xuất kích. 

TÃ'n Tá»­ gá»i thế là : “Ẩn sâu dÆ°á»›i chín từng Ä'ất, hà nh Ä'á»™ng trên chín từng trá»iâ€. 

Sá»­ dụng sách lược nà y Ä'òi há»i thái Ä'á»™ tuyệt Ä'á»'i trầm tÄ©nh ứng biến, Ä'o Ä'ược ý kẻ thù, hoà n cảnh kẻ thù, thá»±c lá»±c kẻ thù. Nếu thá»i cÆ¡ chÆ°a chín thì Ä'ứng yên nhÆ° trái núi. Khi cÆ¡ há»™i vừa tá»›i thì lập tức lấp sÃ'ng, chuyển bể. 

TÆ° Mã à ngăn Gia Cát Lượng ở Kỳ SÆ¡n. 

Chu Du phóng há»a tại Xích Bích. 

Tà o Tháo Ä'ại phá Viên Thiệu nÆ¡i Quan Äá»™. 

Tạ Huyá»n Ä'uổi Bá»" Kiên ở Phi Thủy. 

Tất cả Ä'á»u lấy ít Ä'ánh nhiá»u, thế kém vượt thế khá»e. Tất cả Ä'á»u là kết quả sá»­ dụng tà i tình sách lược “DÄ© dật Ä'ãi laoâ€.

24. Chỉ tang mạ hòe (Chỉ và o gá»'c dâu mà mắng cây hòe) 

“Chỉ tang mạ hòe†là chỉ và o gá»'c dâu mà mắng cây hòe. à nói vì khÃ'ng tiện mắng thẳng mặt nên mượn má»™t sá»± kiện khác Ä'ể tá» thái Ä'á»™.

25. Lạc tỉnh hạ thạch (Ném Ä'á và o ngÆ°á»i dÆ°á»›i giếng) 

“Lạc tỉnh hạ thạch†là ném Ä'á và o Ä'ầu kẻ Ä'ã rÆ¡i xuá»'ng giếng. 

RÆ¡i xuá»'ng giếng lại còn ném Ä'á và o Ä'ầu nạn nhân. Nếu Ä'ứng trên quan Ä'iểm Ä'ạo Ä'ức Khổng - Mạnh thì phải là hà nh Ä'á»™ng khÃ'ng chính nhân quân tá»­, nhÆ°ng nếu coi là má»™t mÆ°u kế thì hà nh Ä'á»™ng nà y lại là má»™t hà nh Ä'á»™ng sáng suá»'t. 

Căn bản triết lý của “Lạc tỉnh hạ thạch†là chi phá»'i Ä'ược thì má»›i chiếm Ä'oạt Ä'ược, và nhân từ vá»›i kẻ thù tức là tà n nhẫn vá»›i chính ta. 

LÆ°u Bị lúc nà o hé miệng cÅ©ng nói những Ä'iá»u nhân từ, lúc nà o cÅ©ng chảy nÆ°á»›c mắt, nhÆ°ng Ã'ng lại là ngÆ°á»i cÅ©ng giá»i thủ Ä'oạn “Lạc tỉnh hạ thạch†nhất. 

Chẳng vậy mà khi Lã Bá»' vá»'n là ngÆ°á»i là m nhiá»u ân huệ Ä'á»'i vá»›i LÆ°u Bị, nà o việc bắn kích ở Viên MÃ'n, nà o việc cho LÆ°u Bị nÆ°Æ¡ng tá»±a ở căn cứ mình... Äến lúc Lã Bá»' bị bắt sau khi thất trận Từ Châu, Tà o Tháo trong lòng còn Ä'Ã'i chút thÆ°Æ¡ng mến muá»'n dụ dá»- Lã Bá»', LÆ°u Bị ngại Tà o Tháo có thêm má»™t mãnh tÆ°á»›ng nữa nên Ä'ã ghé tai Tà o Tháo mà nhắc khéo: “Ã"ng khÃ'ng nhá»› chuyện Äinh Nguyên và Äổng Trác hay sao?†(Äinh Nguyên và Äổng Trác Ä'á»u nhận Lã Bá»' là m con nuÃ'i, nhÆ°ng Ä'á»u bị chết vì tay Lã Bá»'. 

LÆ°u Bị Ä'ã khÃ'ng kể Ä'ến Æ¡n nghÄ©a, lại còn Ä'Æ°a Ä'òn Ä'á»™c “Lạc tỉnh hạ thạch†hạ Lã Bá»'. NhÆ° vậy, Lã Bá»' là m sao khá»i chết!

26. HÆ° trÆ°Æ¡ng thanh thế (Thổi phá»"ng thanh thế) 

“HÆ° trÆ°Æ¡ng thanh thế†là thổi phá»"ng thanh thế Ä'ể cho ngÆ°á»i ta chóa mắt, nể sợ. 

Äá»i Tam Quá»'c, Tà o Tháo tiến xuá»'ng Giang Äịnh, rầm rá»™ cả trăm vạn hùng quân. Tháo Ä'ịnh dùng Æ°u thế tuyệt Ä'á»'i Ä'ể buá»™c TÃ'n Quyá»n phải hà ng phục. NhÆ°ng Khổng Minh trÃ'ng thấy âm mÆ°u nà y nên chỉ ba vạn quân vá»›i má»™t sá»' mÆ°u kế và trận gió Ä'Ã'ng Ä'ã Ä'ánh bại quân Tà o. 

Khi sá»­ dụng kế nà y, trÆ°á»›c hết phải xem mục Ä'ích và giá trị của nó thế nà o Ä'ã, rá»"i má»›i Ä'ịnh cỡ to nhá».

27. Phủ Ä'ể trừu tân (Rút củi dÆ°á»›i Ä'áy ná»"i) 

Kế “Phủ Ä'ể trừu tân†là bá»›t lá»­a dÆ°á»›i ná»"i, ý nghÄ©a là giải quyết trên căn bản má»™t vấn Ä'á», chủ ý khÃ'ng cho nó phát ra (bá»›t lá»­a cho nÆ°á»›c khá»i trà o). 

Khi có má»™t việc Ä'ã bùng nổ ra rá»"i thì tìm cách là m cho nó dịu Ä'i, khÃ'ng Ä'ể nó tiếp tục ác liệt. 

Chá»- diệu dụng kế “Phủ Ä'ể trừu tân†là khÃ'ng nghe thấy tiếng, khÃ'ng nhìn thấy hình, vÃ' cùng nhÆ° trá»i Ä'ất, khó hiểu nhÆ° âm dÆ°Æ¡ng, khiến cho kẻ thù rÆ¡i và o kế của mình mà há» khÃ'ng biết. 

KhÃ'ng kể tình trÆ°á»ng, chiến trÆ°á»ng hay thÆ°Æ¡ng trÆ°á»ng, kế “Phủ Ä'ể trừu tân†lúc nà o cÅ©ng là kế rất âm Ä'á»™c, lá»›n mang hiệu quả lá»›n, nhá» có hiệu quả nhá». 

Ở tình trÆ°á»ng, anh chà ng kém vế thÆ°á»ng o bế song thân hoặc anh em của Ä'à o, hÆ¡n là tấn cÃ'ng chính nà ng! 

Ở chiến trÆ°á»ng, kế “Phủ Ä'ể trừu tân†lại cà ng dà y Ä'ặc, giăng mắc nhÆ° mạng nhện.

28. Sát kê hách hầu (Giết gà cho khỉ sợ) 

“Sát kê hách hầu†nghÄ©a Ä'en là giết con gà cho con khỉ sợ. 

Theo truyá»n thuyết dân gian, con khỉ rất sợ trÃ'ng thấy máu, cho nên khi ngÆ°á»i ta muá»'n dạy khỉ, trÆ°á»›c hết há» giết má»™t con gà , bắt con khỉ nhìn thấy Ä'á»'ng máu bê bết rá»"i má»›i bắt Ä'ầu giáo hóa. Lúc bắt khỉ cÅ©ng thế, ngÆ°á»i ta vặn cổ con gà cho nó kêu lên những tiếng ghê rợn, khiến cho khỉ bủn rủn chân tay thì Ä'ến bắt. 

“Sát kê hách hầu†có tác dụng lá»›n, là m cho các vụ má»›i nở ra trong trứng nÆ°á»›c bị rÆ¡i và o cảnh bá»'i rá»'i, sợ sệt.

29. Phản gián kế (Dùng kế của Ä'á»'i phÆ°Æ¡ng Ä'ể quật lại) 

“Phản gián kế†là dùng ngÆ°á»i của Ä'á»'i phÆ°Æ¡ng lừa dá»'i Ä'á»'i phÆ°Æ¡ng, dùng kế Ä'ịch lừa Ä'ịch. 

TÃ'n Tá»­ nói: “Biết mình là biết thá»±c lá»±c và nhiệm vụ của mình. Biết ngÆ°á»i là biết thá»±c lá»±c và ý Ä'á»" của Ä'ịch. Biết mình thì tÆ°Æ¡ng Ä'á»'i dá»... hÆ¡n biết ngÆ°á»i. Cho nên muá»'n biết ngÆ°á»i thì phải dùng gián Ä'iệpâ€.

30. Lý Ä'ại Ä'à o cÆ°Æ¡ng (ÄÆ°a cây lý chết thay cây Ä'à o) 

“Lý Ä'ại Ä'à o cÆ°Æ¡ng†là Ä'Æ°a cây lý chết thay cho cây Ä'à o. 

NgÆ°á»i lá»›n là m há»a, bắt ngÆ°á»i bé chịu tá»™i thay. Có rất nhiá»u kẻ tác gian phạm tá»™i lại bắt ngÆ°á»i khác thế thân.

31. Thuận thủ khiên dÆ°Æ¡ng (Thuận tay dắt con dê vá») 

“Thuận thủ khiên dÆ°Æ¡ng†theo nghÄ©a Ä'en là thuận tay dắt con dê vá». 

Sá»± việc trên Ä'á»i, thiên biến vạn hóa rất kỳ diệu. Phải biết nắm lấy bất cứ cÆ¡ há»™i nà o vụt hiện Ä'ến trÆ°á»›c mắt, Ä'ó là những thâu hoạch, những cái lợi bất ngá».

32. Dục cầm cá»' tung (Muá»'n bắt mà lại thả ra) 

“Dục cầm cá»' tung†theo nghÄ©a Ä'en là muá»'n bắt cho nên thả ra. 

Muá»'n thá»±c hà nh kế nà y, phải có má»™t nhãn quan sâu rá»™ng, má»™t tấm lòng nhẫn nại vÃ' song. Những kẻ cấp cÃ'ng cận lợi khÃ'ng bao giá» có Ä'ủ tà i trí Ä'ể thi hà nh nó. 

Kế “Dục cầm cá»' tung†khÃ'ng thi hà nh theo cái nghÄ©a Ä'en của nó. Kế nà y nói lên sá»± má»m dẻo cho má»i chính sách, thứ nhất là chính sách thu phục lòng ngÆ°á»i, giữ ngÆ°á»i.

33. Khổ nhục kế (Hà nh hạ thân xác mình Ä'ể ngÆ°á»i ta tin) 

“Khổ nhục kế†là hà nh hạ mình, rá»"i Ä'em cái thân xác bị hà nh hạ ấy Ä'ể là m bằng chứng mà tiếp cận vá»›i Ä'ịch Ä'ể hoà n thà nh má»™t âm mÆ°u nà o Ä'ó.

34. Phao chuyên dẫn ngá»c (Ném hòn ngói Ä'ể thu vá» hòn ngá»c) 

“Phao chuyên dẫn ngá»c†nghÄ©a Ä'en là ném hòn ngói Ä'ể thu vá» hòn ngá»c. Tức là dùng tiểu vật Ä'ể Ä'oạt má»™t Ä'ại vật, nhÆ° ngÆ°á»i Ä'i câu vậy. 

Dân gian thÆ°á»ng nói “thả con tép bắt con tÃ'm†cÅ©ng là kế nà y.

35. Tá thi hoà n há»"n (Mượn xác Ä'ể há»"n vá») 

“Tá thi hoà n há»"n†nghÄ©a là mượn xác Ä'ể há»"n vá». 

à kế nà y chỉ rằng: Sau khi Ä'ã thất bại, buá»™c phải lợi dụng má»™t lá»±c lượng nà o Ä'ó Ä'ể khởi lên thi hà nh trở lại chủ trÆ°Æ¡ng của mình. 

Tuy nhiên, dùng kế nà y rất dá»... Ä'i và o con Ä'Æ°á»ng nguy hiểm, nếu sÆ¡ xuất thì tá»· nhÆ° rÆ°á»›c voi vá» già y mả tổ. 

Nếu mượn xác mà mượn ẩu thì chẳng khác gì vác xác chết vỠnhà .

36. Tẩu kế (Chạy, lùi, thoát thân) 

“Tẩu kế†nghÄ©a là chạy, lùi, thoát thân. 

Tại sao kế sau chót cổ nhân lại Ä'ặt là “kế chạyâ€? 

Lại có câu: “Tam thập lục kế, tẩu vi thượng sáchâ€. (Ba mÆ°Æ¡i sáu chÆ°á»›c, chạy là hÆ¡n hết!) 

Bởi vậy kế nà y liên quan nhiá»u Ä'ến sá»± thà nh bại của má»™t cÃ'ng việc lá»›n. Bất luận là Ä'ánh nhau bằng văn hay bằng võ, khÃ'ng ai là có thể thắng hoà i. Trong quá trình chiến Ä'ấu bao gá»"m nhiá»u kiểu thắng, nhiá»u kiểu bại, lúc ẩn lúc hiện, trong chá»›p mắt dá»"n dập cả trăm ngà n biến chuyển. Nếu khÃ'ng ứng phó mau lẹ Ä'ể tránh những cảnh bất lợi, Ä'ể nắm mau lợi thế mà tiến tá»›i thắng lợi, thì khÃ'ng phải là nhân tà i. 

Chạy có nhiá»u phÆ°Æ¡ng thức. Bá» giáp, bá» vÅ© khí mà chạy, bá» Ä'Æ°á»ng nhá» mà chạy tá»›i Ä'Æ°á»ng lá»›n, bá» Ä'Æ°á»ng bá»™ mà chạy sang Ä'Æ°á»ng thủy... Các phÆ°Æ¡ng thức tuy khÃ'ng giá»'ng nhau nhÆ°ng cùng hÆ°á»›ng chung Ä'ến mục Ä'ích là tránh tai há»a Ä'ể bảo Ä'ảm an toà n, Ä'ể bảo toà n lá»±c lượng. 

“Tẩu kế†khÃ'ng phải là chạy dà i. Chạy chỉ là má»™t giải pháp Ä'ể mà sẽ quay lại. Tinh hoa của kế chạy là già nh thá»i gian, bảo tá»"n sức khá»e, lá»±c lượng. 

Rút chạy Ä'ến má»™t vị trí má»›i, cho tÆ° thế vững mạnh hÆ¡n, tập trung ná»- lá»±c và củng cá»' tinh thần, chá»n má»™t cÆ¡ há»™i thuận tiện Ä'ể quật lại, ấy má»›i thá»±c là “Tẩu kếâ€. 

Sau hết phải lo Ä'ến Ä'iểm nguy của kế chạy: Khi chạy, sẽ mất tinh thần, sá»± việc hoà n toà n lá»ng lẻo, mất sá»± tin tưởng ở xung quanh. Nếu khÃ'ng giải quyết cho chính xác những vấn Ä'á» trên thì “tẩu†khÃ'ng còn là má»™t kế hoạch nữa, mà là má»™t sá»± tan rã vậy!

Phương pháp 4 là m chủ

TÃ'n VÅ© (TÃ'n Tá»­) cho rằng, sá»± tá»'t xấu vá» nhân tá»' tinh thần, sá»± mạnh yếu vá» tình trạng thể lá»±c, cái Æ°u cái khuyết trong việc bá»' trí trận Ä'ịa chiếm má»™t vị trí quan trá»ng trong vấn Ä'á» tác chiến. Do vậy Ã'ng nêu lên phÆ°Æ¡ng pháp “bá»'n là m chủâ€: “Là m chủ chí khí, là m chủ nhân tâm, là m chủ nhân lá»±c và là m chủ sá»± biến Ä'ổiâ€. Ã"ng phát biểu trong “Thiên quân tranhâ€: “Ban ngà y thì chí khí sắc sảo, ban Ä'êm thì chí khí cùn nhụt, chập tá»'i thì chí khí trở vá», Ä'ó là là m chủ chí khí; Ä'á»'i xá»­ vá»›i rá»'i loạn bằng sá»± là m chủ, Ä'á»'i xá»­ vá»›i á»"n à o bằng yên tÄ©nh, Ä'ó là là m chủ nhân tâm; Ä'á»'i xá»­ vá»›i cái xa bằng cái gần, Ä'á»'i xá»­ vá»›i cái Ä'ói bằng cái no, Ä'ó là là m chủ nhân lá»±c; khÃ'ng cầu Ä'ược cá» chính thá»'ng, chá»› Ä'ánh và o trận Ä'ịa má»™t cách Ä'Æ°á»ng hoà ngâ€, Ä'ó là là m chủ sá»± biến Ä'ổi. PhÆ°Æ¡ng pháp “Bá»'n là m chủ†Ä'ược TÃ'n VÅ© nêu lên nhÆ° sau:

Là m chủ chí khí: 

Thá»i xÆ°a, tác chiến gắn liá»n vá»›i việc Ä'ánh nhau trá»±c tiếp, sá»± thắng bại của chiến tranh vá»›i dÅ©ng khí của quân sÄ© có má»'i quan hệ cá»±c kỳ mật thiết. SÄ© khí và ý chí chiến Ä'ấu là nhân tá»' hà ng Ä'ầu của sức chiến Ä'ấu. SÄ© khí dâng cao thì dá»... dà nh thắng lợi, sÄ© khí sa sút thì thÆ°á»ng dẫn Ä'ến thất bại.

Là m chủ nhân tâm: 

à nói trÆ°á»›c trận Ä'ánh và trong trận Ä'ánh, tÆ°á»›ng soái khÃ'ng Ä'ược dao Ä'á»™ng hoặc dá»... dà ng thay Ä'ổi quyết tâm chiến Ä'ấu nhÆ° Ä'ã tuyên thệ. Chữ “Tâm†ở Ä'ây ngÆ°á»i thá»i trÆ°á»›c gá»i bằng “bản tâmâ€, “tâm mÆ°uâ€, mặc dầu ná»™i dung của nó bao gá»"m các phÆ°Æ¡ng diện khí chất tinh thần và tu dưỡng tÆ° tưởng, nhÆ°ng hạt nhân là lòng quyết tâm chiến Ä'ấu của tÆ°á»›ng soái. 

Xung quanh vấn Ä'á» lòng quyết tâm chiến Ä'ấu của ngÆ°á»i chỉ huy, TÃ'n Tá»­ nói trong “Thiên quân tranhâ€: “TÆ°á»›ng có thể dà nh lòng ngÆ°á»iâ€. Ã"ng còn bảo: “Äá»'i xá»­ vá»›i rá»'i loạn bằng việc là m chủ, Ä'á»'i xá»­ vá»›i sá»± á»"n à o bằng sá»± yên tÄ©nh, Ä'ó là là m chủ nhân tâmâ€. Äiá»u nà y nói lên cuá»™c Ä'ấu tranh giữa lòng quyết tâm chiến Ä'ấu của bên ta vá»›i lòng “lung lay†hay cái “vững tâmâ€, “Äoạn tâm†trong quyết tâm chiến Ä'ấu của Ä'á»'i phÆ°Æ¡ng. VỠ“vững tâm†má»™t nhà há»c giả há» Hà chú thích: “KhÃ'ng có vị tÆ°á»›ng nà o lại muá»'n Ä'Æ¡n Ä'á»™c má»™t mình, chỉ dá»±a và o sá»± tinh tế khÃ'n ngoan của má»™t cá nhân, mà muá»'n liên kết vá»›i hà ng vạn con ngÆ°á»i, Ä'ể Ä'á»'i phó vá»›i kẻ Ä'ịch nhÆ° hổ, báo. Cái lợi cái hại Ä'an xen, cái thắng cái bại lẫn lá»™n, ngÆ°á»i tà i trí phải biến, trù liệu trong tâm trí, khÃ'ng phóng Ä'ại sá»± việc, phải ngăn nắp Ä'ược thế sao chẳng Ä'áng gá»i là ứng biến khÃ'n cùng, xá»­ sá»± rạch ròi?â€. Äó là nói vá» tầm quan trá»ng của “vững tâmâ€. Äá»- Mục phát biểu: “TÆ° Mã Pháp nói: Bản chất phải vững và ng, biết Ä'ược kẻ Ä'ịch sẽ có cách Ä'á»'i phó, bản tâm ổn Ä'ịnh, nhÆ°ng còn phải biết Ä'iá»u khiển nó, là m cho thế ổn Ä'ịnh cà ng trở nên chắc chắn, Ä'ừng bận tâm Ä'ến sá»± nhiá»...u loạn, Ä'ừng vì cái lợi trÆ°á»›c mắt. Äợi chừng nà o kẻ Ä'ịch rá»'i loạn, á»"n ã thì xuất quân tấn cÃ'ngâ€. Äấy là nói vá» yêu cầu của “vững tâmâ€. TrÆ°Æ¡ng Dá»± bảo: “Lấy trừng trị Ä'á»'i xá»­ vá»›i rá»'i loạn, lấy cái tÄ©nh lặng Ä'á»'i xá»­ vá»›i cái á»"n à o, lấy cái bình tâm Ä'á»'i xá»­ vá»›i cái nÃ'n nóng, lấy sá»± nhẫn nại Ä'á»'i xá»­ vá»›i giận dữ, Ä'ó là nói vá» phÆ°Æ¡ng pháp của “vững tâmâ€. VỠ“Ä'oạn tâmâ€, Lý Chuyên nói: “Bá»±c tức dẫn Ä'ến phẫn ná»™, cà n quấy dẫn Ä'ến rá»'i loạn, nhá» nhen Ä'i Ä'ến kiêu căng, ngăn cách dẫn Ä'ến xa lạâ€. Äó là nói vá» các phÆ°Æ¡ng pháp “Ä'oạn tâmâ€.

Là m chủ nhân lá»±c: 

à chỉ việc tiêu hao và là m má»i mệt sức chiến Ä'ấu của kẻ thù. TÃ'n VÅ© nêu lên phÆ°Æ¡ng pháp “là m chủ nhân lá»±c†trong “Thiên quân tranhâ€: “Äá»'i xá»­ vá»›i cái xa bằng cái gần, Ä'á»'i xá»­ vá»›i cái mệt nhá»c bằng cái thÆ° nhà n, Ä'á»'i xá»­ vá»›i cái Ä'ói bằng cái noâ€. Ã"ng cho rằng lúc tác chiến phải nuÃ'i dưỡng bằng cái tinh nhuệ, có thế má»›i có khả năng già nh thắng lợi. TÃ'n VÅ© còn bảo: “Giao chiến vá»›i kẻ Ä'ịch sau cuá»™c hà nh quân Ä'Æ°á»ng dà i, Ä'iá»u Ä'ó là m hao tổn binh lá»±c, vì binh sÄ© Ä'ã chịu nhiá»u cÆ¡ cá»±c trên Ä'Æ°á»ng Ä'i, sinh lá»±c mệt má»i dẫn Ä'ến cạn kiệt, tất nhiên dẫn Ä'ến tình trạng hao binh tổn tÆ°á»›ng.

Là m chủ sá»± biến Ä'ổi: 

CÆ¡ mÆ°u quân sá»± biến Ä'ổi khÃ'n lÆ°á»ng, khi Ä'ã nắm Ä'ược quyá»n chủ Ä'á»™ng trên chiến trÆ°á»ng, vẫn khÃ'ng thể xem nhẹ vai trò của chiến thuật “là m chủ sá»± biến Ä'ổiâ€, cái gá»i là là m chủ sá»± biến Ä'ổi ấy là nắm vững phÆ°Æ¡ng pháp biến hóa cÆ¡ Ä'á»™ng. Äiá»u mà TÃ'n VÅ© Ä'á» cập trong “Thiên quân tranhâ€: “KhÃ'ng cầu Ä'ược cá» chính thá»'ng, chá»› Ä'ánh và o trận Ä'ịa má»™t cách Ä'Æ°á»ng hoà ng†chính là ứng biến. “Cá» chính thá»'ngâ€, “trận Ä'ịa Ä'Æ°á»ng hoà ng†là chỉ tình thế quân Ä'á»™i khi có khí thịnh vượng, quân dung nghiêm chỉnh, thá»±c lá»±c hùng hậu và có sá»± chuẩn bị, Ä'ầy Ä'ủ vá» mặt tÆ° tưởng, loại kẻ thù nà y, vừa mạnh vừa có sá»± chuẩn bị, tất nhiên là khó Ä'ánh, lúc nà y phải gác lại ý Ä'ịnh tác chiến vá»›i bá»n chúng. Cần sá»­ dụng nhiá»u thủ pháp của chiến thuật là m chủ ý chí, là m chủ nhân tâm, là m chủ nhân lá»±c... biến Ä'ổi chúng theo tình hình của Ä'ịch, hoặc cÃ'ng phá hay cá»' thủ, hoặc tiến hay thoái, hoặc chính quy hay kỳ lạ, nhằm già nh thắng lợi.

Các loại Ä'ịa hình chiến Ä'ấu

Tản Ä'ịa - Khu vá»±c xảy ra tác chiến trong ná»™i Ä'ịa của bản quá»'c, Ä'ược gá»i bằng tản Ä'ịa. Tại sao gá»i là tản Ä'ịa? Tà o Tháo bảo: Vì quân sÄ© quyến luyến quê hÆ°Æ¡ng, Ä'Æ°á»ng sá tÆ°Æ¡ng Ä'á»'i gần, con ngÆ°á»i dá»... tan tác mất mát. TÃ'n VÅ© cho rằng “tản Ä'ịa thì Ä'ừng Ä'ánhâ€. Hà cá»› gì tản Ä'ịa lại dừng Ä'ánh? Kẻ Ä'ịch dám xâm phạm, chứng tá» chúng có Æ°u thế, quân phòng thủ ở và o cái thế tÆ°Æ¡ng Ä'á»'i yếu cho nên tránh việc vá»™i và ng tác chiến, chỉ nên dùng phÆ°Æ¡ng cách phòng thủ, tiêu diệt dần sinh lá»±c Ä'ịch, Ä'ợi thá»i cÆ¡ có lợi sẽ quyết chiến vá»›i kẻ thù. Do vậy, TÃ'n VÅ© lại nhấn mạnh: quân sÄ© Ä'óng nÆ¡i tản Ä'ịa, Ä'iá»u quan trá»ng là há» phái có ý chí chiến Ä'ấu thá»'ng nhất, lòng ngÆ°á»i son sắt. “KhÃ'ng tảc chiến†khÃ'ng có nghÄ©a khÃ'ng Ä'ánh. à nói khÃ'ng dùng thế cÃ'ng mà chủ yếu dùng phÆ°Æ¡ng cách phòng thủ.

Khinh Ä'ịa - Khu vá»±c tác chiến tung thâm gần Ä'ất nÆ°á»›c của kẻ thù Ä'ược gá»i bằng khinh Ä'ịa. Tiến và o Ä'ất nÆ°á»›c của kẻ thù chÆ°a sâu, tÆ°Æ¡ng Ä'á»'i gần Ä'ất nÆ°á»›c mình, Ä'Æ°á»ng giao thÃ'ng của tuyến sau khÃ'ng dà i, dá»... vận chuyển lÆ°Æ¡ng thá»±c và vÅ© khí. NhÆ°ng Ä'ã tiến sâu và o ná»™i Ä'ịa của kẻ thù, khó tránh khá»i sá»± chá»'ng trả của Ä'á»'i phÆ°Æ¡ng, cho nên quân sÄ© Ä'óng ở vùng khinh Ä'ịa phải bảo vệ chặt trận Ä'ịa của bên mình. TÃ'n VÅ© bảo: “Khinh Ä'ịa thì khÃ'ng ngừng hoạt Ä'á»™ngâ€. Phà m quân Ä'á»™i Ä'ã tiến và o Ä'ất nÆ°á»›c của kẻ thù thì nhất thiết phải dá»±a và o Æ°u thế quân sá»± của mình mà Ä'ánh và o mặt yếu của Ä'á»'i phÆ°Æ¡ng. Thà nh ra, lúc má»›i tác chiến phải chủ Ä'á»™ng phát huy Æ°u thế tấn cÃ'ng, khÃ'ng Ä'ược án binh bất Ä'á»™ng. Phải ra sức tiến sâu và o Ä'ất nÆ°á»›c của Ä'á»'i phÆ°Æ¡ng, tiêu diệt kẻ thù trÆ°á»›c khi chúng nghÄ© ra cách phòng thủ má»›i nhằm Ä'ạt Ä'ược mục Ä'ích chiến Ä'ấu.

Tranh Ä'ịa - Là khu vá»±c quan trá»ng vá» chính trị, kinh tế và quân sá»±. TÃ'n VÅ© nhận Ä'ịnh, bên nà o có Ä'ược tranh Ä'ịa thì bên Ä'ó có lợi thế. Thà nh ra tranh Ä'ịa là mục tiêu tranh già nh của Ä'Ã'i bên. Tác chiến trong vùng tranh Ä'ịa phải chú ý mấy phÆ°Æ¡ng diện sau Ä'ây: 

- Má»™t là : vùng Ä'ất quan trá»ng nhÆ°ng trá»'ng vắng. Sá»± tranh chấp của Ä'Ã'i bên (vá» nó) chÆ°a phân thắng bại. Mấu chá»'t của sá»± thắng bại lúc nà y là ở cá»± ly gần xa của Ä'Ã'i bên Ä'á»'i vá»›i vùng Ä'ất Ä'ó, tình trạng Ä'Æ°á»ng giao thÃ'ng qua lại ở Ä'ấy và dụng cụ là m Ä'Æ°á»ng của bá»™ Ä'á»™i. TrÆ°á»›c tình hình ấy, bá»™ Ä'á»™i trÆ°á»›c hết nên nhanh chóng hà nh quân tá»›i con Ä'Æ°á»ng mà kẻ Ä'ịch sẽ ngăn chặn Ä'Æ°á»ng tiến quân của Ä'á»'i phÆ°Æ¡ng nhằm bảo Ä'ảm cho bá»™ Ä'á»™i chủ lá»±c chiếm lÄ©nh Ä'ược Ä'ịa hình. 

- Hai là : kẻ Ä'ịch Ä'ã chiếm Ä'ược vùng Ä'ất Ä'ó, nhÆ°ng chÆ°a ở thế vững và ng. Nếu bên ta lúc nà y có Æ°u thế vá» binh lá»±c, nên lập tức dùng phÆ°Æ¡ng pháp tấn cÃ'ng. (Ngà y nay gá»i là Ä'ánh và o nÆ¡i Ä'ịch tạm trú quân, chÆ°a ổn Ä'ịnh) 

- Ba là , kẻ Ä'ịch Ä'ã chiếm Ä'ược vùng Ä'ất Ä'ó và có Ä'Ã'ng quân cá»' thủ. Trong trÆ°á»ng hợp nà y, khÃ'ng nên cÃ'ng khai tấn cÃ'ng. Có thể Ä'iá»u má»™t ít lá»±c lượng tinh nhuệ, gấp rút Ä'ánh thá»c và o sau lÆ°ng Ä'ịch, tiến sâu và o hậu phÆ°Æ¡ng của chúng, phá hoại Ä'Æ°á»ng giao thÃ'ng, quấy rá»'i kẻ thù. 

- Bá»'n là , bên ta Ä'ã chiếm Ä'ược vùng Ä'ất quan trá»ng Ä'ó, nhÆ°ng kẻ Ä'ịch có Æ°u thế tuyệt Ä'á»'i vá» binh lá»±c và vÅ© khí, bên ta khó giữ nổi thì Ä'à nh bá» mặc vùng Ä'ất Ä'ó cho kẻ Ä'ịch chiếm giữ, thừa cÆ¡ phân tán binh lá»±c của chúng.

Giao Ä'ịa - Vùng Ä'ất nằm ở giao Ä'iểm của hai trục Ä'Æ°á»ng ngang dá»c. Ở vùng Ä'ất nà y, quân ta có thể Ä'i qua, kẻ Ä'ịch cÅ©ng có thể lại Ä'ến. TÃ'n VÅ© nhận Ä'ịnh: “Giao Ä'ịa thì vÃ' tuyệtâ€. Vá» hà m nghÄ©a của câu nà y, sách “MÆ°á»i nhà chú thích TÃ'n Tử†Ä'á»u có những cách giải thích khác nhau. Chữ “tuyệt†ở Ä'ây nên hiểu là Ä'oạn tuyệt, tá»±a nhÆ° lá»i nói Ä'ầu vá» vấn Ä'á» hà nh quân mà ngÆ°á»i chỉ huy phải ghi nhá»›. Bởi là tụ Ä'iểm giao thÃ'ng, dá»... bị kẻ Ä'ịch cắt Ä'ứt. Cho nên, TÃ'n VÅ© má»›i nhắc nhở “bên ta phải cẩn thận bảo vệ nóâ€, nhấn mạnh khi tác chiến ở vùng Ä'ất nà y, quân Ä'á»™i phải tăng cÆ°á»ng việc phòng thủ.

Cù Ä'ịa - Khu vá»±c ranh giá»›i giữa nhiá»u nÆ°á»›c vá»›i hệ thá»'ng giao thÃ'ng phát triển. Vá»›i khu vá»±c nà y, má»™t nÆ°á»›c nà o tấn cÃ'ng, thÆ°á»ng thÆ°á»ng ảnh hưởng Ä'ến các quá»'c gia khác. Hoặc giả, có thể lợi dụng Ä'ược quá»'c gia khác. Bởi vậy phải tìm cách tranh thủ các quá»'c gia khác, tăng cÆ°á»ng thá»±c lá»±c bên mình. TÃ'n VÅ© nêu bật cÃ'ng việc kết thân vá»›i các chÆ° hầu, khÃ'ng phải chỉ tiến hà nh khi chiến tranh nguy cấp. Äiá»u chủ yếu là phải có chính sách láng giá»ng hữu hảo lúc thá»i bình, bang giao gắn bó.

Trá»ng Ä'ịa - Khu vá»±c nằm sâu trong ná»™i Ä'ịa của kẻ thù, rá»i xa thà nh phá»' và ấp trại của bên ta, Ä'ược gá»i bằng trá»ng Ä'ịa. TÃ'n VÅ© quan niệm: trong việc tác chiến, “trá»ng Ä'ịa thì già nh lấyâ€, “trá»ng Ä'ịa giúp bên ta vận chuyển Ä'á»u Ä'ặn lÆ°Æ¡ng thá»±c†(thiên cá»­u Ä'ịa). Quân Ä'á»™i tiến sâu và o khu tung thâm của Ä'ịch, Ä'Æ°á»ng giao thÃ'ng giữa hậu phÆ°Æ¡ng và mặt trận kéo dà i ra, còn luÃ'n bị kẻ thù Ä'ánh phá, thÆ°á»ng xảy ra tình trạng giao thÃ'ng gián Ä'oạn. Thà nh thá»­ có má»™t sá»' vật tÆ° chiến tranh, nhất là lÆ°Æ¡ng thá»±c, cần phải cÆ°á»›p tại chá»- Ä'ể bảo Ä'ảm cho cuá»™c sá»'ng của quân Ä'á»™i ta, là hiện tượng bình thÆ°á»ng.

Tỵ Ä'ịa - Khu vá»±c núi non hiểm trở và ao há»" Ä'ược gá»i là tỵ Ä'ịa. Äặc Ä'iểm của tỵ Ä'ịa là Ä'i lại khó khăn. Vì thế nhắc nhở “tỵ Ä'ịa thì bÆ°á»›c quaâ€, nghÄ©a là quân sÄ© khi tác chiến ở khu vá»±c nà y cần nhanh chóng xa rá»i nó, khÃ'ng nên ở lại lâu.

Vi Ä'ịa - ÄÆ°á»ng tiến chật hẹp, Ä'Æ°á»ng thoái xa xăm, khu vá»±c tác chiến nà y Ä'ược gá»i là vi Ä'ịa. TÃ'n VÅ© cảnh báo: “Vi Ä'ịa thì phải tìm mÆ°u kếâ€. Quân Ä'á»™i hoạt Ä'Ã'ng trong khu vá»±c vi Ä'ịa phải nghÄ© ra mÆ°u kế Ä'ể vừa có thể tiến, vừa có thể thoái, Ä'á»"ng thá»i còn phải Ä'ánh lừa kẻ Ä'ịch, chá» lúc chúng chểnh mảng, Ä'á»™t nhiên tấn cÃ'ng. TÃ'n VÅ© còn bảo: “Vá»›i vi Ä'ịa, bên ta cần Ä'óng cá»­a phòng thủ†(thiên cá»­u Ä'ịa). Câu nà y ý chỉ trong trÆ°á»ng hợp bên ta bị bao vây, cần chủ Ä'á»™ng lấp cá»­a phòng thủ, nhằm tránh việc kẻ thù dùng mẹo “ba vây má»™t Ä'óng†Ä'ể là m lung lay quyết tâm cá»' thủ trận Ä'ịa của tÆ°á»›ng sÄ©. Ngược lại khi kẻ thù vÆ°á»›ng, mắc trong vòng vây nên dùng mÆ°u lược, thá»±c hiện chiến thuật tấn cÃ'ng bằng tâm lý, vận dụng các phÆ°Æ¡ng cách là m tan rã Ä'á»™i ngÅ©, gá»i hà ng và cÃ'ng phá, nhằm thá»±c hiện mục Ä'ích của việc chiến Ä'ấu.

Tá»­ Ä'ịa - Khu vá»±c khÃ'ng có lá»'i thoát gá»i là tá»­ Ä'ịa. Tác chiến trong khu vá»±c tá»­ Ä'ịa nếu tham sá»'ng sợ chết thì bá» mạng là cái chắc. Chiến Ä'ấu dÅ©ng cảm sẽ Ä'ược tá»"n tại. Do Ä'ó, ở trong vùng “tá»­ Ä'ịaâ€, phải ra sức chiến Ä'ấu, trong cái chết mÆ°u cầu sá»± sá»'ng. Khi quân sÄ© rÆ¡i và o vùng tá»­ Ä'ịa, tÆ°á»›ng lÄ©nh phải thể hiện trÆ°á»›c ba quân lòng cảm tá»­, khiến toà n thể quân sÄ© quyết già nh lấy sá»± sá»'ng trong vùng tá»­ Ä'ịa. 

Việc tìm phÆ°Æ¡ng cách tác chiến thích hợp vá»›i Ä'ịa hình là nguyên tắc tác chiến cÆ¡ bản của bá»™ binh. Thá»i xÆ°a chÆ°a có các quân chủng hiện Ä'ại nhÆ° khÃ'ng quân và hải quân. Má»i cuá»™c chiến tranh Ä'á»u diá»...n ra trên mặt Ä'ất, dẫu là trong chiến tranh hiện Ä'ại, khÃ'ng quân và hải quân cÅ©ng phải nghÄ© Ä'ến sá»± ảnh hưởng của cÆ¡ cấu lục quân Ä'á»'i vá»›i mình. Vì vậy, việc tìm phÆ°Æ¡ng cách tác chiến thích hợp vá»›i Ä'ịa hình vẫn là Ä'iá»u cá»±c kỳ quan trá»ng Ä'á»'i vá»›i chiến tranh hiện Ä'ại.

TÃ'n VÅ© Ä'ã cầm quân bao nhiêu lần

TÃ'n Tá»­ binh pháp Ä'ã nổi tiếng trên thế giá»›i từ khá lâu rá»"i. Äến nay nó Ä'ược dịch ra 29 loại ngÃ'n ngữ, các ấn phẩm bổ sung mở rá»™ng lên tá»›i hÆ¡n 700 bản. Thế ká»· 18, cuá»'n TÃ'n Tá»­ Binh Pháp Ä'ược truyá»n nhập và o châu Âu, ngay lập tức gây ra náo Ä'á»™ng Ä'á»'i vá»›i giá»›i quân sá»± phÆ°Æ¡ng Tây. Nhà lý luận quân sá»± nổi tiếng ngÆ°á»i Anh, ngÆ°á»i Ä'ặt ná»n móng lý luận “Ä'ại chiến lược†Lydern Hatill khÃ'ng chỉ tá»± mình dịch toà n bá»™ nguyên bản cuá»'n TÃ'n Tá»­ Binh Pháp ra tiếng Anh mà Ã'ng còn viết thêm má»™t quyển “Luận chiến lược†Ä'ể dẫn giải và tÆ°á»ng thuật lại. Hatill cho biết, trong tác phẩm quân sá»± của Ã'ng, giải nghÄ©a rất nhiá»u quan Ä'iểm tìm thấy qua nguyên bản cuá»'n TÃ'n Tá»­ Binh Pháp từ hÆ¡n 2500 năm trÆ°á»›c. 

Trong bá»™ sá»­ ký của mình, TÆ° Mã Thiên có viết vá» tà i năng quân sá»± của TÃ'n VÅ© (TÃ'n Tá»­) nhÆ° sau: “TÃ'n VÅ© phía tây Ä'ại phá nÆ°á»›c Sở mạnh, phía ÄÃ'ng dẹp yên Tá», Tần uy danh lừng lẫy khắp chÆ° hầu, là m tÆ°á»›ng nhÆ° thế thật khó ai so bìâ€. Quả thật trong 30 năm sá»± nghiệp quân sá»± của mình, TÃ'n VÅ© Ä'ã lập nhiá»u chiến cÃ'ng hiển hách và luÃ'n xứng Ä'áng vá»›i những lá»i tÃ'n vinh trong sá»­ sách. Tuy nhiên có má»™t vấn Ä'á» luÃ'n gây ra sá»± tranh cãi kịch liệt từ trÆ°á»›c Ä'ến nay Ä'ó là : rá»'t cuá»™c TÃ'n VÅ© Ä'ã thân chinh chỉ huy bao nhiêu trận Ä'ánh. Vừa qua giá»›i nghiên cứu lịch sá»­ cổ Ä'ại Trung Quá»'c khi Ä'ã nghiên cứu, Ä'á»'i chiếu, tổng hợp, so sánh từ các sá»­ liệu nhÆ°: “NgÃ' việt Xuân Thuâ€, “Việt sắc thÆ°â€, “Tả truyệnâ€, “Sá»­ ký†Ä'ã Ä'Æ°a ra kết luận: Trong sá»± nghiệp quân dịch của mình, TÃ'n VÅ© chỉ trá»±c tiếp chỉ huy 5 trận Ä'ánh và chính 5 trận chiến “Ä'ể Ä'á»i†nà y Ä'ã góp phần Ä'Æ°a tên tuổi của Ã'ng bất hủ cùng thá»i gian. 

- Lần chỉ huy thứ nhất: Xảy ra và o tháng 12 năm 512 trÆ°á»›c cÃ'ng nguyên, khi Ä'ó NgÃ' VÆ°Æ¡ng là Hạp LÆ° ra lệnh cho TÃ'n VÅ© chỉ huy quân tiêu diệt 2 nÆ°á»›c nhá» là Chung NgÃ' và nÆ°á»›c Từ. Trong lần cầm quân Ä'ầu tiên nà y, TÃ'n VÅ© Ä'ã xuất sắc hạ gá»n 2 nÆ°á»›c trên Ä'á»"ng thá»i thừa thắng chiếm Ä'ược Ä'ất ThÆ° thuá»™c nÆ°á»›c Sở lập cÃ'ng lá»›n Ä'ược NgÃ' VÆ°Æ¡ng ban thưởng. 

- Lần chỉ huy thứ hai: Theo lệnh của Hạp LÆ°, năm 511 trÆ°á»›c cÃ'ng nguyên, TÃ'n VÅ© lại thá»'ng lÄ©nh ba quân cùng NgÅ© Tá»­ TÆ°, Bạch Há»· Ä'i chinh phạt nÆ°á»›c Sở bởi lý do “Sở VÆ°Æ¡ng từ chá»'i khÃ'ng chịu trao thanh bảo kiếm Trạm LÃ' cho Hạp LÆ°â€. DÆ°á»›i quyá»n chỉ huy của TÃ'n VÅ© quân NgÃ' Ä'ánh hai trận thắng cả hai, chiếm gá»n 2 xứ Lục và Tiá»m thuá»™c Ä'ất Sở. 

- Lần chỉ huy thứ ba: xảy ra và o năm 510 trÆ°á»›c cÃ'ng nguyên, lúc nà y giữa nÆ°á»›c NgÃ' và nÆ°á»›c Việt lần Ä'ầu tiên xảy ra cuá»™c chiến tranh quy mÃ' lá»›n mà sá»­ sách còn ghi lại Ä'ó là cuá»™c “Äại chiến Huá»-Lýâ€. Trong cuá»™c chiến nà y lần Ä'ầu tiên TÃ'n VÅ© Ä'Æ°a ra cách dụng binh “Quý há»" tinh bất quý há»" Ä'a†trong Ä'ánh trận do vậy chỉ vá»›i 3 vạn quân vá»›i phép dụng binh tà i tình của TÃ'n VÅ© Ä'ã Ä'ánh bại 16 vạn quân nÆ°á»›c Việt. 

- Lần chỉ huy thứ tÆ°: Và o năm 509 trÆ°á»›c cÃ'ng nguyên xảy ra cuá»™c “Ä'ại chiến Dá»± ChÆ°Æ¡ng†giữa hai nÆ°á»›c NgÃ' và Sở. Khi Ä'ó vua Sở sai con trai là cÃ'ng tá»­ Tá»­ ThÆ°Æ¡ng và cÃ'ng tá»­ Tá»­ Phà m dẫn Ä'ại quân tiến Ä'ánh nÆ°á»›c NgÃ', nhằm báo thù ná»-i nhục mất Ä'ất năm xÆ°a. Má»™t lần nữa NgÃ' VÆ°Æ¡ng Hạp LÆ° lại giao cho TÃ'n VÅ© cầm quân chá»'ng giặc. Lần nà y TÃ'n VÅ© khÃ'n khéo vòng tránh Ä'á»™i quân chủ lá»±c của cÃ'ng tá»­ ThÆ°á»ng, dùng lá»'i Ä'ánh vu há»"i tập kích doanh trại bắt sá»'ng cÃ'ng tá»­ Phà m, quân Sở từ thế mạnh, chuyển sang yếu cầm cá»± chÆ°a Ä'ầy má»™t tháng phải rút chạy vá» nÆ°á»›c. 

- Lần chỉ huy thứ năm: Và o ngà y 18-11-506 trÆ°á»›c cÃ'ng nguyên, 2 nÆ°á»›c NgÃ'-Sở má»™t lần nữa xảy ra chiến tranh, sá»­ sách gá»i Ä'ây là “cuá»™c chiến Bách Cá»­â€. Äây là cuá»™c chiến lá»›n nhất trong lịch sá»­ 2 nÆ°á»›c. Lần nà y quân Sở huy Ä'á»™ng 25 vạn quân tiến Ä'ánh nÆ°á»›c NgÃ', khí thế báo thù rất sÃ'i sục. Theo kế của TÃ'n VÅ© và NgÅ© Tá»­ TÆ°, vua NgÃ' bí mật liên kết vá»›i 2 nÆ°á»›c nhá» là ÄÆ°á»ng và Thái là m thà nh liên minh chá»'ng Sở. Khi tác chiến, TÃ'n VÅ© triệt Ä'ể lợi dụng Ä'ịa hình thuận lợi của 2 nÆ°á»›c “Ä'á»"ng minh†Ä'ể triển khai chiến thuật “Khá»'ng chế chính diệnâ€, “Tập kích vu há»"i mạn sÆ°á»n†của mình. Sau 5 lần giao chiến vá»›i quân Sở, TÃ'n VÅ© Ä'á»u già nh thắng lợi. Cuá»'i cùng 3 vạn quân NgÃ' Ä'ã phá tan 25 vạn quân Sở tiến và o kinh Ä'Ã' nÆ°á»›c Sở buá»™c Sở vÆ°Æ¡ng phải tháo chạy. 

Vá»›i 5 trận Ä'ánh “Ä'ể Ä'á»i†nà y, uy danh và tà i thao lược quân sá»± của TÃ'n VÅ© (TÃ'n Tá»­) lừng lẫy khắp thiên hạ. Thêm và o Ä'ó là bá»™ “TÃ'n Tá»­ Binh Pháp†dà i 13 thiên bất hủ của Ã'ng Ä'ã khiến cho tên tuổi của TÃ'n VÅ© nổi tiếng khắp thế giá»›i cho tá»›i ngà y nay.

Phụ lục

Thắng chiến kế gá»"m có: 

1. Man thiên quá hải (dá»'i trá»i qua biển) 

2. Vi Ngụy cứu Triệu (vây Ngụy cứu Triệu) 

3. Tá Ä'ao sát nhân (mượn dao giết ngÆ°á»i) 

4. DÄ© dật Ä'ãi lao (lấy nhà n Ä'ãi mệt) 

5. Tấn há»a Ä'ả cÆ°á»›p (nhân cháy nhà Ä'ánh cÆ°á»›p) 

6. Thanh ngÃ'n kích tây (nói thẳng là Ä'ánh phía tây)

Äịch chiến kế gá»"m có: 

1. VÃ' trung sinh hữu (trong khÃ'ng sinh có) 

2. Ãm Ä'á»™ Trần ThÆ°Æ¡ng (lén Ä'i qua Trần ThÆ°Æ¡ng) 

3. Cách ngạn quan há»a (cách bá» xem lá»­a) 

4. Lý Ä'ại Ä'à o cÆ°Æ¡ng (mận chết thay Ä'à o) 

5. Thuận thủ khiên dÆ°Æ¡ng (thuận tay bắt dê) 

6 ... Ä'ây thiếu má»™t kế

CÃ'ng chiến kế gá»"m có: 

1. Äả thảo kinh xà (Ä'ánh cá» Ä'á»™ng rắn) 

2. Tả thi hoà n há»"n (mượn xác trả há»"n) 

3. Äiệu hổ ly sÆ¡n (bắt hổ lìa núi) 

4. Dục cầm cá»' túng (muá»'n bắt thì thả) 

5. Phao chuyên dẫn ngá»c (ném gạch Ä'Æ°a ngá»c Ä'ến) 

6. Cầm tặc cầm vương (bắt giặc bắt vua)

Há»-n chiến kế gá»"m có: 

1. Phủ Ä'ể trừu tân (rút củi dÆ°á»›i Ä'áy ná»"i) 

2. Há»-n thủy mÃ' ngÆ° (Ä'ục nÆ°á»›c mò cá) 

3. Kim thiá»n thoát xác (ve và ng lá»™t xác) 

4. Quan mÃ'n tróc tặc (Ä'óng cá»­a bắt giặc) 

5. Viá»...n giao cận cÃ'ng (xa thì chÆ¡i, gần thì Ä'ánh) 

6. Giả Ä'ạo phạt Quắc (mượn Ä'Æ°á»ng Ä'ánh Quắc)

Tịch chiến kế gá»"m có: 

1. Du lÆ°Æ¡ng hoán trụ (trá»™m rÆ°á»ng thay cá»™t) 

2. Chỉ tang mạ hòe (chỉ cây dâu mắng cây hoè) 

3. Giả si bất Ä'iên (giả ngu khÃ'ng Ä'iên) 

4. Thượng á»'c trừu thê (lên nhà rút thang) 

5. Thụ thượng khai hoa (trên cây hoa nở) 

6. Phản khách vi chủ (Ä'ổi khách là m chủ)

Bại chiến kế gá»"m có: 

1. Mỹ nhân kế 

2. KhÃ'ng thà nh kế 

3. Phản gián kế 

4. Khổ nhục kế 

5. Liên hoà n kế 

6. Tẩu vi thượng.

Äó là 36 kế của ngÆ°á»i Trung Hoa.

HẾT