III. Các tổ chức quản lý và điều hành thị trường CK:

1. Sở giao dịch CK:

- K/n: Sở giao dịch CK là một pháp nhân được thành lập theo quy định của pháp luật thực hiện việc tổ chức giao dịch CK cho CK của tổ chức phát hành đủ điều kiện niêm yết tại Sở giao dịch CK.

Xem xét theo tính chất tổ chức thị trường, Sở giao dịch là thị trường CK tập trung, trong đó việc giao dịch CK được thực hiện tại một địa điểm tập trung là sàn giao dịch hay qua hệ thống máy tính điện tử do các thành viên sở giao dịch của sở thực hiện. Các CK được giao dịch tại sở giao dịch CK thông thường là CK của các công ty có uy tín, công ty lớn đáp ứng đủ điều kiện hay tiêu chuẩn niêm yết.

- Chức năng chủ yếu của Sở giao dịch CK là tổ chức quản lý giám sát để đảm bảo cho việc mua bán CK ở Sở giao dịch thực hiện một cách công bằng, công khai, minh bạch và trôi chảy thông suốt hay nói cách khác Sở giao dịch tạo ra một thị trường mua bán CK và duy trì hoạt động của thị trường đó diễn ra một cách trật tự và công bằng. Chức năng của Sở giao dịch CK được thể hiện ở nội dung chủ yếu sau:

+ Cung cấp, đảm bảo cơ sở vật chất kĩ thuật cho việc giao dịch CK: cung cấp địa điểm và hệ thống giao dịch. Đảm bảo cho việc giao dịch CK diễn ra thông suốt, tuân thủ đúng các quy định của quy chế, pháp luật về giao dịch CK và giá cả giao dịch được thể hiện công khai.

+ Tổ chức niêm yết và giám sát các CK niêm yết, các tổ chức niêm yết: sở giao dịch thiết lập và duy trì các chuẩn mực cao đối với CK được niêm yết, thường xuyên giám sát các hoạt động của các công ty, tổ chức niêm yết và yêu cầu các tổ chức này thực hiện công bố thông tin đầy đủ, chính xác, kịp thời và công bằng theo quy định của pháp luật nhằm bảo vệ lợi ích của các nhà đầu tư.

+ Tổ chức và giám sát chặt chẽ quá trình giao dịch CK: sở giao dịch tổ chức hoạt động giao dịch CK, đồng thời giám sát chặt chẽ đảm bảo cho các giao dịch thực hiện đúng quy chế, công bằng, công khai, minh bạch và làm cho giá cả CK được hình thành, được xác định công khai, hợp thức. Mặt khác, phải kịp thời phát hiện và ngăn chặn các hành vi, hoạt động giao dịch phi pháp.

+ Giám sát chặt chẽ những người tham gia vào quá trình giao dịch: sở giao dịch thường xuyên giám sát chặt chẽ các thành viên của sở giao dịch và các tổ chức khác liên quan đến quá trình giao dịch đảm bảo cho thị trường hoạt động an toàn và hiệu quả nhằm duy trì sự tin tưởng của nhà đầu tư với thị trường.

Sở giao dịch không trực tiếp ấn định giá cho bất kì loại CK nào đang được mua bán ở sở giao dịch CK đó. Giá CK ở sở giao dịch phụ thuộc vào cung, cầu của CK đó tại một thời điểm nhất định. Sở giao dịch chỉ đưa ra các quy định nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho cung và cầu CK gặp nhau.

2. Các cơ quan quản lý Nhà nước:

- K/n: là các cơ quan thực hiện chức năng quản lý nhà nước đối với hoạt động của thị trường CK. Nhìn chung các cơ quan này chỉ thực hiện chức năng quản lý chung, không trực tiếp điều hành và giám sát thị trường, có thẩm quyền ban hành các quy định điều chỉnh các hoạt động trên thị trường CK tạo nên cơ sở cho các tổ chức tự quản trực tiếp thực hiện các chức năng điều chỉnh và giám sát thị trường của mình. Trong đó, Bộ tài chính là cơ quan quản lí chuyên ngành của Nhà nước trong lĩnh vực CK.

- Chức năng chủ yếu của Uỷ ban CK - là cơ quan thuộc Bộ tài chính:

+ Thực hiện các quy định, quy chế về quản lý ngành CK của Chính phủ, phối hợp với các tổ chức liên quan để điều hành và giám sát có hiệu quả hoạt động của thị trường CK.

+ Kiểm soát và giám sát các hoạt động của thị trường như đăng kí, lưu kí CK, giám sát các công ty niêm yết và phát hiện, xử lý các trường hợp gian lận trong hoạt động kinh doanh CK.

+ Quản lý trực tiếp các tổ chức tự quản, giám sát hoạt động của các tổ chức này, xử lý các vi phạm nếu các tổ chức tự quản không tự xử lý được.

+ Thanh tra đối với các cá nhân hay tổ chức để bảo vệ lợi ích chung của công chúng trong trường hợp có sự vi phạm pháp luật.

Bên cạnh Bộ tài chính, một số bộ, ngành cũng có chức năng tham gia quản lý một số lĩnh vực có liên quan tới thị trường CK. Các bộ, cơ quan ngang bộ trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình có trách nhiệm phối hợp với Bộ tài chính thực hiện quản lí Nhà nước về CK và thị trường CK.

3. Các tổ chức tự quản:

 K/n: Là các tổ chức hình thành cùng với sự phát triển của thị trường CK, thực hiện chức năng điều hành và giám sát thị trường CK nhằm bảo vệ lợi ích chung của toàn thị trường.

 Một số loại cơ quan tự quản:

- Sở giao dịch: là tổ chức tự quản bao gồm các công ty CK thành viên trực tiếp điều hành và giám sát các hoạt động giao dịch CK thực hiện trên sở. Sở giao dịch thực hiện một số chức năng sau:

+ Điều hành các hoạt động giao dịch diễn ra trên sở thông qua việc đưa ra và đảm bảo thực hiện các quy định cho các hoạt động giao dịch trên thị trường sở giao dịch.

+ Giám sát, theo dõi các giao dịch giữa các công tu thành viên và các khách hàng của họ. Khi phát hiện các vi phạm sở giao dịch tiến hành xử lý, áp dụng các biện pháp cưỡng chế thích hợp. Trong trường hợp có vi phạm nghiêm trọng đến các quy định của ngành CK, sở giao dịch có thể báo cáo lên Uỷ ban CK để giải quyết.

+ Hoạt động điều hành và giám sát của sở giao dịch phải được thực hiện trên cơ sở phù hợp với các quy định pháp luật có liên quan đến ngành CK.

- Hiệp hội các nhà kinh doanh CK thực hiện các chức năng điều hành và giám sát thị trường CK như sau:

+ Điều hành và giám sát thị trường giao dịch phi tập trung. Các công ty muốn tham gia thị trường này phải đăng kí với hiệp hội các nhà kinh doanh CK và phải thực hiện các quy định do hiệp hội đưa ra.

+ Đưa ra các quy định chung cho các công ty CK thành viên trong các lĩnh vực kinh doanh CK và đảm bảo thực hiện các quy định này.

+ Thu nhận các khiếu nại của khách hàng và điều tra các công ty CK thành viên để tìm ra các vi phạm, sau đó chuyển các kết quả điều tra tới công ty CK đó để giải quyết.

+ Đại diện cho ngành CK, hiệp hội các nhà kinh doanh CK đưa ra các đề xuất và gợi ý những cơ quan quản lý thị trường CK của Chính phủ về các vấn đề tổng quát trên thị trường CK.