Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

Niccolò Machiavelli 

Quân Vƣơng (2) 

Chào mừng các bạn đón đọc đầu sách từ dự án sách cho thiết bị di động 

Nguồn: http://vnthuquan.net/ 

Tạo ebook: Nguyễn Kim Vỹ. 

MỤC LỤC 

THUẬT TRỊ NƢỚC 

LỜI NHÀ XUẤT BẢN 

LỜI GIỚI THIỆU 

VỀ TÁC GIẢ & TÁC PHẨM 

Đề Tặng 

Chƣơng 1 

Chƣơng 2 

Chƣơng 3 

Chƣơng 4 

Chƣơng 5 

Chƣơng 6 

Chƣơng 7 

Chƣơng 8 

Chƣơng 9 

Chƣơng 10 

Chƣơng 11 

Chƣơng 12 

Chƣơng 13 Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

Chƣơng 14 

Chƣơng 15 

Chƣơng 16 

Chƣơng 17 

Chƣơng 18 

Chƣơng 19 

Chƣơng 20 

Chƣơng 21 

Chƣơng 22 

Chƣơng 23 

Chƣơng 24 

Chƣơng 25 

Chƣơng 26 

TÓM LẠI 

Niccolò Machiavelli  

Quân Vƣơng (2) 

Dich thuật: Vũ Mạnh Hồng & Nguyễn Hiền Chi 

THUẬT TRỊ NƯỚC  

Nguyên tác: The Prince 

 Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

 “Bậc quân vương phải biết học hỏi từ bản tính của dã thú: biết kết hợp sức mạnh của sư tử 

với sự tinh ranh của cáo. Sư tử không thể tự bảo vệ mình tránh các cạm bẩy, còn cáo thì lại 

không thể chống lại sói. Vì thế cần phải là cáo để nhận ra những cạm bẩy và là sư tử để dọa 

sói.” 

                                                                                                                                              Niccolò 

Machiavelli 

Niccolò Machiavelli  Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

Quân Vƣơng (2) 

Dich thuật: Vũ Mạnh Hồng & Nguyễn Hiền Chi 

LỜI NHÀ XUẤT BẢN  

Niccolò Machiavelli (1469-1527) là một nhà chính trị thực tiễn, nhà văn, nhà sử học, nhà tƣ tƣởng vĩ 

đại ngƣời Italia.  

Với khối kiến thức đồ sộ do thừa hƣởng giáo dục của một gia đình có nguồn gốc quí tộc, với niềm 

đam mê trí thức mãnh liệt và nhãn quan chánh trị nhạy bén, Machiavelli đã viết lên nhiều công trình 

chính luận sâu sắc về nhà nƣớc, chính trị, pháp luật… Trong số đó, cuốn Quân Vƣơng (The Prince) 

là công trình nổi tiếng nhất.  

Suốt mấy thế kỷ qua, dƣới nhiều ngôn ngữ khác nhau, Quân vƣơng không ngừng thu hút sự quan 

tâm của hàng triệu độc giả trên thế giới, gây ra nhiều tranh luận và thậm chí có khi bị chỉ trích kịch 

liệt. Cho đến nay, nhiều hƣớng tiếp cận đối với tác phẩm Quân vƣơng cũng nhƣ toàn bộ di sản 

Machiavelli chƣa hề thỏa mãn nhu cầu của công chúng trong việc tìm hiểu, nghiên cứu các giá trị tƣ 

tƣởng nhân văn của ông và dƣờng nhƣ thách đố khả năng khám phá và sự sáng suốt của các nhà 

nghiên cứu và đông đảo độc giả.  

Công ty sách Alpha và nhà xuất bản Lao động-Xã hội trân trọng giới thiệu tác phẩm Quân vƣơng tới 

bạn đọc với bản dịch của các dịch giả Vũ Mạnh Hồng & Nguyễn Hiền Chi.  

Rất mong nhận đƣợc những ý kiến đóng góp phê bình của bạn đọc.  

                                                                                                       NHÀ XUẤT BẢN LAO ĐỘNG-Xà

HỘI. 

Niccolò Machiavelli  

Quân Vƣơng (2) 

Dich thuật: Vũ Mạnh Hồng & Nguyễn Hiền Chi 

LỜI GIỚI THIỆU  Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

Machiavelli là ngƣời bạn, là ngƣời cùng thời với Leonardo Da Vinci. Nếu nhƣ ngay từ thế kỷ 16, 

thiên tài Leonardo Da Vinci đã đƣa ra những nguyên tắc cơ sở của máy bay trực thăng và tàu ngầm 

thì Machiavelli còn nghĩ ra những nguyên tắc cơ sở của thứ vũ khí nguy hiểm hơn gấp bội – vũ khí 

chính trị, với tác phẩm nổi tiếng nhất của ông là Quân vƣơng.  

  Quân vƣơng chủ yếu nói về thuật trị nƣớc và thuật hƣng quốc, là cẩm nang để nhà cầm quyền củng 

cố địa vị, quyền lực với vấn đề trung tâm là bàn về thủ đoạn chính trị. Đây là cuốn sách kinh điển, 

chuyên luận bàn về nhà nƣớc, phẩm chất và các thủ thuật chính trị của những ngƣời đứng đầu nhà 

nƣớc. Có thể nói, Quân vƣơng là tác phẩm đầu tiên đặt nền tảng cho ngành chính trị học hiện đại.  

   Quân vƣơng là kết quả của những đêm lạnh lẽo, Niccolò Machiavelli ngồi suy tƣ miệt mài và hy 

vọng đặt vào đó nỗi niềm của một con ngƣời có lòng yêu nƣớc nồng nhiệt với mong ƣớc thống nhất 

nƣớc Italia và xây dựng một quốc gia hùng mạnh. Suy nghĩ của ông là suy nghĩ của một con ngƣời 

có kinh nghiệm thực sự, là kết quả của việc đọc vô số các tác phẩm chính trị và lịch sử.  

   Sống trong thời kỳ khi trật tự chính trị cũ kỹ của châu Âu đang tan vỡ, những vấn đề mới đang nảy 

sinh và nhiều biến động mạnh mẽ đang diễn ra trong xã hội, Machiavelli cố gắng lý giải ý nghĩa 

logic của các sự kiện để dự đoán những điều không thể tránh khỏi và để hình thành những luật lệ chi 

phối mọi hoạt động chính trị đang diễn ra trong bối cảnh hình thành một quốc gia.  

   Bằng những nỗ lực đầy trí tuệ của các dịch giả tác phẩm này, chúng tôi hy vọng rằng độc giả Việt 

Nam sẽ cảm thấy thích thú khi biết đến tƣ tƣởng của con ngƣời là hiện thân của tinh thần nhân văn 

cao cả của thời đại Phục Hƣng của thế kỷ 15-16. Qua tác phẩm này, độc giả sẽ nghĩ suy về thực trạng 

xƣa, nay để rồi có thể sẽ ít nhầm lẫn hơn khi đối mặt với những gì thuộc về đƣơng đại.  

Hà Nội, tháng 1/2005 

Tiến sỹ Nguyễn Ngọc Đào 

Niccolò Machiavelli  

Quân Vƣơng (2) 

Dich thuật: Vũ Mạnh Hồng & Nguyễn Hiền Chi Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

VỀ TÁC GIẢ & TÁC PHẨM  

Niccolò Machiavelli sinh ngày 3 tháng 5 năm 1469 tại thành phố Florence, Italia. Ngƣời ta biết rất ít 

về tuổi thanh xuân của Machiavelli nhƣng một điều chắc chắn là ông đã đƣợc thừa hƣởng nền giáo 

dục về văn hóa, lịch sử Hy Lạp và La Mã.  

           Khi Machiavelli còn trẻ, Italia đang chia thành 5 vƣơng quốc lớn: Vƣơng quốc Naples ở phía 

Nam, Công quốc Milan ở Tây Nam, nhà nƣớc cộng hòa Venice ở Tây Bắc, Cộng hòa Florence và 

nhà nƣớc của giáo hội ở miền Trung. Khi đó, Florence đang trong giai đoạn huy hoàng dƣới sự cai trị 

của gia đình Medici đầy uy quyền với ngƣời đứng đầu là Lorenzo de Medici. Khi đó, Florence là một 

thành phố giàu có, sôi động, là trung tâm của nghệ thuật và tri thức, còn Lorenzo nhƣ thể một mạnh 

thƣờng quân.  

 Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

           Nhƣng đến năm 1494 gia đình Medici bị lật đổ, và bị thay bằng một chính quyền cộng hòa 

chịu nhiều ảnh hƣởng của Girolamo Savonarola, một giáo sĩ dòng tu Đa Minh mới gây đƣợc uy tín.  

           Năm 1498, chính quyền chịu ảnh hƣởng của Savonarola lại sụp đổ và một chính quyền cộng 

hòa mới ra đời ở Florence, còn Machiavelli đƣợc bổ nhiệm  vào chức vụ bộ trƣởng ngoại giao khi 

mới 29 tuổi. Trí tuệ tuyệt vời và lòng nhiệt huyết của Machiavelli đã thu hút đƣợc sự quan tâm đặc 

biệt của các chính khách Florence lúc bấy giờ. Chỉ sau đó một tháng, ông đã đƣợc bầu làm thƣ ký 

Hội đồng quân sự và ngoại giao. Với vai trò nhƣ một sứ thần, ông đã đi khắp các vƣơng quốc trên 

lãnh thổ Italia cũng nhƣ các đế chế lớn của Châu Âu để thƣơng thảo với các đồng minh tiềm năng, 

thu thập thông tin và đồng thời là ngƣời phát ngôn của Hội đồng về những chính sách đối ngoại của 

Florence.  

           Trong suốt 14 năm phụng sự nền cộng hòa Florence, Machiavelli đã có dịp tiếp xúc nhiều 

chính khách nổi tiếng và chứng kiến nhiều sự kiện lịch sử. Ông đã tiếp kiến nữ bá tƣớc Caterina 

Sforza (năm 1499), vua Louis VII nƣớc Pháp (trong các năm 1500, 1504, 1510 và 1511), Cesare 

Borgia (vào các năm 1502 và 1503), Pandolfo Petrucci (vào các năm 1503 và 1506), Giáo hoàng 

Julius II (vào các năm 1503 và 1506), và hoàng đế Maximilian II (từ năm 1507 tới 1508). Các sứ 

mệnh ngoại giao này cùng với kinh nghiệm về chính sách đối ngoại đã hình thành nên nhiều nguyên 

lý mà ông đã thể hiện trong tác phẩm Quân vương, còn những nhân vật nổi tiếng ông đƣợc tiếp xúc 

đã trở thành những tấm gƣơng và bài học trong tác phẩm này.  

           Ông cũng trở thành ngƣời bạn của Piero Soderini, ngƣời đƣợc bổ nhiệm làm gonfaloniere 

(ngƣời đứng đầu chính phủ Florence) vào năm 1502. Do quá chán nản trƣớc sự kém cỏi của đội quân 

đánh thuê mà chính phủ Florence sử dụng, ông đã thuyết phục Soderini hậu thuẫn việc xây dựng 

quân đội quốc gia của Florence bất chấp những ý kiến phản đối của giới qúy tộc Florence. 

Machiavelli đã đứng ra tuyển chọn, đào tạo và tập luyện cho đội quân này. Vào năm 1509, sự sáng 

suốt của ông đã đƣợc minh chứng khi quân đội Florence giành đƣợc quyền kiểm soát thành phố láng 

giềng Pisa sau một cuộc chiến kéo dài suốt 15 năm. Thành công này đánh dấu một bƣớc tiến trong sự 

nghiệp của Machiavelli.  

           Là một đồng minh trung thành của nƣớc Pháp, Florence đã đối đầu với Giáo hoàng Julius II 

ngƣời đang tìm cách đánh đuổi quân Pháp ra khỏi đất Italia. Giáo hoàng Julius II đã kêu gọi sự trợ 

lực của đồng minh Tây Ban Nha để lật đổ chính quyền của Soderini. Năm 1512, quân đội quốc gia 

Florence của Machiavelli bị đội quân Tây Ban Nha thiện chiến đánh bại tại thành phố Prato, và 

Soderini buộc phải từ chức. Gia đình Medici trở lại nắm quyền ở Florence và Soderini bị tống giam. 

Vì là ngƣời ủng hộ chính quyền của Soderini, Machiavelli bị bãi chức và bị cấm rời khỏi lãnh thổ 

Florence.  Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

           Vài tháng sau, hai thanh niên bất mãn với chính quyền bị bắt cùng với danh sách những kẻ âm 

mƣu chống lại gia đình Medici. Trong đó có tên của Machiavelli. Dù không có dấu hiệu nào chứng 

tỏ ông có liên quan, nhƣng Machiavelli vẫn bị tống giam và tra tấn. Từ trong tù, ông đã viết hai bài 

thơ xô-nê gửi Giuliano de Medici để xin can thiệp nhƣng không có kết quả. Tuy nhiên, nhân đợt ân 

xá khi ngƣời chú của Giuliano là Giovanni đƣợc bầu làm Giáo hoàng Leo X vào tháng Ba năm 1513, 

Machiavelli đƣợc tha và ông lui về sống tại một trang trại nhỏ ở quê nhà. Trong thời gian này, ông 

viết nhiều thƣ cho ngƣời bạn thân là Francesco Vettori, một nhà ngoại giao Florence đƣợc bổ nhiệm 

giữ chức đại sứ tại thành Rome để nắm bắt thông tin của thế giới bên ngoài và hy vọng Vettori có thể 

tiến cử ông cho nhà Medici. Trong hoàn cảnh bức bách đó, ông đã viết cuốn Quân vương (Il 

Principe). Tác phẩm này chắt lọc những nhìn nhận của ông về bản tính con ngƣời, nghệ thuật lãnh 

đạo cũng nhƣ chính sách ngoại giao. Ông dâng tặng nhà Medici tác phẩm này nhằm chứng tỏ sự tận 

tâm  của mình nhƣng không thành công. Cho tới năm 1515, nhà Medici vẫn không để mắt tới ông và 

sự nghiệp ngoại giao của ông đã chấm dứt.  

           Trong suốt mƣời năm sau đó, vì không đƣợc tham gia chính sự, Machiavelli chuyển hƣớng 

sang sáng tác. Trong giai đoạn này, ông đã viết một tác phẩm về nghệ thuật chiến tranh, đúc rút từ 

kinh nghiệm của một ngƣời tổ chức lực lƣợng quân đội  và một bình luận về tác phẩm của nhà sử 

học La Mã cổ đại Livy. Thông qua việc xem xét các ghi chép của Livy về nền cộng hòa La Mã, 

Machiavelli đã luận bàn chi tiết khái niệm chính phủ cộng hòa. Trái ngƣợc với cuốn Quân vƣơng, 

một tác phẩm ủng hộ nền quân chủ và thậm chí là quân chủ chuyên chế, cuốn Luận bàn về Livy 

thƣờng đƣợc trích dẫn nhƣ một bằng chứng về sự nhiệt thành của Machiavelli đối với thể chế cộng 

hòa. Ông cũng sáng tác thơ ca và ba vở hài kịch.  

           Các tác phẩm của ông đã thu hút đƣợc sự chú ý của Hồng y Giáo chủ Giulio de Medici, ngƣời 

đã nắm quyền ở Florence một vài năm và nhờ đó, ông đã đƣợc giao nhiệm vụ viết về lịch sử của 

Florence. Ông viết cuốn Lịch sử Florence từ năm 1520 tới năm 1524. Năm 1523, Giulio đƣợc bầu 

làm Giáo hoàng Clement VII và Machiavelli đệ trình cuốn Lịch sử Florence cho giáo hoàng vào năm 

1525. Sự giảng hòa với nhà Medici đã giúp Machiavelli đƣợc tham gia chính sự trong một thời gian 

ngắn. Ông đƣợc giao trách nhiệm phụ trách các vấn đề quân sự tại Florence cho Giáo hoàng. Tuy 

nhiên, Giáo hoàng Clement mắc mƣu kẻ thù và thành Rome bị bị quân đội Tin lành của Đức cƣớp 

phá. Sự cố này đã khiến cho ngƣời dân Florence làm cuộc lật đổ nhà Medici vào năm 1527. 

Machiavelli, ngƣời suốt đời ủng hộ và bảo vệ nền cộng hòa Florence, lại một lần nữa không gặp may 

vì bị những ngƣời cộng hòa nghi ngờ là cấu kết với nhà Medici. Tuy nhiên, ông không phải tiếp tục 

chứng kiến định mệnh trớ trêu của mình bởi ông qua đời sau một trận ốm vào tháng 6 năm 1527.  

           Quân vương là tác phẩm nổi tiếng nhất của Machiavelli nhƣng không đƣợc xuất bản khi ông 

còn sống mặc dù đƣợc lƣu hành rộng rãi dƣới hình thức các bản chép tay. Quân vương đƣợc xuất Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

bản lần đầu tiên vào năm 1532, với sự cho phép của Giáo hoàng Clement VII. Trong vòng 20 năm 

sau đó, tác phẩm này đã đƣợc tái bản bằng tiếng Italia tới 7 lần. Nhƣng đến năm 1559, tất cả các tác 

phẩm của Machiavelli bị đƣa vào “Danh mụch sách cấm” của Giáo hội cơ đốc giáo vì bị coi là tà 

giáo. Điều đó không làm ảnh hƣởng với sự lan truyền của cuốn sách và Quân vương đã sớm đƣợc 

dịch sang tất cả các thứ tiếng quan trọng của châu Âu. Ngày nay, Machiavelli tiếp tục đƣợc công 

nhận là một trong những nhà tƣ tƣởng chính trị hiện đại và là một nhà bình luận sắc sảo về tâm lý 

học và nghệ thuật lãnh đạo.  

            Tên  tuổi  và  ảnh  hưởng  của Machiavelli 

           Các tác phẩm của Machiavelli, đặc biệt là cuốn Quân vương, đã nổi tiếng trong suốt gần 5 thế 

kỷ và thậm chí, tên tuổi của Machiavelli trở nên quen thuộc với hàng triệu ngƣời chƣa từng đọc các 

tác phẩm của ông nhƣng đối với rất nhiều ngƣời, ông bị chỉ trích là một kẻ rao giảng loại chính trị vô 

đạo đức và là đồng lõa của quỷ dữ.  

           Còn Francis Bacon (1561-1626) đã nhận xét: “Chúng ta chịu ơn Machiavelli và những tác giả 

đã viết về những điều mà con người làm chứ không phải điều con người nên làm”. Sự nhìn 

nhận  đúng đắn về Machiavelli nhƣ một ngƣời quan sát và miêu tả chân thực bản tính của con ngƣời 

đã đem lại cái nhìn tích cực hơn rất nhiều về tầm quan trọng và giá trị của ông.  

           Mặc dù đối với phần đông mọi ngƣời, Machiavelli vẫn bị mang tiếng xấu là một kẻ thủ đoạn, 

nham hiểm, phản trắc nhƣng hầu hết các tác giả đƣơng đại đều coi ông là ngƣời sáng lập ra hệ tƣ 

tƣởng chính trị học hiện đại.  

           Thomas Hobbes (1588-1679), nhà lý luận chính trị có ảnh hƣởng rất lớn và là ngƣời chủ 

xƣớng luận thuyết cơ bản về chế độ quân chủ chuyên chế, đã sử dụng những nhận xét cay nghiệt của 

Machiavelli về bản tính mƣu mô, quỷ quyệt của con ngƣời để đƣa ra yêu cầu về một chính quyền 

mạnh nhằm giữ cho các cá nhân không làm hại nhau và tránh cho sự suy thoái của xã hội. Trong 

cuốn Quân vương, Machiavelli đã sử dụng  nhuần nhuyễn phƣơng pháp đƣa ra các kết luận trên cơ 

sở những ví dụ trong lịch sử cũng nhƣ trong thời đại của chính ông và đây đã trở thành phƣơng pháp 

nghiên cứu khoa học chính trị hiện đại. Ngay cả Montesquieu (1689-1755), tác giả cuốn Tinh thần 

pháp luật (1748) cũng chịu nhiều ảnh hƣởng của phƣơng pháp này.  

           Machiavelli không chỉ có ảnh hƣởng rất lớn tới tƣ tƣởng chính trị mà còn trực tiếp tác động 

tới những hành động chính trị. Những nhà phê bình có thái độ thù địch với Machiavelli cho rằng, 

những nhà cai trị độc tài nhƣ Napoleon I và Adolf Hitler đã coi Quân vương là cuốn cẩm nang để 

tranh giành quyền lực.  

           Tuy nhiên, hầu hết các học giả đã coi lời buộc tội này là một sự hiểu lầm cơ bản. Mục đích 

của Machiavelli là miêu tả những thực tế của đời sống chính trị chứ không phải để tạo ra những bạo 

chúa. Một điều chắc chắn là rất nhiều chính khách đã đọc cuốn Quân vương và học hỏi đƣợc rất Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

nhiều từ tác phẩm này. Nhƣng nếu những sự thật mà Machiavelli phơi bày đƣợc các nhà độc tài của 

thế kỷ 19-20 nhƣ Napoleon và Hitler áp dụng thì thực tế này cho chúng ta thấy: Machiavelli đã hiểu 

đƣợc tận gốc rễ khía cạnh chính trị của bản chất con ngƣời.  

           Hơn thế nữa, Machiavelli còn ảnh hƣởng sâu rộng tới hai lĩnh vực khác của đời sống chính trị. 

Trƣớc hết, Machiavelli là một ngƣời yêu nƣớc nồng nàn. Ông sống vào thời kỳ Italia bị chia nhỏ 

thành hàng chục công quốc và thành bang nhƣng riêng ông gắn bó rất nhiều với Florence, thành phố 

quê hƣơng. Lời kêu gọi giải phóng Italia khỏi nạn ngoại xâm mà Machiavelli đề cập ở chƣơng cuối 

cùng của cuốn Quân vương đã làm thức tỉnh lòng yêu nƣớc của ngƣời dân Italia và báo hiệu về một 

đất nƣớc Italia thống nhất. Phải tới hơn 3 thế kỷ sau, ƣớc mong này của ông mới trở thành sự thật khi 

vào năm 1861, Italia hoàn toàn thống nhất, thoát khỏi ách đô hộ và chiếm đóng của các lực lƣợng 

ngoại bang, còn Machiavelli đƣợc thừa nhận là một nhà tiên tri của chủ nghĩa yêu nƣớc hiện đại.  

           Thứ hai, Machiavelli đã có những đóng góp vĩ đại với tƣ cách là một nhà tƣ tƣởng quân sự. 

Ông đƣợc nhìn nhận là ngƣời sáng lập của môn khoa học quân sự hiện đại. Tác phẩm Nghệ thuật 

chiến tranh của ông đã đặt nền móng cho kỹ thuật quân sự hiện đại. Nói một cách tổng quát hơn, 

những luận điểm của ông trong cuốn Quân vương về việc sử dụng vũ lực để chiếm đoạt, nắm giữ và 

tăng cƣờng quyền lực chính trị là nền tảng vững chắc cho những công trình nghiên cứu của nhà lý 

luận quân sự vĩ đại Karl von Clausewitz (1780-1831) - tác giả cuốn Luận về chiến tranh (1833).  

           Đồng thời, đề xuất không ngừng của Machiavelli về quân đội quốc gia và những nỗ lực của 

ông khi còn đƣơng chức trong việc xây dựng đội quân nhƣ vậy cho nhà nƣớc cộng hòa Florence đã 

tiên đoán về tầm quan trọng và mức độ phổ biến của quân đội quốc gia trong hầu hết các cuộc chiến 

tranh giữa các nhà nƣớc hiện đại, kể từ sau cuộc Cách mạng Pháp.  

           Lịch sử cho thấy Machiavelli đã có ảnh hƣởng sâu sắc tới nhiều thế hệ độc giả. Chắc chắn là 

chúng ta sẽ học đƣợc rất nhiều từ ông về bản chất chính trị của con ngƣời và tƣ tƣởng của nhân loại 

vào thời kỳ Phục hƣng. Đây là những bài học quan trọng và rất quý báu. Tầm quan trọng của 

Machiavelli còn nằm trong chính tấm gƣơng của ông là một con ngƣời tiêu biểu của thời kỳ Phục 

hƣng.  

           Ông là một con ngƣời luôn hành động, một chính khách và là một nhà ngoại giao. Ông cũng 

là một con ngƣời của thơ văn với những công trình kinh điển trong lĩnh vực chính trị học, lịch sử và 

thậm chí cả sân khấu kịch nữa. Vở kịch Mandragola do ông viết kịch bản đƣợc đánh giá là vở hài 

kịch vĩ đại nhất của Italia. Ông đã dùng những kinh nghiệm tham gia chính sự của mình làm chất liệu 

cho các tác phẩm này. Đồng thời, ông đã dựa vào tài thơ văn, học vấn uyên thâm và trí tuệ của mình 

để vƣợt qua những rối ren, đôi lúc rất nguy hiểm của chính sự. Bởi vậy, ông là một tấm gƣơng về sự 

uyên bác, sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa tƣ tƣởng và hành động và đƣợc đánh giá rất cao trong thời 

kỳ Phục hƣng.  Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

Về  Tác  Phẩm 

           Kể từ khi xuất hiện vào đầu thế kỷ XVI, tác phẩm Quân vương đã luôn là một đề tài gây 

tranh cãi. Tập sách mỏng này đã trở thành một tác phẩm kinh điển về tƣ tƣởng xã hội hiện đại và là 

phần không thể thiếu khi bàn đến những tác phẩm vĩ đại, đến học thuyết chính trị và về văn hóa thời 

Phục Hƣng và đến nay, cuốn sách này vẫn tiếp tục là đề tài tranh cãi nóng hổi.  

           Mặc dù Machiavelli hoàn toàn dự đoán đƣợc những phản ứng quyết liệt của độc giả đối với 

giọng văn phê phán của ông, nhƣng có lẽ chính bản thân ông cũng sẽ ngạc nhiên trƣớc những cách 

hiểu phong phú và đa dạng về tác phẩm này trong bốn thế kỷ qua. Khi tác phẩm ra đời, mục đích 

thực tiễn ban đầu của Quân vương đã thay đổi, nhƣng cách xử lý tận gốc rễ và triệt để các vấn đề cơ 

bản về triết học và chính trị vẫn luôn hấp dẫn độc giả, cho dù phần nhiều trong số họ không ý thức 

đƣợc mục tiêu chính trị thực tế mà Machiavelli ngầm đƣa ra trong luận điểm của mình.  

           Mặc dù chứa đựng nhiều khái niệm cơ bản về triết học chính trị của Machiavelli nhƣng tác 

phẩm này không phải là một sự trình bày hệ thống, hoàn hảo tất cả các quan điểm của ông về bản 

chất của chính trị. Do mục đích trƣớc mắt của ông, các tiên đoán lý thuyết của Machiavelli về bản 

chất của vƣơng quốc và ngƣời cai trị nêu ra trong tác phẩm này, về mặt nào đó, vẫn còn những hạn 

chế nhất định. Đó là thuyết phục gia đình Medici khởi xƣớng một cuộc thập tự chinh chống lại 

những kẻ xâm lƣợc “man rợ” đã can thiệp vào cuộc sống của ngƣời Italia kể từ cuộc xâm lƣợc của 

nƣớc Pháp năm 1494, sự kiện đã biến Italia thành bãi chiến trƣờng của châu Âu. Đồng thời ông 

mong muốn gia đình Medici có thể thống nhất đƣợc các vƣơng quốc, lãnh địa và các nƣớc cộng hòa 

trên bán đảo Italia.  

           Trong khi đƣa ra những lời khuyên thực tế và mục tiêu chính trị cụ thể cho dòng họ Medici, 

Machiavelli sử dụng khuôn khổ truyền thống các bài giảng chủ nghĩa nhân văn thời Trung cổ để bàn 

về bản chất của sự lãnh đạo chính trị.  

           Nhƣ chính ông đã nói : “Tìm tòi về bản chất của một vấn đề thì phù hợp hơn là việc tưởng 

tượng ra vấn đề đó … Có một khoảng cách giữa việc sống như thế nào trên thực tế và cách mà 

người ta phải sống thế nào. Người nào từ bỏ những gì đáng lẽ đã làm trên thực tế để thực hiện 

những gì phải làm thì sẽ bị diệt vong chứ không phải là được bảo toàn”(Chƣơng XV). Những ngƣời 

cùng thời với Machiavelli vốn đã quen với hình ảnh lý tƣởng của những nhà cai trị nhân đức theo 

đƣờng lối Cơ Đốc giáo, hẳn sẽ bàng hoàng trƣớc quan điểm mạnh mẽ của ông về một quân vƣơng 

vƣợt ra khỏi đạo đức và tƣ tƣởng truyền thống.  

           Việc xuất bản cuốn Quân vương đã gây ra một cuộc tranh luận phức tạp về những hàm ý lý 

thuyết và tƣ tƣởng của tác phẩm này, vƣợt xa những tranh luận về mục tiêu chính trị tức thời và mối 

liên hệ của tác phẩm với khát vọng và thời cơ chính trị của gia đình Medici. Các nhà đạo đức học, 

đặc biệt ở Anh và Pháp, công kích tác phẩm nhƣ là sự tổng kết của chủ nghĩa hoài nghi, chỉ phù hợp Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

với những bạo chúa tội lỗi.  

           Gần bốn trăm tác phẩm tham khảo thời Elizabeth về Machiavelli đã đƣa tên của Machiavelli 

vào ngôn ngữ tiếng Anh để chỉ sự gian trá, quỷ quyệt và phản trắc cũng nhƣ những kẻ nhƣ thế. Giới 

tăng lữ đã coi Quân vương là tác phẩm của quỷ dữ và tác giả của nó là kẻ dị giáo. Tên của 

Machiavelli gắn liền với thuật ngữ thƣờng dùng để chỉ quỷ dữ và cuốn sách bị tấn công từ mọi phía. 

Năm 1559, Giáo hội Cơ Đốc giáo đƣa Quân vương vào Danh sách các cuốn sách cấm. Còn đối với 

những nhà cải cách Tin lành thì tác phẩm này tiêu biểu cho tất cả những gì vẫn bị nền văn hóa kiểu 

Italia của châu Âu thời Phục hƣng đỉnh cao khinh miệt.  

           Trong thời kỳ Khai sáng, hoàng đế Frederick II của nƣớc Phổ đã ủng hộ Voltaire công kích 

kịch liệt những tƣ tƣởng vƣợt khỏi các chuẩn mực thông thƣờng của Machiavelli, nhƣng các nhà tƣ 

tƣởng khác nhƣ Hume, Rousseau, Montesquieu  đã ca ngợi ngƣời con xứ Florence này nhƣ nhà tƣ 

tƣởng hiện đại đầu tiên trình bày về bản chất của chính thể chính trị. Thậm chí sau đó, trong thời kỳ 

đấu tranh thống nhất Italia vào thế kỷ XIX (còn đƣợc gọi là thời kỳ Risorgimento), ngƣời dân Italia 

đã coi chƣơng cuối của cuốn Quân vương nhƣ sự báo hiệu về một tổ quốc mới.  

           Ngay trong thời đại này, cuốn sách cũng gợi ra nhiều cách hiểu khác nhau. Quân vƣơng đƣợc 

coi nhƣ một tác phẩm đầu tiên phân tích về sự lãnh đạo của các lãnh tụ chính trị cũng nhƣ xác lập 

tính độc lập của chính trị với thần học.  

           Hiểu biết về lịch sử trƣờng phái Machiavelli và bối cảnh lịch sử ra đời cuốn Quân vương góp 

phần giúp chúng ta tránh đƣợc việc hiểu sai lệch về tác phẩm này. Đến nay vẫn chƣa có một trí tuệ 

uyên thâm về lịch sử nào có thể giải thích đƣợc các vấn đề  tƣ tƣởng Machiavelli đã đề cập, đặc biệt 

là ở chân dung một vị quân vƣơng nổi tiếng của ông. Lấy ví dụ, Machiavelli đã chọn Cesare Borgia 

làm hình mẫu cho vị quân vƣơng. Điều này vào cuối thế kỷ XVI là không thể chấp nhận đƣợc khi 

cuốn Lịch sử Italia của Francesco Guicciardini đƣợc đón nhận ở Châu Âu đã lan truyền tin đồn  về 

quan hệ loạn luân giữa Giáo hoàng Alexander, Cesare và Lucrezia Borgia cũng nhƣ về những kẻ 

mƣu sát bí ẩn .  

           Đơn giản hóa quan điểm phức tạp của Machiavelli về chính trị và đạo đức (“mục đích biện 

minh cho phương tiện”) là một sai lầm hoàn toàn khi dựng lên một rào cản hầu nhƣ không thể vƣợt 

qua để có thể đến đƣợc với tƣ tƣởng của Machiavelli. Chỉ biết tới luận điểm này, ngƣời ta dễ hình 

dung về những kẻ cai trị quyền năng và điên rồ theo đuổi những mục tiêu phi đạo đức bằng những 

phƣơng cách còn vô đạo đức hơn, nhƣng Machiavelli không bao giờ nói đến sự biện minh. Ông chỉ 

tuyên bố, trong hành động của con ngƣời, nhất là của bậc quân vƣơng thì không bao giờ có một 

ngƣời phán xử công bằng. Bởi vậy, chỉ có kết quả cuối cùng là đáng quan tâm.  

           Nhƣng Machiavelli tinh tế hơn ngƣời ta tƣởng. Ông không bao giờ ảo tƣởng rằng sẽ có hành 

động chính trị nào đó không thể bị phán xét và ông chỉ rõ rằng, ông nhận thức đƣợc những đòi hỏi về Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

đạo đức truyền thống. Ông lên án những chính khách chỉ biết theo đuổi quyền lực, những kẻ giết 

đồng loại, phản bội bạn bè, những kẻ không biết đến lòng trung thành, sự dung thứ và lòng sùng đạo. 

“Bằng những phương cách này”, ông tuyên bố, “ người ta có thể đạt được quyền lực chứ không thể 

có vinh quang”. Quyền lực không đem lại vinh quang và cũng không đồng nhất với lẽ phải. Mục 

đích hƣớng tới là yếu tố để phân biệt những quân vƣơng chỉ có quyền lực với những quân vƣơng 

xứng đáng đƣợc ngợi ca.  

           Mục đích duy nhất thể hiện trong các tác phẩm của Machiavelli, kể cả cuốn Quân vương, là 

tạo dựng một thể chế chính trị ổn định và vững mạnh có thể biện hộ cho những hành động bị coi là 

ngang ngƣợc và phi đạo đức theo các chuẩn mực truyền thống của đạo Cơ Đốc. Vƣơng quốc phải 

đƣợc lãnh đạo bởi vị quân vƣơng nào biết tự bảo vệ bằng quân đội gồm những công dân tự do và biết 

giành lấy quyền lực từ sự mến phục của thần dân.  

           Đứng trƣớc hoàn cảnh đất nƣớc Italia bị các lực lƣợng ngoại bang xâm lƣợc, giày xéo và cơ 

hội lịch sử hiếm hoi để dòng họ Medici thực hiện công cuộc thống nhất Italia, mặc dù là một ngƣời 

ủng hộ chế độ cộng hòa và đồng thời là một ngƣời yêu nƣớc nồng nàn, Machiavelli đã chấp nhận 

đánh đổi một chế độ cộng hòa yếu ớt bị ngoại xâm đe dọa sự độc lập của đất nƣớc và sự ổn định nội 

bộ trong nƣớc. Chính vì vậy, trong tác phẩm Quân vương, Machiavelli đã đƣa ra những thủ đoạn 

chính trị để giúp thống nhất và ổn định một đất nƣớc bị chia cắt và đang trong tình trạng hỗn loạn.  

           Hoàn cảnh nguy nan đòi hỏi phải có những biện pháp cực đoan, một “liều thuốc mạnh” nhƣ 

ông vẫn nói. Để thành công trong việc bảo vệ nƣớc Italia mới, vị tân vƣơng phải học cách không trở 

thành một quân vƣơng Cơ Đốc giáo ngoan đạo. Vị quân vƣơng này phải quên đi những kế hoạch mơ 

hồ, viển vông và không tƣởng. Theo Machiavelli, không thể cai trị các quốc gia bằng tôn giáo. Vƣợt 

xa việc chỉ đơn thuần  loại bỏ yếu tố đạo đức khỏi đời sống chính trị, Machiavelli đƣa ra một hệ 

thống các nguyên tắc đạo đức mới mẻ có tính đột phá, hoàn toàn đối nghịch với những đòi hỏi 

nghiêm khắc của hệ tƣ tƣởng Cơ Đốc giáo truyền thống.  

           Machiavelli phân biệt rạch ròi giữa việc theo đuổi các nguyên tắc đạo đức và mục tiêu thực 

tiễn. Khi bƣớc vào lĩnh vực chính trị, ông khuyên rằng : “Quân vương phải biết học hỏi từ bản tính 

của dã thú, biết kết hợp sức mạnh của sư tử với sự tinh ranh của cáo. Sư tử không thể tự bảo vệ mình 

tránh các cạm bẫy còn cáo thì không chống lại được sói”. Thay vì đƣa ra bức tranh đạo đức về một 

quân vƣơng Cơ Đốc giáo cai trị các thần dân trung thành nhƣ ngƣời chăn cừu bảo vệ đàn cừu dễ bảo, 

Machiavelli tập trung vào thế giới chính trị học đầy quyền lực.  

           Mặc dù hy vọng gia tộc Medici sẽ đón nhận lòng yêu nƣớc đáng trân trọng của mình nhƣng 

ông cũng ý thức đƣợc rằng một thái độ thực tế và thực dụng nhƣ vậy nằm trong tay một ngƣời không Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

xứng đáng có thể sẽ bị sử dụng cho những mục đích xấu xa.  

           Sau khi thay thế những giá trị đạo đức truyền thống bằng những mục tiêu và ý tƣởng chính trị 

mang tính đột phá, Machiavelli đã kết thúc luận thuyết của mình một cách châm biếm với giọng văn 

đậm nét tôn giáo và hình ảnh của Kinh Thánh. Ở cuối tác phẩm Quân vương, Machiavelli khẳng 

định rằng một nhà tiên tri không có binh lực thì chẳng đƣợc đất nƣớc mình ngợi ca. Ông so sánh sự 

thành lập quốc gia Italia với việc rời bỏ Ai Cập của ngƣời Do Thái và thời cơ của gia đình Medici 

đƣợc coi nhƣ một món lộc trời cho.  

           Nhƣng sự tranh luận về mâu thuẫn giữa quyền lực nhà nƣớc với đạo đức cá nhân thực sự là 

một thành công đầy trí tuệ. Và nhận thức sắc sảo của ông về vai trò của sự ảo tƣởng và vẻ bề ngoài 

trong những vấn đề quốc gia vẫn đƣa ra là một bức tranh chính xác tuyệt vời về tính chất thực tế của 

quyền lực ở mọi thời đại và của bất kỳ ai. Mục tiêu chính trị của riêng ông về một đất nƣớc Italia 

thống nhất đƣợc dẫn dắt bởi những nguyên tắc của chủ nghĩa hiện thực chính trị hƣớng tới tƣơng lai.  

           Đọc tác phẩm Quân vương của Machiavelli, các độc giả ham thích chính trị học không khỏi 

ngạc nhiên vì sự giống nhau giữa những nhận xét lạnh lùng về bản tính của con ngƣời và những luận 

điểm  trong tác phẩm Hàn Phi Tử – một trong những tác phẩm chính trị học đầu tiên của thế giới ra 

đời trƣớc Quân vương trên 1.700 năm .  

           Một nhà nghiên cứu đã nhận xét về tƣơng lai của Quân vương nhƣ sau: Ngƣời ta sẽ luôn luôn 

đọc nó chừng nào con ngƣời vẫn chƣa thôi cái trò chơi nguy hiểm  nhƣng hấp dẫn có cái tên là 

“chính trị” kia. Ở mọi thời đại, cuốn sách này sẽ luôn thức thời vì nó đề cập một vấn đề đƣợc quan 

tâm nhất nhƣng không phải ai cũng với tới và giải quyết một cách êm thấm, đó là vấn đề quyền lực.  

Niccolò Machiavelli  

Quân Vƣơng (2) 

Dich thuật: Vũ Mạnh Hồng & Nguyễn Hiền Chi 

Đề Tặng  

NICCOLÕ MACHIAVELLI GỬI ĐỨC ÔNG LORENZO DE MEDICI 

Phàm lệ, để chiếm đƣợc cảm tình của bậc quân vƣơng, ngƣời ta phải tự tiến cử mình bằng những thứ Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

họ cho là đắt giá nhất hoặc những món quà đƣợc xem là sẽ làm hài lòng quân vƣơng nhất. Bởi vậy, 

các quân vƣơng thƣờng đƣợc dâng tặng ngựa quý, vũ khí, châu báu và những tặng phẩm tƣơng xứng 

với địa vị cao quý của họ.  

           Nay, với mong muốn tự tiến cử mình lên Đức Ông, và để thể hiện lòng tận tụy, tôi lại chẳng 

tìm thấy trong gia sản của mình vật gì đáng giá hơn là sự hiểu biết về sự nghiệp của những vĩ nhân 

mà tôi đúc rút từ kinh nghiệm bản thân đối với những thực tế đang diễn ra cũng nhƣ từ việc miệt mài 

nghiên cứu kinh nghiệm đời xƣa. Sau thời gian dài trăn trở, tôi xin gửi gắm những điều đó vào cuốn 

sách nhỏ bé này để dâng, tặng lên Đức Ông với tất cả tấm lòng trân trọng.  

           Tôi chắc là với địa vị của ngài thì tác phẩm này không có mấy giá trị nhƣng với lòng bao 

dung, ngài hẳn sẽ nhận nó, vì tôi không có món quà nào đáng giá hơn để dâng tặng, ngoại trừ các 

phƣơng tiện để trong một thời gian ngắn, ngài có thể nắm bắt đƣợc những vấn đề mà trong nhiều 

năm với nhiều nỗi vất vả và hiểm nguy, tôi mới có thể hiểu và đánh giá đƣợc giá trị của chúng. Tôi 

không viết tác phẩm này với những câu văn cầu kỳ, những từ ngữ hào nhoáng hay với bất kỳ một thủ 

pháp nào mà các nhà văn thƣờng sử dụng để trình bày và làm phong phú thêm chủ đề chính, bởi tôi 

mong muốn sự hấp dẫn của tác phẩm phải đến từ sự phong phú của tƣ liệu và sự nghiêm túc của nội 

dung.  

           Tôi cũng không muốn ngƣời ta coi cuốn sách này là sự tự phụ khi một ngƣời ở địa vị thấp 

kém dám luận bàn và chỉnh lý nền cai trị của những bậc quân vƣơng. Bởi vì, cũng nhƣ những họa sĩ 

vẽ tranh phong cảnh, ngƣời ta phải đứng ở một vị trí thấp hơn nơi bình nguyên để nắm bắt hồn của 

những ngọn núi và phải đứng trên đỉnh những ngọn núi để ngắm bình nguyên. Cũng vậy thôi, hiểu 

dân không ai bằng bậc quân vƣơng và hiểu đƣợc bản chất của quân vƣơng chính là các thần dân.  

           Cầu xin Đức Ông hãy đón nhận món quà nhỏ này đúng với bản chất của nó. Nếu ngài để tâm 

một chút thôi, ngài sẽ thấy ở đó những mong ƣớc tận đáy trái tim tôi và có thể ngài sẽ tìm thấy cơ hội 

lớn lao trong tầm tay ngài. Và nếu Đức Ông, từ địa vị tôn quý của mình, có một lúc nào đó nhìn 

xuống dân chúng, ngài sẽ thấy sự bất công mà số phận buộc tôi phải gánh chịu.        

Niccolò Machiavelli  

Quân Vƣơng (2) 

Dich thuật: Vũ Mạnh Hồng & Nguyễn Hiền Chi Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

Chương 1  

CÁC HÌNH THỨC QUỐC GIA 

VÀ PHƢƠNG THỨC HÌNH THÀNH 

Các chính thể xƣa nay giữ vai trò thống trị tại tất cả các quốc gia, lãnh thổ đều là chế độ cộng hòa 

hoặc chế độ quân chủ. Chế độ quân chủ gồm chế độ thế tập, là chế độ mà quyền cai trị đƣợc truyền 

trong dòng họ hoàng gia từ đời này sang đời khác và chế độ quân chủ mới.  

            Các hình thức quân chủ mới có thể là hoàn toàn mới, nhƣ Milan dƣới thời Francesco Sforza4 

[4 Francesco Sforza : Viên tướng đánh thuê nổi tiếng (1401-1466), cưới con gái của Fillippo Maria 

Visconti, công tước Milan,sau đó cai trị Milan vào năm 1450.]  hoặc đƣợc hình thành khi các nƣớc 

chƣ hầu sáp nhập vào quốc gia quân chủ thế tập của quân vƣơng đã thôn tính các nƣớc đó, nhƣ 

vƣơng quốc Naples của vua Tây Ban Nha5. [5 Vua Tây Ban Nha :tức là Ferdinand II xứ Aragon 

(1452-1516) đã đồng ý chia vương quốc Naples với vua Louis XII của Pháp tại Hiệp ước Granada 

(11/11/1500). Sau này, vua nước Pháp đã phải công nhận Ferdinand là vua của xứ Naples] 

            Trong những quốc gia bị thôn tính theo cách này, có nơi dân chúng đã quen sống dƣới quyền 

cai trị của một quân vƣơng nào đó; nơi khác dân chúng lại quen hƣởng nền tự do. Các quốc gia này 

bị thôn tính bằng quân đội của chính quân vƣơng hoặc bằng các loại bạo lực khác, nhờ vận may hoặc 

nhờ tài trí.  

Niccolò Machiavelli  

Quân Vƣơng (2) 

Dich thuật: Vũ Mạnh Hồng & Nguyễn Hiền Chi 

Chương 2  

CÁC QUỐC GIA QUÂN CHỦ 

 Ở đây, tôi không bàn về thể chế cộng hòa bởi thể chế này đã đƣợc đề cập chi tiết ở tác phẩm khác6 

[6Mặc dù câu này đã gây ra khá nhiều tranh luận và khiến cho các học giả cho rằng tác phẩm Luận 

bàn của Machiavelli được viết trước tác phẩm Quân Vương (do quyển 1 của Luận bàn đề cập rất 

nhiều đến chủ đề này), nhiều khả năng câu này đã được thêm vào khi Machiavelli viết Luận bàn, tức Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

là sau khi Quân vương đã được hoàn thành]. Trong tác phẩm này, tôi chỉ đề cập đến nền quân chủ 

trên cơ sở phát triển các đề tài nói trên và bàn đến cách trị vì và bảo vệ các quốc gia quân chủ đó.  

            Nhƣ đã nói, nền quân chủ thế tập thuộc quyền cai trị của một dòng họ thì dễ bảo toàn hơn 

nhiều so với các nền quân chủ mới; bởi vì khi đó, quân vƣơng nối ngôi chỉ cần không phá bỏ những 

tập tục lâu đời và biết điều chỉnh hành vi của mình trƣớc những biến cố bất ngờ. Cứ nhƣ thế, một 

quân vƣơng, với năng lực bình thƣờng, luôn có thể duy trì đất nƣớc của mình trừ khi có một thế lực 

đặc biệt và bất thƣờng phế truất ông ta. Và cho dù điều đó có xảy ra, ông ta vẫn có thể dễ dàng giành 

lại đất nƣớc nhờ một sai lầm nhỏ nhất của kế tiếm quyền.  

          Ví dụ nhƣ công tƣớc xứ Ferrara7[7 Machiavelli đồng thời đề cập đến hai đời công tước xứ 

Ferrara: Ercole d’Este (1471-1505), người đã mất rất nhiều đất cho xứ Venice và đồng minh là 

Giáo hoàng Sixtus IV trong cuộc chiến với vua Ferranter xứ Naples. Con trai ông là Alfonso d’Este 

(1486-1534), người bị Giáo hoàng Julius II (tấn công?) năm 1510] của Italia đã chống lại đƣợc các 

cuộc tấn công của xứ Venice (1484) và của Giáo hoàng Julius8 (1510) [8 Giuliano della Rovere 

(1443-1513, trở thành Giáo hoàng Julius năm 1503). Ông đã củng cố các vương quốc thuộc Giáo 

hội trong lòng Italia và tổ chức Liên minh Cambrai chống lại Venice và Liên minh Thần thánh chống 

lại nước Pháp. Giáo hoàng Julius II còn là nhà bảo trợ các các nghệ sỹ nổi tiếng thời Phục Hưng 

như Michelangelo, Raphael và Bramante] chủ yếu nhờ vào truyền thống cai trị của dòng họ này. Bởi 

quân vƣơng thì vốn dĩ chẳng có nhiều lý do cũng nhƣ chẳng cần gì nhiều để làm hại đến thần dân, 

bởi vậy quân vƣơng thƣờng đƣợc yêu quý nhiều hơn là bị thù ghét. Và nếu chẳng vì một thói xấu quá 

đáng nào khiến ngƣời ta phải thù ghét, thì điều hoàn toàn hợp lý và bình thƣờng là mọi thần dân đều 

mến chuộng quân vƣơng. Và dƣới sự cai trị lâu đời và liên tục đó, những động cơ cho sự sáng tạo và 

cải cách đều lụi tàn, vì cái mới thƣờng phải xây lên từ khoảng trống mà cái cũ để lại9 [9 Tại nguyên 

bản tiếng Italia, Machiavelli sử dụng thuật ngữ addentellato chỉ lượt đá răng cưa cuối một bức 

tường thường được để lại để thuận lợi cho việc xây dựng sau đó].  

Niccolò Machiavelli  

Quân Vƣơng (2) 

Dich thuật: Vũ Mạnh Hồng & Nguyễn Hiền Chi 

Chương 3  

CÁC QUỐC GIA QUÂN CHỦ MANG TÍNH HỖN HỢP Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

Nhƣng các quốc gia quân chủ mới lại gặp nhiều vấn đề phức tạp hơn. Trƣớc hết, nếu quốc gia này 

không phải hoàn toàn mới mà chỉ là kết quả của sự sáp nhập (khi hai vƣơng quốc đƣợc hợp lại làm 

một thì có thể gọi là quốc gia mang tính hỗn hợp) thì rắc rối xuất phát từ bản chất của tất cả quốc gia 

quân chủ  mới: dân chúng hoan hỉ thay đổi kẻ cai trị và tƣởng rằng mọi chuyện  sẽ tốt hơn; và lòng 

tin đó đã khiến họ cầm vũ khí chống lại ngƣời trị vì cũ. Nhƣng họ đã lầm tƣởng bởi vì thực tế sau 

này cho họ thấy  mọi sự còn trở nên tồi tệ hơn.  

            Điều này bắt nguồn tự một nguyên nhân bình thƣờng và rất tự nhiên. Vị quân vƣơng mới 

giành đƣợc quyền lực thƣờng khiến các thần dân mới của mình thù ghét bởi binh lính và những 

thƣơng đau gắn với cuộc chinh phạt của ngài. Do vậy, tất cả những ngƣời mà ngài làm tổn 

thƣơng  khi xâm chiếm một đất nƣớc sẽ trở thành kẻ thù của ngài trong khi những ngƣời đã giúp ngài 

nắm quyền lực lại không thể mãi là bạn bè, bởi vì ngài không thể làm họ hài lòng theo cách mà họ 

muốn hoặc có thể ngài không dám dùng những biện pháp mạnh10 do ngài phải chịu ơn họ. 

[10Những biện pháp mạnh: hiểu theo nghĩa đen, medicineforti có nghĩa là liều thuốc mạnh]   

            Cho dù có quân đội hùng mạnh nhất, sự ủng hộ của dân bản xứ vẫn luôn là điều cần thiết để 

chiếm giữ một vùng đất. Chính vì lý do này, vua Louis XII của nƣớc Pháp11 [ 11 Vua Louis XII của 

Pháp : Con trai của Charles d’Orléans (1462-1515), kế vị người em họ là vua Charles VIII vào năm 

1948, hưởng quyền thế tập đối với xứ Naples và Milan, liên minh với người Venice chiếm đóng 

Milan một thời gian ngắn vào năm 1499, bị công tước Milan chiếm lại vào năm 1500, sau một cuộc 

nổi loạn chống lại viên thống sứ người Pháp] đã nhanh chóng chiếm đƣợc Milan và cũng nhanh 

chóng đánh mất thành phố này. Và ngay lần đầu tiên, chỉ riêng các đạo quân của Ludovico12 [12 

Ludovico: Ludovico Sforza (1451-1508) được gọi là “il Moro” (người Moor), là con trai của 

Francesco Sforza, Công tước xứ Milan và Bianca Maria Visconti. Ông trở thành công tước xứ Milan 

năm 1494 sau khi Pháp xâm lược Italia và sau khi người cháu của ông, là Gian Galeazzo Visconti 

chết (có thể do chính ông ám sát). Trong khi Ludovico cố gắng chiếm lại Milan vào năm 1500, quân 

đội của ông chiến đấu với lính Pháp tại Novara, và khi các lính đánh thuê Thụy Sĩ của Ludovico đã 

không chịu đánh nhau với những người “đồng bào” của mình trong quân đội của vua Louis, nên 

Sforza đã bị bắt, bị cầm tù đến chết tại một nhà tù gần Tours. Ông cũng là một trong những nhà bảo 

trợ của Leonardo da Vinci]  cũng đã đủ để chiếm lại Milan, bởi vì chính những ngƣời dân đã mở 

cổng thành cho vua Louis cảm thấy bị lừa dối, thất vọng vì tƣơng lai tốt đẹp hơn mà họ ảo tƣởng đã 

không đến và họ đã không thể ủng hộ sự chiếm đóng của ngƣời cai trị mới thêm nữa.  

            Rõ ràng là những vùng đất đã nổi loạn nhƣng bị chinh phục lại sẽ khó mất hơn vì nhân cơ hội 

dẹp loạn, vị chủ nhân của vùng đất đó bớt e dè trong việc trừng phạt những kẻ chống đối, truy lùng 

những kẻ tình nghi và khắc phục những điểm yếu của mình. Nhƣ vậy, chỉ cần công tƣớc Ludovico đe Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

dọa các vùng biên giới là đã đủ để nƣớc Pháp phải mất Milan lần thứ nhất. Nhƣng để ngƣời Pháp 

phải bỏ Milan lần thứ hai, cả thế giới13 đã phải chống lại nƣớc Pháp, tiêu diệt và truy đuổi quân 

Pháp khỏi Italia. [13 Người Pháp nhanh chóng chiếm lại Milan sau trận chiến Ravenna (1512), một 

chiến thắng phải trả giá đắt mà tại đó người Pháp đã đánh bại Liên minh Thần thánh do Giáo hàng 

Julius II chỉ huy nhưng lại mất vị thống chế dũng cảm là Gaston de Foix. Machiavelli dùng từ “cả 

thế giới” để ám chỉ việc Liên minh Thần thánh không chỉ gồm Tây Ban Nha, Venice và Giáo hoàng 

mà ít nhất là trên giấy tờ còn gồm cả vua Henry VIII của Anh và hoàng đế Maximilian I của Đức]  

            Những lý giải chung về lần đầu nƣớc Pháp mất Milan đã đƣợc bàn ở trên, bây giờ, tôi xin 

đƣợc đề cập tới những lý do dẫn tới việc mất Milan lần thứ hai cũng nhƣ xem xét các biện pháp mà 

vua nƣớc Pháp đã áp dụng và những biện pháp đáng lẽ nên áp dụng trong trƣờng hợp đó để chiếm 

giữ một cách hữu hiệu hơn. Các vùng đất bị chinh phục và sáp nhập vào vƣơng quốc lâu đời của 

ngƣời chiến thắng có thể có chung hoặc không cùng chung vùng địa lý, ngôn ngữ. Với những xứ bị 

chinh phục có chung vùng địa lý và ngôn ngữ, việc chiếm giữ dễ dàng hơn, đặc biệt là khi những 

vùng đất này không quen với tự do; và để chiếm giữ một cách chắc chắn thì biện pháp duy nhất cần 

làm là tiêu diệt hoàng tộc cũ.  

            Con ngƣời thƣờng sinh sống một cách hiền hòa miễn là cách sống quen thuộc không bị đảo 

lộn, tập tục không bị thay đổi. Chúng ta có thể thấy điều đó qua trƣờng hợp của các xứ Burgundy, 

Brittany, Gascony và Normandy14 [14 Xứ Normandy được sáp nhập vào nước Pháp năm 1204, xứ 

Gascony được giành lại từ người Anh năm 1453, xứ Burgundy được nhập vào nước Pháp năm 1477, 

xứ Brittany thuộc về nước Pháp sau cuộc hôn nhân của vua Charles VIII với quận chúa Anne của xứ 

Brittany, sau này quận chúa Anne lại lấy vua Louis XII ]– những vùng đất đã trở thành một phần của 

nƣớc Pháp trong thời gian dài. Mặc dù có vài khác biệt về ngôn ngữ nhƣng do phong tục tƣơng đồng 

nên sự hòa hợp trở nên dễ dàng. Bất kỳ ai muốn thôn tính và giữ đƣợc các vùng đất thuộc loại này 

cần nhớ hai điều: thứ nhất, phải tuyệt diệt hoàng tộc cũ; và thứ hai, không nên thay đổi luật lệ và thuế 

khóa. Đƣợc vậy, các vùng đất mới sẽ nhanh chóng hợp nhất vào chính quốc.  

            Nhƣng khi các vùng đất bị chiếm đóng không tƣơng đồng về ngôn ngữ, phong tục và luật lệ 

thì khó khăn sẽ gấp bội, và muốn vƣợt qua đƣợc thì cần phải có thật nhiều may mắn và tốn nhiều 

công sức. Tốt nhất, ngƣời chinh phục phải đích thân tới sống ở vùng đất vừa chiếm đƣợc. Nhờ thế, 

việc chiếm đóng mới lâu dài và bền vững, nhƣ hoàng đế Thổ Nhĩ Kỳ đã áp dụng với Hy Lạp. Bởi vì 

cho dù thực hiện tất cả các biện pháp đề phòng khác, nhƣng nếu ông ta không tới đó sống thì việc 

giữ đƣợc các vùng đất này là điều không thể.  

           Bởi vì, chỉ khi mà ngƣời chinh phục sống ngay tại nơi đó thì mới có thể phát hiện vấn đề từ 

trong trứng nƣớc và nhanh chóng tìm ra biện pháp giải quyết. Không sống ở đó, các bậc quân vƣơng 

chỉ có thể biết đƣợc tình hình sau khi vấn đề đã trở nên trầm trọng và khi ấy thì vô phƣơng cứu chữa. Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

Hơn nữa, không nên để bọn quan lại cƣớp bóc vùng đất vừa chiếm đƣợc bởi dân chúng mong muốn 

đƣợc trông cậy trực tiếp vào nhà vua của mình. Muốn trở thành các thần dân tốt, họ sẽ có nhiều lý do 

để yêu mến vua hơn và muốn trở thành các thần dân xấu, họ sẽ có nhiều lý do để sợ vua. Bất kỳ lực 

lƣợng ngoại bang nào muốn xâm chiếm vùng này buộc phải e ngại, bởi vì khi nhà vua đã đích thân 

đến sống tại đây thì việc mất vùng đất này là vô cùng khó khăn.  

           Biện pháp còn lại và tốt hơn là di dân chính quốc tới một vài vùng thuộc địa với sự hỗ trợ cho 

chính quốc. Bởi vì điều cần thiết là quân vƣơng phải dùng cách này hoặc duy trì một lực lƣợng lớn 

bộ sinh và kỵ binh, nhƣng việc di dân chính quốc sang sinh sống các vùng thuộc địa không phải tốn 

kém gì nhiều. Phƣơng cách này chỉ gây tổn thƣơng cho thiểu số những kẻ bị tƣớc đoạt nhà cửa, 

ruộng vƣờn để trao cho các cƣ dân mới. Và những kẻ bị tổn thƣơng đó đều là loại nghèo hèn và phân 

tán nên chẳng thể làm hại gì ngài, còn tất cả những kẻ khác thì chẳng bị tổn hại gì (cho nên chúng sẽ 

im lặng). Hơn nữa, những kẻ này còn sợ sẽ phạm sai lầm khiến chúng có thể bị tƣớc đoạt ruộng đất.  

           Tôi muốn kết luận rằng, hình thức di dân chính quốc tới sinh sống tại các thuộc địa không tốn 

kém, còn đám dân này trung thành hơn và ít gây phiền nhiễu hơn. Và những kẻ bị tổn hại, nhƣ tôi đã 

nói, không thể là mối đe dọa do chúng nghèo hèn và phân tán. Tuy nhiên, cần phải lƣu ý rằng, quan 

hệ giữa ngƣời và ngƣời phải đƣợc đối xử tử tế hoặc thẳng tay đàn áp vì con ngƣời thƣờng trả thù 

những xúc phạm nhỏ nhặt, nhƣng trƣớc sự lăng nhục nghiêm trọng thì lại chẳng thể làm gì. Bởi vậy, 

đã trừng trị ai thì phải dùng cách nào để khỏi sợ ngƣời đó báo thù.  

           Tuy nhiên, duy trì quân đội ở những vùng đất này để thay thế cho đám dân chính quốc di dân 

sang sẽ tốn kém hơn, phải trút hầu bao của chính quốc vào việc canh giữ các biên giới nên cũng lợi 

bất cập hại; và nhiều tác động tiêu cực hơn sẽ xảy ra bởi việc chuyển quân sẽ tác động đến cả nƣớc 

khiến dân chúng bất bình và có thể sẽ chống đối. Những kẻ chống đối đó nguy hiểm bởi, mặc dù bị 

chinh phục, họ vẫn đang sống dƣới chính mái nhà của mình. Nhƣ vậy, xét về mọi mặt, việc chiếm 

giữ bằng quân đội là vô ích trong khi cách di dân chính quốc sang các thuộc địa lại có lợi hơn nhiều.  

           Ngoài ra, khi vùng đất bị xâm chiếm không có những điểm tƣơng đồng với chính quốc thì 

quân vƣơng phải biến mình thành ngƣời lãnh đạo và ngƣời bảo vệ những láng giềng yếu hơn, và phải 

bằng mọi cách làm suy yếu những láng giềng hùng mạnh hơn. Và ông cũng cần lƣu tâm để không có 

bất kỳ kẻ ngoại bang nào, có thế lực nhƣ ông, đƣợc tiến vào vùng đất này vì bất kỳ lý do gì. 

Những  kẻ bất mãn thƣờng cầu cứu ngoại binh có thể vì chúng quá tham vọng hoặc quá sợ hãi, nhƣ 

trƣờng hợp ngƣời xứ Aetolia đã dẫn quân La Mã vào Hy Lạp15 và tất cả những vùng đất khác mà 

ngƣời La Mã chiếm đƣợc đều nhờ vào sự nội ứng của chính cƣ dân bản xứ. [15 Năm 211 TCN, Liên 

minh Aetolia thuộc Hy Lạp đã liên kết với người La Mã chống lại vua Philip V của Macedonia (220-

178 TCN) và chống lại Liên minh Achaea bao gồm các tiểu quốc Hy Lạp khác, đồng minh của 

Mecedonia ]  Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

           Ngay khi lực lƣợng ngoại bang hùng hậu tiến vào một vùng, tất cả những kẻ yếu hơn sẽ bám 

đuôi do chúng ganh tị với vị quân vƣơng đang cai trị vùng này. Cho nên, đối với những kẻ yếu hơn, 

lôi kéo đƣợc chúng không có gì khó  vì tất cả bọn chúng đều ngay lập tức và hoàn toàn hậu thuẫn 

cho tân vƣơng. Tân vƣơng chỉ cần cảnh giác không cho bọn chúng nắm quá nhiều quyền hành và lực 

lƣợng; và bằng lực lƣợng của mình cùng với sự hỗ trợ của chúng, ông sẽ dễ dàng đè bẹp những kẻ 

mạnh để trở thành ngƣời thống trị duy nhất trong vùng. Bất kỳ ai không tuân theo những nguyên tắc 

này sẽ nhanh chóng mất vùng đất vừa chiếm đƣợc và cho dù có chiếm giữ đƣợc thì sẽ có vô vàn 

những khó khăn và lo lắng.  

           Tại các vùng đất chiếm đƣợc, ngƣời La Mã tuân thủ rất cẩn thận những nguyên tắc trên. Họ di 

dân sang, quan hệ với những kẻ yếu hơn nhƣng không làm cho chúng mạnh lên, tiêu diệt những kẻ 

mạnh và không để các lực lƣợng ngoại bang giành đƣợc uy tín ở đó. Tôi chỉ xin lấy ví dụ về trƣờng 

hợp Hy Lạp: ngƣời La Mã giữ thái độ thân thiện với ngƣời Achaea và ngƣời Aetolia; khuất phục 

vƣơng quốc Macedonia16 đánh đuổi Antiochus17.  

           [16 Sau khi bị đánh bại tại trận chiến Cynoscephalae (197 TCN), vua Philip V của Macedonia 

đã mất quyền kiểm soát Hy Lạp cho La Mã.  

            17 Antiochus (223-187 TCN) : Vua Syria, xâm lược Hy Lạp và cuối cùng lại bị người La Mã 

đánh bại tại trận Magnesia (190 TCN)].  

           Thế nhƣng, ngƣời La Mã không nhƣờng bất kỳ vùng đất nào cho ngƣời Achaea và ngƣời 

Aetolia. Vua Philip của Macedonia ra sức cầu hòa nhƣng điều này không giúp ông ta tránh khỏi sự 

đè bẹp của ngƣời La Mã.  

           Cho dù Antiochus có nhiều thế lực tại vùng đất này, nhƣng ngƣời La Mã không trao cho ông 

ta bất kỳ quyền hành gì. Nhƣ vậy, ngƣời La Mã đã làm tất cả những gì mà một bậc quân vƣơng khôn 

ngoan cần làm. Họ không chỉ đề phòng những vấn đề trƣớc mắt mà còn phải lƣờng trƣớc và tìm cách 

phòng tránh cả những biến cố trong tƣơng lai. Nếu đƣợc phát hiện sớm, những mầm bệnh có thể 

đƣợc điều trị rất dễ dàng. Nhƣng nếu chờ đến lúc phát bệnh thì thuốc thang có thể là quá muộn vì căn 

bệnh đã trở thành nan y.  

           Quan điểm của các thầy thuốc về bệnh lao rất phù hợp với lập luận ở phần này. Thời kỳ đầu, 

bệnh dễ chữa nhƣng khó chẩn đoán. Sau một thời gian không đƣợc phát hiện và chữa trị, bệnh trở 

nên  dễ chẩn đoán nhƣng lại khó chữa. Đối với những vấn đề quốc gia đại sự cũng vậy. Bằng khả 

năng nhận biết trƣớc những hiểm họa đang lan đi trong vƣơng quốc (phẩm chất bẩm sinh có của nhà 

cai trị khôn ngoan), quân vƣơng sẽ nhanh chóng đối phó. Tuy nhiên, khi những hiểm họa đó không 

đƣợc ai biết đến và cứ lớn dần lên, thì đến một lúc nào đó, mọi ngƣời đều biết nhƣng quân vƣơng 

không còn khả năng đối phó đƣợc nữa.  

           Do vậy, khi thấy trƣớc các khó khăn, ngƣời La Mã luôn tìm ra giải pháp. Để tránh chiến tranh, Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

họ không bao giờ để các rắc rối phát sinh mà không tìm cách xử lý, bởi họ biết rằng, không thể tránh 

đƣợc chiến tranh nhƣng có thể dùng chiến tranh để lấy đi lợi thế của kẻ khác. Bởi vậy, họ đã gây 

chiến với vua Philip và Antiochus ngay trên đất Hy Lạp để không phải đƣơng đầu với những địch 

thủ này trên đất Italia. Ngƣời La Mã hoàn toàn có thể tránh đƣợc cả hai cuộc chiến đó nhƣng họ 

không muốn thế. Họ cũng không muốn có lợi thế về thời gian nhƣ những nhà thông thái thời chúng 

ta vẫn luôn nói. Thay vào đó, họ muốn có lợi thế về sức mạnh và sự khôn ngoan của mình, bởi thời 

gian có thể mang đến mọi chuyện, cả điều tốt cũng nhƣ điều xấu.  

           Hãy trở lại với trƣờng hợp nƣớc Pháp và thử xem có sự việc nào liên quan tới những nội dung 

bàn luận nêu trên không. Tại đây, tôi không nhắc tới vua Charles 18 mà chỉ xin đƣợc bàn về vua 

Louis. Vì vua Louis chiếm đóng Italia lâu hơn và hành động hoàn toàn ngƣợc lại những gì cần phải 

làm để duy trì sự thống trị tại một vùng đất mới đƣợc chinh phạt. [18 Vua Charles VIII (1470-1498) 

xâm lược Italia vào năm 1494 để đòi quyền thế tập đối với vương quốc Naples. Sau khi chiếm được 

Naples vào năm 1495, ông bị Liên minh Venice-Milan, rồi Tây Ban Nha, Giáo hoàng Alexander VI 

và hoàng đế La Mã chống lại, Ông ta đã rút lui an toàn khỏi Italia sau khi thoát khỏi cuộc bủa vây 

của lực lượng Italia tinh nhuệ trong trận chiến Fornovo (1495). Anh họ ông là vua Louis (công tước 

xứ Orléan), nối ngôi với tước hiệu Louis XII.]  

          Vua Louis tiến vào Italia nhờ vào tham vọng của ngƣời Venice. Khi đó ngƣời Venice hy vọng 

có thể giành đƣợc một nửa xứ Lombardy bằng việc hậu thuẫn cho vua Louis. Tôi không phê phán 

những gì vua Louis đã làm. Vua Louis muốn xâm nhập Italia nhƣng lại không có đồng minh ở nƣớc 

này. Thêm vào đó, sau hành động xâm lƣợc Italia của vua Charles thì mọi cánh cổng trƣớc ngài đều 

đóng chặt. Do vậy, ngài buộc phải kết thân với bất kỳ đồng minh nào có thể có.  

           Lẽ ra vua Louis đã thành công nếu nhƣ không phạm sai lầm trong các bƣớc tiếp theo. Sau khi 

chiếm đƣợc xứ Lombardy, ngay lập tức, vua Louis giành lại uy tín mà vua Charles đã để mất: xứ 

Genoa đầu hàng, ngƣời Florence trở thành đồng minh; hầu tƣớc xứ Mantua, công tƣớc xứ Ferrara, 

gia tộc Bentivogli, nữ bá tƣớc xứ Forlì, các lãnh chúa của các xứ Faeriza, Pesaro, Rimini, Camerino, 

Piombino và dân chúng các xứ Lucca, Pisa, Siena đều xô đến tìm sự che chở của ngài 19.  

           [19 Sau khi vua Louis XII chiếm được Milan vào năm 1499, xứ Genoa đầu hàng, người 

Florence trở thành đồng minh của ông để nhận được sự hỗ trợ trong cuộc chinh phạt Pisa cùng năm 

đó. Những vua chúa tại các thành bang, lãnh địa mà Machiavelli nêu ra gồm Francesco Gonzaga 

(xứ Mantua), Ercole d’Este (xứ Ferrara), Giovanni Bentivogli và con trai là Annibale (xứ Bologna), 

Caterina Sforza Riario (xứ Forlì), Astorre Manfredi (xứ Faenza), Giovanni Sforza (xứ Pesaro), 

Pandolfo Malatesta (xứ Rimiri), Giulio Ceare da Varano (xứ Camerino) và Jacopo d’Appiano (xứ 

Piombino ].  

           Đến lúc này, ngƣời Venice mới nhận ra sự hồ đồ của mình. Để chiếm đƣợc một mẫu đất của Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

xứ Lombardy, họ đã dâng cho vua nƣớc Pháp một phần ba đất nƣớc Italia.  

           Giờ đây, thật chẳng mấy khó khăn để vua Louis củng cố đƣợc thế lực của mình ở Italia nếu 

nhƣ ngài làm theo những quy tắc nêu trên và bảo vệ, che chở cho tất cả những kẻ thân hữu. Mặc dù 

số lƣợng rất đông đảo, nhƣng phần lớn những kẻ này đều yếu hèn. Vì một số kẻ thì sợ Giáo hội trong 

khi số khác thì sợ ngƣời Venice, nên tất cả đều buộc phải là đồng minh của ngài.  

          Lẽ ra, nếu biết lợi dụng những kẻ này, vua Louis đã có thể dễ dàng chống chọi những vƣơng 

quốc hùng mạnh khác. Thế nhƣng, ngay khi vào đến Milan, ngài đã làm ngƣợc lại. Ngài đã giúp 

Giáo hoàng Alexander chiếm giữ xứ Romagna. Ngài không nhận ra rằng chính quyết định này đã 

làm ngài suy yếu, buộc ngài phải bỏ rơi các đồng minh cũng nhƣ những kẻ đã tự đặt mình dƣới sự 

che chở của ngài, và đồng thời tăng cƣờng thần quyền của Giáo hội bằng cách bổ sung rất nhiếu 

những quyền thế tục mà nhờ đó, Giáo hội giành đƣợc quá nhiều quyền lực.  

           Sau khi mắc hết sai lầm này đến sai lầm khác, ngài đã buộc phải dẫn quân vào Italia để chấm 

dứt tham vọng của Giáo hoàng Alexander và ngăn không cho Giáo hoàng Alexander làm chủ vùng 

Tuscany. Ngài chẳng thể hài lòng khi Giáo hội mạnh lên còn mình lại mất các đồng minh. Vì thèm 

muốn vƣơng quốc Naples, ngài chia xẻ xứ này với vua Tây Ban Nha. Ngài rƣớc vào mảnh đất mà 

ngài đã từng nắm trọn quyền thống trị một ông vua để những kẻ tham vọng và bất mãn tại đây có nơi 

cầu cạnh. Tại cái nơi đáng lẽ có thể lập một ông vua bù nhìn để cai quản, thì ngài lại thay thế bằng 

một kẻ có thể tống khứ chính ngài khỏi vƣơng quốc này.  

           Khát vọng chinh phục là một điều vô cùng bình thƣờng và mang tính bản năng. Một ngƣời 

đàn ông có khả năng chinh phục luôn đƣợc ca ngợi và không bị chỉ trích nhƣng một kẻ bất tài mà lại 

muốn chinh phục thì chỉ để lại những lỗi lầm  và chê trách. Bởi vậy, nếu nƣớc Pháp có thể tấn công 

vƣơng quốc Naples bằng chính quân đội của mình thì nên làm vậy, còn nếu nƣớc Pháp không thể thì 

đừng nên chia xẻ vƣơng quốc Naples với kẻ khác. Nếu nhƣ việc chia xẻ xứ Lombardy với ngƣời 

Venice có thể đƣợc tha thứ vì nhờ đó, vua Louis có thể đặt chân vào Italia thì những sự chia chác 

khác đều đáng bị lên án, vì thực ra ngài không cần đến những điều đó.  

           Vua Louis đã phạm phải năm sai lầm: ngài tiêu diệt những kẻ yếu hơn mình; tăng cƣờng cho 

một thế lực khác ngay tại Italia, rƣớc vào Italia một kẻ ngoại bang hùng mạnh, không tới Italia sống, 

và không di dân chính quốc tới sinh sống tại đây. Những lỗi lầm trên có thể đã không gây hại nếu 

ngài không phạm tiếp lỗi thứ sáu: làm suy giảm sức mạnh của ngƣời Venice. Lầm lỗi là vì nếu ngài 

đã không lỡ khiến Giáo hội mạnh lên cũng nhƣ không lỡ rƣớc ngƣời Tây Ban Nha vào Italia thì việc 

ngài làm suy yếu ngƣời Vencie là hợp lý và cần thiết. Nhƣng ngài đã trót hành động nhƣ thế thì ngài 

lại không bao giờ nên để cho ngƣời Venice suy yếu.  

           Chừng nào còn mạnh nhƣ xƣa, ngƣời Venice còn tìm cách ngăn không cho những kẻ khác 

chiếm đoạt xứ Lombardy bởi vì chính ngƣời Vencie muốn trở thành chúa tể của xứ Lombardy và Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

những kẻ khác cũng chẳng muốn giành mảnh đất này từ tay nƣớc Pháp để trao cho Venice. Khi đó, 

chẳng có kẻ nào lại dám chọc giận đồng thời cả nƣớc Pháp và xứ Venice.  

           Nếu ai đó cho rằng vua Louis nhƣợng xứ Romagna cho Giáo hoàng Alexander và vƣơng quốc 

Naples cho Tây Ban Nha để tránh chiến tranh thì tôi xin nhắc lại điều đã nói ở trên: để tránh chiến 

tranh, không bao giờ cho phép những rối ren nảy sinh, bởi chiến tranh thì không thể tránh đƣợc 

nhƣng có thể lợi dụng để lấy đi lợi thế của kẻ khác.  

           Nếu ai đó nói rằng vua Louis đã hứa nhƣợng lại xứ Romagna cho Giáo hoàng để đổi lấy chức 

vị Hồng y Giáo chủ cho Tổng giám mục xứ Rouen20 và việc hủy bỏ hôn ƣớc của ngài thì tôi xin đáp 

lại trong phần sau, khi bàn về chữ tín và cách giữ chữ tín của các bậc quân vƣơng.  

           [20 Để đổi lấy việc ban phép cho Louis ly dị vợ là hoàng hậu Joanne và cưới quận chúa Anne 

của xứ Brittany, vợ goá của vua Charles VIII, cũng như việc cất nhắc sủng thần của ông ta là 

George d’Amboise, tổng giám mục xứ Rouen, lên hàng Hồng y Giáo chủ, vua Louis đã đồng ý giúp 

Giáo hoàng Alexander VI thôn tính các vùng đất thuộc Romagna].  

           Vua Louis đã mất xứ Lombardy do không tuân thủ những nguyên tắc cần coi trọng khi chinh 

phục và cai trị các vùng đất. Những điều xảy ra không có gì lạ lùng mà hết sức bình thƣờng và dễ 

hiểu. Tại Nantes21, tôi đã đàm đạo với Hồng y Giáo chủ xứ Rouen khi công tƣớc Valentino (tên 

thƣờng gọi của Cesare Borgia22, con trai của Giáo hoàng Alexander) chiếm Romagna.  

           [21 Tại Nantes: Machiavelli đã tới Pháp vào năm 1500 trong một phái đoàn ngoại giao của 

nước cộng hòa Florence và một số dịp khác.  

            22  Cesare Borgia: sinh năm 1476, là con trai của nguyên Hồng y Giáo chủ  Rodrigo Borgia 

(Giáo hoàng Alexander) và Vanozza Catanei. Cesare được phong Hồng y Giáo chủ vào năm 1493 

nhưng lại từ bỏ sự nghiệp nhiều hứa hẹn tại Giáo hội vào năm 1498. Ông được vua Louis XII phong 

làm công tước và nhận được lời hứa về sự ủng hộ Pháp trong cuộc chinh phạt Romagna. Khi Giáo 

hoàng Alexander (1492-1503) qua đời đột ngột, quyền lực của Cesare tan thành mây khói, rồi ông 

chết tại Tây Ban Nha vào năm 1507 ].  

           Khi Hồng y giáo chủ nói với tôi rằng ngƣời Italia hiểu rất ít về chiến tranh, tôi đã đáp lại rằng 

ngƣời Pháp hiểu rất ít về chính trị. Bởi nếu hiểu đƣợc chính trị thì ngƣời Pháp đã không để Giáo hội 

thâu tóm nhiều quyền lực nhƣ vậy. Chúng ta đều thấy rằng cả Giáo hội và Tây Ban Nha giành đƣợc 

quyền lực ở Italia là nhờ nƣớc Pháp, và nƣớc Pháp sụp đổ là do Giáo hội và Tây Ban Nha.  

           Ngƣời ta có thể rút ra một quy luật chung hiếm khi sai, đó là: ngƣời nào đem lại quyền lực 

cho kẻ khác thì tự chôn vùi chính mình, bởi vì quyền lực này là kết quả của gian trá hoặc bạo lực và 

kẻ vừa trở nên hùng mạnh rất có thể có cả hai điều đó.  

 Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

Niccolò Machiavelli  

Quân Vƣơng (2) 

Dich thuật: Vũ Mạnh Hồng & Nguyễn Hiền Chi 

Chương 4  

TẠI SAO ĐẾ CHẾ BA TƢ CỦA VUA DARIUS KHÔNG NỔI LOẠN 

CHỐNG LẠI NHỮNG NGƢỜI KẾ VỊ ALEXANDER ĐẠI ĐẾ 

Bàn về những khó khăn trong việc cai trị một vƣơng quốc mới bị chinh phục, ngƣời ta hẳn sẽ tự hỏi 

về những gì đã diễn ra sau cái chết của Alexander Đại đế 23 [23 Alexander Đại đế: Cai trị 

Macedonia (356-323 TCN) và chinh phục đế chế Ba Tư của vua Darius III (336-331 TCN)] Sau vài 

năm chinh phạt, Alexander Đại đế đã bá chủ châu Á, nhƣng việc cai trị vùng đất này gặp không ít 

khó khăn.  

           Khi Alexander Đại đế qua đời, dƣờng nhƣ nguy cơ nổi loạn của đế chế Ba Tƣ là điều khó 

tranh khỏi, nhƣng những ngƣời kế vị Alexander Đại đế đã kiểm soát đƣợc tình hình. Khó khăn duy 

nhất mà những ngƣời kế vị này phải đối mặt chính là tham vọng của bản thân họ. Cho tới nay, theo 

hiểu biết của mọi ngƣời, tất cả các vƣơng quốc đều đƣợc cai trị theo một trong hai hình thức. Theo 

hình thức thứ nhất, vƣơng quốc đƣợc cai trị bởi đấng quân vƣơng cùng với sự trợ giúp của các cận 

thần. Trong khi đó, theo hình thức thứ hai, vƣơng quốc do quân vƣơng cùng với các lãnh chúa cai trị. 

Các lãnh chúa này nắm giữ tƣớc vị hiện tại không phải do ân sủng của quân vƣơng mà là nhờ vào 

dòng dõi quý tộc của mình.  

           Những lãnh chúa này có lãnh địa riêng và thần dân sinh sống tại lãnh địa đó tôn sùng và thừa 

nhận lãnh chúa là ngƣời cai trị mình. Đối với những vƣơng quốc nằm dƣới quyền cai trị của quân 

vƣơng cùng với các cận thần, quân vƣơng có nhiều quyền lực hơn và nắm giữ vai trò tối thƣợng trên 

toàn lãnh thổ. Nếu thần dân có tuân lệnh ai thì cũng chỉ nhƣ là đối với cận thần và thuộc hạ của quân 

vƣơng. Những kẻ cận thần và thuộc hạ này không đƣợc dân chúng dành cho sự mến chuộng đặc biệt 

nào.  

           Các chính thể của hoàng đế Thổ Nhĩ Kỳ và vua nƣớc Pháp có thể đƣợc dùng làm những ví dụ 

đƣơng đại để minh họa cho hai hình thức này. Toàn bộ đế chế Thổ Nhĩ Kỳ nằm dƣới quyền thống trị 

của hoàng đế và những kẻ khác chỉ là bề tôi. Hoàng đế Thổ Nhĩ Kỳ phân chia đế chế thành nhiều tiểu Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

quốc và cử ngƣời cai quản cho từng xứ. Những tiểu vƣơng này có thể bị thuyên chuyển hoặc bãi 

chức theo ý muốn của hoàng đế.  

           Trái lại, vây quanh vua nƣớc Pháp là những nhà quý tộc đƣợc dân chúng trong lãnh địa của họ 

công nhận và yêu quý. Những nhà quý tộc này có những quyền thế tập mà nhà nhà vua không dám 

mạo hiểm tƣớc bỏ. Do vậy, khi xét tới hai hình thức chính thể nêu trên, có thể nhận thấy rằng, chiếm 

đƣợc đế chế Thổ Nhĩ Kỳ là rất khó khăn, nhƣng một khi đế chế này đã bị chinh phục thì việc cai trị 

lại rất đơn giản. Trong khi đó, xét về một số phƣơng diện, nƣớc Pháp tƣơng đối dễ chiếm nhƣng lại 

khó giữ.  

            Có một số lý do khiến việc chiếm đƣợc đế chế Thổ Nhĩ Kỳ rất khó khăn. Không có nguy cơ 

các tiểu vƣơng của đế chế Thổ Nhĩ Kỳ “cõng rắn cắn gà nhà” và cũng chẳng có hy vọng gì về khả 

năng bọn cận thần xung quanh các tiểu vƣơng này tạo phản. Sở dĩ lại nhƣ vậy là vì tất cả bọn họ đều 

là bề tôi chịu ơn sâu nặng của hoàng đế nên khó lòng bị mua chuộc. Cho dù một số kẻ có thể bị mua 

chuộc nhƣng điều đó cũng chẳng đem lại lợi thế cho ai vì chúng không có khả năng lôi kéo đƣợc dân 

chúng theo mình.  

           Bởi vậy, bất kỳ ai khi tấn công đế chế Thổ Nhĩ Kỳ cũng phải ý thức đƣợc rằng những ngƣời 

Thổ Nhĩ Kỳ là một khối thống nhất trọn vẹn. Ngƣời tấn công phải dựa vào sức mình nhiều hơn là 

trông đợi sự mất đoàn kết của đối phƣơng. Thế nhƣng, một khi đối phƣơng bị đánh bại và chia cắt 

đến mức không thể tập hợp lại đội quân của mình, thì chỉ còn một mối lo ngại duy nhất là hoàng tộc 

đang trị vì. Một khi hoàng tộc này bị tuyệt diệt thì chẳng còn ai đáng sợ, vì những kẻ ngoài hoàng tộc 

không đƣợc dân chúng tin tƣởng. Ngƣời tấn công không hy vọng gì có đƣợc sự tin tƣởng của dân 

chúng xứ này trƣớc khi giành thắng lợi và cũng chẳng phải lo ngại gì về họ sau khi chiến thắng. 

            Chuyện hoàn toàn ngƣợc lại ở những vƣơng quốc đƣợc cai trị theo kiểu nƣớc Pháp bởi vì, 

một khi đã lôi kéo đƣợc các lãnh chúa về phía mình, ngài có thể dễ dàng xâm nhập vào các vùng đất 

này. Ngài sẽ luôn có dịp tìm đƣợc những kẻ bất mãn và những kẻ đang trông đợi sự đổi thay. Vì 

những lý do đã nêu, những kẻ này có thể mở đƣờng và giúp ngài chiến thắng.  

            Tuy nhiên, việc cai trị vƣơng quốc này kéo theo vô vàn rắc rối, liên quan tới cả những kẻ đã 

ủng hộ ngài và những kẻ bị ngài đàn áp. Liệu việc tiêu diệt hoàng tộc đã đủ chƣa khi mà vẫn còn tồn 

tại các lãnh chúa tự cho mình là ngƣời lãnh đạo các phe phái mới. Ngài có nhiều nguy cơ để mất 

vƣơng quốc vừa đƣợc thôn tính bởi ngài không làm cho những lãnh chúa đó hài lòng cũng nhƣ Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

không tiêu diệt đƣợc bọn chúng.  

           Qua xem xét, sẽ thấy chính thể của đế chế Ba Tƣ và của đế chế Thổ Nhĩ Kỳ có nhiều điểm 

tƣơng đồng. Bởi vậy, trƣớc tiên Alexander Đại đế đã tiêu diệt hoàn toàn đế chế Ba Tƣ và đánh bại 

đội quân của vua Darius trên chiến trƣờng. Sau khi Alexander Đại đế thắng trận và vua Darius chết, 

cả đế chế Ba Tƣ đã quy phục sự thống trị của Alexander Đại đế. Nếu biết đoàn kết với nhau thì 

những ngƣời kế vị Alexander Đại đế đã có thể dễ dàng tận hƣởng điều đó.  

           Tại vƣơng quốc này, những rối loạn nảy sinh hoàn toàn là do những ngƣời kế vị Alexander 

Đại đế gây ra. Tuy nhiên, việc cai trị những vƣơng quốc có chính thể nhƣ nƣớc Pháp không dễ dàng 

nhƣ vậy. Những cuộc nổi loạn thƣờng xuyên diễn  ra ở Tây Ban Nha, ở Pháp, ở Hy Lạp nhằm chống 

lại ngƣời La Mã, chính là vì các quốc gia này đƣợc chia nhỏ thành rất nhiều lãnh địa.  

            Khi trong tâm trí dân chúng vẫn còn hình ảnh các lãnh chúa, thì ngƣời La Mã chẳng thể nào 

cai trị những vùng đất bị chinh phục một cách yên ổn. Thế nhƣng, một khi những ký ức này bị việc 

chiếm đóng lâu năm và sức mạnh của đế chế La Mã xóa nhòa thì ngƣời La Mã lại trở thành ngƣời 

thống trị thực sự. Sau này, khi xung đột với nhau, mỗi phe phái của ngƣời La Mã đã có thể lôi kéo 

đƣợc các lực lƣợng ủng hộ từ những vùng đất tƣơng ứng với thế lực của mình. Khi đó, do gia tộc các 

lãnh chúa trƣớc đây đã bị tuyệt diệt, nên dân chúng chỉ thừa nhận sự thống trị của ngƣời La Mã đối 

với những lãnh địa này mà thôi.  

            Do vậy, bằng cách suy xét tất cả những điều trên, ta có thể thấy rằng chẳng có gì đáng ngạc 

nhiên trƣớc sự thống trị dễ dàng của Alexander Đại đế trên đế chế Ba Tƣ hoặc các vấn đề rắc rối mà 

những kẻ khác gánh chịu khi duy trì sự chiếm đóng của mình (nhƣ Pyrrhus22 và nhiều ngƣời khác). 

Những kết quả đó không phụ thuộc vào tài cao thấp của kẻ thắng trận mà phụ thuộc vào sự khác biệt 

về hoàn cảnh. [22 Pyrrhus: Vua của xứ Epirus (319-272 TCN). Ông đã tiến hành chiến tranh với La 

Mã ngay tại Italia nhưng hoàn toàn thất bại].  

Niccolò Machiavelli  

Quân Vƣơng (2) 

Dich thuật: Vũ Mạnh Hồng & Nguyễn Hiền Chi 

Chương 5  Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

PHƢƠNG THỨC CAI TRỊ NHỮNG VƢƠNG QUỐC, THÀNH BANG 

ĐÃ TỪNG CÓ CHỦ QUYỀN 

Nhƣ tôi đã nói, đối với những xứ đã từng có chủ quyền và từng đƣợc hƣởng nền tự do thì khi thôn 

tính những xứ này, ngài có ba cách cai trị: thứ nhất là xóa bỏ toàn bộ; thứ hai là phải thân hành tới 

sống ở đó, thứ ba là cho phép cƣ dân xứ này sinh sống với những luật lệ riêng của họ, buộc họ cống 

nạp và dựng lên ở đó một chính quyền gồm một nhóm ngƣời và chính những ngƣời này sẽ đảm bảo 

duy trì sự thân thiện của đất nƣớc họ đối với ngài.  

           Một chính quyền do quân vƣơng dựng lên theo cách nhƣ vậy sẽ hiểu rằng, họ không thể tồn 

tại nếu không có sự bảo trợ và quyền uy của ngài, và chính quyền này phải cố gắng hết sức để có 

đƣợc điều đó. Nếu muốn giữ gìn một thành phố đã từng đƣợc hƣởng nền tự do thì cách tốt nhất để 

cai quản được thành phố này là thông qua chính các công dân của thành phố.*  

            Hai minh chứng cho vấn đề trên là ngƣời Sparta và ngƣời La Mã. Ngƣời Sparta giữ Athens 

và Thebes bằng cách dựng lên ở đó một chính quyền gồm một nhóm ngƣời. Rốt cuộc, ngƣời Sparta 

đã để mất cả hai thành bang đó. Ngƣời La Mã đã hủy diệt các xứ Capua, Carthage và Numantia và 

đã chiếm giữ đƣợc các xứ này. Ngƣời La Mã cũng muốn cai trị Hy Lạp theo cách của ngƣời Sparta, 

tức là để vùng đất này tự do với những luật lệ riêng nhƣng họ đã không thành công. Do vậy, để giữ 

đƣợc quyền cai trị của mình, ngƣời La Mã buộc phải hủy diệt nhiều thành bang Hy Lạp.  

           Trên thực tế, phƣơng cách an toàn nhất để giữ những mảnh đất bị chiếm đóng là xóa bỏ mọi 

thể chế, luật lệ và tinh thần tại đó. Cai trị một thành phố đã từng có tự do mà không làm nhƣ vậy thì 

rất dễ bị chính thành phố này lật đổ. Trong những thành phố nhƣ vậy, luôn có nơi trú ẩn cho tinh 

thần tự do và những thể chế truyền thống, những điều chƣa từng bị lãng quên cho dù bởi thời gian 

hay lợi lộc.  

           Những gì ngƣời cai trị làm hay dự đoán đều chẳng mấy ý nghĩa, vì nếu không chia rẽ và làm 

phân tán cƣ dân thành phố thì họ sẽ chẳng thể quên đƣợc cả sự tự do lẫn nền tự do đã có. Ngay khi 

có cơ hội, họ sẽ quay về với cuộc sống quen  thuộc nhƣ xứ Pisa 25 đã làm sau 100 năm dƣới ách đô 

hộ của Florence.  

           [25 Sau khi chiếm được Pisa từ dòng họ Visconti năm 1450, Florence đã kiểm soát cảng biển 

quan trong này đến tận năm 1494, rồi tái chiếm vào năm 1509 sau nhiều cuộc vây hãm].  

          Tuy nhiên, đối với những vƣơng quốc, thành bang từng sống dƣới sự cai trị của một quân 

vƣơng thì cho dù toàn bộ gia tộc của quân vƣơng bị tiêu diệt, các cƣ dân ở đó đã có thói quen phục 

tùng. Khi quân vƣơng cũ không còn, những cƣ dân đó cũng chẳng thể đồng lòng chọn ra một quân 

vƣơng mới trong bọn họ.  

           Hơn nữa, bọn họ chƣa đƣợc sống cuộc đời tự do nên do dự trong việc cầm vũ khí chống lại kẻ Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

chinh phục. Vì thế, tân vƣơng có thể dễ dàng lôi kéo họ về mình và tranh thủ sự ủng hộ của họ. 

Trong khi đó, ở các nƣớc cộng hòa, sẽ tồn tại một sức sống mạnh mẽ hơn, một lòng căm thù sâu sắc 

hơn và một khát vọng trả thù mãnh liệt hơn. Ký ức về thời kỳ tự do trƣớc đây khiến họ không thể bị 

khuất phục.  

           Chính bởi vậy, giải pháp chắc chắn và an toàn nhất là xóa bỏ và tiêu diệt những thể chế, luật 

lệ và tinh thần của chế độ cũ. Nếu không làm nhƣ vậy thì quân vƣơng phải đích thân tới đó để sống 

và cai trị.   

* Chú thích của Sun Ming: Ngƣời dịch đã phạm sai lầm chỗ này. Nếu đó là "cách tốt nhất" thì tại 

sao ở ngay đoạn kế tiếp, Machiavelli lại nói: ngƣời Sparta dùng cách đó, cuối cùng bị mất cả 2 thuộc 

địa, cũng nhƣ ngƣời La Mã vì dùng cách đó mà về sau phải hủy diệt nhiều thành bang Hy Lạp?  

Thật ra, trong nguyên bản, Machiavelli nói đó là cách "dễ nhất", nghĩa là đỡ tốn công sức thực hiện, 

nhƣng cách đó không bền.  

Niccolò Machiavelli  

Quân Vƣơng (2) 

Dich thuật: Vũ Mạnh Hồng & Nguyễn Hiền Chi 

Chương 6  

NHỮNG VƢƠNG QUỐC MỚI GIÀNH ĐƢỢC BẰNG BINH LỰC 

VÀ TÀI TRÍ CỦA BẢN THÂN 

Xin đừng ngạc nhiên nếu tôi sử dụng ví dụ về những con ngƣời vĩ đại nhất khi bàn về những quốc 

gia hoàn toàn mới dƣới sự cai trị của vị lãnh tụ và chính quyền mới. Con ngƣời thƣờng đi theo lối 

mòn và hành động trên cơ sở học hỏi kinh nghiệm của các bậc tiền nhân. Thế nhƣng họ không thể 

lập lại đƣợc toàn bộ những kinh nghiệm đó, cũng nhƣ không thể sánh đƣợc với những đức tính cao 

quý của các bậc tiền nhân mà họ muốn học hỏi.  

            Do vậy, một ngƣời khôn ngoan cần đi theo con đƣờng của những ngƣời vĩ đại nhƣng chỉ nên 

cố gắng noi theo những ngƣời xuất chúng nhất. Khi ấy, nếu công lao không bằng bậc tiền nhân vĩ 

đại, thì ít ra cũng mang dáng dấp của ngƣời đó. Quân vƣơng nên  hành động giống nhƣ những ngƣời 

bắn cung khôn ngoan. Khi ý thức đƣợc rằng đích bắn dƣờng nhƣ quá xa so với tầm bắn của cây Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

cung, ngƣời bắn cung khôn ngoan sẽ ngắm bắn cao hơn đích, không phải để bắn mũi tên vào vị trí 

cao hơn mà để bắn trúng đích mong muốn nhờ vào đƣờng đi vòng cung của mũi tên.  

            Tại vƣơng quốc mới hình thành, việc cai trị của tân vƣơng vừa giành đƣợc ngôi báu gặp ít 

hay nhiều khó khăn hoàn toàn phụ thuộc vào tài trí của chính ông. Một ngƣời dân thƣờng trở thành 

đấng quân vƣơng có thể do tài trí hoặc vận may. Dƣờng nhƣ hai yếu tố này giúp cho tân vƣơng đỡ 

phải đƣơng đầu với nhiều khó khăn. Tuy nhiên, vị quân vƣơng nào ít dựa vào vận may hơn thì sẽ bảo 

vệ địa vị của mình tốt hơn.  

            Đối với vị tân vƣơng vừa giành đƣợc ngôi báu, hoàn cảnh không có lãnh địa nào khác để cai 

trị buộc ông phải thân hành tới sống ở vƣơng quốc mới. Trong những ngƣời bằng tài trí của bản thân 

chứ không phải dựa vào vận may mà đạt đến ngôi đế vƣơng, đáng ngƣỡng mộ nhất là Moses, Cyrus, 

Romulus, Theseus 26.  

            [26 Trong số các nhân vật này, chỉ có vua Cyrus, người lập ra đế chế Ba Tư (599-529 TCN) 

mới là một chính trị gia thực sự. Theo Kinh Thánh, Moses đã viết luật cho người Israel (mặc dù 

Thượng đế đã trao luật đó cho ông). Theo thần thoại, Romulus là ông vua đầu tiên của La Mã vào 

năm 753 TCN, còn Theseus là ông vua huyền thoại sáng lập nên thành bang Athens.]  

            Tuy nhiên, trƣờng hợp của Moses không nên bàn tới ở đây vì ông chỉ là ngƣời thực hiện các 

ý nguyện của Thƣợng đế. Dù vậy, cần phải nói rằng, Moses là một ngƣời đáng kính phục vì đã có ân 

huệ đƣợc chuyện trò với Thƣợng đế.  

            Khi tìm hiểu về Cyrus Đại đế cũng nhƣ những tấm gƣơng lập quốc và trị quốc khác, ngài sẽ 

thấy những vị này thật đáng ngƣỡng mộ. Thân thế và sự nghiệp của họ chẳng hề thua kém so với 

Moses, ngƣời đƣợc Thƣợng đế soi đƣờng chỉ lối. Khi tìm hiểu thân thế và sự nghiệp của họ, ta có thể 

thấy vận may duy nhất mà họ nhận đƣợc là thời cơ. Thời cơ đem đến cho họ những chất liệu cần 

thiết để có thể hiện thực hóa các ƣớc vọng. Nếu không có thời cơ, tài trí của họ có thể đã bị uổng phí 

nhƣng nếu không có tài trí thì mọi thời cơ cũng chỉ là vô nghĩa.  

            Chính sự áp bức và đô hộ của ngƣời Ai Cập đối với ngƣời Do Thái là cơ hội để Moses tìm 

đƣợc họ và đƣa họ thoát khỏi ách nô lệ. Chính hoàn cảnh bị bỏ trôi sông  ngay từ lúc lọt lòng và bị 

buộc phải rời xứ Alba đã tạo thời cơ để Romulus trở thành vị vua đầu tiên của La Mã. Thời cơ của 

Cyrus là đã tìm ra những ngƣời Ba Tƣ bất mãn với sự cai trị của ngƣời Medes cũng nhƣ sự yếu đuối, 

nhu nhƣợc của ngƣời Medes sau khi đƣợc sống yên ổn quá lâu. Theseus đã thể hiện đƣợc tài trí của 

mình nhờ vào việc tìm thấy những ngƣời Athens trong cảnh chia ly 27.  

            [27 Theseus đã cứu các thanh niên trai tráng Athens thoát khỏi nanh vuốt quái vật Minotaur, 

con quái vật nửa người nửa bò, ăn thịt người Athens khi đi lạc vào Mê cung.]  

            Nhƣ vậy, thời cơ đã đem lại thành công cho những vị anh hùng này và tài trí xuất chúng đã 

giúp họ nắm bắt đƣợc thời cơ. Nhờ đó, tổ quốc của họ đƣợc tôn vinh và thịnh vƣợng.  Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

            Giống nhƣ các bậc tiền nhân vừa bàn tới, những ngƣời giành đƣợc vƣơng quốc và lên ngôi đế 

vƣơng bằng tài trí của bản thân thì sẽ gặp vô vàn khó khăn nhƣng việc cai trị thƣờng dễ dàng hơn. 

Những khó khăn mà quân vƣơng gặp phải khi lên ngôi xuất phát phần nào từ những luật lệ và thể chế 

mới mà quân vƣơng buộc phải xác lập nhằm củng cố đất nƣớc cũng nhƣ để bảo vệ chính mình. 

Không có gì khó khăn hơn khi thực hiện, không có gì mơ hồ hơn khi đánh giá sự thành công, và 

không có gì nguy hiểm hơn trong việc xác lập một trật tự mới.  

            Tất cả những kẻ đƣợc hƣởng lợi từ trật tự xã hội cũ sẽ trở thành kẻ thù của quân vƣơng  trong 

việc xác lập trật tự mới, còn tất cả những kẻ đƣợc hƣởng lợi từ trật tự mới chỉ là những đồng minh 

miễn cƣỡng của quân vƣơng, một phần do bọn họ còn e sợ những kẻ đang đƣợc luật lệ cũ hậu thuẫn, 

một phần do bản tính hoài nghi của con ngƣời. Con ngƣời thƣờng chỉ thật sự tin vào cái mới khi trực 

tiếp đƣợc trải nghiệm thực tế. Mỗi khi có cơ hội, kẻ thù của vị tân vƣơng  sẽ tấn công không khoan 

nhƣợng, trong khi những đồng minh miễn cƣỡng lại bảo vệ ông một cách yếu ớt. Chính vì thế, cả vị 

tân vƣơng và những đồng minh miễn cƣỡng đều chịu nguy hiểm.  

            Để phân tích chủ đề này sâu hơn, chúng ta cần tìm hiểu xem những quân vƣơng xác lập trật 

tự mới này hành động độc lập hay lệ thuộc vào những ngƣời khác. Nhƣ vậy, vấn đề đặt ra là, họ có 

thực lực hay phải nhờ cậy thế lực của ngƣời khác để thực hiện những ý nguyện của mình. Nếu họ 

phải nhờ cậy thế lực của ngƣời khác, kết cục luôn luôn xấu và chẳng bao giờ hoàn thành đƣợc việc 

gì. Nhƣng nếu họ dựa vào thực lực của chính bản thân để thực thi quyền lực thì hiểm họa khó có thể 

đe dọa đƣợc họ. Thực tế cho thấy, tất cả những ngƣời nhìn xa trông rộng mà dùng vũ lực thì điều 

chiến thắng. Nếu nhƣ họ không dùng vũ lực thì hẳn đã bị thất bại.  

            Hơn nữa, bản chất con ngƣời là hay thay đổi. Thuyết phục thì dễ nhƣng duy trì niềm tin mới 

là điều khó. Bởi vậy, cần phải  đảm bảo rằng khi ngƣời ta không còn tin nữa thì phải dùng vũ lực 

buộc ngƣời ta phải tin.  

            Moses, Cyrus, Theseus và Romulus đã không thể duy trì thể chế của mình lâu nhƣ thế nếu 

không sử dụng vũ lực. Một ví dụ điển hình trong thời đại của chúng ta là linh mục Girolamo 

Savonarola28. [28 Girolamo Savonarola: Giáo sĩ dòng tu Đa Minh, sinh tại xứ Ferrara năm 1452. 

Ông trở thành tu viện trưởng Tu Viện San Marco ở Florence vào năm 1491, là thế lực chính trong 

nền chính trị Florence sau sự kiện trục xuất dòng họ Medici năm 1494. Savonarola là một người 

cộng hòa nhiệt thành, nhưng đã đánh mất sự ủng hộ của quần chúng  sau khi bị Giáo hoàng 

Alexander VI rút phép thông công. Năm 1498, ông bị xử tử ở Piazza della Signoria. Ông là tác giả 

của tác phẩm chính trị quan trọng: Luận thuyết về Tổ chức và Chính phủ của Florence (1498)]. Ông 

ta đã bị chính thiết chế mới của mình tiêu diệt khi công chúng mất lòng tin vào những thiết chế này. 

Trong khi đó, ông ta lại không có biện pháp nào để duy trì lòng tin của những ngƣời đã tin mình 

cũng nhƣ để thuyết phục những kẻ hoài nghi. Khi đã vƣợt qua nhiều khó khăn và vô vàn nguy hiểm Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

trên con đƣờng sự nghiệp, bằng tài trí và sự can trƣờng của chính mình và sau khi diệt trừ đƣợc 

những kẻ ghen tị, những con ngƣời vĩ đại này đƣợc kính phục và trở nên quyền uy, vững chắc, đƣợc 

tôn vinh và hạnh phúc.  

            Tôi muốn bổ sung thêm một ví dụ nhỏ có một số điểm tƣơng đồng với những tấm gƣơng vĩ 

đại nêu trên và tiêu biểu cho tất cả những trƣờng hợp tƣơng tự. Tôi muốn nói tới Hiero xứ Syracuse 

29.  

            [29 Hiero xứ Syracuse: Tổng tư lệnh quân đội Syracuse và sau này trở thành vua Hiero II 

(306-215 TCN). Ông đã chiếm đoạt quyền lực và cai trị Syracuse như một bạo chúa. Sau khi thiết 

lập liên minh ban đầu với xứ Carthage trong những ngày đầu của chiến tranh Punic lần thứ nhất, 

ông lập lại hòa bình với La Mã và trở thành đồng minh của đế chế này.]  

            Từ địa vị của một thƣờng dân, Hiero đã trở thành vua xứ Syracuse. Vận may duy nhất mà 

ông nhận đƣợc là thời cơ. Do bị đè nén, áp bức, ngƣời dân xứ Syracuse đã suy tôn ông làm lãnh tụ và 

trên cƣơng vị đó, ông chứng minh đƣợc mình xứng đáng là vua của họ. Ông là một ngƣời rất khôn 

khéo và tài giỏi.  

            Ngay từ khi ông còn là một ngƣời dân thƣờng, đã có ngƣời viết rằng “ông chỉ thiếu vương 

quốc để trở thành đế vương”. Ông đã giải tán đội dân quân cũ và xây dựng đội quân mới. Ông gạt 

sang một bên những mối bang giao cũ để thiết lập những quan hệ mới. Do có đồng minh và binh lính 

lệ thuộc vào mình, ông có thể xây dựng bất kỳ điều gì ông muốn trên cơ sở đã có. Ông đã phải vô 

cùng khó nhọc để chiếm lấy quyền lực nhƣng lại duy trì quyền lực thật dễ dàng biết bao.  

Niccolò Machiavelli  

Quân Vƣơng (2) 

Dich thuật: Vũ Mạnh Hồng & Nguyễn Hiền Chi 

Chương 7  

CÁC VƢƠNG QUỐC GIÀNH ĐƢỢC BẰNG BINH LỰC 

CỦA NGƢỜI KHÁC VÀ VẬN MAY CỦA BẢN THÂN 

Những ngƣời chỉ nhờ vận may mà trở thành bậc đế vƣơng hầu nhƣ không phải nỗ lực gì để lên đƣợc Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

ngôi báu. Nhƣng để bảo vệ đƣợc địa vị của mình, thì họ phải khó nhọc gấp nhiều lần. Những ngƣời 

này lên đƣợc ngôi cao nhƣ diều gặp gió, nhƣng khi đã ở trên địa vị cao quý đó, những khó khăn mới 

bắt đầu nảy sinh. Họ đƣợc ban tặng vƣơng quốc vì họ có tiền hoặc đƣợc các vị quân vƣơng hùng 

mạnh ân sủng. Điều này xảy ra khá nhiều ở Hy Lạp, nơi vua Darius dựng lên các tiểu vƣơng ở các 

thành bang Ionia và Hellespont nhằm duy trì sự an toàn cũng nhƣ uy danh của mình. Hoặc tƣơng tự 

nhƣ những trƣờng hợp trở thành vua từ địa vị thƣờng dân bằng cách mua chuộc binh sĩ.  

           Những quân vƣơng nhƣ vậy lệ thuộc hoàn toàn vào hai yếu tố mong manh và bất thƣờng, đó 

là ý nguyện và vận may của ngƣời ban vƣơng quốc đó cho họ. Trong khi đó, họ không biết làm thế 

nào và cũng không có khả năng bảo vệ địa vị của mình. Họ không biết làm gì, bởi nếu không phải là 

ngƣời thông minh tài trí tuyệt đỉnh thì một ngƣời quen với phận dân thƣờng sẽ khó có thể biết cách 

cai trị một vƣơng quốc. Họ không có khả năng duy trì đƣợc địa vị bởi không có những kẻ thân cận 

và trung thành.  

           Hơn nữa, các vƣơng quốc nổi lên mau lẹ cũng giống nhƣ thực vật sinh ra và lớn lên quá 

nhanh, sẽ không thể đủ cành rễ để chống chọi sự tàn phá của những trận cuồng phong đầu tiên. 

Nhƣng nhƣ tôi đã bàn tới, chỉ có ngoại lệ đối với những ngƣời đƣợc ban tặng khả năng ứng phó 

nhanh chóng và bảo vệ những gì vận may đem đến, rồi sau đó xây dựng nền tảng mà những ngƣời 

khác thƣờng phải tạo dựng trƣớc khi trở thành quân vƣơng.  

           Để trở thành một quân vƣơng nhƣ thế có hai con đƣờng : bằng sự tài trí hoặc bằng vận may, 

và tôi muốn dẫn ra hai ví dụ gần đây: Francesco Sforza và Cesare Borgia. Bằng những biện pháp cần 

thiết cùng với tài trí siêu việt của mình, Francesco Sforza đã trở thành công tƣớc xứ Milan từ địa vị 

của một kẻ thƣờng dân, và ông đã dễ dàng cai trị chẳng mấy khó khăn vƣơng quốc mà ông xiết bao 

khó nhọc mới giành đƣợc. Cesare Borgia (thƣờng đƣợc gọi là công tƣớc Valentino) thâu tóm đƣợc 

nhiều lãnh thổ nhờ ân sủng và sự giúp đỡ của ngƣời cha. Thế nhƣng ông để mất vƣơng quốc của 

mình ngay sau khi cha ông qua đời30 [30 Giáo hoàng Alexander VI chết đột ngột vào tháng 8 năm 

1503,và ngay sau đó, Cesare Borgia cũng bị tước đoạt những vùng đất ông chiếm được] cho dù ông 

đã làm mọi việc cần thiết, cũng nhƣ dùng mọi kế sách của một ngƣời tài trí và khôn khéo nhằm bắt 

rễ an toàn ở những vƣơng quốc mà ông đã thôn tính đƣợc bằng vận may của bản thân và binh lực của 

ngƣời khác. Nhƣ đã đề cập ở trên, vị quân vƣơng nào chƣa kịp xây dựng nền móng cho uy quyền của 

mình khi lên ngôi thì có thể thực hiện công việc đó sau khi giành ngôi báu nếu nhƣ ông ta có tài năng 

xuất chúng.  

           Tuy nhiên, dù có tài trí tuyệt vời đến mấy thì việc tạo dựng nền móng theo cách này cũng rất 

khó thực hiện và nguy hiểm cho cơ nghiệp. Xét tới những bƣớc đi của công tƣớc Valentino, ta có thể Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

thấy rằng ông đã xây dựng nền móng vững chắc cho quyền lực sau này. Theo tôi, bàn về những bƣớc 

đi này sẽ rất bổ ích bởi vì tấm gƣơng về hành động của vị công tƣớc này là bài học quý giá nhất cho 

những các tân vƣơng. Mặc dù trên thực tế, những mƣu đồ của công tƣớc không thành công nhƣng 

không phải do lỗi của ông mà chỉ là do số phận vô cùng trớ trêu và nghiệt ngã.  

           Khi cố gắng tăng thêm quyền lực cho công tƣớc Valentino, con trai của mình, Giáo hoàng 

Alexander VI đã gặp nhiều trở ngại, cả trƣớc mắt và về lâu dài. Trƣớc hết, Giáo hoàng thấy chẳng có 

phƣơng cách gì để ban cho công tƣớc quyền cai trị một vƣơng quốc không thuộc về Giáo hội. Còn 

nếu Giáo hoàng tìm cách chiếm đoạt những xứ thuộc về Giáo hội cho con trai mình thì ngƣời Venice 

và công tƣớc xứ Milan sẽ không đồng ý vì các xứ Faenza và Rimini đều nằm dƣới sự bảo hộ của 

Venice. Hơn nữa, Giáo hoàng nhận thấy các đội quân của Italia, và nhất là những đội quân ngài phải 

dùng đến, đều nằm dƣới quyền của những ngƣời có lý do để e sợ ngài nhƣng không đáng tin cậy, đó 

là gia tộc Orsini, gia tộc Colonna và bè lũ thân tín 31.  

           [31 Gia tộc Orsini và gia tộc Colonnesi là hai phe cánh quyền uy tại La Mã và đồng thời là 

những kẻ thù truyền kiếp của nhau, nhưng cả Cesare Borgia và Giáo hoàng Alexander đều không 

thể tin vào hai gia tộc này trong cuộc chiến quyền lực của mình ]  

           Bởi vậy, Giáo hoàng đã phải đảo lộn mọi trật tự, gây ra xung đột giữa các nƣớc nhằm biến 

mình thành chủ nhân một phần những quốc gia đó một cách êm thấm. Giáo hoàng đã thực hiện kế 

hoạch đó khá dễ dàng bởi vì ngài nhận thấy rằng ngƣời Venice đã quyết định đƣa ngƣời Pháp trở lại 

Italia với những động cơ riêng. Không những ngài không phản đối mà còn tạo điều kiện thuận lợi 

hơn cho động thái này bằng cách ban phép hủy bỏ cuộc hôn nhân đầu của vua Louis. Sau đó, vua 

Louis đã tấn công Italia với sự hỗ trợ của Venice và sự đồng tình của Giáo hoàng Alexander. Ngay 

khi vua Louis kéo quân tới Milan, Giáo hoàng đã lợi dụng các đội quân này để tấn công Romagna và 

xứ này đã rơi vào tay của ngài nhờ vào uy danh của vua Louis.  

           Sau khi chiếm đƣợc Romagna và đánh bại gia tộc Colonna, dù muốn bảo vệ thành quả và tiến 

xa hơn nhƣng Cesare Borgia buộc phải dừng lại vì hai trở ngại lớn. Thứ nhất là các đội quân của ông 

thiếu lòng trung thành và thứ hai là thâm ý của nƣớc Pháp.  

           Các đội quân của gia tộc Orsini mà ông vẫn dùng có thể trở mặt. Bọn chúng không những 

không giúp ông chiếm thêm đất đai mà thậm chí còn có thể cƣớp đoạt những xứ mà ông đã chiếm.  

           Vua nƣớc Pháp cũng có thể hành xử theo đúng kịch bản này. Kinh nghiệm của ông với quân 

lính của Orsini đã cảnh báo về điều đó. Sau khi chiếm đƣợc Faenza, ông tấn công Bologna và nhận 

thấy chúng giao chiến rất miễn cƣỡng. Sau khi chiếm đƣợc lãnh địa Urbino, ông thừa thắng tiến quân 

vào Tuscany. Và khi vua Louis buộc ông phải rút quân, ông đã hiểu đƣợc thâm ý của vị vua này. Do 

vậy, công tƣớc đã quyết định không dựa vào binh lực và ân sủng của những ngƣời khác nữa.  

           Bƣớc đầu tiên, ông làm suy yếu các phe cánh của gia tộc Orsini và gia tộc Colonna ở thành Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

Rome. Ông lôi kéo tất cả các quý tộc thuộc phe cánh của hai gia tộc này bằng cách ban phát cho bọn 

chúng quyền cao chức trọng cũng nhƣ các khoản bổng lộc hậu hĩnh. Tùy theo từng cấp bậc, ông giao 

cho bọn chúng các quyền hành về dân sự và quân sự. Nhờ thế, chỉ trong vài tháng, tình cảm của bọn 

chúng đối với hai gia tộc này nhạt phai và bọn chúng quay sang phục tùng công tƣớc.  

           Sau đó, ông chờ cơ hội để loại bỏ những kẻ cầm đầu gia tộc Orsini và chia rẽ những kẻ cầm 

đầu gia tộc Colonna. Thời cơ tốt đã đến nhƣng cách ông tận dụng thời cơ này còn tuyệt vời hơn. Khi 

tỉnh ngộ đƣợc rằng sự hùng mạnh của công tƣớc và Giáo hội đồng nghĩa với sự diệt vong của mình, 

gia tộc Orsini tụ họp tại Magione, vùng Perugia. Cuộc tụ họp này đã châm ngòi cho những cuộc nổi 

loạn ở các xứ Urbini và Romagna cũng nhƣ những mối đe dọa không ngớt đến với công tƣớc. Ông 

đã dẹp yên tất cả nhờ sự trợ giúp của ngƣời Pháp.  

           Ngay khi giành lại uy danh, vì không còn tin vào cả ngƣời Pháp lẫn những lực lƣợng bên 

ngoài, ông đã quay sang sử dụng các mƣu mô gian trá để bảo vệ quyền lực của mình. Ông đã che 

giấu các mƣu đồ của mình khéo đến mức gia tộc Orsini phải giảng hòa với ông qua vai trò trung gian 

của đức ông Paulo (Paulo Francesco Orsini). Công tƣớc đã không uổng công dùng mọi biện pháp 

hào phóng nhƣ tặng tiền bạc, vải vóc, ngựa quý để thuyết phục Paulo.  

           Cuối cùng, chính sự ngu dốt của gia tộc Orsini đã đƣa bọn chúng tới Sinigaglia và rơi vào tay 

ông32 [32 Sự lừa gạt của Borgia tại Sinigaglia (31/12/1502) đã dẫn tới việc trừ khử kẻ thù của ông. 

Oliverotto Euffreducci (vua xứ Fermo) và Vitellozzo Vitelli bị giết ngay lúc đó, còn Paulo Francesco 

Orsini chết sau đó vài ngày]. Sau khi trừ khử những kẻ cầm đầu và thu phục đồng đảng của chúng về 

phe mình, Công tƣớc đã đặt đƣợc những nền móng quyền lực tuyệt vời, chiếm giữ cả vùng Romagna 

cùng với lãnh địa Urbino. Điều quan trọng hơn nữa là Công tƣớc đã đƣợc toàn bộ dân chúng vùng 

Romagna thuần phục khi họ bắt đầu đƣợc hƣởng lợi lộc từ sự cai trị của ông.  

           Vì tấm gƣơng này xứng đáng cho các bậc quân vƣơng noi theo nên tôi không muốn dừng ở 

đây. Sau khi chiếm đƣợc Romagna, công tƣớc nhận thấy xứ này đang nằm trong tay cai trị của 

những lãnh chúa không có quyền lực, chỉ chú tâm bóc lột thần dân chứ không lo cai trị, nên xứ này 

ngày càng chia rẽ và mất đoàn kết. Toàn xứ này đầy rẫy những kẻ trộm cắp, những vụ ẩu đả cũng 

nhƣ những vụ gây rối, mất trật tự.  

           Trƣớc tình hình đó, ông quyết định rằng nếu muốn nơi đây trở nên thanh bình và biết tuân 

theo luật lệ thì phải lập nên một chính quyền mạnh. Ông đã giao phó nhiệm vụ cai quản Romagna 

cho Remirro de Orco33, một ngƣời tàn bạo nhƣng có năng lực. [33 Remirro de Orco: được bổ nhiệm 

là thống đốc Romagna năm 1501 nhưng sau này bị Cesare Borgia loại bỏ nhằm giành được cảm 

tình của đám dân chúng hay dao động của vùng đất này]. Remirro de Orco đƣợc trao toàn quyền cai 

trị vùng đất này. Chỉ trong một thời gian ngắn, Romagna đã trở nên thanh bình, đoàn kết, và nhờ đó, 

Remirro de Orco trở nên nổi danh. Sau đó công tƣớc nhận thấy quyền lực tối thƣợng nhƣ vậy không Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

cần nữa vì có thể làm cho ngƣời dân ghê sợ ông. Vì thế, ông đã dựng lên ngay tại vùng đất này một 

tòa án dân sự, đứng đầu là một vị chánh án đáng kính và mỗi thành phố có một luật sƣ riêng.  

           Ông nhận thấy những biện pháp nghiêm khắc trƣớc đây đã phần nào gây ra sự căm hận. Để 

gột rửa sự căm hận trong trí não dân chúng và lôi kéo họ, ông làm ra vẻ mọi sự tàn khốc đều xuất 

phát từ bản chất tàn bạo của ngƣời thừa hành cai quản vùng đất chứ không phải do mệnh lệnh của 

ông. Ngay khi có cơ hội, vào một buổi sáng, ông đã sai ngƣời giết chết Remirro de Orco và đem phơi 

thây bị chặt làm hai mảnh bên cạnh thớt gỗ cùng với thanh gƣơm đẫm máu tại quảng trƣờng Cesena. 

Cảnh tƣợng rùng rợn này đã khiến ngƣời dân vừa hài lòng vừa hoảng sợ.  

           Bây giờ, chúng ta hãy trở lại điểm bắt đầu câu chuyện. Công tƣớc Cesare Borgia nhận thấy 

mình đã có nhiều quyền lực và khá an toàn trƣớc những nguy hiểm hiện thời. Ông đã xây dựng đƣợc 

quân đội riêng cũng nhƣ tiêu diệt đƣợc phần lớn những thế lực lân bang có khả năng gây nguy hại. 

Trên con đƣờng chinh phạt của mình, công tƣớc vẫn còn phải e ngại vua nƣớc Pháp bởi ông nhận 

thấy, dù nhận ra sai lầm quá muộn nhƣng vua nƣớc Pháp cũng sẽ không ủng hộ những cuộc chinh 

phạt tiếp theo của ông.  

           Bởi vậy, ông bắt đầu tìm kiếm những đồng minh mới và tìm cách hòa hoãn với nƣớc Pháp 

trong khi ngƣời Pháp tiến hành cuộc chiến tại vƣơng quốc Naples với ngƣời Tây Ban Nha lúc đó 

đang vây đánh Gaeta. Mục đích của công tƣớc là giữ cho mình an toàn và mƣu đồ này của ông hẳn 

đã sớm thành công nếu Giáo hoàng Alexander không đột ngột qua đời.  

           Đó là những thủ đoạn mà công tƣớc đã sử dụng để đối phó với tình hình trƣớc mắt. Tuy nhiên, 

đối với những sự kiện tiếp theo, ông sợ rằng vị Giáo hoàng kế nhiệm có thể sẽ không thân thiện với 

ông mà sẽ tìm cách tƣớc đoạt những gì Giáo hoàng Alexander đã ban cho ông.  

           Để đối phó với nguy cơ đó, công tƣớc dự định sẽ bảo vệ mình bằng bốn cách. Thứ nhất, tiêu 

diệt thân thích của các lãnh chúa mà ông đã tƣớc đoạt đất đai, của cải để Giáo hoàng mới không có 

cơ hội phục hồi quyền lợi cho bọn chúng. Thứ hai, giành sự ủng hộ của tất cả quý tộc ở thành Rome, 

nhƣ đã nói ở trên, để kiềm chế Giáo hoàng. Thứ ba, mua chuộc và chi phối Hội đồng Hồng y giáo 

chủ34 [34 Hội đồng Hồng y giáo chủ: Nhóm các Hồng y Giáo chủ có trách nhiệm bầu ra Giáo 

hoàng mới]. Thứ tƣ, chiếm thật nhiều đất đai trƣớc khi Giáo hoàng Alexander chết để có thể chống 

lại cuộc tấn công đầu tiên mà không cần đến đồng minh.  

           Khi Giáo hoàng Alexander chết, công tƣớc đã thực hiện đƣợc ba trong bốn việc trên, còn việc 

thứ tƣ gần nhƣ đã hoàn thành. Ông đã trừ khử tất cả những quý tộc bị tƣớc đoạt đất đai, của cải mà 

ông bắt đƣợc và chỉ có rất ít sống sót. Ông đã giành đƣợc cảm tình của giới quý tộc thành Rome. 

Ông đã lôi kéo đƣợc đa số thành viên của Hội đồng Hồng y Giáo chủ. Để thôn tính thêm những vùng 

lãnh thổ mới, ông đặt kế hoạch bá chủ vùng Tuscany và trên thực tế ông đã chiếm đƣợc Perugia, 

Piombino và đặt Pisa dƣới sự bảo hộ của mình.  Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

           Ngay khi không còn phải nể nang các ý nguyện của nƣớc Pháp nữa (do ngƣời Pháp đã bị 

ngƣời Tây Ban Nha đánh đuổi khỏi vƣơng quốc Naples nên cả hai bên đều đang muốn kết thân với 

ông), ông sẽ tấn công xứ Pisa. Sau đó, các xứ Lucca và Siena sẽ nhanh chóng đầu hàng, một phần để 

chọc tức ngƣời Florence và một phần do sợ hãi. Khi đó ngƣời Florence sẽ không có cách nào để 

tránh phải đầu hàng.  

           Nếu những kế hoạch đó đƣợc thực hiện (và lẽ ra ông đã có thể hoàn thành đúng vào năm xảy 

ra cái chết của Giáo hoàng Alexander), ông đã có thể thâu tóm đƣợc binh lực hùng hậu và gây đƣợc 

uy danh lừng lẫy đến mức có thể một mình đứng vững nhờ quyền lực và tài trí của mình chứ không 

cần dựa vào binh lực và ân sủng của ngƣời khác.  

           Nhƣng khi ông mới bắt đầu cuộc chinh chiến đƣợc 5 năm, thì Giáo hoàng Alexander chết và 

bỏ lại ông đang ốm thập tử nhất sinh. Lúc đó, chỉ có xứ Romagna đã yên ổn và vững chắc, còn tất cả 

những xứ kia đều bất ổn và bị kẹt giữa hai kẻ thù hùng mạnh. Là một ngƣời dũng mãnh và tài trí, 

công tƣớc hiểu rỏ đƣợc rằng tại sao ngƣời ta có thể chiến thắng hay thất bại. Ông cũng hiểu rõ những 

nền móng ông đã gầy dựng trong một thời gian quá ngắn không thể vững chắc. Nếu ông không có 

những kẻ thù nhƣ vậy hoặc ông khoẻ mạnh thì hẳn ông đã vƣợt qua đƣợc mọi khó khăn, trở ngại. 

Trên thực tế, những nền móng vững chắc mà ông đã tạo dựng đƣợc chính là sự trung thành âm thầm 

của xứ Romagna đối với ông suốt hơn một tháng trời.  

           Tại thành Rome, mặc dù ốm thập tử nhất sinh, ông vẫn đƣợc an toàn. Và cho dù bọn Baglioni, 

Vitelli và Orsini có tới đƣợc thành Rome, chúng cũng không tìm đƣợc bè đảng nào chống lại ông. 

Nếu nhƣ ông không thể dựng lên Giáo hoàng mà ông muốn thì ít ra ông có thể đảm bảo rằng đó sẽ 

không phải là ngƣời mà ông không muốn. Nếu ông khỏe mạnh vào thời điểm Giáo hoàng Alexander 

chết, mọi sự đã thật đơn giản. Đúng vào ngày Giáo hoàng Julius II đƣợc thƣợng phong, chính ông đã 

nói với tôi rằng, ông đã tiên liệu đƣợc những gì có thể xảy ra sau khi cha của ông chết và đã có mọi 

giải pháp đối phó. Tuy nhiên, có một điều duy nhất mà ông không ngờ tới, và thời điểm giáo hoàng 

Alexander qua đời cũng chính là lúc ông hấp hối.  

           Điểm lại tất cả các hành động của công tƣớc, tôi thấy không có gì để chê trách ông. Trái lại, 

tôi cho rằng những bậc quân vƣơng vƣơn tới quyền lực nhờ vận may của bản thân và binh lực của 

ngƣời khác đều nên noi theo tấm gƣơng của ông. Là một ngƣời có trí lớn và lòng dũng cảm phi 

thƣờng, ông đã làm tất cả những gì cần phải làm trong hoàn cảnh đó. Các mƣu đồ của ông đã bị thất 

bại chính vì mệnh yểu của Giáo hoàng Alexander35 và sự ốm đau của bản thân ông.  

           [35 Machiavelli ám chỉ thời gian nắm quyền ngắn ngủi của Giáo hoàng Alexander (11 năm) 

chứ không đề cập đến tuổi thọ của Giáo hoàng. Tại Chương 11, Machiavelli nhận xét rằng thời gian 

cầm quyền trung bình của một Giáo hoàng là khoảng 10 năm]  

           Nhƣ vậy, những điều cần thiết  đối với một quân vƣơng vừa giành đƣợc ngôi báu là: biết tự Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

bảo vệ trƣớc kẻ thù; tăng thêm đồng minh; chinh phạt bằng vũ lực hoặc bằng thủ đoạn; khiến dân 

chúng mến phục và sợ uy quyền, làm cho binh lính tôn trọng và tuân phục, trừ khử tất cả những kẻ 

có thể hoặc có khả năng gây nguy hại, thay thế những thể chế cũ bằng những thể chế mới, nghiêm 

khắc và độ lƣợng, cao thƣợng và hào phóng; giải tán những đội quân thiếu trung thành và tuyển chọn 

những đội quân mới, duy trì sự thân thiện của các bậc vƣơng hầu theo cách khiến họ phải vui lòng 

giúp đỡ hoặc không thể tự do gây hại cho quân vƣơng. Hành động của Cesare Borgia là một tấm 

gƣơng thực tế nhất cho những việc cần làm kể trên.  

           Ngƣời ta chỉ có thể trách ông vì đã để cho Julius trở thành Giáo hoàng. Ông đã có một lựa 

chọn sai lầm bởi vì, khi không có khả năng bầu ra một Giáo hoàng thuộc phe của mình, thì nên ngăn 

cản đƣờng đến ngôi vị Giáo hoàng của bất kỳ kẻ nào mà ông không muốn. Ông cũng không bao giờ 

nên đồng ý việc bầu làm Giáo hoàng bất kỳ một Hồng y Giáo chủ nào mà ông đã nhục mạ hay kẻ 

nào mà khi trở thành Giáo hoàng, có lý do để sợ ông.  

           Bởi vì ngƣời ta có thể làm hại nhau do căm ghét hoặc sợ hãi. Trong số những ngƣời đã bị ông 

hạ nhục có các Hồng y Giáo chủ San Pietro ad Vincula, Colona, San Giorgio, Ascanio36.  

           [36 San Pietro ad Vincula, Colona, San Giorgio, Ascanio: Bốn  vị Hồng y này là Giuliano 

della Rovere (sau này là Giáo hoàng Julius II), được Machiavelli gọi là “Thánh Peter bị xiềng"; 

Giovanni Colonna (chết năm 1508); Raffaello Riario, Hồng y Giáo chủ xứ San Giorgio (chết năm 

1521); và Ascanio Sforza, con trai của Francesco Sforza.]  

           Nếu trở thành Giáo hoàng, những kẻ còn lại, ngoại trừ các Hồng y Giáo chủ ngƣời Tây Ban 

Nha và Hồng y Giáo chủ D’Amboise xứ Rouen, đều phải e sợ ông. Hồng y Giáo chủ D’Amboise xứ 

Rouen không sợ ông vì đã có nƣớc Pháp là đồng minh trong khi các Hồng y Giáo chủ ngƣời Tây Ban 

Nha không sợ uy quyền của ông vì những mối liên hệ nhất định cũng nhƣ nghĩa vụ của ông với họ 

37.  

           [37 Giáo hoàng Alexander VI, cha của Cesare Borgia sinh ra và lớn lên ở Tây Ban Nha]  

           Bởi vậy, giải pháp tốt nhất là công tƣớc nên dựng lên một Giáo hoàng ngƣời Tây Ban Nha. 

Nhƣng khi việc này thất bại, lẽ ra ông phải tán thành việc bầu chọn Hồng y Giáo chủ xứ Rouen38. 

Vậy mà, ông đã đồng ý bầu Hồng y Giáo chủ San Pietro ad Vincula với hy vọng xóa bỏ mối thù 

xƣa39.  

           [38 Hồng y Giáo chủ xứ Rouen: Machiavelli cho rằng Cesare Borgia phải ủng hộ Georges 

d’Amboise, Hồng y Giáo chủ xứ Rouen, làm Giáo hoàng do áp lực của tổng giám mục Tây Ban Nha 

và Pháp. 

            39 Năm 1492, Hồng y Giáo chủ San Pietro ad Vincula (còn được gọi là Giuliano della 

Rovere, sau này là Giáo hoàng Julius II) đã bị Hồng y Giáo chủ Rodrigo Borgia (Giáo hoàng Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

Alexander VI) đánh bại trong cuộc bầu chọn vào ngôi vị Giáo hoàng sau khi phải bỏ phiếu tới 3 

lần.]   

           Tuy nhiên, ngƣời nào cho rằng những lợi lộc mới sẽ khiến những ngƣời ở địa vị cao quên đi 

những nỗi nhục xƣa là đã tự lừa dối mình. Công tƣớc đã sai lầm trong việc bầu chọn này và đây 

chính là nguyên nhân dẫn tới sự sụp đổ của ông.  

Niccolò Machiavelli  

Quân Vƣơng (2) 

Dich thuật: Vũ Mạnh Hồng & Nguyễn Hiền Chi 

Chương 8  

NHỮNG NGƢỜI TRỞ THÀNH QUÂN VƢƠNG 

BẰNG TỘI ÁC 

Tuy nhiên, còn hai cách nữa, hoàn toàn không phải là vận may hay tài trí, để một ngƣời thƣờng có 

thể trở thành quân vƣơng. Tôi cho rằng không thể không đề cập đến những phƣơng cách này, dù một 

cách sẽ đƣợc bàn kỹ hơn trong tác phẩm về nền cộng hòa. Cách thứ nhất là trở thành quân vƣơng 

nhờ sự quỷ quyệt và hành vi tàn ác. Cách thứ hai là trở thành quân vƣơng của đất nƣớc mình nhờ sự 

ủng hộ của những ngƣời đồng bào. Về cách thứ nhất, tôi xin đƣợc trích dẫn hai ví dụ, một của thời 

xƣa, một của thời nay. Tôi không đi sâu vào phân tích giá trị của những trƣờng hợp này vì theo tôi, 

trích dẫn nhƣ vậy đủ để hiểu cho những ai buộc phải dùng tới phƣơng cách này.  

          Từ địa vị thấp hèn nhất, Agathocles xứ Sicily đã trở thành vua của Syracuse. Ông là con trai 

một ngƣời thợ gốm và từ bé, ông đã có một cuộc đời đầy tội ác. Sự độc ác này kết hợp với nghị lực 

và sự dũng mãnh nên khi gia nhập quân đội, ông leo qua các cấp để trở thành thống lĩnh quân đội 

Syracuse. Khi đạt đến vị trí này, ông đã quyết định chiếm lấy ngôi vua và dùng bạo lực để nắm giữ 

những quyền hành đƣợc mọi ngƣời đồng lòng giao phó.  

           Để thực hiện âm mƣu đó, ông đã hòa hoãn với Hamilcar xứ Carthage, lúc đó đang gây chiến 

với ông ở Sicily. Một buổi sáng, ông triệu tập dân chúng và các vị nguyên lão của Syracuse nhƣ thể 

sẽ thảo luận các vấn đề quốc gia đại sự. Với ám hiệu đã quy ƣớc trƣớc, ông ra lệnh cho binh lính giết 

toàn bộ các vị nguyên lão và những ngƣời giàu có nhất. Sau đó, ông đã chiếm giữ và cai trị thành 

phố này mà không vấp phải bất kỳ sự phản đối nào của dân chúng. Mặc dù bị ngƣời Carthage đánh 

bại hai lần và bị bao vây nhƣng ông vẫn đủ sức bảo vệ đƣợc thành phố. Ông chia quân làm hai, một Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

phần quân đội ở lại giữ thành phố bị bao vây trong khi ông dẫn một đạo quân vƣợt biển tấn công vào 

sào huyệt của ngƣời Carthage ở Châu Phi. Trong một thời gian ngắn, ông đã giải vây cho Syracuse, 

và buộc ngƣời Carthage phải rút lui một cách khốn khổ. Ngƣời Carthage buộc phải hòa hoãn với 

ông, chấp nhận lui về giữ Châu Phi và nhƣờng Sicily lại cho Agathocles.  

           Cuộc sống và sự nghiệp của con ngƣời này hầu nhƣ không có vận may. Nhƣ đã nói ở trên, 

ông không hề đƣợc ai giúp đỡ và chỉ bằng cách tiến thân qua những chức vụ trong quân đội với vô 

vàn khó khăn và nguy hiểm. Ông đã trở thành ngƣời cai trị một vƣơng quốc. Sau đó, ông bảo vệ 

vƣơng quốc này bằng những hành động dũng cảm và sự táo bạo. Tuy nhiên, không thể gọi là tài trí 

khi tàn sát đồng bào của mình, phản bội bạn bè, phản trắc, không biết xót thƣơng và vô thần. Bằng 

những phƣơng cách này, ngƣời ta có thể đạt đƣợc quyền lực chứ không thể có vinh quang.  

           Khi xem xét sự dũng mãnh dám đƣơng đầu và vƣợt qua hiểm nguy của Agathocles cũng nhƣ 

nghị lực phi thƣờng của ông khi kháng cự và chiến thắng kẻ thù, ngƣời ta không có lý do gì không 

công nhận ông là vị tƣớng tài ba nhất. Nhƣng sự tàn ác, bất nhân cùng với hàng loạt tội ác của ông đã 

khiến chúng ta không thể tôn vinh ông sánh ngang những ngƣời tài giỏi nhất. Chúng ta cũng không 

thể coi những thành quả Agathocles đạt đƣợc là nhờ vận may hay tài trí bởi vì ông không có cả hai 

yếu tố này.  

           Bây giờ, tôi xin lấy một ví dụ thời nay. Dƣới thời Giáo hoàng Alexander VI, Oliverotto 

xứ  Fermo, một đứa trẻ mồ côi, đã đƣợc ngƣời cậu là Giovanni Fogliani nuôi dƣỡng từ tấm bé. Ngay 

từ khi còn rất trẻ, hắn đã gia nhập quân đội dƣới quyền Paulo Vitelli với hy vọng thăng tiến trên con 

đƣờng binh nghiệp bằng tài quân sự. Sau khi Paulo Vitelli chết, hắn tiếp tục phục vụ cho Vitellozzo, 

anh trai Paulo Vitelli. Chẳng bao lâu sau, nhờ sự thông minh, cơ thể cƣờng tráng và dũng khí của 

mình, hắn đã trở thành thống lĩnh đội quân đó. Nhƣng khi cảm thấy sự thấp kém vì phải phụng sự kẻ 

khác, hắn quyết định chiếm lấy Fermo, với sự giúp đỡ của một số ngƣời dân Fermo muốn thành phố 

của mình ở tình trạng phụ thuộc hơn là đƣợc tự do, và sự hậu thuẫn từ những bè đảng của Vitellozzo.  

           Một ngày kia, hắn viết cho Giovanni Fogliani thông báo rằng, sau khi xa nhà đã nhiều năm, 

hắn muốn trở về gặp mặt cậu và thành phố quê hƣơng cũng nhƣ muốn đƣợc tận mắt nhìn thấy gia 

sản của mình. Bởi vì hắn đã phấn đấu hết mình vì mục đích duy nhất là đạt đƣợc sự vinh quang  nên 

hắn muốn đƣợc trở về trong tƣ thế đáng đƣợc tôn kính, với một trăm kỵ sỹ là bạn bè và ngƣời hầu hộ 

tống để những ngƣời dân Fermo biết rằng thời gian của hắn đã không trôi đi uổng phí. Hắn xin cậu 

mình bố trí một cuộc đón tiếp trọng thể của ngƣời dân Fermo vì điều đó đem lại vinh dự, không chỉ 

cho hắn mà còn cho cả Giovanni, ngƣời họ hàng gần gũi nhất và cũng đồng thời là ngƣời nuôi nấng 

hắn.  

           Vì thế, Giovanni không có cách nào trốn tránh trách nhiệm của mình với cháu. Giovanni đã 

bố trí để ngƣời cháu đƣợc dân chúng Fermo đón tiếp long trọng và mời cháu ở lại nhà mình. Vài Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

ngày sau, Oliverotto đã bí mật sắp đặt những âm mƣu đen tối. Hắn mở một bữa tiệc long trọng mời 

Giovanni Fogliani và tất cả những công dân quan trọng của Fermo. Khi các  món ăn và những trò vui 

của bữa tiệc kết thúc, theo chƣơng trình, Oliverotto sẽ thảo luận những vấn đề nghiêm túc nhƣ ca 

ngợi sự vĩ đại của Giáo hoàng Alexander và con trai của ngài là Cesare Borgia, cũng nhƣ sự nghiệp 

của họ.  

           Sau khi Giovanni và những ngƣời khác có vài lời đáp lại, hắn bất thần đứng lên tuyên bố rằng 

những điều này cần đƣợc thảo luận ở nơi kín đáo hơn. Giovanni và mọi ngƣời đi theo hắn vào một 

căn phòng khác. Ngay khi họ vừa ngồi xuống,  binh lính từ những chỗ bí mật trong phòng xông ra 

kết liễu Giovanni và tất cả những ngƣời khác. Sau vụ tàn sát này, Oliverotto lên ngựa dạo quanh 

thành phố, bay vây những quan chức hàng đầu của chính quyền. Do quá sợ hãi, những quan chức 

này buộc phải tuân lệnh hắn và lập ra một chính quyền mới do hắn đứng đầu.  

           Sau khi đã trừ khử tất cả những kẻ bất mãn, hắn đã củng cố địa vị của mình bằng cách xây 

dựng các thể chế quân sự và dân sự mới. Nhờ vậy, trong thời gian trị vì vƣơng quốc này, không 

những hắn đƣợc an toàn tại Fermo mà tất cả các nƣớc lân bang cũng đều phải khiếp sợ. Việc loại bỏ 

hắn cũng khó khăn nhƣ đối với Agathocles nếu hắn không để Cesare Borgia lừa vào bẫy. Nhƣ đã nói 

ở trên, công tƣớc đã bắt sống gia tộc Orsini và gia tộc Vitelli tại  Sinigaglia. Cũng chính tại đây, chỉ 

một năm sau khi phạm tội ác, hắn bị bắt và bị treo cổ cùng với Vitallozzo, bậc thầy của hắn về sự 

dũng mãnh và tàn ác.  

           Ngƣời ta có thể đặt câu hỏi là làm thế nào Agathocles và những ngƣời nhƣ ông ta, sau biết bao 

tội ác và phản trắc lại có thể sống một cách yên ổn lâu nhƣ thế và có thể chống lại kẻ thù từ bên 

ngoài mà không bị dân chúng âm mƣu lật đổ. Nhiều quân vƣơng khác, khi dùng tới các biện pháp tàn 

bạo, đã không thể cai trị đƣợc đất nƣớc trong thời bình chứ chƣa nói đến thời chiến bất ổn. Tôi cho 

rằng điều đó phụ thuộc vào việc sự tàn bạo đƣợc sử dụng đúng cách hay không đúng cách. Sử dụng 

đúng cách là những sự tàn bạo (nếu có thể nói đến sự đúng cách trong tội ác) đƣợc thực hiện một lần 

chỉ để nhằm tự vệ. Sự tàn bạo này không lặp lại mà phải biến thành những lợi ích to lớn cho thần 

dân. Sử dụng không đúng cách là những tàn bạo ban đầu chỉ nhỏ bé nhƣng dần dần lớn lên chứ 

không mất đi. Những ngƣời dùng tới tàn bạo đúng cách có thể chuộc lỗi với Chúa và con ngƣời, nhƣ 

Agathocles đã làm, còn những kẻ tàn bạo không đúng cách thì không thể tồn tại đƣợc.  

           Bởi vậy, cần lƣu ý rằng, khi chiếm lấy một đất nƣớc thì ngƣời chinh phục cần tính toán tất cả 

những điều ác phải làm và thực hiện chúng cùng một lúc để không phải thƣờng xuyên lặp lại.  

           Cách này sẽ khiến dân chúng cảm thấy an toàn và quân vƣơng sẽ chiếm đƣợc cảm tình của họ 

nhờ những lợi ích mà ông ban cho họ. Những kẻ làm ngƣợc lại, cho dù vì thiếu quyết đoán hay vì bị 

xui dại, sẽ luôn phải cầm dao trong tay bởi chúng chẳng bao giờ dám tin vào thần dân và những thần 

dân này chẳng cảm thấy an toàn với vị quân vƣơng của mình vì họ phải liên tiếp gánh chịu hậu quả Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

của hàng loạt sự tàn bạo.  

           Chính vì vậy, những tổn thƣơng cần đƣợc dội xuống cùng một lúc, và thời gian nếm trải tổn 

thƣơng càng ngắn thì sự thù ghét càng ít. Trái lại, lợi lộc đƣợc ban phát nhỏ giọt sẽ thấm thía hơn. 

Điều quan trọng nhất là bậc quân vƣơng cần phải hành xử với thần dân theo cách mà cho dù bất kỳ 

một sự kiện bất ngờ nào, tốt hay xấu, xảy đến cũng không khiến ngài phải thay đổi đƣờng lối. Bởi vì 

khi hoàn cảnh bất lợi buộc ngài phải hành động, việc dùng tới các biện pháp tàn bạo sẽ không đúng 

lúc, trong khi những việc tốt mà ngài thực hiện cũng chẳng đem lại lợi ích gì, vì ngƣời ta sẽ cho rằng 

ngài rơi vào hoàn cảnh buộc phải làm nhƣ vậy nên chẳng ai lại biết ơn điều đó cả.  

Niccolò Machiavelli  

Quân Vƣơng (2) 

Dich thuật: Vũ Mạnh Hồng & Nguyễn Hiền Chi 

Chương 9  

CÁC VƢƠNG QUỐC DÂN SỰ 

Bây giờ tôi xin bàn về cách thứ hai. Theo cách này, một ngƣời dân thƣờng trở thành đấng quân 

vƣơng do đƣợc những đồng bào của mình suy tôn chứ không phải bằng thủ đoạn độc ác hay sự tàn 

bạo không thể dung thứ.  

            Đây có thể gọi là vƣơng quốc dân sự. Vƣơng quốc này giành đƣợc không hoàn toàn nhờ tài 

trí hay vận may mà nhờ vào sự khôn khéo gặp thời. Tôi xin lƣu ý là những quân vƣơng nhƣ vậy có 

thể đƣợc đƣa lên ngôi báu bởi dân chúng hoặc giới quý tộc. Có hai khuynh hƣớng đan xen trong mọi 

thể chế chính trị. Dân chúng không muốn bị giới quý tộc cai trị và hà hiếp trong khi giới quý tộc thì 

lại muốn cai trị và đè nén dân chúng. Từ hai khuynh hƣớng đối lập đó, ba trƣờng hợp có thể xảy ra: 

chế độ quân chủ, thể chế tự do hoặc tình trạng vô chính phủ.  

           Một vƣơng quốc ra đời có thể do dân chúng hoặc do giới quý tộc, tùy thuộc vào bên nào có 

thời cơ. Khi tự lƣợng sức không thể đối chọi với dân chúng, giới quý tộc sẽ ủng hộ việc đƣa một 

ngƣời trong bọn họ lên ngôi vua, mong núp bóng quân vƣơng này để thỏa mãn những tham vọng 

riêng của mình. Cũng nhƣ vậy, khi nhận thấy không thể đƣơng đầu với giới quý tộc, những ngƣời 

dân thƣờng sẽ ủng hộ việc đƣa một cá nhân lên làm vua với hy vọng ngƣời đó sẽ hàm ơn và dùng 

quyền lực để che chở cho họ.  Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

           Quân vƣơng nào có đƣợc vƣơng quốc nhờ giới quý tộc sẽ gặp nhiều khó khăn hơn trong việc 

duy trì ngôi báu so với quân vƣơng lên ngôi nhờ sự hậu thuẫn của dân chúng. Bởi vì xung quanh vị 

quân vƣơng này là những kẻ tự cho rằng bọn chúng ngang hàng với ông  nên ông sẽ không thể cai trị 

hay đƣa bọn chúng vào khuôn phép theo ý muốn đƣợc. Trong khi đó, quân vƣơng nào đƣợc dân 

chúng tôn lên ngôi vua sẽ có địa vị độc tôn và hầu nhƣ chẳng có kẻ nào dám chống lệnh ông.  

           Hơn nữa, đối với giới quý tộc, quân vƣơng không thể đồng thời làm hài lòng kẻ này mà lại 

không khiến kẻ khác thiệt thòi. Thế nhƣng dân chúng chắc chắn sẽ cảm thấy hài lòng vì nguyện vọng 

của họ chính đáng hơn so với giới quý tộc. Dân chúng mong muốn không bị đè nén, áp bức còn giới 

quý tộc thì muốn hà hiếp dân chúng. Hơn nữa, một quân vƣơng không bao giờ an toàn khi bị dân 

chúng căm thù bởi vì đây là một lực lƣợng vô cùng đông đảo.  

           Thế nhƣng quân vƣơng có thể tự bảo vệ khi đối đầu với giới quý tộc vì chúng chỉ gồm một số 

ít ngƣời. Điều tồi tệ nhất mà một quân vƣơng có thể gặp ở đám dân chúng thù địch là bị bỏ rơi. 

Trong khi đó, giới quý tộc thù địch thì không chỉ bỏ rơi ông mà chúng còn liên kết chống lại ông. Do 

khôn ngoan và hiểu biết hơn, giới quý tộc luôn kịp cứu bản thân mình, cầu cạnh phe cánh có khả 

năng chiến thắng. Quân vƣơng luôn phải sống giữa một đám dân chúng gần nhƣ không có sự thay 

đổi nào nhƣng lại có thể dễ dàng thay đổi giới quý tộc bằng quyền năng dựng lên và triệt hạ bọn 

chúng bất kỳ lúc nào. Quân vƣơng có thể tƣớc bỏ hay ban phát chức tƣớc cho giới quý tộc bất cứ khi 

nào ông muốn.  

           Để làm rõ điểm này, theo tôi, có thể nhìn nhận giới quý tộc theo hai loại chính sau đây. Loại 

quý tộc đầu tiên hành động hoàn toàn nhằm cống hiến cho sự nghiệp của ngài, còn loại thứ hai thì 

không có sự tận tâm nhƣ vậy. Những nhà quý tộc có sự tận tâm lớn nhƣng không tham lam thì đáng 

đƣợc kính trọng và yêu quý. Đối với những nhà quý tộc không tận tâm, ngài có thể đánh giá theo hai 

khả năng. Nếu nhƣ bọn họ hành xử do sợ hãi và bản tính hèn nhát thì ngài nên khai thác, đặc biệt khi 

đó là những quân sƣ tài giỏi.  

           Lúc thịnh, bọn họ có thể đem lại cho ngài danh tiếng, còn tới lúc suy bọn họ không đáng sợ. 

Nhƣng nếu là những kẻ xảo quyệt và bị tham vọng chi phối, chúng sẽ không tận tâm với ngài. Đây là 

dấu hiệu cho thấy chúng nghĩ đến bản thân nhiều hơn là đến ngài. Bậc quân vƣơng phải để mắt đến 

loại quý tộc này nhƣ những kẻ thù trực diện bởi vì khi khó khăn, đây luôn là nguyên nhân góp phần 

dẫn tới sự sụp đổ của ông.  Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

           Tuy nhiên, quân vƣơng nào lên đƣợc ngôi báu nhờ sự hậu thuẫn của dân chúng sẽ luôn phải 

duy trì sự thân thiện với dân chúng. Đây là một điều dễ dàng đối với quân vƣơng vì nguyện vọng duy 

nhất mà ngƣời dân muốn đƣợc quân vƣơng đáp ứng là không bị áp bức. Ngƣời nào đƣợc giới quý tộc 

đƣa lên làm vua trái với ý nguyện của dân chúng thì điều trƣớc tiên phải làm là tranh thủ sự ủng hộ 

của dân chúng. Đây là một điều rất dễ dàng nếu quân vƣơng biết đặt dân chúng dƣới sự che chở của 

mình. Con ngƣời thƣờng cảm kích hơn khi nhận đƣợc ân sủng từ những kẻ mà họ cho rằng lẽ ra đã 

xử ác với họ.  

           Dân chúng sẽ nhanh chóng bày tỏ thiện cảm với vị quân vƣơng này và sự ủng hộ còn nhiều 

hơn so với trƣờng hợp quân vƣơng đƣợc dân chúng đƣa lên ngôi báu. Quân vƣơng có thể tranh thủ 

tình cảm của dân chúng bằng nhiều cách. Vì cách nào đƣợc dùng tới còn tùy theo hoàn cảnh nên 

không có một quy tắc cố định nào. Do vậy, tôi không bàn về những quy tắc đó. Chỉ xin kết luận rằng, 

quân vƣơng cần phải tranh thủ đƣợc cảm tình và sự ủng hộ  của dân chúng. Nếu không đƣợc lòng 

dân, quân vƣơng sẽ bị bỏ rơi khi hoạn nạn.  

           Nabis40, vua xứ Sparta, đã chống trả đƣợc các cuộc tấn công của tất cả các thành bang của Hy 

Lạp cũng nhƣ của một trong những đội quân La Mã thiện chiến nhất. Ông đã bảo vệ thành phố và 

vƣơng triều của mình trƣớc các cuộc tấn công của kẻ thù. Khi nguy hiểm đến gần, ông chỉ cần dựa 

vào một lực lƣợng nhỏ là đã đủ để tự bảo vệ. Lực lƣợng này chắc chắn sẽ không đủ nếu nhƣ dân 

chúng thù địch với ông.  

           [40 Nabis: Làm vua xứ Sparta sau năm 207 TCN, bị La mã và người Hy Lạp tấn công năm 

195 TCN trong suốt thời kỳ Chiến tranh Macedonian lần thứ hai]  

           Có thể có ai đó sẽ phản bác ý kiến này của tôi bằng cách trích dẫn câu tục ngữ quen thuộc: 

“Người nào gây dựng sự nghiệp nhờ dân chúng thì giống như xây lâu đài trên cát”. Tôi xin đƣợc 

nói rằng câu tục ngữ này chỉ đúng trong trƣờng hợp một quân vƣơng xây dựng nền móng  của mình 

dựa vào dân chúng nhƣng lại nghĩ rằng dân chúng sẽ buông tha ông ta khi ông ta chịu để kẻ thù hoặc 

bọn quan lại lấn át (khi ấy ông ta sẽ phải thất vọng, nhƣ anh em nhà Gracchus thành Rome41 hay 

Giorgio Scali42 thành Florence).  

           [41 Anh em nhà Gracchus thành Rome: Tiberius Sempronius Gracchus (chết năm 133 TCN), 

nhà cải cách và quan bảo dân nổi tiếng người La Mã, và anh trai là Gaius Sempronius Gracchus 

(chết năm 121 TCN). Cả hai đã chết khi đấu tranh bênh vực cho tầng lớp dân nghèo thành Rome. 

 Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

            42 Giorgio Scali : Một người Florence giàu có trở thành lãnh tụ của phong trào bình dân sau 

cuộc nổi loạn Ciompi năm 1378. Scali bị chặt đầu năm 1382 sau khi khởi xướng cuộc tấn công vào 

lâu đài của một vị quan tòa Florence.]  

           Nhƣng nếu vị quân vƣơng đó là một ngƣời có tài lãnh đạo, giàu nghị lực, không run sợ trƣớc 

nguy nan, và có đầy đủ các phẩm chất cần thiết khác, thì ông sẽ giữ vững đƣợc ý chí của dân chúng 

bằng lòng dũng cảm và các thiết chế của mình. Một bậc quân vƣơng nhƣ vậy sẽ không bao giờ phải 

thất vọng vì ngƣời dân của mình. Ông sẽ thấy rằng ông đã gây dựng đƣợc một nền móng vững vàng.  

           Các vƣơng quốc loại này thƣờng bị hiểm nguy khi chuyển từ hình thức dân sự thuần túy sang 

hình thức chính quyền chuyên chế. Với chính quyền chuyên chế, quân vƣơng thƣờng tự mình cai trị 

hoặc cai trị thông qua tầng lớp quan lại.  

           Khi cai trị thông qua tầng lớp quan lại, vị thế của quân vƣơng sẽ yếu hơn và dễ bị đe dọa hơn 

bởi quân vƣơng hoàn toàn phụ thuộc vào ý nguyện của những kẻ đƣợc bổ nhiệm nắm giữ các chức 

quan. Bọn quan lại này, đặc biệt là trong lúc khó khăn, có thể dễ dàng chiếm giữ vƣơng quốc bằng 

cách chống đối ra mặt hoặc bằng cách không tuân lệnh. Trong những thời điểm hiểm nguy này, quân 

vƣơng sẽ không có đủ thời gian thâu tóm lại quyền lực tối cao. Do đã quen với việc thi hành mệnh 

lệnh của bọn quan lại nên trong cơn hoảng loạn, dân chúng sẽ không sẵn lòng tuân lệnh quân vƣơng.  

           Trong những hoàn cảnh rối ren, quân vƣơng khó lòng tìm đƣợc ngƣời thân tín. Một vị quân 

vƣơng nhƣ vậy không thể dựa vào những gì ông vẫn thấy trong yên bình khi ngƣời ta cần tới quyền 

lực của ông. Khi yên bình, mọi ngƣời vây quanh, hứa hẹn và sẵn lòng xả thân cho quân vƣơng bởi 

vào lúc đó chẳng cần tới sự hy sinh nào.  

           Nhƣng vào thời điểm khó khăn khi quốc gia cần những công dân thực sự, sẽ chỉ có rất ít kẻ 

sẵn lòng. Phép thử này là vô cùng nguy hiểm vì không có cơ hội thực hiện lần thứ hai. Một quân 

vƣơng khôn ngoan cần tìm ra cách để trong mọi hoàn cảnh và vào mọi lúc, thần dân của ông đều cần 

đến uy quyền của chính ông và của quốc gia. Khi đó, các thần dân sẽ luôn trung thành với ông.  

Niccolò Machiavelli  

Quân Vƣơng (2) 

Dich thuật: Vũ Mạnh Hồng & Nguyễn Hiền Chi 

Chương 10  

ĐÁNH GIÁ SỨC MẠNH CỦA CÁC VƢƠNG QUỐC Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

Khi xem xét đặc điểm của các vƣơng quốc, chúng ta phải bàn tới một vấn đề: liệu quân vƣơng có đủ 

quyền lực để tự đứng vững khi cần thiết hay luôn cần sự bảo vệ và che chở của ngƣời khác.  

          Để làm rõ điểm này, tôi cho rằng những quân vƣơng có khả năng tự vệ là những ngƣời, thông 

qua sự dồi dào về tiền bạc hoặc quân đội, có thể tập hợp đƣợc một đội quân thích hợp và giỏi xung 

trận chống lại bất kỳ kẻ nào định tấn công. Còn  những quân vƣơng luôn cần sự bảo trợ của ngƣời 

khác là những quân vƣơng không dám đƣơng đầu với kẻ địch trên chiến trƣờng mà phải ẩn náu, 

phòng thủ bên trong thành lũy. Trƣờng hợp thứ nhất đã đƣợc đề cập43, và cũng sẽ đƣợc bàn thêm ở 

những phần thích hợp. [43 Xem chương 6, chương 12 và 13]  

          Trƣờng hợp thứ hai cũng chẳng có gì để nói ngoài việc phải khuyến khích những quân vƣơng 

đó củng cố thành lũy, tích trữ lƣơng thực và đừng bận tâm tới những vùng bên ngoài thành luỹ. Và 

bất kỳ quân vƣơng nào đã gia cố thành trì vững vàng và đối xử tốt với dân chúng theo cách đã bàn kỹ 

ở trên (và dƣới đây44) [44 Xem chương 9 và 19] thì kẻ địch phải suy tính rất nhiều khi muốn vây 

hãm ông. Khi thấy trƣớc nhiều gian truân, ngƣời ta thƣờng ngại hành động. Thật chẳng dễ dàng gì 

khi tấn công một quân vƣơng có thành trì đƣợc gia cố vững vàng và không bị thần dân thù ghét.  

          Các thành phố của nƣớc Đức hoàn toàn tự do và có rất ít đất đai bên ngoài thành lũy. Vì thế, 

thành phố này tuân lệnh hoàng đế nƣớc Đức khi nào họ muốn. Họ chẳng sợ cả hoàng đế lẫn những 

thế lực lân bang bởi vì các thành phố này đều có thành lũy kiên cố tới mức bất cứ kẻ nào cũng thấy 

rằng việc chiếm đƣợc thành phố hẳn phải rất khó nhọc. Họ có thành cao, hào sâu và pháo binh hùng 

hậu. Họ luôn dự trữ lƣơng thực, thực phẩm và củi cho một năm.  

          Bên cạnh đó, để đảm bảo nguồn sống cho tầng lớp hạ lƣu mà không làm cạn kiệt công quỹ, họ 

luôn dự trữ nguyên vật liệu cho một năm để những ngƣời này có việc làm và có thể kiếm sống từ 

những nghề thiết yếu của thành phố. Bên cạnh đó, họ còn coi trọng nghệ thuật quân sự và ban bố 

nhiều quy định để duy trì nghệ thuật đó.  

          Bởi vậy, không thể tấn công quân vƣơng nào có thành phố vững vàng và không bị dân chúng 

thù ghét. Cho dù bị tấn công đi nữa thì kẻ thù cũng sẽ phải lui quân trong hổ thẹn bởi lòng ngƣời dễ 

thay đổi sẽ khiến việc bao vây thành phố suốt một năm với những đội quân nhàn hạ là điều gần nhƣ 

không thể thực hiện đƣợc.  

          Có thể sẽ có ai đó phản bác lại rằng, khi nhìn thấy gia sản của mình ở ngoài thành phố bị phá 

hủy, ngƣời dân sẽ mất kiên nhẫn và sự vây hãm lâu ngày cùng với những lợi ích riêng sẽ khiến họ 

quên đi quân vƣơng của mình. Tôi xin đáp lại ngay rằng, một vị quân vƣơng có ý chí và uy quyền 

luôn vƣợt qua tất cả những khó khăn nhƣ thế bằng cách khích lệ thần dân hy vọng rằng nguy nan sẽ 

không kéo dài, kích động nỗi sợ hãi của họ đối với sự tàn bạo của kẻ thù và khéo léo tự bảo vệ trƣớc 

những kẻ quá hấp tấp và nóng nảy.  Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

          Lúc mới đến, kẻ địch thƣờng đốt phá những vùng xung quanh thành phố. Khi đó, tinh thần của 

ngƣời dân còn rất cao và họ quyết tâm  bảo vệ thành phố nên quân vƣơng không cần lo ngại gì nhiều. 

Vài ngày sau, khi tinh thần của dân chúng giảm đi phần nào thì thiệt hại lại đã xảy ra và tai họa đã 

giáng xuống và chẳng còn phƣơng cách nào để khắc phục nữa. Giờ đây, có nhiều ngƣời hơn sẵn sàng 

sát cánh bên quân vƣơng để bảo vệ ông vì dƣờng nhƣ ông mắc nợ họ trƣớc việc nhà cửa, gia sản của 

họ bị đốt phá khi bảo vệ ông.  

          Bản chất con người là cảm thấy mắc nợ những gì nhận được cũng như cảm thấy người 

khác phải mắc nợ vì những gì mình đã cho.* Ta có thể thấy rằng, đối với một vị quân vƣơng khôn 

ngoan thì việc giữ vững tinh thần của dân chúng suốt toàn bộ cuộc vây hãm cũng không khó lắm, 

miễn là đừng để khan hiếm lƣơng thực và vũ khí.  

* Chú thích của Sun Ming: câu này dịch có vẻ vô nghĩa. Nguyên văn Machiavelli nói: bản chất con 

người là gắn bó chặt chẽ với người khác cả vì những ân huệ mình nhận lẫn những ân huệ mình đã 

trao tặng nữa. 

Niccolò Machiavelli  

Quân Vƣơng (2) 

Dich thuật: Vũ Mạnh Hồng & Nguyễn Hiền Chi 

Chương 11  

CÁC VƢƠNG QUỐC THUỘC GIÁO HỘI 

Bây giờ chỉ còn các vƣơng quốc thuộc Giáo hội là chƣa đƣợc bàn tới. Đối với hình thức quốc gia 

này, những khó khăn chỉ nảy sinh trƣớc khi Giáo hội nắm quyền cai trị. Đối với những vƣơng quốc 

này, việc chinh phục đòi hỏi phải có năng lực hoặc vận may nhƣng để cai trị thì lại chẳng cần cả hai 

điều đó. Các vƣơng quốc này tồn tại bằng những thể chế tôn giáo cổ xƣa. Những thể chế này có sức 

mạnh siêu phàm đến mức có thể đảm bảo quyền lực cho các quân vƣơng cho dù họ có hành xử thế 

nào đi nữa.  

           Những quân vƣơng này có các vƣơng quốc mà không phải bảo vệ, có các thần dân mà không 

phải cai quản. Cho dù không đƣợc bảo vệ, thì các vƣơng quốc đó cũng chẳng bao giờ bị chiếm đoạt. 

Các thần dân không bị cai trị cũng chẳng bận tâm gì về việc phải xa lánh quân vƣơng. Các vƣơng 

quốc này là những thể chế duy nhất đƣợc an toàn và hạnh phúc. Vì các vƣơng quốc này đƣợc bảo trợ Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

bởi những trí tuệ siêu phàm mà ngƣời trần mắt thịt không thể sánh đƣợc, tôi không dám bàn thêm gì 

nữa. Chỉ có những kẻ tự phụ và liều lĩnh mới dám luận bàn các vƣơng quốc đƣợc Chúa tôn vinh và 

bảo vệ.  

          Tuy nhiên, có thể ai đó sẽ hỏi tôi rằng tại sao Giáo hội lại có thể đạt đƣợc quyền lực lớn đến 

nhƣ vậy45.[45 Quyền lực ở đây không chỉ là thần quyền của Giáo hội mà còn thể hiện ở sự mở mang 

về lãnh thổ của các vương quốc thuộc Giáo hội.].Trƣớc khi Giáo hoàng Alexander nắm quyền, tất cả 

những kẻ có thế lực ở Italia, không chỉ vua chúa mà ngay cả bọn lãnh chúa, quý tộc, dù là kẻ hèn yếu 

nhất cũng đều coi thƣờng quyền lực của Giáo hội. Vậy mà giờ đây, Giáo hội lại có thể khiến vua 

nƣớc Pháp phải run sợ, đuổi ông ta ra khỏi Italia và làm suy yếu ngƣời Venice. Mặc dù những sự 

kiện này đều đã đƣợc biết tới nhƣng tôi cho rằng việc nhắc lại cũng không phải là vô ích.  

          Trƣớc khi vua Charles nƣớc Pháp xâm chiếm Italia, đất nƣớc này nằm dƣới quyền cai trị của 

Giáo hoàng, ngƣời Venice, vua Naples, công tƣớc xứ Milan và ngƣời Florence. Những ngƣời trị vì 

này đều ý thức đƣợc hai vấn đề chính. Thứ nhất, không để quân đội ngoại bang xâm chiếm Italia. 

Thứ hai, ngăn cản nhau mở mang lãnh thổ. Hai thế lực mà các bên đều thấy cần phải đề phòng nhất 

là Giáo hoàng và ngƣời Venice. Để chế ngự ngƣời Venice, các bên còn lại cần lập một liên minh, 

cũng giống nhƣ trƣờng hợp bảo vệ xứ Ferrara.  

          Để phong tỏa uy quyền của Giáo hoàng, các bên sử dụng bọn quý tộc thành Rome. Bọn này 

luôn chia làm hai phe, phe gia tộc Orsini và phe gia tộc Colonna và luôn có lý do để hục hặc với 

nhau. Ngay trƣớc mặt Giáo hoàng, bọn chúng diễu võ dƣơng oai để làm suy yếu vị thế của Giáo 

hoàng. Mặc dù trong lịch sử, cũng có những giáo hoàng dũng cảm nhƣ Giáo hoàng Sixtus46 [46 

Giáo hoàng Sixtus: tên thật là Francesco della Rovere (1471-1484), có họ với Giuliano della Rovere 

(sau này là Giáo hoàng Julius II)] nhƣng chẳng vận may hay sự khôn khéo nào giải phóng đƣợc họ 

khỏi những phiền toái đó. Nguyên nhân chính nằm ở thời gian trị vì ngắn ngủi. Trong 10 năm, thời 

gian trị vì trung bình của một giáo hoàng, khó mà tiêu diệt đƣợc toàn bộ một phe phái.  

          Chẳng hạn, nếu một vị giáo hoàng thành công trong việc tiêu diệt đƣợc một phe, chẳng hạn là 

gia tộc Colonna, thì một vị giáo hoàng mới là kẻ thù của gia tộc Orsini có thể sẽ kế vị và tạo điều 

kiện cho gia tộc Colonna phục hồi quyền lực nhƣng ngay cả vị giáo hoàng này cũng chẳng có đủ thời 

gian mà diệt tận gốc gia tộc Orsini. Do vậy, trong một thời gian dài ở Italia, quyền lực của Giáo 

hoàng không đƣợc coi trọng.  

          Khi lên nắm quyền, Giáo hoàng Alexander VI lần đầu tiên chứng tỏ đƣợc sự thành công của 

một Giáo hoàng khi có tiền bạc và quân đội. Nhân cơ hội cuộc xâm lƣợc của ngƣời Pháp và bằng sự 

trợ lực của công tƣớc Valentino, Giáo hoàng Alexander VI đã giành đƣợc tất cả những thành công 

mà tôi đã bàn tới khi kể về các hành động của công tƣớc. Mặc dù thâm tâm của Giáo hàng Alexander 

VI là đem lại quyền lực cho công tƣớc chứ không phải cho Giáo hội nhƣng ngài cũng đã làm cho Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

Giáo hội mạnh lên.  

          Sau cái chết của ngài và của công tƣớc, điều đó trở thành kết quả sau cùng của biết bao nỗ lực. 

Khi kế vị Giáo hoàng Alexander,Giáo hoàng Julius II47 [47 Giáo hoàng Julius II: Giuliano della 

Rovere trị vì với tước hiệu Julius II từ năm 1503 đến 1513] thấy rằng, Giáo hội đã có thế lực rất lớn. 

Giáo hội đã thâu tóm toàn bộ xứ Romagna trong khi bọn quý tộc thành Rome và các phe phái của 

chúng đã bị tiêu diệt bởi những đòn đánh chí mạng của Giáo hoàng Alexander. Giáo hoàng Julius 

cũng phát hiện ra một biện pháp để vơ vét của cải mà Giáo hoàng Alexander hay các vị tiền nhiệm 

khác chƣa từng đụng đến.  

          Các hành động trƣớc đây của Giáo hoàng Alexander không những đƣợc Giáo hoàng Julius tiếp 

tục mà thậm chí còn đƣợc đẩy mạnh hơn. Giáo hoàng Julius quyết tâm chiếm Bologna, đè bẹp ngƣời 

Venice và tống khứ ngƣời Pháp khỏi Italia, và ngài đã thành công trong tất cả những công cuộc đó. 

Ngài xứng đáng giành đƣợc nhiều lời ca ngợi hơn bởi ngài đã làm tất cả những điều đó vì quyền lực 

của Giáo hội chứ không vì quyền lợi của một cá nhân nào. Ngài đã chế ngự đƣợc hai phe gia tộc 

Orsini và gia tộc Colonna trong vòng cƣơng tỏa và khiến cho bọn chúng không gia tăng đƣợc thế 

lực.  

          Mặc dù có một vài kẻ cầm đầu của hai phe phái này muốn thay đổi tình hình nhƣng có hai trở 

ngại khiến chúng phải lùi bƣớc. Thứ nhất, quyền lực của Giáo hội khiến chúng khiếp sợ. Thứ hai, cả 

hai gia tộc không có ai là Hồng y Giáo chủ.  

          Trở ngại thứ hai chính là nguyên nhân sâu xa của mọi xung đột giữa hai phe phái này. Hai phe 

này không bao giờ có thể hòa hoãn đƣợc với nhau chừng nào trong phe bọn chúng có các Hồng y 

Giáo chủ. Các Hồng y Giáo chủ này sẽ dung dƣỡng phe phái của mình không chỉ ở thành Rome mà 

cả những vùng khác nữa, và bọn quý tộc sẽ buộc phải bảo vệ các vị Hồng y Giáo chủ của phe mình. 

Bởi vậy, từ tham vọng của các Hồng y Giáo chủ sẽ nảy sinh những mâu thuẫn và xung đột giữa các 

phe phái quý tộc. Khi lên ngôi, Đức Giáo hoàng Leo48 đã nhận thấy quyền lực thực sự của ngôi vị 

Giáo hoàng. Thiên hạ hy vọng rằng, nếu nhƣ những Giáo hoàng trƣớc đây đã đem lại uy quyền cho 

Giáo hội nhờ vào vũ lực thì sự nhân từ và đức độ của ngài sẽ làm cho Giáo hội thêm hùng mạnh và 

đƣợc tôn kính.  

          [48 Đức Giáo hoàng Leo: Hồng y Giáo chủ Giovanni de Medici kế vị Giáo hoàng Julius II 

tháng 3 năm 1513 và trị vì cho tới năm 1521 với tước hiệu Leo X]  

Niccolò Machiavelli  

Quân Vƣơng (2) 

Dich thuật: Vũ Mạnh Hồng & Nguyễn Hiền Chi Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

Chương 12  

CÁC LOẠI QUÂN ĐỘI VÀ LÍNH ĐÁNH THUÊ 

Sau khi xem xét đặc điểm của các hình thức vƣơng quốc, các nguyên nhân thành công cũng nhƣ hạn 

chế của các hình thức này và những phƣơng cách thâu tóm cũng nhƣ cai trị đất nƣớc của nhiều bậc 

quân vƣơng, giờ đây tôi muốn bàn một cách tổng quan về những phƣơng cách tấn công và bảo vệ 

các vƣơng quốc đó.  

           Nhƣ đã nói ở trên, một quân vƣơng cần xây dựng những nền móng vững chắc, nếu không sẽ 

phải gánh chịu hậu quả. Nền móng chủ yếu của tất cả các vƣơng quốc, dù mới hay cũ hay hỗn hợp, 

là luật pháp nghiêm minh và quân đội hùng mạnh. Bởi vì ở đâu không có quân đội hùng mạnh sẽ 

chẳng thể có luật pháp nghiêm minh và nơi nào có quân đội mạnh thì tất phải có luật pháp nghiêm 

minh. Tuy nhiên, tôi tạm gác lại vấn đề luật pháp mà chỉ bàn về sức mạnh quân sự.  

           Để bảo vệ đất nƣớc, quân vƣơng có thể dùng một đội quân chỉ gồm thần dân của mình hoặc 

chỉ có lính đánh thuê, hoặc ngoại binh hoặc cả ba loại này. Lính đánh thuê và ngoại binh thƣờng vô 

dụng và rất nguy hiểm. Nếu một quân vƣơng bảo vệ đất nƣớc bằng quân đánh thuê thì không bao giờ 

có đƣợc sự an toàn và ổn định. Bọn chúng là những kẻ thiếu đoàn kết, tham lam, vô kỷ luật và không 

trung thành. Chúng hùng hổ trƣớc bạn hữu nhƣng lại hèn nhát trƣớc kẻ thù. Chúng không kính sợ 

Chúa và cũng chẳng trung thành với ai. Sự sụp đổ của ngài chẳng qua là đƣợc trì hoãn lại cho đến 

khi những cuộc tấn công xảy ra.  

           Trong thời bình, ngài bị chúng bòn rút, còn trong chiến tranh, lại bị chúng phó mặc cho kẻ thù 

cƣớp phá. Chúng không có tình cảm hay động lực nào để chiến đấu ngoài đồng lƣơng ít ỏi không đủ 

để hy sinh vì ngài. Chúng thích là lính khi không có chiến tranh nhƣng khi chiến tranh đến, chúng 

tháo chạy hoặc đào ngũ. Thật chẳng khó khăn gì để tìm một dẫn chứng bởi vì chính sự suy tàn của 

đất nƣớc Italia ngày hôm nay là kết quả của một thời gian dài dựa vào sự che chở của những đội 

quân đánh thuê.  

           Mặc dù các đội quân này đôi lúc cũng đƣợc việc và tỏ ra khá dũng cảm khi đụng độ với đội 

quân đánh thuê khác nhƣng khi ngoại xâm đến, chúng đã thể hiện đúng bản chất đánh thuê. Vua 

Charles nƣớc Pháp đã chiếm đƣợc nƣớc Italia chỉ với một mẩu phấn49. Có ngƣời đã nói rằng tội lỗi 

của chúng ta là nguyên nhân của thảm họa. Chính ngƣời đó đã nói lên sự thật50. Tuy nhiên, ý của 

ông ta không hoàn toàn nhƣ vậy mà nguyên nhân sâu xa chính là những gì tôi vừa bàn tới. Đó là tội 

lỗi của những quân vƣơng. Chính vì thế, những quân vƣơng phải chịu sự trừng phạt.  

            [49 Thành ngữ chỉ với một mẩu phấn: ám chỉ việc vua Charles VIII đã đánh dấu những ngôi 

nhà được dùng làm nơi đóng quân trong thời kỳ chiếm đóng Italia (1494-1495), Giọng coi thường Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

của Machiavelli là do ông tin rằng hoàn toàn không có sự kháng cự nào từ phía người Italia. Thành 

ngữ này cũng được sử gia người Pháp Philippe de Commynes (Mémoires VII,14) dùng khi nói về 

Giáo hoàng Alexander VI. 

           50 Có lẽ ám chỉ Girolamo Savonarola, với bài giảng đạo ngày 1 tháng 12 năm 1494 đã coi sự 

xâm lược Italia của vua Charles VIII như một sự trừng phạt đối với những tội lỗi của nước Italia, 

Florence và của Giáo hội.]  

            Tôi xin đƣợc xem xét một cách toàn diện hơn về thực tế đáng buồn của những đội quân này. 

Những viên chỉ huy các đội quân đánh thuê có thể tài giỏi hoặc bất tài. Nếu tài giỏi, ngài không thể 

tin họ, bởi họ luôn thèm khát vinh quang, thậm chí cả bằng cách lấn át ngài, chủ nhân của họ, hay 

bằng cách áp chế những ngƣời khác, trái với ý nguyện của ngài. Thế nhƣng nếu là kẻ bất tài, hắn lại 

làm cho ngài suy tàn. Nếu ai đó nói rằng bất cứ ai khi cầm vũ khí đều có bản chất này, cho dù đó có 

phải là lính đánh thuê hay là loại lính gì đi nữa, thì tôi xin trả lời rằng, các đội quân phải đƣợc đặt 

dƣới sự chỉ huy của một quân vƣơng hoặc một nền cộng hòa, và bậc quân vƣơng phải đích thân nắm 

quyền tổng chỉ huy.  

            Nền cộng hòa phải có quân đội gồm những công dân của chính mình. Nếu ngƣời chỉ huy 

đƣợc cử ra không tài giỏi, anh ta phải đƣợc thay thế, nếu ngƣời đó có năng lực, anh ta phải đƣợc 

kiềm chế bằng luật pháp sao cho anh ta không làm gì vƣợt quá quyền hạn của mình.  

            Chúng ta đều có thể thấy một thực tế rằng chỉ những quân vƣơng và những nền cộng hòa 

đƣợc vũ trang mới giành đƣợc ƣu thế lớn, còn những đội quân đánh thuê chẳng làm đƣợc gì ngoài 

phá hoại. Một nền cộng hòa với quân đội là các công dân của mình sẽ khó bị quân đội tiếm quyền 

hơn so với khi đƣợc bảo vệ bằng quân lính nƣớc ngoài.  

            Thành Rome và Sparta trong nhiều thế kỷ đã đƣợc vũ trang và nhờ đó đƣợc tự do. Ngƣời 

Thụy Sỹ cũng có quân đội rất mạnh và hoàn toàn tự do. Một ví dụ từ thời xƣa về việc sử dụng các 

đội quân đánh thuê là ngƣời Carthage. Sau cuộc chiến  tranh đầu tiên với ngƣời La Mã, họ gần nhƣ 

đã bị chính những quân lính đánh thuê của mình đánh bại, mặc dù các sĩ quan cũng là ngƣời 

Carthage. Vua Philip của xứ Macedonia51 [51  Vua Philip của Macedonia: Vua Macedonia (359-

336 TCN) cha của Alexander Đại đế. Nói một cách chặt chẽ thì Philip không phải là lính đánh thuê.] 

đƣợc ngƣời xứ Thebes đƣa lên làm chỉ huy quân đội của họ sau khi Epaminondas52 chết, [52 

Epaminondas: Vị tướng người Thebes đã đánh bại người Sparta tại trận chiến Leuctra (371 BC)] 

nhƣng sau khi chiến thắng, ông ta lại tƣớc đoạt tự do đó của họ. Sau cái chết của công tƣớc Philip, 

ngƣời Milan cũng đã thuê Francesco Sforza để tiến hành chiến tranh chống lại ngƣời xứ Venice 

nhƣng sau khi đánh bại kẻ thù tại Caravaggio, ông ta bắt tay với chúng quay lại chống ngƣời Milan, 

những ngƣời đã thuê ông. Sforza (Cha) đƣợc nữ hoàng Giovanna của vƣơng quốc Naple53 thuê cũng 

đã bỏ rơi bà ta ngay lập tức nên để giữ đƣợc vƣơng quốc của mình, bà buộc phải ngả vào vòng tay Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

vua Aragon. [53 Nữ hoàng Giovanna của Naples: Người cai trị xứ Naples (1414-1435), đã dùng lính 

đánh thuê (Sforza và những người khác) để bảo vệ vương quốc của bà].  

            Nếu trƣớc đây, ngƣời Florence và Venice mở mang đất đai là nhờ vào lính đánh thuê và đƣợc 

chúng bảo vệ chứ không tiếm quyền, thì tôi có thể nói rằng, chẳng qua ngƣời Florence đã gặp may. 

Nguyên do nằm ở chỗ những vị tƣớng đầy năng lực đó. Ngƣời thì có lý do để e sợ, ngƣời thì thất 

trận, ngƣời khác gặp sự chống đối và những ngƣời khác nữa thì lại đang âm mƣu tham vọng ở chỗ 

khác.  Ngƣời đã thất trận là John Hawkwood54 [54 John Hawkwood: Một hiệp sỹ người Anh, tới 

Italia năm 1361 và đánh thuê cho Florence cho tới khi chết năm 1393 (được biết đến ở Italia với cái 

tên Giovanni Acuto)]. Ông ta không thành công nên chẳng ai biết đến lòng trung thành của ông 

ta.* Nhƣng bất kỳ ai cũng phải thừa nhận rằng nếu ông ta giành thắng lợi thì chắc hẳn ngƣời 

Florence đã nằm dƣới sự định đoạt của ông ta. Sforza và gia tộc Bracceschi55 luôn là kẻ đối địch nên 

cả hai phải canh chừng nhau. Francesco thực hiện âm mƣu ở xứ Lombardy, còn Braccio thì chống lại 

Giáo hội và vƣơng quốc Naples.  

           [55 Gia tộc Bracceschi: là các đội quân đánh thuê do Braccio da Montone (1368-1424) chỉ 

huy chống lại các đội quân đánh thuê của Sforza được nữ hoàng Giovanna của Naples thuê]  

            Bây giờ, chúng ta hãy bàn đến những sự kiện gần đây hơn. Ngƣời Florence đƣa một ngƣời 

đầy năng lực là Paulo Vitelli56 lên làm chỉ huy quân đội.[56 Paulo Vitelli : Lính đánh thuê người 

Florence bị xử tử năm 1499 sau trận chiến bất thành tại cuộc vây hãm Pisa, là anh trai của 

Vitellozzo Vitelli bị Cesare Borgia treo cổ tại Sinigaglia.]. Từ một ngƣời thƣờng dân, ông đã vƣơn 

đến danh tiếng lẫy lừng. Nếu ông chiếm đƣợc Pisa, không ai có thể phủ nhận  rằng ngƣời Florence 

buộc phải làm đồng minh của ông bởi nếu kẻ thù thuê ông thì chẳng còn ai bảo vệ Florence. Còn nếu 

họ muốn giữ ông lại thì buộc phải tuân theo ông. Về phía ngƣời Venice, chúng ta có thể nhận thấy 

khi chiến đấu bằng chính quân đội  của mình (trƣớc khi họ bắt đầu các cuộc chiến trên bộ), họ rất 

vững vàng và đáng tôn vinh. Với giới quý tộc và những ngƣời dân thƣờng đƣợc vũ trang, họ đã chiến 

đấu dũng cảm.  

            Nhƣng khi bắt đầu chiến tranh trên bộ, họ không sử dụng chiến lƣợc đã thành công đó mà lại 

đi theo lối mòn chiến tranh ở Italia. Khi bắt đầu mở rộng lãnh thổ trên bán đảo này, bởi vì họ không 

có nhiều đất đai ở đây và trong khi có danh tiếng lẫy lừng nên họ chẳng có gì phải e sợ những viên sĩ 

quan. Nhƣng khi lãnh thổ đƣợc mở rộng dƣới thời viên tƣớng Carmagnola57 [57 Carmagnola: 

Francesco Bussone, bá tước Carmagnola (1380-1432), là người Venice. Ông bị Venice xử tử do nghi 

ngờ thông đồng với kẻ địch là Visconti], thì ngƣời Venice đã phải trả giá. Nhận thấy ông là ngƣời có 

năng lực (dƣới sự chỉ huy của ông, họ đã đánh bại công tƣớc xứ Milan), nhƣng không còn ý chí 

chiến đấu, ngƣời Venice cho rằng không nên chiến chinh cùng ông nữa, bởi vì ông cũng chẳng muốn 

nhƣ vậy. Thế nhƣng họ lại không thể loại bỏ ông vì sợ mất đi những gì đã chiếm đƣợc.  Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

            Bởi vậy, để đƣợc an toàn, họ buộc phải hành quyết ông. Sau đó, họ đƣa Bartolomeo da 

Bergamo, Roberto da San Severino, bá tƣớc xứ Pitigliano58 và nhiều ngƣời khác lên chỉ huy quân 

đội.  

            [58 Bartolomeo Colleoni (1400-1475) đã chiến đấu phục vụ xứ Venice, được tưởng nhớ bằng 

bức tượng hiệp sỹ cưỡi ngựa Verrocchio dựng tại thành phố; Roberto da San Severino chỉ huy quân 

đội Venice trong cuộc chiến với xứ Ferrara (1482-1484); Niccolò Orsini, bá tước Pitigliano (1442-

1510) chỉ huy quân đội Venice trong cuộc chiến thảm khốc Vailà chống lại quân đội của Giáo hoàng 

Julius II.]  

            Với những ngƣời này, họ phải lo sợ những vùng đất mất đi chứ không phải vùng đất họ giành 

đƣợc, và rốt cục điều đó cũng đã xảy ra sau này ở Vailà59 [59 Tại trận chiến Vailà hay Agnadello 

năm 1509, quân Pháp đã đánh bại người Venice], nơi chỉ trong một ngày, họ đã mất hết thành quả 

của tám trăm năm gian nan vất vả. Những chiến binh này đã tiến hành những cuộc chinh phạt chậm 

chạp, những thất bại đột ngột và bàng hoàng. Từ những ví dụ này, tôi muốn xem xét trƣờng hợp của 

Italia, đất nƣớc đã nhiều năm nằm dƣới sự thống trị của những đội quân đánh thuê. Tôi muốn thảo 

luận vấn đề này kỹ hơn, để khi đã làm sáng tỏ những nguồn gốc và diễn biến của vấn đề thì có thể 

sửa chữa dễ dàng.  

           Vì thế, ngài cần phải hiểu tại sao mà gần đây, khi đế chế La Mã bị đánh bật khỏi Italia, và uy 

danh của Giáo hoàng tăng lên thì đất nƣớc Italia lại bị chia rẽ thành nhiều tiểu quốc. Nhiều thành phố 

lớn đã nổi dậy chống lại giới quý tộc từng cai trị họ với sự hậu thuẫn ban đầu của hoàng đế; và Giáo 

hội lại ủng hộ việc gia tăng quyền thế tục của những thành phố này. Còn tại nhiều thành phố khác, 

nhiều công dân trở thành bậc quân vƣơng.  

           Nhờ thế, Italia đã hầu nhƣ nằm trong tay Giáo hội và các chính phủ cộng hòa. Những thầy tu 

và những ngƣời dân vốn không quen cầm vũ khí này đã thuê quân lính nƣớc ngoài. Alberigo xứ 

Conio60 [60 Alberigo xứ Conio: Alberigo da Barbiano (chết năm 1409), người thành lập đội quân 

đánh thuê gồm toàn người Italia chứ không phải là người nước ngoài] – ngƣời xứ Romagna, là viên 

tƣớng đầu tiên đem lại tiếng tăm cho đội quân đánh thuê và sau đó là Braccio và Sforza, những 

ngƣời khi gặp thời đã từng làm mƣa làm gió ở Italia. Cho tới nay, nhiều ngƣời khác vẫn chỉ huy các 

đội quân đánh thuê. Và kết quả là Italia đã bị vua Charles giày xéo, bị vua Louis cƣớp phá, bị vua 

Ferdinand quấy rối, bị ngƣời Thụy Sĩ sỉ nhục.  

            Biện pháp của những viên tƣớng đánh thuê là trƣớc tiên tăng uy danh cho đội quân bản bộ 

bằng cách hạ thấp vai trò của bộ binh. Chúng làm nhƣ vậy vì chúng là những kẻ không có tổ quốc và 

phải sống bằng nghề đánh thuê. Một lƣợng nhỏ bộ binh không thể đem lại thanh thế cho chúng và 

hơn nữa, chúng cũng chẳng có đủ tiền để thuê nhiều. Bởi vậy, chúng hoàn toàn dựa vào kỵ binh vì 

chỉ cần một ít quân cũng sẽ đƣợc kiêng nể. Chúng giảm thiểu lực lƣợng bộ binh đến mức trong hai Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

mƣơi nghìn quân khó có thể tìm đƣợc hai nghìn bộ binh. Bên cạnh đó, chúng làm mọi cách để giảm 

bớt những khó khăn và lo sợ cho bản thân và quân bản bộ.  

            Trong các trận đánh, chúng không giết nhau mà chỉ bắt tù binh nhƣng lại không đòi tiền 

chuộc. Chúng không tấn công các thành phố vào ban đêm; còn các lính đánh thuê trong thành cũng 

không tấn công các trại lính vây thành. Chúng chẳng đào hào đắp lũy xung quanh trại đóng quân, 

cũng không tiến hành chiến dịch vào mùa đông. Quân pháp do chúng tự đặt ra cho phép chúng làm 

tất cả những điều đó và giúp chúng thoát khỏi, nhƣ đã nói, mọi khó khăn và nguy hiểm.  

            Chính những viên tƣớng đánh thuê đó đã đƣa Italia rơi vào tình trạng nhục nhã và cảnh nô lệ.  

* Chú thích của Sun Ming: câu này phải dịch là: chẳng có gì chứng tỏ thật sự ông có trung thành 

hay không. 

Niccolò Machiavelli  

Quân Vƣơng (2) 

Dich thuật: Vũ Mạnh Hồng & Nguyễn Hiền Chi 

Chương 13  

QUÂN ĐỘI QUỐC GIA, NGOẠI BINH VÀ QUÂN HỖN HỢP 

Ngoại binh, một loại quân vô dụng khác, là những kẻ mà ngài cầu viện một ngƣời có quyền lực sai 

tới để hỗ trợ và bảo vệ ngài, nhƣ Giáo hoàng Julius đã làm sau khi chứng kiến cuộc chiến đáng thất 

vọng của đội quân đánh thuê tại Ferrara. Giáo hoàng đã quay sang cầu viện ngoại binh và thỏa thuận 

với vua Ferdinand của Tây Ban Nha để điều quân hỗ trợ Giáo hoàng. Bản thân những tên lính này có 

thể là một đội quân tốt nhƣng đối với ngƣời phải nhờ cậy thì chúng luôn chẳng đem lại gì tốt lành. 

Nếu chúng thua trận thì chỉ ngài bị đánh bại, nhƣng nếu chúng thắng trận, thì ngài lại trở thành tù 

nhân của chúng.  

           Mặc dù trong lịch sử có rất nhiều ví dụ nhƣ vậy, nhƣng tôi muốn đi sâu vào trƣờng hợp gần 

đây của Giáo hoàng Julius II – ngƣời có những chính sách vô cùng sai lầm. Để chiếm đƣợc xứ 

Ferrara, ông đã phó mặc cho ngoại bang. Vận may đã giúp ông tránh đƣợc hậu quả của quyết định 

sai lầm này vì sau khi ngoại binh tới Ravenna, ngƣời Thụy Sỹ đã vùng dậy và đánh đuổi những kẻ 

thắng trận trƣớc sự kinh ngạc của Giáo hoàng và những ngƣời khác. Bởi vậy, ông không bị kẻ thù Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

bắt, do chúng đã bỏ chạy, hay bị ngoại binh cầm tù. Nhƣ thế, ông đã chiến thắng nhờ ngƣời khác chứ 

không nhờ vào ngoại binh. Và ngƣời Florence, hoàn toàn không có quân đội, đã thuê mƣời nghìn 

quân Pháp để chiếm Pisa. Làm nhƣ thế, họ đã đem họa vào thân. Để chống lại các nƣớc láng giềng, 

hoàng đế của Constantinople61 [61 Hoàng đế của Constantinople: Hoàng đế Cantacuzenus (1292-

1383), người thống trị đế chế Byzantine và đồng thời nắm giữ ngôi vị Giáo hoàng với tước danh 

John VI], đã mang mƣời ngàn quân Thổ Nhĩ Kỳ đến Hy lạp, nhƣng khi chiến tranh kết thúc, đạo 

quân này lại không muốn trở về, và từ đó bắt đầu thời kỳ lệ thuộc của Hy Lạp vào những kẻ ngoại 

đạo.  

           Chỉ ngƣời nào không muốn chinh phục mới dùng những đội quân này bởi chúng nguy hiểm 

hơn nhiều so với đám lính đánh thuê. Sử dụng chúng tất yếu sẽ khiến ngài bại vong. Chúng hoàn 

toàn thống nhất và chịu sự chỉ huy của kẻ khác. Lính đánh thuê thì cần nhiều thời gian và cơ hội hơn 

nếu chúng có ý định hãm hại ngài sau khi giành chiến thắng, vì chúng không phải là một khối thống 

nhất và chúng đƣợc ngài thuê và trả lƣơng. Còn kẻ đƣợc ngài phong làm chỉ huy chúng thì không thể 

ngay lập tức tập trung đủ quyền lực để làm hại ngài. Tóm lại, điều nguy hiểm nhất ở lính đánh thuê 

là sự hèn nhát, còn ở ngoại binh là sự liều lĩnh.  

           Quân vƣơng khôn ngoan luôn tránh xa những loại quân này mà chỉ dựa vào chính thần dân 

của mình. Quân vƣơng thà thất bại với quân đội của mình hơn là chiến thắng với quân đội của ngƣời 

khác, vì chiến thắng bằng ngoại binh không phải là chiến thắng thực sự. Tôi không do dự trích dẫn 

Cesare Borgia và các chiến công của ông làm hình mẫu. Vị công tƣớc này tiến vào Romagna bằng 

ngoại binh, một đội quân toàn lính Pháp và đã chiếm đƣợc Imola và Forlì. Nhƣng khi thấy đội quân 

này không đáng tin cậy, ông quay sang dùng lính đánh thuê là gia tộc Orsini và Vitelli vì nghĩ rằng 

chúng ít nguy hiểm hơn.  

           Sau khi thấy chúng cũng không đáng tin, thiếu trung thành và đầy xảo trá, ông đã loại bỏ 

chúng và quay sang dùng quân đội quốc gia của mình. Thật dễ dàng nhìn thấy sự khác biệt giữa hai 

loại quân này khi ta so sánh tiếng tăm của công tƣớc khi dùng quân Pháp, quân của gia tộc Orsini và 

Vitelli với khi ông dựa vào đội quân của chính mình. Khi dùng quân đội quốc gia, tiếng tăm của ông 

ngày một tăng. Khi thực sự thống lĩnh quân đội của chính mình, ông đƣợc kính nể hơn rất nhiều.  

           Tôi không muốn đi quá xa khi nhắc đến những trƣờng hợp gần đây của Italia, nhƣng tôi cũng 

không muốn lại bỏ sót Hiero của Syracuse, ngƣời tôi đã từng nhắc đến ở trên. Là thống lĩnh quân đội 

của Syracuse,  ông nhanh chóng nhận thấy đội quân đánh thuê thật vô dụng và gồm toàn những kẻ 

giống nhƣ lính đánh thuê ngƣời Italia. Nhƣng dƣờng nhƣ ông lại không thể duy trì hay sa thải chúng 

nên ông đã chia nhỏ chúng rồi sau đó tiến hành chiến tranh bằng quân đội của chính mình chứ không 

phải với đội quân nƣớc ngoài. Tôi cũng xin trích một ví dụ từ Kinh Cựu Ƣớc62 [62 Hình tượng 

David có vai trò rất quan trọng trong hình ảnh của nền cộng hòa Florence bởi các bức tượng David Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

nổi tiếng do Donatello, Verrocchio và Michelangelo làm đều được đặt gần Palazzo della Signoria, 

trụ sở chính phủ cộng hòa]. David yêu cầu Saul để mình giao đấu với Goliath, tên khổng lồ ngƣời 

Philistine. Để tăng thêm lòng can đảm cho David, Saul trao cho ông bộ áo giáp của mình nhƣng 

David đã từ chối và nói rằng, với bộ áo giáp đó, ông không thể chứng tỏ đƣợc bản lãnh của mình và 

do vậy, ông muốn đƣợc đối mặt với kẻ thù bằng chính thanh gƣơm và cây cung của ông.  

           Tóm lại, vũ khí của kẻ khác có thể chĩa vào lƣng ngài, đè ngài xuống hoặc trói ngài lại. Vua 

Charles VII - cha của vua Louis XI, đã giải phóng nƣớc Pháp khỏi những ngƣời Anh bằng chính vận 

may và tài trí của ông. Nhận thấy cần phải vũ trang cho mình và dân chúng, ông đặt ra các quy định 

tuyển kỵ binh và bộ binh cho vƣơng quốc của mình. Về sau, con trai ông là vua Louis đã hủy bỏ các 

quy định về bộ binh và bắt đầu thuê lính Thụy Sỹ. Sai lầm này cùng với những sai lầm khác, nhƣ 

ngày nay chúng ta đang chứng kiến, đã đem lại nhiều hiểm họa cho nƣớc Pháp. Bằng cách đề cao 

ngƣời Thụy Sỹ, vua Louis đã hạ thấp quân đội của chính mình; vì ông hoàn toàn loại bỏ bộ binh và 

đặt kỵ binh phụ thuộc vào quân của ngƣời khác.  

           Chỉ quen chiến đấu cùng với lính Thụy Sỹ, kỵ binh Pháp cảm thấy không thể chiến đấu mà 

không có lính Thụy Sĩ nên thành ra quân Pháp không mạnh bằng quân Thụy Sỹ, và khi không có lính 

Thụy Sĩ, kỵ binh Pháp không dám chiến đấu. Và thế là quân Pháp luôn kết hợp cả lính đánh thuê với 

quân đội quốc gia. Quân đội đƣợc phối hợp nhƣ vậy mạnh hơn nhiều so với toàn là lính đánh thuê 

hoặc toàn là lính nƣớc ngoài nhƣng kém xa khi so với quân đội toàn là ngƣời bản quốc. Ví dụ vừa 

dẫn đủ để khẳng định rằng nƣớc Pháp lẽ ra là bất khả chiến bại nếu chính sách của vua Charles đƣợc 

duy trì và triển khai. Nhƣng sự nông cạn của con ngƣời đã khiến ngƣời ta áp dụng những chính sách 

trông thì có vẻ tốt nhƣng ẩn chứa biết bao hậu họa nhƣ tôi đã đề cập ở trên 63 [63 Xem chương 3].  

           Do vậy, vị quân vƣơng nào không nhận thấy đƣợc những tai ƣơng còn trứng nƣớc trong 

vƣơng quốc của mình không thực sự là ngƣời khôn ngoan. Tuy nhiên, chỉ có rất ít ngƣời có đƣợc khả 

năng này. Nếu tìm hiểu nguyên nhân chính dẫn tới sự sụp đổ của đế chế La Mã thì ngƣời ta sẽ thấy 

sự sụp đổ này mở màn bằng việc những ngƣời Goths đƣợc thuê làm lính. Kể từ đó, sức mạnh của La 

Mã suy yếu và rút cạn để truyền sang ngƣời Goths.  

           Tôi xin kết luận rằng không một vƣơng quốc nào có thể an toàn nếu thiếu quân đội của chính 

mình. Nếu không, trong khó khăn sẽ chỉ có vận may chứ không thể có sức mạnh và sự trung thành 

nào bảo vệ cho vƣơng quốc đó. Và một ngƣời khôn ngoan luôn tin tƣởng và biết rằng “danh tiếng có 

được không nhờ năng lực của chính mình thì không thể bền lâu”. Quân đội quốc gia là đội quân 

đƣợc hình thành từ các thần dân hoặc từ những ngƣời đƣợc ngài bảo hộ, còn những đội quân khác 

đều là lính đánh thuê và lính nƣớc ngoài.  

           Có thể dễ dàng tìm ra cách tổ chức một đội quân của mình từ các phƣơng pháp đã đƣợc bốn 

nhân vật mà tôi trích dẫn ở trên sử dụng. Tôi hoàn toàn tin tƣởng và cách mà vua Philip (cha của Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

Alexander Đại đế), nhiều nền cộng hòa và nhiều quân vƣơng đã áp dụng để tự vũ trang và tổ chức 

quân đội.  

Niccolò Machiavelli  

Quân Vƣơng (2) 

Dich thuật: Vũ Mạnh Hồng & Nguyễn Hiền Chi 

Chương 14  

QUÂN VƢƠNG VÀ CÁC VẤN ĐỀ QUÂN SỰ 

Những điều duy nhất mà bậc quân vƣơng phải làm và phải lo nghĩ là chiến tranh, các thiết chế và các 

quy tắc của chiến tranh, bởi đó là công việc của ngƣời trị vì. Điều này rất quan trọng vì không chỉ 

giúp những ngƣời sinh ra đã là quân vƣơng duy trì đƣợc địa vị mà trong nhiều trƣờng hợp, còn có thể 

đƣa một ngƣời dân thƣờng lên ngôi báu. Hiển nhiên, những quân vƣơng nào quan tâm đến sự hƣởng 

thụ cá nhân hơn là đến quân đội sẽ đánh mất vƣơng quốc của mình. Nguyên nhân quan trọng nhất 

dẫn tới mất nƣớc là bỏ qua binh pháp, còn phƣơng thức để mở mang bờ cõi đã đƣợc đúc kết vào binh 

pháp.  

           Từ một ngƣời dân thƣờng, Francesco Sforza trở thành công tƣớc xứ Milan là nhờ có binh lực. 

Những ngƣời kế nhiệm ông, do né tránh phiền toái của việc dùng binh nên từ địa vị công tƣớc đã rơi 

xuống thành những kẻ thƣờng dân. Không nói đến những hậu quả tai hại khác, việc không có quân 

đội khiến ngƣời ta bị coi thƣờng, mà đây lại là điều bậc quân vƣơng phải tránh, nhƣ sẽ bàn tới dƣới 

đây 64 [64 Xem chương 15 và 16]. Không có gì để so sánh một ngƣời có vũ khí với một ngƣời không 

có vũ khí, chẳng có lý do gì để một ngƣời có vũ khí tự nguyện tuân lệnh kẻ tay không và làm sao 

một ngƣời không đƣợc vũ trang lại có thể an toàn giữa đám tùy tùng vũ khí đầy mình. Khi ngƣời có 

vũ khí bị nghi ngờ, còn ngƣời không có vũ khí lại có thái độ khinh miệt thì họ làm sao có thể cùng 

hợp tác với nhau đƣợc. Và do vậy, vị quân vƣơng không am hiểu binh pháp, ngoài những tai ƣơng 

khác đã đề cập ở trên, sẽ không thể đƣợc binh sĩ tôn trọng và ông ta cũng chẳng thể tin tƣởng họ.  

            Nhƣ vậy, không thể phớt lờ vấn đề quân sự. Thời bình, quân vƣơng lại càng phải rèn luyện 

nhiều hơn thời chiến. Có hai phƣơng thức rèn luyện: bằng hành động và bằng tƣ duy. Về mặt hành 

động, bên cạnh việc duy trì kỷ luật và sự luyện tập của binh lính, quân vƣơng phải thƣờng xuyên săn 

bắn, thích nghi với những hoàn cảnh khó khăn. Quân vƣơng phải nắm đƣợc đặc tính các loại địa 

hình, phải nhớ đƣợc các sƣờn núi, thung lũng, đồng bằng, các dòng sông và đầm lầy, và phải bỏ phần Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

lớn thời gian của mình để tìm hiểu những điều này.  

            Những kiến thức đó hữu ích về hai mặt: thứ nhất, hiểu về đất nƣớc mình và có thể tìm ra cách 

tốt nhất để bảo vệ nó; thứ hai, với hiểu biết và kinh nghiệm thực tế về địa hình, quân vƣơng có thể dễ 

dàng nắm đƣợc đặc điểm của bất kỳ địa hình nào khác, điều này vô cùng cần thiết cho những cuộc 

khám phá và chinh phục. Chẳng hạn, những ngọn đồi, thung lũng, sông và đầm lầy của vùng 

Tuscany rất giống địa hình một số vùng khác. Bởi vậy, khi nắm đƣợc địa hình của một vùng đất có 

thể dễ dàng hiểu đƣợc địa hình những vùng còn lại. Quân vƣơng nào thiếu khả năng này là thiếu 

phẩm chất quan trọng nhất của một ngƣời trị vì, bởi kỹ năng này dạy cho ông cách truy tìm kẻ địch; 

chọn nơi đóng quân, dẫn quân, bố trí trận đánh và vây hãm các thành phố một cách hữu hiệu nhất.  

            Vua Philopoemen65 của ngƣời Achaea, [65 Philopoemen: Vị tướng người Hy Lạp (253-182 

TCN) và là người lãnh đạo Liên minh Achae], ngoài những lời ca ngợi khác còn đƣợc ca ngợi vì 

trong thời bình, ông không nghĩ đến điều gì khác ngoài chuyện binh pháp. Khi cùng bạn bè thăm thú 

các vùng quê, ông thƣờng dừng lại và hỏi: “Nếu kẻ thù ở trên đỉnh đồi kia còn đội quân chúng ta ở 

đây thì bên nào có lợi thế? Làm thế nào để tấn công chúng mà không phá vỡ đội hình? Nếu muốn 

rút lui thì làm thế nào? Nếu kẻ địch phải rút lui thì truy kích thế nào?” Vừa đi đƣờng, ông vừa đặt 

ra những tình huống khó khăn mà một đội quân có thể gặp phải và lắng nghe ý kiến của họ, bày tỏ 

quan điểm của mình rồi cùng họ tranh luận. Nhờ sự kiên nhẫn đó, khi cầm quân ông luôn có giải 

pháp cho mọi tình huống bất ngờ.  

            Về mặt tƣ duy, quân vƣơng cần nghiên cứu lịch sử và học hỏi các chiến công của những 

ngƣời vĩ đại; quân vƣơng cần lƣu tâm đến cách họ tiến hành chiến tranh, đặt ra câu hỏi về nguyên 

nhân của thắng lợi và thất bại để tránh thất bại và tìm chiến thắng cho chính mình. Trƣớc tiên, cần 

hành động nhƣ những ngƣời tôn vinh đã hành động, luôn làm theo những tấm gƣơng đƣợc ca ngợi 

đƣợc tôn vinh và luôn nhớ đến những chiến công và hành động của họ, nhƣ Alexander Đại đế noi 

theo Achilles; Caesar noi theo Alexander, và Scipio66 noi theo Cyrus. Bất kỳ ai đã đọc những gì 

Xenophon viết về cuộc đời của Cyrus67 hẳn sẽ nhận ra tầm quan trọng của tấm gƣơng đó với các 

chiến công của Scipio. Scipio đã noi theo sự thanh bạch, lòng tốt, tính nhân đạo và sự hào hiệp mà 

Xenophon miêu tả về Cyrus.  

            [66 Pubius Cornelius Scipio Africanus (236-184 TCN), Thống chế lừng danh của người La 

Mã, người đã chiến thắng Hannibal và xứ Carthage trong Chiến tranh Punic lần thứ hai. 

             [67 Xenophon (430?-354? TCN) đã viết một cuốn tiểu sử lý tưởng hóa Cyrus, cuốn 

Cyropaedia. Cuốn sách này được những người cùng thời Machiavelli rất ngưỡng mộ.]  

           Đó là cách mà một quân vƣơng khôn ngoan nên luyện tập để thời bình cũng nhƣ thời chiến 

không bao giờ cho phép mình nhàn rỗi. Sự luyện tập cần cù trong thời bình sẽ có ích khi gặp biến cố. 

Sống nhƣ vậy, quân vƣơng sẽ luôn đƣợc chuẩn bị để đối phó với thời vận đổi thay.  Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

Niccolò Machiavelli  

Quân Vƣơng (2) 

Dich thuật: Vũ Mạnh Hồng & Nguyễn Hiền Chi 

Chương 15  

SỰ NGỢI CA VÀ PHÊ PHÁN ĐỐI VỚI QUÂN VƢƠNG 

Bây giờ, hãy bàn đến những phƣơng cách mà quân vƣơng nên áp dụng trong xử thế với thần dân và 

bằng hữu. Điều này đã đƣợc nhiều ngƣời đề cập tới nên tôi e rằng nếu tôi lại viết về chủ đề đó thì 

mọi ngƣời sẽ cho tôi là kẻ kiêu ngạo. Tuy nhiên, khi bàn luận, xuất phát điểm của tôi khác xa so với 

họ. Vì ý định của tôi là viết ra những điều hữu ích cho ai hiểu biết, nên tôi cho rằng, tìm tòi về bản 

chất của một vấn đề thì phù hợp hơn là việc tƣởng tƣợng ra vấn đề đó 68.  

           [68 Ở đây, Machiavelli hàm ý tới những nhân vật trừu tượng là những người cai trị được lý 

tưởng hóa hoặc về các ông hoàng Cơ đốc giáo theo tác phẩm của các nhà hiền triết Latin và của 

Plato.]  

           Nhiều học giả đã tự mình tƣởng tƣợng ra những nền cộng hòa hoặc những nền quân chủ mà 

sự tồn tại của chúng chƣa từng đƣợc chứng kiến hoặc biết đến trên thực tế. Có khoảng cách giữa 

cách sống trên thực tế và cách mà ngƣời ta phải sống. Ngƣời nào từ bỏ những gì đáng lẽ đã làm trên 

thực tế để thực hiện những gì phải làm thì sẽ bị diệt vong chứ không phải là đƣợc bảo toàn, bởi vì 

ngƣời mà lúc nào cũng muốn sống tốt sẽ bị tiêu vong giữa biết bao kẻ xấu. Bởi vậy, quân vƣơng nào 

muốn bảo vệ địa vị của mình thì cần học cách gác lòng tốt sang một bên, và có vận dụng điều đó hay 

không thì còn tùy theo thời thế.  

           Do vậy, nếu gạt bỏ những điều tƣởng tƣợng về một quân vƣơng mà chỉ tính đến những sự 

thật, tôi cho rằng, khi nhận xét về bất kỳ ai, nhất là các quân vƣơng - những ngƣời có địa vị cao sang, 

thì cần phải phán xét bởi những tính cách khiến họ đƣợc ca ngợi hay bị phê phán. Và đây là lý do vì 

sao ngƣời này đƣợc coi là hào phóng, còn kẻ khác là keo kiệt (ở đây tôi sử dụng từ “keo kiệt” theo 

thổ ngữ xứ Tuscan bởi vỉ từ “biển lận” trong ngôn ngữ của chúng ta đƣợc dùng để chỉ những ngƣời 

tham lam muốn chiếm đoạt của ngƣời khác, còn “keo kiệt” là để chỉ ngƣời không muốn dùng những 

gì mà mính có); ngƣời này biết cho, kẻ khác chỉ biết nhận; ngƣời này bao dung, kẻ khác lại tàn bạo, 

ngƣời thì tận trung, kẻ thì bất trung; ngƣời thì táo bạo dũng cảm, kẻ thì nhu nhƣợc hèn nhát, ngƣời 

thì điềm đạm, kẻ thì ngạo mạn; ngƣời thì thanh tịnh, kẻ thì dâm ô; ngƣời thì chân thành, kẻ thì xảo Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

trá; ngƣời thì sùng đạo, kẻ thì vô thần; v.v….  

           Và theo tôi, mọi ngƣời đều thừa nhận rằng một quân vƣơng với những phẩm chất đƣợc cho là 

tốt trong số những tính cách đƣợc nêu trên đây là ngƣời đáng đƣợc ca ngợi. Tuy nhiên, vì nhân vô 

thập toàn, các phẩm chất tốt đẹp đó thƣờng không thể đầy đủ hoặc không thể nhận ra đƣợc hoàn 

toàn, nên một quân vƣơng phải đủ khôn ngoan để biết cách tránh tai tiếng của những thói xấu có thể 

khiến ông mất nƣớc và nếu có thể, ông phải tự mình tránh xa cả những thói xấu không đến mức làm 

cho ông mất nƣớc. Nhƣng nếu không thể tránh đƣợc, thì quân vƣơng cũng không cần quá khắt khe 

với bản thân khi lờ đi những thói xấu không quá nghiêm trọng này.  

           Hơn nữa, bậc quân vƣơng cũng không cần bận tâm khi phải mang tiếng về những thói xấu mà 

nếu không có những thói xấu này thì việc giữ đƣợc vƣơng quốc có thể sẽ khó khăn; bởi vì, khi xem 

xét mọi việc một cách kỹ lƣỡng, ông sẽ nhận thấy rằng, nếu theo đuổi những việc có vẻ đúng đạo lý 

thì sẽ dẫn tới sự diệt vong của chính ông. Trong khi đó, những việc có vẻ tội lỗi, sẽ đem lại cho ông 

sự an toàn và phồn thịnh.  

Niccolò Machiavelli  

Quân Vƣơng (2) 

Dich thuật: Vũ Mạnh Hồng & Nguyễn Hiền Chi 

Chương 16  

HÀO PHÓNG VÀ KEO KIỆT 

Bàn về những đức tính đầu tiên kể trên, tôi có thể nói là, nếu đƣợc coi là ngƣời hào phóng thì cũng là 

điều tốt, nhƣng nổi tiếng về sự hào phóng sẽ chẳng đem lại điều gì tốt đẹp. Nếu sự hào phóng đƣợc 

sử dụng một cách đúng mực nhƣ lẽ thƣờng tình thì sự hào phóng đó sẽ không đƣợc công nhận và 

ngài sẽ không tránh khỏi những lời chỉ trích là keo kiệt. Thế nên, nếu quân vƣơng muốn đƣợc tiếng 

hào phóng đối với những kẻ quanh mình thì ông khó lòng bỏ lỡ bất cứ cơ hội nào để thể hiện sự xa 

hoa.  

           Nhƣng khi làm vậy, quân vƣơng sẽ tiêu sạch những gì mình có và cuối cùng, để duy trì cái 

tiếng tăm hào phóng của mình, ông sẽ buộc phải đè nặng dân chúng bằng những khoản thuế chồng 

chất, và không từ việc gì để thu đƣợc tiền bạc. Điều đó bắt đầu khiến ông bị thần dân ghét bỏ, và khi 

trở nên khánh kiệt, ông sẽ chẳng đƣợc ai kính trọng. Nhƣ vậy, hậu quả của sự hào phóng là làm cho 

nhiều kẻ thù ghét, một số ít kẻ đƣợc ban ơn, nên bất kỳ một bất ổn nhỏ nhặt nào cũng sẽ tác động đến Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

quân vƣơng và ông sẽ thấy mình sụp đổ ngay khi có dấu hiệu đầu tiên của hiểm nguy. Khi nhận ra 

điều này và muốn sửa đổi chính sách thì ngay lập tức, ông lại đứng trƣớc mối đe dọa bị chỉ trích là 

kẻ keo kiệt.  

           Do vậy, khi không thể lợi dụng tính hào phóng mà không bị nó làm hại, bậc quân vƣơng khôn 

ngoan không nên lo lắng việc bị kẻ khác gọi là keo kiệt. Bởi vì dần dần các thần dân sẽ thấy ông hào 

phóng hơn một khi có các bằng chứng thực tế là nhờ sự tằn tiện, ông có đủ thu nhập nên có thể tự 

bảo vệ mình trƣớc bất kỳ kẻ nào mƣu toan gây chiến và có thể làm những việc lớn mà không cần bóc 

lột thần dân.  

           Nhờ vậy, quân vƣơng trở nên hào phóng với tất cả những kẻ không bị ông cƣớp đoạt, mà 

những ngƣời này nhiều vô số. Nhƣng ông sẽ trở thành kẻ keo kiệt với một số ít những kẻ không đƣợc 

ông cho gì. Ngày nay, những chiến công vĩ đại mà chúng ta đƣợc chứng kiến đều là của những ngƣời 

đã từng bị coi là keo kiệt. Những kẻ đƣợc tiếng hào phóng đều đã thất bại. Giáo hoàng Julius II nhờ 

tiếng tăm hào phóng mà giành đƣợc ngôi Giáo hoàng nhƣng để theo đuổi các cuộc chiến tranh, ông 

phải từ bỏ danh tiếng đó. Đức vua hiện thời của nƣớc Pháp tiến hành nhiều cuộc chinh phạt mà 

không phải tăng thuế chính là nhờ sự tằn tiện của ông đã gánh đỡ những chi phí tăng lên. Đức vua 

hiện thời của Tây Ban Nha, nếu đƣợc tiếng là hào phóng thì đã chẳng thể tham gia vào nhiều cuộc 

chiến nhƣ vậy và cũng đã chẳng thể giành đƣợc nhiều chiến thắng nhƣ thế.  

           Để không phải cƣớp bóc các thần dân của mình, để có thể tự bảo vệ, và không tự biến mình 

thành kẻ nghèo khó và bần tiện, cũng nhƣ để tránh không bị buộc phải tham lam, bậc quân vƣơng 

phải xem thƣờng việc bị coi là kẻ bủn xỉn, bởi đó là một trong những thói xấu cho phép ngài giữ 

đƣợc quyền lực.  

           Nếu có ai đó lại nói rằng, Julius Caesar với sự hào phóng của mình đã giành đƣợc ngôi hoàng 

đế, và nhiều ngƣời khác nhờ lòng rộng rãi và đƣợc tiếng là rộng rãi đã giành đƣợc địa vị cao quý, thì 

tôi xin đƣợc trả lời là điều đó còn tùy thuộc ngài đã là quân vƣơng hay đang trên đƣờng trở thành 

quân vƣơng.  

           Trƣờng hợp thứ nhất, tính hào phóng chỉ gây tổn hại; còn ở trƣờng hợp thứ hai, đƣợc tiếng 

hào phóng là một điều vô cùng cần thiết. Lúc đó, Julius Caesar là một trong những ngƣời muốn 

giành đƣợc địa vị tối cao ở thành Rome; nhƣng nếu sau khi giành đƣợc địa vị đó, ông vẫn sống xa 

hoa, không chi tiêu tằn tiện thì ông hẳn đã hủy hoại quyền lực của mình. Nếu lại có ai đó đáp lại rằng 

có nhiều quân vƣơng đã lập nên những chiến công vĩ đại với những đội quân đƣợc tiếng là hoang 

phí, thì tôi xin đƣợc trả lời nhƣ sau. Quân vƣơng có quyền tiêu tiền của chính mình và của thần dân 

hay những ngƣời khác. Đối với tiền của chính mình, ông phải tiết kiện nhƣng đối với tiền của thần 

dân và những ngƣời khác thì chẳng việc gì phải kìm hãm sự hào phóng.  

           Đối với những quân vƣơng nuôi lính và sống bằng cách cƣớp bóc, bòn rút, đòi tiền chuộc, Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

thâu tóm tài sản của ngƣời khác thì sự rộng rãi là cần thiết vì nếu không, binh lính chẳng theo ông 

làm gì. Đối với những của cải không phải của ngài hay thần dân của ngài thì ngài có thể thoải mái 

hơn khi ban phát, nhƣ Cyrus, Caesar và Alexander đã làm, bởi vì tiêu xài của cải của ngƣời khác 

không những không thiệt gì mà còn tăng thêm danh tiếng cho ngài. Chỉ có việc tiêu xài tiền bạc của 

chính ngài mới là điều làm hại ngài. Chẳng có điều gì tự hủy hoại mình nhanh bằng sự hào phóng, 

bởi vì khi ngài hào phóng tức là ngài đang đánh mất phƣơng tiện để sử dụng nó. Ngài sẽ nghèo túng 

rồi bị khinh thƣờng, và để tránh sự khánh kiệt, ngài sẽ trở thành tham lam và đáng ghét.  

           Điều quan trọng nhất là bậc quân vƣơng cần tránh bị khinh miệt và thù ghét. Sự hào phóng 

dẫn ngài đến cả hai điều này. Bởi vậy, Ngƣời khôn ngoan nên sống với cái tiếng là kẻ keo kiệt, bị chỉ 

trích nhƣng không bị căm ghét, còn hơn là chuốc lấy cái tiếng tham tàn, đem lại cả sự chỉ trích lẫn 

căm ghét, chỉ vì muốn đƣợc coi là ngƣời hào phóng.  

Niccolò Machiavelli  

Quân Vƣơng (2) 

Dich thuật: Vũ Mạnh Hồng & Nguyễn Hiền Chi 

Chương 17  

TÀN BẠO VÀ BAO DUNG 

LÀM CHO DÂN YÊU HAY LÀM CHO DÂN SỢ 

Tiếp theo những đức tính đã nêu trên, tôi xin nói rằng tất cả các quân vƣơng đều muốn thần dân coi 

là ngƣời bao dung chứ không phải kẻ bạo tàn, nhƣng ông cần phải cẩn trọng không đặt nhằm chỗ 

lòng bao dung đó. Ceasar Borgia bị cho là tàn bạo. Thế nhƣng, sự tàn bạo đó đã đem lại ổn định cho 

xứ Romagna, thống nhất mảnh đất này, và khôi phục ở đó bình yên và trật tự. Nếu xem xét kỹ, ta sẽ 

thấy ngài còn nhân đạo hơn ngƣời Florence, những ngƣời để tránh tiếng tàn bạo đã cho phép phá hủy 

Pistoia69 [69 Trong giai đoạn năm 1501-1502, khi những xung đột dữ dội giữa hai phe Cancellieri 

và Panciatichi của thành phố Pistoia, chư hầu của Florence nổ ra, Machiavelli đã được cử tới đây 

nhiều lần để khôi phục lại trật tự.]  

           Bậc quân vƣơng không việc gì phải bận tâm đến lời chỉ trích về sự tàn bạo nếu điều đó khiến 

các thần dân của ông đoàn kết và trung thành; bởi dù chỉ ít lần tàn bạo, ông sẽ là ngƣời nhân đạo hơn 

kẻ có lòng bao dung quá đáng đã để xảy ra hỗn loạn, nguyên nhân của những vụ cƣớp bóc và giết 

chóc. Mà những hỗn loạn đó thì làm hại cả cộng đồng rộng lớn trong khi những vụ hành quyết của 

quân vƣơng chỉ làm hại một số cá nhân nhất định mà thôi.  Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

           Và so với tất cả những quân vƣơng khác, vị quân vƣơng vừa giành đƣợc quyền lực không thể 

tránh cái tiếng tàn bạo, bởi các quốc gia mới luôn tràn đầy hiểm nguy. Nhà thơ Virgil, qua nhân vật 

hoàng hậu Dido, đã nói rằng: “Những hoàn cảnh khó khăn và nền cai trị mới mẻ của tôi buộc tôi 

phải hành động như vậy, rải quân mọi nơi trên khắp cả nước”70. [70 Machiavelli trích đoạn thơ 

từ bài Aeneid của Virgil, nguyên văn tiếng Latin.]  

           Tuy nhiên, quân vƣơng nên cẩn trọng khi tin tƣởng và hành động. Ông không nên sợ ngay cả 

cái bóng của mình. Ông phải biết kết hợp tính thận trọng với lòng nhân ái, sao cho quá tin cũng 

không khiến ông thành ngƣời bất cẩn và quá nghi ngờ cũng không khiến ông thành kẻ không thể 

chấp nhận đƣợc.  

           Từ bàn luận trên, một câu hỏi đƣợc đặt ra là nên làm cho dân yêu hay là cho dân sợ. Câu trả 

lời là bậc quân vƣơng cần cả hai điều đó. Tuy nhiên, khó có thể kết hợp đƣợc cả hai điều này, nhƣng 

đƣợc dân sợ thì an toàn hơn nhiều so với đƣợc dân yêu quý nếu chỉ đƣợc chọn một trong hai.  

           Con ngƣời thƣờng là vô ơn, hay thay đổi, giả tạo, lừa dối, tránh né hiểm nguy, và hám lợi. Khi 

ngài hành động vì lợi ích của họ, họ là của ngài, họ cống hiến cho ngài máu của họ, tài sản của họ, 

cuộc sống của họ và con trai họ, nhƣ tôi đã nói ở trên71 [71 Xem chương 9], nhƣng đó là khi hiểm 

nguy còn ở xa. Khi hiểm nguy cận kề ngài, họ sẽ trở mặt.  

           Quân vƣơng nào hoàn toàn dựa quyền lực của mình vào những lời nói đó trong khi lại không 

hề có những phòng ngừa cần thiết thì tất sẽ suy vong, bởi tình thân hữu có đƣợc bằng một giá nào đó, 

chứ không phải bằng sự vĩ đại và sự cao quý của nhân cách, thì có thể mua đƣợc nhƣng không thể sở 

hữu, và lúc cần đến, lại không thể dùng đƣợc.  

           Ngƣời ta thƣờng ít ngần ngại khi làm hại ngƣời mà họ yêu mến hơn là làm hại ngƣời mà họ e 

sợ.  Tình thân thiết đƣợc gắn với nhau bằng những mắt xích trách nhiệm, mà con ngƣời vốn là những 

kẻ tồi tệ sẽ sẵn sàng bẻ gẫy những mắt xích đó bất kỳ lúc nào vì lợi ích riêng. Thế nhƣng nỗi e sợ lại 

đƣợc duy trì bởi sự sợ hãi những trừng phạt sẽ không bao giờ rời xa họ.  

           Tuy nhiên, bậc quân vƣơng cần khiến ngƣời khác e sợ nhƣng không thù ghét mình, cho dù có 

thể không đƣợc yêu mến; bởi vì có thể kết hợp rất tốt giữa bị e sợ và không bị ghét, và điều đó hoàn 

toàn dễ dàng khi ông không xâm phạm đến của cải và vợ con của những kẻ bề tôi cũng nhƣ của thần 

dân. Nếu muốn hành quyết ai, ông nên tiến hành khi có những tội danh rõ ràng và phán quyết hợp lý. 

Nhƣng quan trọng hơn hết, ông cần tránh xâm phạm tài sản của ngƣời khác. Thƣờng thì con cái sẽ 

quên cái chết của cha mình nhanh hơn việc quên đi số tài sản thừa kế bị tƣớc mất.  

           Hơn nữa, chẳng bao giờ thiếu lý do để chiếm đoạt tài sản của ngƣời khác, và kẻ bắt đầu sống 

bằng nghề trộm cắp luôn tìm ra mọi lý do để chiếm đoạt của cải của ngƣời khác. Ngƣợc lại, hiếm có 

lý do để lấy đi mạng sống của ai đó và cơ hội này qua đi rất nhanh.  

           Khi phải chỉ huy đội quân đông đảo, quân vƣơng hoàn toàn không cần để tâm đến việc bị coi Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

là tàn bạo bởi nếu không có tiếng là tàn bạo, đội quân của ông sẽ không bao giờ thống nhất và không 

ở trạng thái sẵn sàng chiến đấu. Trong số những chiến công đáng ngợi ca của Hannibal72 [72 

Hannibal: Thống chế đội quân của người Carthage (249-183 TCN), bị Scipio đánh bại tại trận chiến 

Zama năm 202 TCN. Trận chiến này đã kết thúc Chiến tranh Punic lần thứ hai] phải kể đến việc ông 

đã lãnh đạo một đội quân lớn, đủ mọi loại ngƣời chiến đấu ở nƣớc ngoài nhƣng không bao giờ nảy 

sinh bất đồng dù là nhỏ nhất giữa binh lính hay giữa binh lính với chỉ huy, cả khi thuận lợi lẫn lúc 

khó khăn. Điều này có đƣợc chẳng nhờ gì khác ngoài sự tàn bạo vô nhân tính của ông. Sự tàn bạo 

này cùng với nhiều phẩm chất khác đã khiến ông luôn đƣợc binh lính kính trọng và sợ hãi.  

           Nếu không tàn bạo mà chỉ với những phẩm chất còn lại thì ông đã không thể tạo ra một ảnh 

hƣởng nhƣ vậy. Nhƣng các sử gia không đánh giá cao vấn đề này. Một mặt, họ ca ngợi các chiến 

công của ông, mặt khác lại phê phán chính nguồn gốc của những chiến công đó.  

           Để chứng minh rằng chỉ các đức tính khác của ông thôi thì không đủ, ta có thể xem xét ví dụ 

về Scipio, ngƣời nổi bật nhất không chỉ trong thời đại ông mà còn trong cả những trang sử biên niên. 

Thế mà quân đội của ông đã nổi loạn chống lại ông ở Tây Ban Nha. Điều này xảy ra không vì 

nguyên nhân gì ngoài sự nhân từ quá mức đã khiến binh lính đƣợc tự do quá khuôn khổ cho phép.  

           Nguyên lão nghị viên Fabius Maximus73 [73 Fabius Maximus: Quan chấp chính tối cao, nhà 

độc tài La Mã vào năm 217 TCN, chết năm 203 TCN ]  đã chỉ trích điều này, gọi ông là làm hƣ hỏng 

quân đội La Mã. Ngƣời Locri bị một trong các sĩ quan của Scipio giết hại nhƣng Scipio cũng không 

trừng phạt hắn và sự kiêu ngạo của viên sỹ quan này cũng không bị khiển trách. Tất cả đều là do bản 

tính nhân từ của ông.  

           Một nguyên lão nghị viên khi cố gắng bào chữa cho Scipio đã nói rằng, có nhiều ngƣời biết 

cách tránh phạm tội hơn là sửa chữa những lỗi lầm. Bản tính này lẽ ra đã có lúc hủy hoại danh tiếng 

và vinh quang của Scipio nếu nhƣ ông vẫn tiếp tục cầm quân. Nhƣng dƣới sự kiểm soát của nghị 

viện, khía cạnh đáng ngại này trong tính cách của ông, không những đƣợc che giấu mà thậm chí còn 

đƣợc ca ngợi.  

           Để kết luận, tôi xin trở lại vấn đề nên làm cho dân yêu hay làm cho dân sợ. Đƣợc yêu là lạc 

thú của con ngƣời, còn đƣợc dân sợ là lạc thú của bậc quân vƣơng. Quân vƣơng khôn ngoan cần xây 

nền tảng của mình trên những gì thuộc về ông chứ không phải trên những gì thuộc về ngƣời khác. 

Ông chỉ phải tránh không bị thù ghét mà thôi.  

Niccolò Machiavelli  

Quân Vƣơng (2) 

Dich thuật: Vũ Mạnh Hồng & Nguyễn Hiền Chi Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

Chương 18  

CHỮ TÍN CỦA QUÂN VƢƠNG 

Ai cũng biết là, thật đáng ca ngợi một quân vƣơng biết giữ lời, sống chính trực và không lừa dối. Tuy 

nhiên, từ thực tế thời đại của chúng ta, có thể thấy rằng những quân vƣơng làm nên những chiến 

công vĩ đại lại là những ngƣời không hề để tâm đến việc giữ lời hứa mà là những ngƣời biết dùng 

mƣu mô để đánh lừa kẻ khác. Kết quả là những quân vƣơng này vƣợt xa những ngƣời chỉ khăng 

khăng cố giữ chữ tín.  

         Bởi vậy, ngài cần phải biết có hai phƣơng thức đấu tranh74 [74 Hai phương thức đấu tranh: 

Machiavelli lấy ý này trong tác phẩm De officiis của Cicero, nhưng thay đổi khá nhiều.]. Cách thứ 

nhất là bằng luật pháp, cách thứ hai là bằng vũ lực. Cách thứ nhất thích hợp với ngƣời, còn cách thứ 

hai dành cho dã thú. Nhƣng cách thứ nhất trong nhiều trƣờng hợp vẫn chƣa đủ nên phải cần đến cách 

thứ hai. Bậc quân vƣơng cần phải vận dụng thật khôn ngoan những bản tính của ngƣời và của dã thú. 

Các tác gia cổ đại đã khéo léo dạy cho các bậc quân vƣơng điều đó qua câu chuyện về việc Achilles 

và nhiều vƣơng hầu thời xƣa đã đƣợc gửi cho Chiron the Centaur75 [75 Chiron the Centaur: Theo 

thần thoại Hy Lạp, đây là loài thú nửa người, nửa ngựa] nuôi dƣỡng và giáo dục theo các nguyên tắc 

riêng. Có nghĩa rằng, với một thầy giáo nửa ngƣời nửa thú, bậc quân vƣơng phải biết cách vận dụng 

bản năng của cả hai phần đó, và ngƣời nào thiếu một trong hai sẽ không thể trụ đƣợc.  

         Bậc quân vƣơng phải biết học hỏi từ bản tính của dã thú, biết kết hợp sức mạnh của sƣ tử với 

sự tinh ranh của cáo76 [76 Machiavelli đã tìm thấy ý tưởng cáo và sư tử nhanh chóng nổi tiếng này 

trong tác phẩm De officiis của Cicero, nhưng ông sửa đổi hoàn toàn luận điểm của Cicero. Cicero 

cho rằng cả bạo lực lẫn xảo trá là phi nhân tính và bởi vậy là những biện pháp đáng khinh]. Sƣ tử 

không thể tự bảo vệ mình tránh các cạm bẫy, còn cáo thì không thể chống lại sói. Vì thế, cần phải là 

cáo để nhận ra những cạm bẫy và là sƣ tử để dọa sói. Những ngƣời chỉ học theo sƣ tử sẽ không hiểu 

đƣợc điều này. Do vậy, một ngƣời cai trị khôn ngoan không thể và không nên giữ lời khi sự trung tín 

này đem lại bất lợi cho ông và khi những lý do của lời hứa đã không còn nữa. Nếu tất cả mọi ngƣời 

đều tốt thì nguyên tắc này vô dụng, nhƣng bản tính con ngƣời lại đáng chê trách và chẳng biết giữ lời 

nên ngài cũng không cần phải giữ lời với họ.  

         Bậc quân vƣơng chẳng bao giờ thiếu lý do chính đáng để phá vỡ một giao ƣớc. Về điều này, 

bất kỳ ai cũng có thể dẫn ra vô số ví dụ rằng gần đây có biết bao hiệp ƣớc, giao ƣớc đã trở thành vô 

hiệu vì sự bội tín của các quân vƣơng. Ai biết cách sử dụng tốt nhất bản tính của con cáo sẽ có một 

tƣơng lai tốt hơn. Nhƣng điều cần thiết là phải biết ngụy trang, phải làm một kẻ đạo đức giả và một 

kẻ dối trá. Con ngƣời thƣờng suy nghĩ đơn giản và bị chi phối bởi nhu cầu trƣớc mắt đến mức một kẻ Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

dối trá luôn có thể tìm ra ngƣời tự cho phép mình bị lừa dối.  

         Tôi không thể không nói về một trong những ví dụ gần đây. Giáo hoàng Alexander VI không 

làm gì, nghĩ gì ngoại trừ việc lừa dối ngƣời khác và ông luôn tìm đƣợc cơ hội để làm điều đó. Ngƣời 

ta sẽ chẳng bao giờ tìm đƣợc ngƣời nào hùng hồn hơn ông khi tuyên thệ, quả quyết một việc với 

nhiều hứa hẹn hơn nhƣng cũng hay nuốt lời hứa hơn ông. Tuy nhiên, những thủ đoạn của ông luôn 

thành công một cách hoàn hảo vì ông đã quá thành thạo.  

         Bậc quân vƣơng không cần phải có tất cả những phẩm chất kể trên, nhƣng phải làm ra vẻ nhƣ 

có tất cả. Hình nhƣ tôi quá táo bạo khi khẳng định rằng: có tất cả những phẩm chất đó và lúc nào 

cũng sống đúng nhƣ thế thì thật là nguy hại, còn chỉ làm ra vẻ nhƣ có chúng thôi thì lại rất hữu ích. 

Chẳng hạn nhƣ nên làm ra vẻ bao dung, trung thành, nhân từ, đáng tin cậy, sùng đạo và đại khái thế 

nhƣng đầu óc lại phải luôn hành động ngƣợc lại nếu cần.  

         Nguyên tắc cơ bản phải hiểu đƣợc là: Bậc quân vƣơng, đặc biệt là quân vƣơng mới giành đƣợc 

ngôi báu, không thể làm tất cả những điều mà con ngƣời vẫn cho là tốt, bởi để cai trị đất nƣớc, ông 

thƣờng phải hành động ngƣợc lại với lời hứa của mình, ngƣợc với tính nhân đạo, lòng nhân từ và trái 

với đạo giáo. Chính vì thế, ông cần phải có một trí tuệ luôn sẵn sàng tùy cơ ứng biến theo vận mệnh 

và sự biến đổi của thời thế. Và nhƣ tôi đã đề cập ở trên, chừng nào còn có thể thì quân vƣơng nên là 

ngƣời tốt, nhƣng ông phải biết cách thực hiện những điều xấu xa khi hoàn cảnh đòi hỏi.  

         Bậc quân vƣơng phải luôn cẩn trọng để mọi ngƣời đều thấy rằng, tất cả lời nói của ông đều 

chứa đựng đầy đủ năm phẩm chất đã nói: bao dung, trung thành, nhân từ, đáng tin cậy và sùng đạo. 

Và điều cần thiết nhất là phải ra vẻ nhƣ có đức tính cuối cùng. Con ngƣời thì thƣờng phán xử bằng 

mắt nhiều hơn là bằng tay, vì ai cũng có thể nhìn nhƣng rất ít ngƣời có thể cảm nhận. Mọi ngƣời thấy 

điều mà ngài có vẻ là có, rất ít ngƣời hiểu đƣợc ngài thực chất là ngƣời thế nào, và thiểu số đó không 

dám đi ngƣợc lại quan điểm của số đông những ngƣời đƣợc quân vƣơng bảo vệ và che chở. Không 

có ai phán xử công bằng hành động của con ngƣời, nhất là của bậc quân vƣơng nên chỉ kết quả cuối 

cùng mới là đáng phải quan tâm đến.  

         Vậy, hãy để bậc quân vƣơng đƣợc tự do hành động để chinh phạt và cai trị đất nƣớc. Các 

phƣơng cách của ông sẽ luôn đƣợc kính trọng và toàn thể dân chúng ngợi ca. Vì những ngƣời bình 

thƣờng luôn bị lừa dối bởi vẻ bề ngoài và kết quả của sự việc, mà trên thế giới này còn có ai ngoài 

những ngƣời bình thƣờng.  

         Không có chỗ cho thiểu số khi mà số đông đã có nơi để đặt lòng tin. Một vị quân vƣơng thời 

nay77 [77 Có thể là Ferdinand II của Aragon]*, tôi xin không nhắc tên, không rao giảng điều gì 

khác ngoài hòa bình và lòng trung thành nhƣng ông hoàn toàn bác bỏ cả hai điều này. Nếu nhƣ ông 

đã từng thực hiện cả hai điều này thì hẳn đã rất nhiều lần chúng khiến ông trả giá bằng danh tiếng 

hoặc vƣơng quốc của mình.  Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

* Chú thích của Sun Ming: có sách cho là Maximilien I, Hoàng đế của Thánh chế La Mã. 

Niccolò Machiavelli  

Quân Vƣơng (2) 

Dich thuật: Vũ Mạnh Hồng & Nguyễn Hiền Chi 

Chương 19  

TRÁNH BỊ KHINH MIỆT VÀ THÙ GHÉT 

Cho đến giờ, tôi đã nói về những phẩm chất quan trọng nhất trong số các phẩm chất đƣợc đề cập ở 

phần trên. Tôi muốn bàn về các phẩm chất khác một cách ngắn gọn. Nhƣ đã lƣu ý, bậc quân vƣơng 

nên chú trọng vào việc tránh những gì khiến ông bị thù ghét và khinh miệt và khi tránh đƣợc điều đó, 

ông sẽ thực hiện đƣợc các công việc của mình mà không gặp bất kỳ nguy hiểm nào dù phạm những 

lỗi còn lại. Nhƣ tôi đã nói, điều khiến bậc quân vƣơng bị thù ghét nhất là lòng tham lam và việc 

chiếm đoạt tài sản, vợ con của thần dân. Vì thế, bậc quân vƣơng phải tránh xa những điều đó.  

           Trong hầu hết các trƣờng hợp, chừng nào còn chƣa bị tƣớc đoạt tài sản hoặc thanh danh thì đa 

số sẽ sống hạnh phúc, nên ngài chỉ phải đối phó với tham vọng của một số ngƣời, những kẻ có thể bị 

kiềm chế không mấy khó khăn và bằng nhiều cách. Quân vƣơng thƣờng bị khinh miệt vì tính khí thất 

thƣờng, phù phiếm, yếu mềm, hèn nhát và thiếu quyết đoán. Bậc quân vƣơng phải tránh những điều 

này nhƣ thể thuyền phải tránh đá ngầm, và ông phải cố làm cho mọi ngƣời nhận thấy sự vĩ đại, nghị 

lực, sự tôn nghiêm và sức mạnh trong các hành động của mình. Đối với các vấn đề cá nhân của thần 

dân, ông phải chứng tỏ đƣợc rằng các quyết định của mình không thể đảo ngƣợc, và ông phải giữ 

mình sao cho không kẻ nào có thể ảo tƣởng sẽ lừa phỉnh hay dắt mũi ông.  

         Quân vƣơng nào tạo đƣợc tiếng tăm nhƣ vậy sẽ giành đƣợc sự kính trọng rất lớn; và khó có thể 

mƣu hại hay tấn công một ngƣời có danh tiếng lớn khi ngƣời đó lại có những phẩm chất vĩ đại và 

đƣợc thần dân kính yêu.  

          Bậc quân vƣơng chỉ có hai nỗi sợ hãi: một, về đối nội, là các thần dân; hai, về đối ngoại, là 

những lực lƣợng ngoại bang. Để bảo vệ mình chống lại lực lƣợng ngoại bang, ông cần đồng minh và 

binh sĩ giỏi, và ông luôn có đồng minh tốt nếu ông có binh sĩ giỏi. Việc đối nội sẽ luôn ổn định khi 

đối ngoại ổn định, trừ khi có những âm mƣu phản nghịch.  

          Ngay cả khi các điều kiện bên ngoài biến đổi, nếu quân vƣơng có sự chuẩn bị tốt và hành xử Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

nhƣ vừa nói, đồng thời giữ đƣợc sự tự chủ của mình thì ông sẽ luôn chống chọi đƣợc mọi cuộc tấn 

công nhƣ vua Nabis xứ Sparta đã làm. Nhƣng đối với thần dân của mình, khi tình hình đối ngoại 

không có gì biến đổi, ông cần đề phòng những âm mƣu bí mật. Quân vƣơng bảo vệ mình tránh bị 

mƣu hại bằng cách tránh bị thù ghét hoặc khinh miệt và đảm bảo rằng, dân chúng hài lòng với ông. 

Điều này là vô cùng cần thiết.  

          Trên đây, tôi đã trình bày khá cụ thể về vấn đề này. Một trong những biện pháp mạnh mẽ nhất 

để chống lại những âm mƣu là đừng để bị dân chúng thù ghét, vì kẻ bày mƣu luôn tin rằng hắn sẽ 

làm dân chúng hài lòng khi giết vua. Nhƣng khi thấy việc làm này có thể khiến dân chúng tức giận, 

hắn sẽ không có đủ bản lĩnh để làm một việc nhƣ thế vì có vô số rắc rối đối với những kẻ bày mƣu. 

Kinh nghiệm cho thấy, âm mƣu có nhiều nhƣng thành công thì rất ít, bởi vì âm mƣu không thể chỉ 

hành động đơn thƣơng độc mã và cũng không thể tìm đồng bọn ở đâu ngoài số những kẻ hắn tin là 

cũng đang bất mãn.  

          Khi hắn bộc lộ ý định của mình với một kẻ bất mãn tức là hắn đã trao cho kẻ đó phƣơng tiện 

để đƣợc thỏa mãn, bởi kẻ đó sẽ có mọi thứ hằng thèm khát bằng cách tố giác âm mƣu của hắn. Thật 

quá rõ ràng, một bên là lợi ích chắc chắn, bên kia không những bấp bênh mà còn đầy hiểm nguy. 

Nếu kẻ đó trung thành với kẻ bày mƣu thì chắc đây hẳn phải là một ngƣời bạn tốt đặc biệt hoặc một 

kẻ thù không đội trời chung của quân vƣơng. Nói một cách ngắn gọn, về phía những kẻ âm mƣu thì 

chẳng có gì ngoài nỗi sợ hãi, ghen ghét và lo lắng về sự trừng phạt đang bóp nghẹt trái tim hắn.  

          Trong khi đó, về phía Quân vƣơng lại là sự tôn nghiêm, là quyền uy, là luật pháp, là sự bảo vệ 

của bè bạn và cả đất nƣớc. Cho nên, nếu dân chúng mến phục quân vƣơng thì âm mƣu chống lại ông 

là điều không thể và hết sức ngu xuẩn. Thƣờng là kẻ bày mƣu phải sợ hãi trƣớc khi thực hiện tội ác 

nhƣng trong trƣờng hợp này thì ngay cả khi tội ác đã đƣợc thực hiện, hắn sẽ vẫn phải sợ hãi, vì hắn 

là kẻ thù của dân chúng nên hắn cũng chẳng hy vọng gì tìm đƣợc một nơi nƣơng tựa.  

          Có vô số ví dụ về những trƣờng hợp nhƣ thế nhƣng tôi cho rằng, chỉ cần trích dẫn một trƣờng 

hợp ở thế hệ trƣớc là đủ. Annibale Bentivogli78, Quận công xứ Bologna và là ông nội của Annibale 

hiện thời, bị gia tộc Canneschi mƣu sát. Lúc đó, ông không có ai kế vị ngoài Giovanni còn thơ dại. 

Ngay khi vụ mƣu sát xảy ra, dân chúng đã nổi dậy giết cả gia tộc Canneschi. [78 Annibale Bentivogli 

bị kẻ thù giết năm 1445, con trai ông là Giovanni nắm quyền ở Bologna năm 1462. Giovanni chết 

năm 1508, con trai là Annibale (1469-1540) kế vị.]  

          Lý do chính là nhờ thời đó mà gia tộc Bentivogli đã giành đƣợc cảm tình của họ. Lòng yêu 

mến lớn đến mức khi Annibale Bentivogli chết, do dòng họ không còn ngƣời nào trong thành phố để 

nắm vƣơng quyền, nên khi nghe đồn rằng, ở Florence có một ngƣời mang dòng máu Bentivogli, 

ngƣời mà đến tận giờ, vẫn đƣợc cho là con ngƣời thợ rèn, ngƣời dân Bologna đã tới tận Florence để 

tìm và trao cho anh ta quyền cai trị thành phố. Ngƣời này đã cai trị Bologna cho tới khi Giovanni đến Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

tuổi trƣởng thành.  

          Có thể kết luận rằng, khi đƣợc dân chúng yêu mến thì quân vƣơng không việc gì phải sợ 

những âm mƣu. Nhƣng khi dân chúng có thái độ thù địch và căm ghét thì ông phải dè chừng tất cả 

mọi thứ và tất cả mọi ngƣời. Điều quan trọng nhất mà quân vƣơng cần lƣu tâm là phải có một quốc 

gia đƣợc tổ chức tốt và phải là một quân vƣơng khôn ngoan, không gây thù oán với giới quý tộc, làm 

hài lòng dân thƣờng và giúp họ luôn đƣợc mãn nguyện.  

          Trong số các vƣơng quốc ở thời đại chúng ta thì Pháp là nƣớc đƣợc tổ chức và cai trị tốt. Tại 

quốc gia này, ta có thể tìm thấy vô số những thiết chế tốt đẹp làm chỗ dựa cho sự tự do và an toàn 

của đức vua. Trong số đó, đầu tiên phải kể đến nghị viện và thẩm quyền  của nghị viện. Đức vua ý 

thức đƣợc tham vọng và sự ngạo mạn của giới quý tộc, hiểu đƣợc rằng cần phải có mồi nhử để giữ 

bọn chúng lại với mình nhƣng cũng phải hiểu đƣợc sự thù ghét do nỗi sợ hãi của dân chúng  đối với 

giới quý tộc và việc cần phải vỗ về dân chúng sẽ không để điều đó thành trách nhiệm của riêng đức 

vua. Để giải thoát mình khỏi sự phẫn nộ của giới quý tộc nếu ông ủng hộ dân chúng và sự phẫn nộ 

của dân chúng nếu ông ủng hộ giới quý tộc, ông đã lập ra một cơ quan tƣ pháp có vai trò trung gian 

để kiềm chế giới quý tộc và che chở dân lành mà không tạo ra áp lực đối với đức vua.  

          Không thể có một thiết chế nào tốt đẹp và an toàn hơn hình thức này, và cũng không thể có 

biện pháp nào an toàn hơn cho đức vua và cho cả vƣơng quốc. Từ minh họa trên, ta cũng có thể rút 

ra đƣợc một bài học quý giá. Bậc quân vƣơng phải giao những nhiệm vụ đáng ghét cho ngƣời khác 

và giữ cho mình những nghĩa vụ nhẹ nhàng. Tôi xin đƣợc nhắc lại, bậc quân vƣơng cần tôn trọng 

giới quý tộc nhƣng không đƣợc để dân chúng thù ghét.  

          Có thể những ngƣời từng nghiên cứu về cuộc đời và cái chết của các hoàng đế La Mã sẽ đƣa ra 

những ví dụ trái ngƣợc với quan điểm của tôi; vì chúng ta thấy rằng một số vị hoàng đế đã luôn sống 

cao quý, thể hiện tính cách mạnh mẽ tuyệt vời nhƣng vẫn bị lật đổ và bị chính thần dân của mình 

mƣu hại. Để đáp lại, tôi xin phân tích các tính cách tiêu biểu của một số hoàng đế để làm rõ những 

nguyên nhân dẫn đến sự thất bại của họ, những nguyên nhân cũng không khác mấy so với những gì 

tôi đã nói, và tôi cũng xin chỉ ra những điểm đáng để những ngƣời đọc về lịch sử thời này cần lƣu ý. 

Để đề cập đầy đủ, tôi sẽ chọn tất cả các hoàng đế đã trị vì từ thời Marcus tới thời Maximinus: đó là 

Marcus, Commodus (con trai của Marcus), Pertinax, Julian, Severus, Antonius Caracalla (con trai 

của Severus), Macrinus, Heliogabalus, Alexander và Maximinus79. [79 Machiavelli liệt kê những 

người kế vị ngôi hoàng đế La Mã từ năm 161 đến 238: Marcus Aurelius (121-180); con trai là 

Commodus (180-193); Pertinax (193); Julian (193); Severus (193-211); con trai là Caracalla (211-

217); Macrinus (217-218); Heliogabalus (218-222); Alexander (222-235) và Maximius (235-238)]  

          Truớc tiên, cần phải lƣu ý là, trong khi ở những vƣơng quốc khác, các bậc quân vƣơng chỉ phải 

làm hài lòng tham vọng của giới quý tộc và sự kiêu ngạo của dân chúng thì các hoàng đế La Mã còn Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

có một việc thứ ba: họ phải chịu đựng sự tàn bạo và tham lam của binh lính. Điều này đã khiến nhiều 

hoàng đế phải mất ngôi. Hoàng đế khó có thể làm hài lòng cả binh lính lẫn dân thƣờng, khi dân 

chúng yêu sự thanh bình và yêu những vị hoàng đế giản dị, còn binh lính thì thích những vị hoàng đế 

quân phiệt, ngạo mạn, tàn bạo và tham lam.  

          Chúng muốn hoàng đế tham lam và tàn bạo với dân thƣờng để chúng nhân đôi các khoản bổng 

lộc. Kết quả là mâu thuẫn này thƣờng dẫn tới sự sụp đổ của những vị hoàng đế mà bản tính hoặc 

mƣu mô không đủ tạo danh tiếng lớn để kiềm chế đƣợc cả dân chúng lẫn binh lính. Hầu hết các 

hoàng đế, nhất là những ngƣời mới lên ngôi, khi nhận thấy những rắc rối nảy sinh  giữa hai phe này 

đã quay ra nhân nhƣợng binh lính mà không hiểu rằng mình đã làm tổn thƣơng dân thƣờng.  

          Quyết định này là cần thiết vì các hoàng đế không thể tránh khỏi việc có kẻ thù ghét nên trƣớc 

tiên, họ phải tránh bị dân chúng ghét. Nếu không thể thực hiện đƣợc thì phải bằng mọi cách để không 

bị nhóm có thế lực nhất thù ghét mình. Chính bởi vậy, những vị hoàng đế đó, những ngƣời cần sự hỗ 

trợ lớn lao do mới cầm quyền, phải đứng về phía binh lính chứ không phải dân thƣờng. Tuy nhiên, 

điều này có phát huy tác dụng hay không lại phụ thuộc vào việc vị hoàng đế đó có biết cách duy trì 

uy tín của mình trƣớc binh lính hay không.  

          Marcus, Pertinax và Alexander đều là những ngƣời khiêm tốn, yêu công bằng, ghét sự tàn bạo, 

tốt bụng, nhân từ nhƣng tất cả các hoàng đế này, ngoại trừ Marcus, đều có một kết cục đáng buồn. 

Chỉ có Marcus là cả cuộc sống và cái chết đều đƣợc tôn vinh tuyệt đối, bởi vì ông kế vị ngôi hoàng 

đế của dòng họ nên không mắc nợ ai, cả binh lính hay dân chúng. Với  rất nhiều phẩm chất đáng 

kính, khi còn sống, ông luôn kiềm giữ cả hai phe ở trong giới hạn của họ, và ông chƣa bao giờ bị thù 

ghét hay khinh thƣờng. Nhƣng Pertinax lại đƣợc đƣa lên ngôi hoàng đế trái với nguyện vọng của 

binh lính, những kẻ quen sống phóng túng dƣới thời Commodus. Chúng không thể sống cuộc sống 

lƣơng thiện mà Perinax muốn ép buộc. Khiến mình bị thù ghét khi tuổi tác đã cao, ông đã bị lật đổ 

ngay khi mới lên cầm quyền.  

          Và giờ đây, ngƣời ta phải hiểu đƣợc rằng các hành động tốt đem lại nhiều sự thù ghét chẳng 

kém gì những hành động xấu. Do vậy,  nhƣ tôi đã nói ở trên, để cai trị vƣơng quốc của mình, bậc 

quân vƣơng thƣờng bắt buộc phải làm ngƣời không tốt. Khi nhóm ngƣời mà ngài tin rằng cần ở họ 

sự hỗ trợ thì cho dù đó là dân thƣờng, binh lính hay giới quý tộc, thì vì lợi ích của chính mình, ngài 

nên nghiêng về phía họ để làm họ hài lòng, và khi đó, những việc tốt chính là kẻ thù của ngài.  

          Chúng ta hãy thử xem trƣờng hợp của hoàng đế Alexander. Ông là ngƣời tốt bụng đến mức 

trong những việc làm đáng ca ngợi của ông phải kể đến việc khi cai trị ở tuổi mƣời bốn, ông chƣa hề 

ra lệnh giết ai mà không xét xử. Tuy nhiên, ông bị cho là yếu mềm và bị ngƣời mẹ điều khiển. Chính 

vì thế, ngƣời ta coi thƣờng ông và quân đội đã bày mƣu chống lại ông, cuối cùng đã hạ sát ông.  

          Bây giờ chúng ta lại xem xét trƣờng hợp ngƣợc lại. Hãy xét tính cách của Commodus, Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

Severus, Antoninus Caracalla và Maximinus. Ngài sẽ thấy tất cả các hoàng đế này đều vô cùng tàn 

bạo và tham lam. Để thỏa mãn những đội quân của mình, họ không ngần ngại gây ra cho dân chúng 

mọi nỗi mất mát, và tất cả họ ngoại trừ Severus đều phải chịu kết cục bi thảm. Trong con ngƣời 

Severus có quá nhiều phẩm chất khiến ông luôn giành đƣợc tình cảm của binh lính và mặc dù bị áp 

chế, dân chúng vẫn yên ổn dƣới sự cai trị khôn khéo của ông. Những phẩm chất đó khiến ông trở nên 

vô cùng đáng kính trọng trong mắt của cả binh lính lẫn dân thƣờng, khiến binh lính thì khiếp sợ ông, 

còn dân chúng thì hài lòng và tôn kính ông.  

          Do các hành động của con ngƣời này thật vĩ đại, đáng để vị quân vƣơng mới giành đƣợc quyền 

lực phải lƣu tâm, tôi rất muốn trình bày ngắn gọn về sự khéo léo của ông trong việc kết hợp sức 

mạnh của sƣ tử với sự tinh ranh của cáo, những bản năng mà bậc quân vƣơng nên bắt chƣớc. Ngay 

khi nhận thấy sự thiếu quyết đoán của hoàng đế Julian, Severus đã thuyết phục quân đội do ông 

thống lĩnh tại Slavonia rằng cần phải kéo quân đến thành Rome để báo thù cho cái chết của Pertinax, 

ngƣời đã bị cận vệ hoàng đế sát hại. Dƣới chiêu bài này và giấu đi tham vọng đoạt ngôi hoàng đế, 

Severus bất thần đƣa quân tới thành Rome. Khi ông tới thành Rome, nghị viện quá khiếp sợ đã bầu 

ông làm hoàng đế và Julian bị giết.  

          Sau sự khởi đầu đó, còn hai trở ngại đối với Severus nếu ông muốn trở thành ngƣời thống trị 

toàn bộ vƣơng quốc. Thứ nhất là ở châu Á, nơi Pescennius Niger, ngƣời thống lĩnh các đạo quân 

châu Á, (và thứ hai là ở phía Tây?) nơi Albinus cũng có tham vọng trở thành hoàng đế. Nhận thấy 

rằng nếu để lộ mình là kẻ thù của cả hai ngƣời này thì quả là nguy hiểm nên ông quyết định tấn công 

Niger và lừa phỉnh Albinus.  

          Ông viết thƣ cho Albinus nói rằng mình đã đƣợc nghị viện bầu làm hoàng đế và muốn đƣợc 

chia sẻ niềm vinh dự đó với Albinus, ông gửi tới Albinus ngôi vị hoàng đế và bằng một sắc lệnh của 

nghị viện, đƣa Albinus lên ngang hàng với ông. Albinus đã tin vào những điều đó. Nhƣng sau khi 

tiêu diệt đƣợc Niger, bình định đƣợc phía Đông, lúc trở về thành Rome, ông đã lớn tiếng tố cáo với 

nghị viện rằng Albinus không những không cảm kích trƣớc những gì ông đã ban cho mà còn âm mƣu 

ám hại ông, và bởi vậy, ông buộc phải trừng phạt Albinus vì sự vô ơn đó. Rồi ông bắt sống Albinus ở 

Pháp và lấy đi cả mạng sống lẫn vƣơng quốc của Albinus.  

          Bất kỳ ai khi xem xét kỹ các việc làm của Severus đều nhận thấy ở ông là một con sƣ tử hung 

dữ và một con cáo khôn ngoan. Ai cũng kính sợ ông và binh lính không thù ghét ông. Và chẳng ai 

phải ngạc nhiên về việc một vị tân vƣơng nhƣ ông lại có thể trị vì một cách đầy quyền uy nhƣ thế. 

Tiếng tăm lừng lẫy của ông luôn bảo vệ ông khỏi sự thù ghét của những ngƣời dân thƣờng đối với sự 

cƣớp phá của ông.  

          Hoàng đế Antoninus, con trai của Severus, cũng là ngƣời có những khả năng tuyệt vời khiến 

ông vô cùng đƣợc ngƣỡng mộ trong mắt dân thƣờng và đƣợc binh lính yêu mến. Ông là một nhà Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

quân sự có khả năng chịu đựng mọi gian khổ, coi thƣờng cuộc sống an nhàn với những bữa ăn ngon; 

điều khiến binh lính yêu mến ông. Nhƣng sự tàn bạo, man rợ của ông thật kinh khủng và quá ác độc. 

Sau vô số những vụ giết ngƣời, ông đã xử tử hầu hết dân thành Rome và tất cả dân Alexandria nên 

đã trở thành kẻ bị toàn thế giới ghê tởm.  

          Ông khiến ngay cả những ngƣời thân cận cũng phải khiếp sợ đến mức bị một viên tƣớng giết 

ngay giữa ba quân. Ta có thể thấy rằng những cái chết nhƣ vừa nêu đƣợc thực hiện dựa trên ý chí của 

một ngƣời, là không thể tránh khỏi đối với các quân vƣơng, vì bất kỳ ai không sợ chết đều có thể ám 

hại họ. Tuy nhiên, bậc quân vƣơng không nên quá sợ những kẻ nhƣ thế vì họ rất hiếm. Quân vƣơng 

chỉ cần tránh đừng gây những thƣơng tổn nghiêm trọng lên những ngƣời phụng sự ông và những 

ngƣời đƣợc chọn tham gia điều hành vƣơng quốc Antoninus lại dẫm vào chính vết chân đó. Ông đã 

giết anh trai của viên tƣớng nói trên một cách hèn hạ và hàng ngày còn đe dọa hắn nhƣng vẫn giữ 

hắn làm cận vệ. Đấy là một quyết định thiếu suy nghĩ và điều gì phải đến đã đến.  

          Bây giờ ta hãy bàn về hoàng đế Commodus, ngƣời (đáng ra đã) đã cai trị vô cùng dễ dàng do 

đƣợc kế thừa ngôi hoàng đế với tƣ cách là con trai của Marcus. Ông chỉ cần noi gƣơng cha làm hài 

lòng binh lính và dân chúng là đủ. Nhƣng với bản chất tàn bạo và dâm loạn, để thoả mãn lòng tham 

của mình, ông quay sang nuông chiều binh lính, biến chúng thành một lũ vô kỷ luật. Mặt khác, 

không giữ gìn sự tôn nghiêm của mình, ông thƣờng thƣợng đài tỉ thí với các đấu sĩ và làm nhiều việc 

hèn hạ khác không xứng đáng với một bậc đế vƣơng, nên ông trở nên tầm thƣờng trong mắt của binh 

lính. Vừa bị khinh miệt vừa bị thù ghét, ông đã bị ngƣời ta bày mƣu sát hại.  

          Cũng cần phải miêu tả đôi chút về tính cách của hoàng đế Maximinus. Ông là ngƣời hiếu chiến 

và do quân đội đã chán ghét sự yếu đuối của hoàng đế Alexander, nhƣ tôi đã trình bày, nên sau khi 

Alexander chết, ông đƣợc họ chọn làm hoàng đế. Ông cũng chẳng ở ngôi cao đƣợc lâu, vì có hai điều 

khiến ông bị thù ghét và khinh bỉ. Trƣớc tiên là do nguồn gốc thấp hèn của ông. Ông đã từng là một 

tên chăn cừu ở Thrace (ai cũng biết điều này và nó khiến ông mất đi sự tôn nghiêm cần thiết trong 

mắt mọi ngƣời); thứ hai là do khi mới lên ngôi, ông đã trì hoãn không tới đăng quang tại thành 

Rome. Ông khét tiếng là kẻ tàn bạo và thông qua các viên thống sứ của mình tại thành Rome và các 

vùng trên toàn đế chế, ông đã có nhiều hành động tàn ác.  

          Kết quả là đâu đâu ngƣời ta cũng coi khinh nguồn gốc xuất thân ti tiện của ông và căm ghét 

ông do e sợ sự tàn bạo. Đầu tiên là châu Phi nổi loạn, sau đó là nghị viện và toàn thể dân chúng 

thành Rome và cuối cùng là cả Italia chống lại ông. Thêm vào đó là quân đội của chính ông. Khi bao 

vây Aquileia, binh lính thấy rằng rất khó chiếm thành, lại bị sự tàn bạo của ông làm họ tức giận 

nhiều hơn là sợ hãi, và nhận thấy ông có nhiều kẻ thù, nên họ đã ám sát ông.  

          Tôi không bàn về Heliogabalus hoặc Macrinus hay Julian, những vị hoàng đế do bị tất cả mọi 

ngƣời khinh miệt nên đã sớm bị tiêu diệt. Tôi xin đƣợc đƣa ra lời kết cho phần bàn luận này. Các Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

quân vƣơng thời đại chúng ta gặp ít rắc rối hơn khi làm thỏa mãn binh lính bằng những biện pháp 

khác thƣờng. Mặc dù vẫn phải trông chừng bọn chúng nhƣng các quân vƣơng này đều nhanh chóng 

giải quyết vấn đề, bởi không quân vƣơng nào lại giữ quân thƣờng trú lâu dài song song với chính 

quyền tại các vùng đất bị thống trị nhƣ cách các triều đại La Mã thƣờng làm. Bởi vậy, nếu cần phải 

thỏa mãn binh lính hơn là thoả mãn dân chúng thì chẳng qua là binh lính đƣợc việc hơn dân chúng. 

Giờ đây, đối với tất cả các quân vƣơng, ngoại trừ hoàng đế Thổ Nhĩ Kỳ và quốc vƣơng Ai Cập80, thì 

điều cần thiết là phải làm hài lòng dân chúng chứ không phải binh lính vì dân chúng đang đƣợc việc 

hơn binh lính. [80 Tức là hoàng đế Ottoman Selim I đang cai trị Thổ Nhĩ Kỳ và quốc vương Mamluk 

của Ai Cập, người được lựa chọn từ các chỉ huy đội quân nô lệ. Hoàng đế Selim I đã lật đổ triều đại 

Mamluk vào năm 1517. ]  

           Tôi coi hoàng đế Thổ Nhĩ Kỳ là một ngoại lệ vì ông luôn duy trì bên mình mƣời hai nghìn 

lính bộ binh và mƣời lăm nghìn kỵ binh và dựa vào  những đội quân này để đảm bảo sự an toàn và 

sự hùng mạnh của đế chế. Và điều cần làm, đối với ông là gạt bỏ mọi mối quan tâm khác, ông phải 

thân thiện với binh lính của mình. Cũng nhƣ vậy, vƣơng quốc của Quốc vƣơng Ai Cập hoàn toàn 

nằm trong tay quân đội và đối với ông thì điều cần thiết cũng là duy trì sự thân thiện của binh lính 

mà không cần phải đếm xỉa đến dân chúng.  

         Ngài cũng cần lƣu ý rằng chính thể của quốc vƣơng Ai Cập không giống với các chính thể 

khác, mặc dù có một số đặc điểm tƣơng tự nhƣ hình thức Giáo hoàng của Cơ Đốc giáo nên không thể 

gọi đó là một nền quân chủ thế tập hay một nền quân chủ mới. Con trai của quốc vƣơng cũ không 

phải là ngƣời nối ngôi mà chỉ là vƣơng tôn, còn ngƣời nối ngôi sẽ đƣợc những ngƣời có thẩm quyền 

lựa chọn. Và do hệ thống này lại tuân theo những truyền thống cổ xƣa nên không thể gọi nó là vƣơng 

quốc mới, ở đây không tồn tại những khó khăn kiểu vẫn xảy ra ở các vƣơng quốc mới. Mặc dù quốc 

vƣơng hoàn toàn mới nhƣng các thiết chế lại vẫn là những thiết chế cũ và chỉ đƣợc tổ chức lại để đón 

nhận quốc vƣơng mới nhƣ thể vị quốc vƣơng mới là ngƣời trị vì đƣợc truyền ngôi.  

          Bây giờ, hãy quay lại chủ đề của chúng ta. Bất kỳ ai quan tâm đến phần thảo luận trên đây đều 

nhận thấy sự thù ghét và khinh miệt gây ra sự sụp đổ của những hoàng đế đời trƣớc nhƣ thế nào, và 

hẳn phải nhận thấy rằng mặc dù một số ngƣời hành động thế này, còn số khác cƣ xử hoàn toàn ngƣợc 

lại thì ở mỗi nhóm, bao giờ cũng có những ngƣời có kết cục tốt và những ngƣời phải chịu kết cục 

xấu.  

          Đối với những vị tân vƣơng nhƣ Pertinax và Alexander thì thật nguy hại và vô ích nếu muốn 

bắt chƣớc Marcus, ngƣời có đƣợc đất nƣớc nhờ quyền thế tập. Tƣơng tự nhƣ vậy, đối với Caracalla, 

Commodus và Maximinus thì việc bắt chƣớc Severus là tai họa, bởi những vị hoàng đế này không đủ 

năng lực để hành động theo cách của Severus. Thế nên, vị tân vƣơng ở một vƣơng quốc mới không 

thể học theo những hành động của Marcus nhƣng cũng không thể theo bƣớc Severus. Thay vào đó, Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

tân vƣơng cần học ở Severus những điều cần thiết để lập quốc và ở Marcus những điều phù hợp và 

vẻ vang để bảo vệ vƣơng quốc đã đƣợc thành lập và đang ổn định.  

Niccolò Machiavelli  

Quân Vƣơng (2) 

Dich thuật: Vũ Mạnh Hồng & Nguyễn Hiền Chi 

Chương 20  

PHÁO ĐÀI VÀ CÁC PHƢƠNG THỨC PHÕNG THỦ KHÁC : 

CÓ ÍCH HAY CÓ HẠI 

 Một số bậc quân vƣơng không vũ trang cho dân chúng nhằm đảm bảo cho đất nƣớc đƣợc an toàn, 

một số bậc quân vƣơng chia nhỏ những vùng đất chinh phục đƣợc, còn một số bậc quân vƣơng lại 

kích động sự chống đối. Một số quân vƣơng khác lại cố giành đƣợc sự ủng hộ của những ngƣời trƣớc 

đây không tin tƣởng vào sự trị vì của họ. Một số quân vƣơng xây các pháo đài trong khi số khác lại 

phá bỏ. Không thể đƣa ra một nguyên tắc bất di bất dịch mà không tính đến những đặc điểm riêng 

biệt của từng quốc gia nơi ngƣời ta đã đƣa ra những quyết định khác nhau. Tuy nhiên, tôi vẫn muốn 

đề cập khái quát về vấn đề này.  

            Chƣa từng có vị tân vƣơng nào lại tƣớc vũ khí của các thần dân mà trái lại, khi thấy thần dân 

không đƣợc vũ trang, quân vƣơng còn trao vũ khí cho họ. Khi đƣợc vũ trang, lực lƣợng đó sẽ thuộc 

về ngài, cả những ngƣời trung thành lẫn những ngƣời ngài hy vọng sẽ trở nên trung thành. Khi ấy, họ 

không còn là dân thƣờng mà đã là ngƣời thuộc phe của ngài. Vũ khí không thể trang bị cho tất cả 

mọi ngƣời nên những ngƣời đƣợc trang bị là những ngƣời đƣợc hƣởng ân sủng, còn ngài sẽ dễ đối 

phó hơn với những ngƣời không đƣợc vũ trang.  

             Sự phân biệt đối xử mà ngài dành cho họ sẽ khiến họ mắc nợ ngài. Những ngƣời không đƣợc 

trang bị vũ khí sẽ miễn thứ cho ngài với ý nghĩ rằng những ngƣời chịu nhiều hiểm nguy hơn, gánh 

nhiều trách nhiệm hơn thì xứng đáng với nhiều sự ban thƣởng hơn. Nhƣng khi ngài tƣớc vũ khí của 

họ thì ngài đã bắt đầu xúc phạm họ. Ngài thể hiện sự không tin tƣởng vào họ vì họ hèn nhát hay vì 

thiếu tin tƣởng.  

              Cả hai điều đó đều khiến ngƣời ta căm ghét ngài. Và bởi vì không thể không có quân đội 

nên ngài sẽ phải thuê lính đánh thuê với những tính xấu đã đƣợc bàn ở các phần trƣớc. Và cho dù 

chúng là những binh lính tốt đi nữa thì cũng không đủ mạnh để bảo vệ ngài trƣớc những kẻ địch 

hùng mạnh và những thần dân thiếu trung thành. Bởi vậy, nhƣ tôi đã nói, một quân vƣơng mới giành Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

đƣợc ngôi báu ở một vƣơng quốc mới luôn xây dựng quân đội và trong lịch sử có rất nhiều những ví 

dụ nhƣ vậy.  

             Nhƣng khi một quân vƣơng giành đƣợc một vƣơng quốc mới và sáp nhập vào vƣơng quốc 

cũ của mình thì cần phải tƣớc vũ khí của những thần dân bị chinh phục, trừ những kẻ đã đứng về 

phía ngài trong cuộc chiến. Tuy nhiên, cùng với thời gian và khi có cơ hội, ngài cũng cần phải làm 

cho bọn họ suy yếu và khiếp nhƣợc dần. Ngài phải tổ chức mọi việc sao cho sức mạnh vũ trang của 

toàn bộ đất nƣớc tập trung ở chính binh lính của ngài - những ngƣời sống bên cạnh ngài tại vƣơng 

quốc cũ.  

            Tổ tiên chúng ta là những ngƣời thông thái, từng nói rằng phải giữ Pistoia bằng những phe 

phái và phải giữ Pisa bằng các pháo đài. Chính vì thế, những xung đột phe phái đƣợc kích động ở 

một số thị trấn phụ thuộc nhằm kiểm soát những vùng này dễ dàng hơn. Mặc dù, vào thời điểm hiện 

nay, khi Italia đang ở trạng thái cân bằng quyền lực, lời khuyên này có thể là một chính sách tốt 

nhƣng tôi không cho rằng nên coi đó là một nguyên tắc. Theo tôi, các phe phái không đem lại điều gì 

tốt đẹp cả mà ngƣợc lại, khi kẻ thù đến, các thành phố bị chia rẽ luôn thất thủ, vì những phe yếu hơn 

luôn liên kết với các lực lƣợng bên ngoài và những phe còn lại sẽ không kháng cự nổi.  

            Tôi cho rằng ngƣời Venice, với những lý do nêu trên, đã kích động phe Guelf và phe 

Ghibelline81 tại các thành phố phụ thuộc. [81 Trong cuộc xung đột giữa hoàng đế La Mã và Giáo 

hoàng tại Italia thời Trung cổ, những người theo phe Guelf ủng hộ Giáo hoàng. Trong khi đó, những 

người theo phe Ghibelline hậu thuẫn hoàng đế. Tuy nhiên, những tranh đoạt giữa các nước đã hoà 

lẫn với các mâu thuẫn cục bộ nên một phe sẽ tấn công với sự ủng hộ của Giáo hoàng nếu đối thủ của 

họ nhận sự giúp đỡ của hoàng đế, và ngược lại.] Mặc dù không bao giờ để xảy ra đổ máu nhƣng họ 

nuôi dƣỡng xung đột giữa các phe phái sao cho những thành phố này, do bận bịu với các tranh chấp 

của chính mình sẽ không thể đoàn kết chống lại họ. Điều này, nhƣ chúng ta thấy, không đem lại kết 

quả.  

            Khi ngƣời Venice bị đánh bại tại Vailà, một phe đã ngay lập tức lấy lại dũng khí và chiếm lại 

toàn bộ lãnh thổ. Hơn nữa, những biện pháp kiểu này chỉ thể hiện yếu ớt của quân vƣơng. Tại những 

vƣơng quốc vững mạnh, ngƣời ta không bao giờ cho phép tồn tại những phe nhóm bởi điều này chỉ 

có lợi  trong thời bình khi giúp cho việc cai trị các thần dân trở nên dễ dàng hơn, nhƣng khi chiến 

tranh đến thì chính sách kiểu này sẽ bộc lộ tác hại.  

            Rõ ràng là các quân vƣơng chỉ trở nên vĩ đại khi họ vƣợt qua đƣợc những trở ngại trên con 

đƣờng họ đi. Bởi vậy, với mong muốn tăng thêm danh tiếng cho vị tân vƣơng – ngƣời cần  giành 

đƣợc sự tôn kính nhiều hơn là một quân vƣơng đƣợc thừa kế ngôi báu, thần số mệnh đã tạo ra những 

kẻ thù và xui khiến chúng chống lại ông  để ông có cơ hội tiêu diệt chúng  và leo lên những bậc cao 

hơn trong chiếc thang mà kẻ thù đã đem lại cho ông. Chính vì thế, nhiều ngƣời cho rằng, một quân Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

vƣơng khôn ngoan khi có cơ hội phải khéo léo nuôi dƣỡng sự chống đối để khi nghiền nát nó, ông sẽ 

giành thêm những vinh quang cho mình.  

            Các quân vƣơng, nhất là những tân vƣơng vừa giành đƣợc ngôi báu, thƣờng nhận thấy những 

kẻ mà họ nghi ngại khi mới lên ngôi thƣờng tỏ ra trung thành và hữu ích hơn những kẻ đƣợc tin cậy 

ngay từ đầu. Pandolfo Petrucci82 vua xứ Siena, đã cai trị đất nƣớc với sự giúp đỡ của những ngƣời 

từng bị ngờ vực nhiều hơn bất kỳ ai khác. [82 Pandolfo Petrucci: Cai trị Siena từ cuối thế kỷ 15 cho 

tới khi chết năm 1512. Machiavelli đã tới lâu đài của Pandolfo Petrucci nhiều lần khi thực hiện các 

sứ mệnh ngoại giao.]  

            Tuy nhiên, ở trƣờng hợp này, khó có thể nói một cách tổng quát vì các quốc gia có tình hình 

khác nhau. Tôi chỉ có thể nói rằng, quân vƣơng có thể dễ dàng giành đƣợc sự hỗ trợ của những kẻ đã 

từng là kẻ thù của ông vào buổi đầu lên ngôi. Chúng giúp ông để bảo vệ mạng sống của chính bọn 

chúng. Và thậm chí chúng còn có nhiều trách nhiệm hơn trong việc phụng sự ông, phụng sự một 

cách trung thành vì chúng thấy cần phải thể hiện qua các hành động của mình để xóa bỏ mối nghi 

ngờ vốn có trong lòng quân vƣơng. Sử dụng chúng sẽ đem lại nhiều ích lợi hơn so với những kẻ quá 

cẩn trọng mà thành ra không hết lòng đối với công việc của ông.  

            Do đòi hỏi của chủ đề đang bàn luận, tôi không thể không nhắc nhở quân vƣơng vừa chinh 

phục đƣợc một vƣơng quốc bằng sự giúp đỡ của dân bản xứ rằng, ông cần phải thật cẩn trọng xem 

xét nguyên nhân đã khiến những ngƣời này giúp đỡ ông. Nếu không phải do cảm tình vốn dĩ của họ 

đối với ông mà là do bất mãn với chính quyền trƣớc thì việc duy trì những đồng minh đó sẽ là một 

gánh nặng rất khó khăn, bởi ông không thể nào làm hài lòng họ.  

            Khi xem xét kỹ nguyên nhân của vấn đề, ta có thể thấy các ví dụ thời xƣa cũng nhƣ thời nay 

cho thấy tân vƣơng có thể dễ dàng giành đƣợc nhiều cảm tình của những ngƣời vẫn hài lòng với chế 

độ cũ, và bởi vậy, từng là kẻ thù của ông hơn là từ những ngƣời do bất mãn với chế độ cũ mà trở 

thành đồng minh và giúp ông chiếm đƣợc vƣơng quốc của họ.  

            Để bảo vệ vƣơng quốc một cách an toàn hơn, các quân vƣơng thƣờng xây các pháo đài và coi 

đây nhƣ là phƣơng tiện chế ngự những kẻ muốn tấn công họ, và cũng là nơi trú ẩn an toàn trƣớc một 

cuộc bạo loạn bất ngờ. Tôi ngợi ca phƣơng pháp này, vì nó đƣợc áp dụng  từ cổ xƣa tới nay. Tuy 

nhiên, ngay trong thời đại ngày nay, Niccolò Vitelli83  đã phá hủy hai pháo đài ở Città di Castello 

nhằm giữ đƣợc vƣơng quốc này. Khi giành lại đƣợc quyền cai trị xứ Urbino mà Cesare Borgia đã 

đoạt của mình, Guido Ubaldo84, công tƣớc xứ Urbino, đã phá hủy hoàn toàn các pháo đài của xứ 

này.  

            [83 Niccolò Vitelli: Người bị Giáo hoàng Sixtus IV đuổi khỏi Città di Castello năm 1474. 

Vitelli đã giành lại quyền lực vào năm 1482 nhờ sự giúp đỡ của người Florence và ông đã phá hủy 

hai pháo đài do Giáo hoàng xây dựng . Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

              84 Guido Ubaldo: Guidobaldo da Montefeltro, Công tước Urbino (1472-1508) bị Cesare 

Borgia tống khỏi Urbino năm 1502, chỉ sau một thời gian ngắn đã trở lại phá hủy các pháo đài của 

thành phố này. Triều đình của ông là nguồn cảm hứng cho cuốn Câu chuyện triều thần của 

Castiglione.]  

            Ông đã quyết định rằng khi không có các pháo đài này, việc tái chiếm xứ này sẽ khó hơn 

nhiều. Gia tộc Bentivogli85 [85 Gia tộc Bentivogli: bị Giáo hoàng Julius II đuổi khỏi Bologna năm 

1506, quay lại nắm quyền năm 1511 ] cũng áp dụng các biện pháp đó khi trở lại nắm quyền ở 

Bologna. Bởi vậy, các pháo đài hữu dụng hay không đều tùy vào hoàn cảnh. Pháo đài đem lại lợi ích 

cho ngài theo cách này nhƣng lại làm hại ngài theo cách khác.  

            Vấn đề này có thể đƣợc giải quyết nhƣ sau: Vị quân vƣơng nào e sợ thần dân của mình hơn là 

quân ngoại bang thì nên dựng lên pháo đài, còn vị quân vƣơng nào sợ quân ngoại bang hơn là thần 

dân của mình thì đừng bận tâm đến việc xây dựng pháo đài. Lâu đài ở Milan mà Francesco Sforza 

xây đã gây ra nhiều cuộc chiến tranh chống lại gia tộc Sforza hơn bất kỳ một sự rối loạn nào ở đó. 

Dù sao đi nữa thì pháo đài vững chãi nhất đó là không bị thần dân thù ghét.  

            Cho dù ngài có thể có các pháo đài nhƣng chúng cũng không thể bảo vệ đƣợc ngài nếu dân 

chúng căm thù ngài, vì khi dân chúng đã cầm vũ khí nổi dậy thì không bao giờ thiếu những kẻ ngoại 

bang sẵn sàng hỗ trợ họ.  

            Ngày nay, có thể thấy các pháo đài chẳng đem lợi ích cho ai ngoài nữ bá tƣớc Forlì86 sau khi 

đức ông chồng là bá tƣớc Girolamo bị giết hại. Nhờ có lâu đài của mình, bà mới trốn thoát khỏi cuộc 

nổi dậy của dân chúng và trông chờ sự giúp đỡ từ Milan để giành lại vƣơng quốc. Cũng may mắn là 

tại thời điểm đó, không một kẻ ngoại bang nào có thể giúp các thần dân của bà. [86 Nữ bá tước 

Forlì: tên thật là Caterina Sforza Riaro, cháu gái của Ludovico Sforza II Moro, đã trốn tại pháo đài 

Forlì sau khi chồng bà là Girolamo bị ám sát năm 1498 cho đến khi người anh em họ tới cứu. 

Cesare Borgia chiếm Forlì và Imola từ tay bà năm 1500.]  

            Nhƣng rồi các pháo đài cũng chẳng giúp bà đƣợc nhiều khi bị Cesare Borgia tấn công và khi 

các thần dân thù địch bắt tay với ngoại bang. Bởi vậy, lần này cũng nhƣ lần trƣớc, bà hẳn đã an toàn 

hơn nếu không bị thần dân ghét bỏ chứ không phải là chỉ nhờ vào những pháo đài.  

            Do vậy, xét tới tất cả những điều vừa bàn tới, tôi xin đƣợc ngợi ca cả những vị quân vƣơng 

dựng lên các pháo đài, cả những vị quân vƣơng không làm nhƣ vậy và tôi dành lời chỉ trích cho 

những vị quân vƣơng tin tƣởng vào các pháo đài mà xem thƣờng sự thù ghét của dân chúng.  

Niccolò Machiavelli  

Quân Vƣơng (2) Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

Dich thuật: Vũ Mạnh Hồng & Nguyễn Hiền Chi 

Chương 21  

ĐỂ GIÀNH ĐƢỢC LÕNG KÍNH TRỌNG 

Không gì có thể khiến quân vƣơng đƣợc kính trọng hơn là những hành động cao cả và những biểu 

hiện về tài năng siêu việt. Trong thời đại của chúng ta, ngƣời xứng đáng với điều đó là Ferdinand xứ 

Aragon, đức vua hiện nay của Tây Ban Nha. Có thể coi ông gần nhƣ một vị tân vƣơng mới, vì ông từ 

một ngƣời cai trị yếu ớt, đã trở thành vị vua đầu tiên của một vƣơng quốc Cơ đốc giáo một cách vinh 

quang và danh tiếng, và khi xem xét, ta có thể thấy các hành động của ông rất vĩ đại và phi thƣờng.  

           Buổi đầu nắm quyền, ông đã tấn công Granada, hành động này đã tạo cơ sở cho danh tiếng 

của ông. Đầu tiên, ông hành động khi thiên hạ đang yên bình và khi đó, ông không sợ bị chống đối. 

Ông khiến tâm trí các lãnh chúa xứ Castile lúc nào cũng lo lắng không yên, và do mải mê tập trung 

vào cuộc chiến, các lãnh chúa này chẳng quan tâm gì đến những thay đổi ngay dƣới mái nhà của 

mình. Bằng biện pháp này, ông đã giành đƣợc danh tiếng và quyền lực vƣợt xa họ mà họ không hề 

hay biết.  

           Ông duy trì quân đội bằng tiền của Giáo hội và dân chúng. Với cuộc chiến tranh dai dẳng này 

ông từng bƣớc thiết lập nền tảng quân đội của chính mình, và đây chính là điều đã đem lại vinh 

quang cho ông. Bên cạnh đó, để có thể thực hiện những công cuộc vĩ đại hơn, ông luôn sử dụng tôn 

giáo cho những mục đích riêng của mình, ông trở thành một ngƣời sùng đạo tàn bạo, ông xua đuổi 

ngƣời Moor khỏi đất nƣớc họ và không có trƣờng hợp nào thê thảm và quái dị hơn.  

           Đội lốt tôn giáo, ông tấn công châu Phi, xâm chiếm Italia, và cuối cùng là tấn công nƣớc 

Pháp. Với cách hành động nhƣ vậy, ông luôn thực hiện và chuẩn bị cho những chiến công vĩ đại 

khiến cho tâm trí các thần dân của ông luôn ở trong trạng thái lo lắng, kinh ngạc và choáng ngợp bởi 

thắng lợi mà họ đạt đƣợc. Một hành động của ông đƣợc nảy sinh từ một hành động khác và thời gian 

chuyển từ hành động này sang hành động kia không bao giờ đủ dài cho kẻ khác kịp bình tĩnh chống 

đối ông.  

            Đối với bậc quân vƣơng, việc thể hiện sự khôn khéo của mình trong các quan hệ đối nội là rất 

hữu ích, ta có thể thấy điều đó qua các câu chuyện về Bernabò Visconti87 của Milan. [87 Bernabò 

Visconti: Cai trị Milan từ 1354 đến 1385, nổi tiếng là tàn bạo nhưng rất khôn khéo]. Khi bất kỳ ai 

trong xã hội thể hiện những hành động khác thƣờng, tốt hoặc xấu, thì quân vƣơng cần phải tìm ra 

cách khen thƣởng hoặc trừng phạt để tạo một dƣ luận rộng lớn. Trên hết, quân vƣơng phải luôn thể 

hiện ấn tƣợng của một ngƣời vĩ đại với trí tuệ siêu việt trong mọi hành động của mình.  

            Quân vƣơng chỉ đƣợc kính trọng khi là một ngƣời bạn thực sự hoặc một kẻ thù đúng nghĩa. Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

Đó là khi ông không hề do dự tuyên bố ủng hộ vô điều kiện một ông vua này chống lại một ông vua 

khác.  Một chính sách nhƣ vậy luôn hữu ích hơn sự trung lập bởi khi hai nƣớc láng giềng hùng mạnh 

của ngài xung đột với nhau thì kết cục là khi một bên thắng trận, ngài sẽ ở một trong hai trƣờng hợp: 

có hoặc không có lý do để e sợ ngƣời chiến thắng.  

            Trong bất cứ trƣờng hợp nào thì việc ngài tự mình tuyên bố ủng hộ và công khai tham chiến 

cũng đều tốt hơn, bởi nếu ngài không tuyên bố ý định của mình thì ngài sẽ trở thành nạn nhân của kẻ 

thắng trận trong khi kẻ bại trận hả hê, và khi đó, ngài thừa hiểu tại sao không có ai cứu giúp mình. 

Ngƣời chiến thắng không ƣa những đồng minh miễn cƣỡng, những kẻ không hề giúp họ lúc hoạn 

nạn. Còn kẻ bại trận cũng không bao giờ cho ngài nƣơng tựa bởi ngài đã không sẵn lòng chấp nhận 

rủi ro để giúp đỡ họ.  

            Khi đƣợc ngƣơi Aetolia cử tới Hy Lạp để đánh đuổi ngƣời La Mã, Antiochus đã cử sứ thần 

tới gặp ngƣời Achaea vốn thân thiện với ngƣời La Mã để thuyết phục họ giữ chính sách trung lập; 

còn ngƣời La mã thúc giục họ cầm vũ khí đứng về phía La Mã. Vấn đề này đã gây ra một cuộc tranh 

cãi tại hội đồng của ngƣời Achaea, khi đại diện của Antiochus thuyết phục họ giữ thái độ trung lập, 

còn đại diện của La Mã đã bác lại rằng: “Lời những người này khuyên các bạn đừng tham chiến 

hoàn toàn đi ngược lại lợi ích của chính các bạn; không có lòng tự trọng cũng như phẩm giá của 

mình, các bạn sẽ trở thành nạn nhân của kẻ thắng trận”.  

            Một điều thƣờng thấy là kẻ không phải là bạn ngài luôn yêu cầu ở ngài sự trung lập, còn bạn 

của ngài sẽ yêu cầu ngài cầm vũ khí. Để tránh những hiểm nguy trƣớc mắt, những quân vƣơng thiếu 

quyết đoán sẽ theo đuổi chính sách trung lập và rốt cuộc cũng sẽ bị hủy diệt. Khi tuyên bố rõ ràng 

ủng hộ một bên nào đó, nếu bên đó chiến thắng, thì cho dù họ có trở nên hùng mạnh và số phận của 

ngài hoàn toàn do họ định đoạt thì họ vẫn cảm thấy có nghĩa vụ với ngài và tình hữu nghị sẽ khăng 

khít.  

            Con ngƣời không bao giờ lại bất lƣơng đến mức nỡ hạ gục ngài bằng sự vô ơn. Hơn nữa, 

chiến thắng lại không bao giờ tuyệt đối đến mức ngƣời thắng trận không còn gì phải lo lắng cả, đặc 

biệt là khi ngƣời ta cũng phải lƣu tâm đến sự công bằng. Nhƣng nếu ngƣời mà ngài ủng hộ bại trận, 

ngài sẽ đƣợc họ cƣu mang và chừng nào còn có khả năng, ngƣời đó sẽ giúp đỡ ngài và ngài sẽ là bạn 

hữu của một cơ đồ có thể sẽ đƣợc gây dựng lại.  

            Trƣờng hợp thứ hai, khi hai bên đánh nhau và ngài không có lý do gì để e sợ kẻ nào giành 

chiến thắng thì việc đứng về phía một bên dẫu sao vẫn là một hành động an toàn. Khi ấy, ngài tiêu 

diệt ông vua này với sự giúp đỡ của ông vua kia -  ngƣời mà nếu khôn ngoan hơn đã có thể tự cứu 

lấy mình. Nên khi chiến thắng, ông ta sẽ phải chịu sự định đoạt của ngài vì nếu không đƣợc ngài trợ 

giúp hẳn ông ta không thể là ngƣời thắng trận.  

               Cũng cần lƣu ý rằng, quân vƣơng nên tránh liên minh với một ngƣời mạnh hơn mình chống Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

lại những ngƣời khác, trừ phi buộc phải làm vậy, vì ông sẽ tiếp tục chịu sự định đoạt của ngƣời đó 

nếu ngài thắng trận, mà bậc quân vƣơng thì lại nên hết sức tránh phải phụ thuiộc vào lòng bao dung 

của ngƣời khác. Ngƣời Venice liên minh với nƣớc Pháp chống lại công tƣớc xứ Milan; trong khi lẽ 

ra họ đã có thể khƣớc từ sự liên minh này, điều đã dẫn tới sự sụp đổ của chính họ.  

            Nhƣng khi một liên minh nhƣ vậy là điều không thể tránh khỏi (nhƣ xảy ra với ngƣời 

Florence khi Giáo hoàng và Tây Ban Nha đem quân tấn công xứ Lombardy) thì quân vƣơng nên 

tham gia với những lý do đã nói. Không một quốc gia nào có thể đi theo một con đƣờng hoàn toàn an 

toàn. Nhƣng ngƣợc lại, quân vƣơng phải đối mặt và tận dụng mọi nghi ngại và bất trắc. Vì chúng ta 

đều thấy rằng, khi cố gắng tránh một bất lợi này, chúng ta lại đƣơng đầu với một thế bất lợi khác. Sự 

khôn ngoan chính là ở chỗ nhận biết đƣợc bản chất của những bất lợi và lựa chọn bất lợi nhỏ nhất 

nhƣ là một giải pháp tốt nhất.  

            Quân vƣơng cũng nên thể hiện là ngƣời mến chuộng tài năng bằng cách công nhận những 

ngƣời có năng lực và vinh danh cho những ngƣời xuất sắc trong các lĩnh vực cụ thể. Hơn nữa, ông 

phải khuyến khích các thần dân tự do và bình yên theo đuổi các ngành nghề, cho dù là thƣơng mại, 

nông nghiệp hay bất kỳ ngành nghề nào khác.  

            Và ông phải hành động sao cho ngƣời dân kiếm tiền mà không bị ám ảnh bởi nỗi lo sợ bị 

tƣớc đoạt, những ngƣời làm thƣơng nghiệp không phải lo sợ thuế má, mà ông phải thƣởng cho 

những ai có các nguyện vọng đó, và cho bất kỳ ai tìm đƣợc cách làm giàu cho thành phố và đất nƣớc 

của ông. Vào những dịp thích hợp trong năm, ông phải tổ chức các cuộc hội hè, các buổi trình diễn 

cho dân chúng.  

            Do mỗi thành phố thƣờng đƣợc chia thành các phƣờng hội hoặc thị tộc, nên ông cũng cần 

quan tâm đến những nhóm ngƣời này. Thỉnh thoảng ông cần gặp gỡ họ, thể hiện mình là tấm gƣơng 

về lòng nhân từ và hào phóng. Nhƣng trong mọi trƣờng hợp, ông phải giữ đƣợc sự tôn nghiêm của 

đấng quân vƣơng, vì đây là điều không thể thiếu.  

Niccolò Machiavelli  

Quân Vƣơng (2) 

Dich thuật: Vũ Mạnh Hồng & Nguyễn Hiền Chi 

Chương 22  

CÁC VỊ QUÂN SƢ Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

Việc chọn các quân sƣ cũng không kém phần quan trọng đối với quân vƣơng. Các quân sƣ này hữu 

dụng hay không là phụ thuộc vào sự sáng suốt của vị quân vƣơng đó.  

            Để đánh giá sự sáng suốt của ngƣời cai trị thì điều đầu tiên là phải xem xét những ngƣời thân 

cận của ông, và khi những cận thần là những ngƣời có năng lực và trung thành thì có thể coi quân 

vƣơng đó là ngƣời khôn ngoan, vì ông biết cách nhận ra năng lực của họ và giữ đƣợc lòng trung 

thành của họ. Nhƣng khi các cận thần là những kẻ có tính xấu xa và phản trắc thì ngƣời ta có thể coi 

thƣờng quân vƣơng, bởi lỗi lầm đầu tiên mà ông có thể phạm phải chính là sự lựa chọn những cận 

thần.  

            Những ai đã từng biết đến Antonio da Venafro88, quân sƣ của Pandolfo Petrucci, vua xứ 

Siena, thì đều ca ngợi Pandolfo vì đã có một cận thần tài năng. Thƣờng có ba loại trí tuệ: loại thứ 

nhất có thể tự mình hiểu đƣợc sự việc, loại thứ hai nhận thức đƣợc những gì ngƣời khác hiểu, loại 

thứ ba thì dù nhờ ngƣời khác hay tự mình thì cũng chẳng hiểu đƣợc gì. [88 Antonio da Venafro: 

Antonio Giordani tới từ Vanefro (sinh năm 1459) là một trong những quân sư được tin cẩn nhất của 

Petrucci.]  

            Loại thứ nhất siêu việt hơn cả, loại thứ hai cũng tuyệt vời, còn loại thứ ba thì vô dụng. Có thể 

thấy trí tuệ của Pandolfo nếu không thuộc loại thứ nhất thì cũng thuộc loại thứ hai; bởi khi một quân 

vƣơng đủ khôn ngoan để nhận ra cái xấu và cái tốt trong hành động, lời nói của ngƣời khác thì cho 

dù ông có thể tự mình không có ý tƣởng, nhƣng ông vẫn có thể hiểu đƣợc những việc tốt và việc xấu 

của vị quân sƣ. Khi ấy, ông có thể ca ngợi cái tốt, chấn chỉnh cái xấu, còn vị quân sƣ không hy vọng 

gì vào việc lừa dối thì tất sẽ phải giữ thái độ tốt.  

            Có một cách luôn luôn đúng để bậc quân vƣơng có thể thấu hiểu ngƣời quân sƣ của mình. 

Khi ngài thấy ngƣời quân sƣ nghĩ cho bản thân mình nhiều hơn cho ngài, và thấy rằng trong tất cả 

các hành động, ông ta chỉ tìm kiếm lợi ích riêng thì một ngƣời nhƣ thế không bao giờ là một quân sƣ 

tốt,  nên ngài đừng bao giờ tin tƣởng hắn. Một ngƣời nắm trong tay giang sơn của quân vƣơng thì 

không bao giờ đƣợc nghĩ đến bản thân mình mà phải luôn nghĩ cho quân vƣơng, và không bao giờ 

đƣợc bận tâm đến bất kỳ điều gì không phải là mối bận tâm của quân vƣơng.  

            Trong khi đó, quân vƣơng cũng phải quan tâm đến quân sƣ của mình nhằm duy trì những 

điều tốt trong con ngƣời đó. Quân vƣơng phải tôn trọng, phải ban phát danh vọng, tiền bạc cho ngƣời Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

đó, để khiến ông ta chịu ơn huệ trong việc chia sẻ với ngài những vinh quang và trách nhiệm - sao 

cho ngƣời quân sƣ thấy đƣợc rằng mình không thể tồn tại nếu không có ngài, và sự giàu sang sẽ 

khiến ông ta không thèm khát tiền bạc, và nhiều bổn phận sẽ khiến ông ta e sợ những thay đổi.  

            Do đó, khi cả quân sƣ và quân vƣơng đều cần đến nhau trong mối tƣơng quan nhƣ vậy, họ có 

thể tin cậy đƣợc nhau; còn nếu không, kết quả sẽ chẳng tốt đẹp gì cho cả hai bên.  

Niccolò Machiavelli  

Quân Vƣơng (2) 

Dich thuật: Vũ Mạnh Hồng & Nguyễn Hiền Chi 

Chương 23  

LÀM THẾ NÀO ĐỂ TRÁNH NHỮNG KẺ XU NỊNH 

Tôi không muốn bỏ sót một vấn đề quan trọng, và một sai lầm mà các quân vƣơng nếu không thật sự 

khôn ngoan và sáng suốt thì khó có thể tránh khỏi. Đó là nơi triều đình đầy rẫy những kẻ xu nịnh. 

Con ngƣời thƣờng chỉ quan tâm đến bản thân, tự phỉnh nịnh mình nên khó tránh khỏi căn bệnh đó. 

Và mong muốn tự vệ thoát khỏi căn bệnh này có thể khiến họ bị khinh thƣờng. Bởi vì không có cách 

nào khác để tránh những lời xu nịnh ngoài cách bày tỏ cho mọi ngƣời hiểu rằng nói cho ngài sự thật 

không phải là xúc phạm ngài. Thế nhƣng khi một ngƣời nào dám nói với ngài sự thật thì ngài sẽ đánh 

mất sự tôn kính của họ đối với ngài.  

            Bởi vậy, bậc quân vƣơng khôn ngoan nên chọn một cách thứ ba, chọn những ngƣời khôn 

ngoan đảm nhiệm việc đó. Chỉ trao cho những ngƣời này quyền đƣợc nói sự thật với ông và chỉ về 

những vấn đề ông yêu cầu chứ không về bất kỳ vấn đề nào khác. Nhƣng nên hỏi họ về mọi thứ và 

lắng nghe quan điểm của họ để sau đó, ông có thể tự mình quyết định theo cách riêng. Đối với những 

lời khuyên này và đối với mỗi quân sƣ, quân vƣơng phải hành động sao cho tất cả họ hiểu rằng họ 

càng trình bày một cách thoải mái bao nhiêu, họ càng đƣợc ông tán thƣởng bấy nhiêu.  

            Ngoài ra, ông phải kiên quyết không nghe bất kỳ ai khác, phải tuân thủ chính sách đã đề ra và 

vững vàng trong các quyết định. Nếu không hành xử nhƣ vậy, quân vƣơng sẽ trở thành con mồi của 

những kẻ xu nịnh hoặc thành kẻ “đẽo cày giữa đƣờng”, và nhƣ thế, lòng kính trọng của mọi ngƣời Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

đối với ông sẽ không còn nữa.  

            Tôi muốn đƣa ra một ví dụ thời nay. Cha Luca89 [89 Cha Luca: Machiavelli đã chạm trán 

với Luca Rainaldi, một trong những bộ trưởng chủ chốt của hoàng đế Maximilian I (1459-1519) khi 

ông thực hiện sứ mạng ngoại giao tại nước ngoài] đại diện của hoàng đế Maximilian hiện nay, khi 

nói về hoàng đế của mình đã bình phẩm việc vị hoàng đế này không bao giờ tìm kiếm lời khuyên của 

bất kỳ ai cũng nhƣ không làm bất kỳ cái gì theo cách riêng của ông. Đó là do bản chất kín đáo của 

ông, một chính sách trái ngƣợc với chính sách nói trên.  

            Ông không cho ai biết dự định của mình và cũng không chấp nhận bất kỳ lời khuyên nào đối 

với những dự định đó. Chỉ khi nào những dự định của ông bắt đầu đƣợc thực hiện thì ngƣời ta mới 

biết đến và nhận ra, và những ngƣời xung quanh hoàng đế bắt đầu bình luận, chỉ trích. Vì là ngƣời dễ 

bị tác động, ông đã nhanh chóng từ bỏ các kế hoạch của mình. Kết cục là ông đã thiêu đốt tất cả 

những gì ông đã đạt đƣợc của ngày hôm qua, và chẳng ai có thể hiểu đƣợc là ông muốn hay định làm 

gì, và cũng chẳng ai có thể tin đƣợc vào các quyết định của ông.  

            Do vậy, quân vƣơng luôn luôn nên tìm kiếm lời khuyên nhƣng chỉ khi ông muốn chứ không 

phải khi ngƣời khác muốn. Trái lại, quân vƣơng cũng phải hạn chế ngƣời ta khuyên bảo cho mình trừ 

phi chính quân vƣơng yêu cầu. Ông phải là ngƣời giỏi về dò hỏi, và đối với những vấn đề đang đƣợc 

hỏi ý kiến, ông phải kiên nhẫn lắng nghe sự thật. Hơn nữa, ông phải học cách nổi giận khi bất kỳ ai, 

vì bất cứ lý do gì, đã không nói với ông sự thật.  

            Nhiều ngƣời thấy những quân vƣơng khôn ngoan thƣờng đƣợc nổi danh nhờ những quân sƣ 

xung quanh hơn là nhờ những đức tính riêng của ông, nhƣng họ hoàn toàn nhầm lẫn. Có một nguyên 

tắc chung không bao giờ sai: vị quân vƣơng nào mà tự bản thân không khôn ngoan thì không thể biết 

lắng nghe một cách khôn ngoan những lời khuyên, trừ phi nhờ may mắn, ông thân thiết với vị quân 

sƣ, một ngƣời khôn ngoan và thao túng ông trong mọi việc.  

            Trong trƣờng hợp này, ông có thể nhận đƣợc những lời khuyên tốt, nhƣng điều đó không thể 

kéo dài vì ngƣời quân sƣ sẽ nhanh chóng đoạt mất vƣơng quốc của ông. Nhƣng nếu quân vƣơng 

không khôn ngoan tìm kiếm lời khuyên từ nhiều ngƣời, thì ông sẽ không bao giờ có đƣợc những ý 

kiến thống nhất hoặc ông cũng không biết cách vận dụng những ý kiến đó một cách thống nhất.  

            Mỗi một vị quân sƣ đều chỉ nghĩ đến lợi ích riêng, còn quân vƣơng khó lòng uốn nắn và hiểu Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

thấu lòng họ hay điều khiển đƣợc họ. Không thể tìm đƣợc những quân sƣ khôn ngoan hơn, bởi họ 

luôn trở mặt nếu không có điều gì buộc họ phải đối xử tốt.  

            Do vậy, có thể kết luận rằng, sự khôn ngoan của quân vƣơng mang lại những lời khuyên tốt 

chứ không phải lời khuyên tốt mang lại sự khôn ngoan của quân vƣơng.  

Niccolò Machiavelli  

Quân Vƣơng (2) 

Dich thuật: Vũ Mạnh Hồng & Nguyễn Hiền Chi 

Chương 24  

LÝ DO CÁC QUÂN VƢƠNG ITALIA 

ĐÁNH MẤT VƢƠNG QUỐC 

Nếu những nguyên tắc đã nói đƣợc tuân thủ một cách cẩn trọng thì các vị quân vƣơng mới giành 

đƣợc ngôi báu sẽ thấy địa vị của mình đƣợc thiết lập vững càng và an toàn hơn so với những quân 

vƣơng đƣợc truyền ngôi. Mặc dù tân vƣơng mới giành đƣợc ngôi báu thƣờng bị xét nét nhiều hơn so 

với quân vƣơng đƣợc truyền ngôi, nhƣng khi các việc làm của tân vƣơng đƣợc thừa nhận là những 

hành động tốt thì dân chúng sẽ bị lôi cuốn mạnh mẽ hơn và ràng buộc chặt chẽ hơn vào vị quân 

vƣơng này.  

            Vì con ngƣời thƣờng bị chi phối bởi những mối bận tâm hiện thời hơn là những lo lắng của 

quá khứ, nên khi thực tại làm họ hài lòng thì họ tận hƣởng sự hài lòng này mà không mƣu cầu gì 

hơn. Trên thực tế, họ sẽ hết mình bảo vệ vị tân vƣơng miễn là ông đừng sao nhãng các trách nhiệm 

của mình. Chính bởi vậy, vị tân vƣơng sẽ giành đƣợc  hai lần vinh quang, khai sinh ra một vƣơng 

quốc mới và xây dựng, củng cố vƣơng quốc đó bằng những luật lệ tốt, quân đội tốt và những tấm 

gƣơng sáng. Còn ngƣời nào sinh ra đã là một quân vƣơng nhƣng lại để mất đi vƣơng quốc của mình 

do thiếu khôn ngoan thì sẽ bị hai lần hổ nhục.  

            Và khi nhìn lại những quân vƣơng Italia để mất vƣơng quốc của mình trong thời đại của 

chúng ta, nhƣ vua xứ Naples, công tƣớc xứ Milan và những vƣơng hầu khác, ta sẽ thấy họ đều mắc 

sai lầm giống nhau trong việc sử dụng quân đội với những nguyên nhân chúng ta đã bàn đến khá 

nhiều ở phần đầu cuốn sách này. Còn có thể thấy rằng một số quân vƣơng bị dân chúng thù ghét, số 

khác đƣợc dân chúng ủng hộ nhƣng giới quý tộc lại không ƣa.  

            Nếu không mắc những sai lầm trên, những vƣơng quốc đó hẳn đã đủ mạnh để đƣơng đầu với Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

kẻ thù và hẳn đã không rơi vào tay ngƣời khác. Vua Philip xứ Macedonia90 [90 Ở đây chỉ vua Philip 

V của xứ Macedonia (221-179 TCN) bị đánh bại tại trận chiến Cynoscephalate (197 TCN)]  – ngƣời 

bị Titus Quinctius đánh bại chứ không phải vua Philip- cha của Alexander Đại đế, không có nhiều 

đất đai nhƣ đế chế La Mã và đế chế Hy Lạp, là những nƣớc tấn công ông nhƣng bằng tài quân sự 

cũng nhƣ bằng sự hiểu biết về cách tổ chức dân chúng và cách tự bảo vệ trƣớc giới quý tộc, ông đã 

đủ sức theo đuổi chiến tranh chống lại những đế chế này trong nhiều năm. Cho dù bị mất một số 

thành, nhƣng cuối cùng, ông vẫn bảo toàn đƣợc vƣơng quốc.  

            Bởi vậy, những quân vƣơng của Italia, những ngƣời trị vì nhiều năm nhƣng lại để mất vƣơng 

quốc mình, không nên đổ lỗi cho số phận mà phải tự trách mình ngu dốt. Trong thời bình, họ chẳng 

bao giờ nghĩ đến việc thời thế đổi thay (lỗi thƣờng thấy ở con ngƣời là khi trời yên gió lặng, thì 

không nghĩ tới bão dông), nên cuối cùng khi khó khăn tới, họ chỉ nghĩ tới việc bỏ chạy chứ không lo 

tìm cách tự vệ.  

            Họ hy vọng dân chúng rốt cuộc sẽ mời họ trở lại do căm ghét sự tàn bạo của kẻ chiến thắng. 

Khi không còn giải pháp nào khác thì đây là một chính sách tốt. Nhƣng nếu chỉ nghĩ đến chính sách 

này mà không đếm xỉa đến bất kỳ cách nào khác thì đây là giải pháp tồi tệ. Vì ngài không bao giờ 

muốn bị thất bại nên ngài luôn tin rằng sẽ tìm đƣợc ai đó cứu giúp mình.  

            Nhƣng dù cho điều đó có xảy ra hay không thì cũng không giúp ngài đƣợc an toàn. Biện pháp 

bảo vệ hèn nhát này chứng tỏ rằng ngài không thể tự bảo vệ mình. Nhƣng biện pháp tốt, vững chắc 

và lâu dài chính là dựa vào bản thân, vào sự khôn khéo của chính ngài.  

Niccolò Machiavelli  

Quân Vƣơng (2) 

Dich thuật: Vũ Mạnh Hồng & Nguyễn Hiền Chi 

Chương 25  

VAI TRÕ CỦA SỐ PHẬN 

VÀ CÁCH ĐƢƠNG ĐẦU VỚI SỐ PHẬN 

Tôi không biết có bao nhiêu ngƣời đã và vẫn cho rằng mọi sự việc trên thế giới này đều do Chúa và 

số phận định đoạt, còn con ngƣời với trí tuệ của mình không những không thể kiểm soát số phận mà 

thậm chí còn không thể đối phó đƣợc với số phận. Vịn vào lý do này, họ cho rằng hãy để mặc số Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

mệnh quyết định tƣơng lai.  

           Quan điểm này thậm chí còn có sức thuyết phục mạnh mẽ hơn trong thời đại của chúng ta do 

những biến động lớn lao xảy ra hàng ngày đã vƣợt quá sự suy đoán của con ngƣời. Đôi lúc, khi nghĩ 

đến những điều này, tôi cũng phần nào nghiêng về ý kiến đó. Tuy nhiên, quyền tự định đoạt của 

chúng ta sẽ không mất đi, tôi xét thấy sự thật là số phận chỉ chi phối một nửa những hành động  của 

chúng ta, một nửa hoặc gần một nửa còn lại là do chính chúng ta quyết định. Và tôi xin đƣợc so sánh 

số phận với những dòng sông mang theo sự tàn phá, khi nổi giận chúng tràn ngập đồng bằng, quật đổ 

cây cối và nhà cửa, cuốn trôi đất cát, ai ai cũng phải tháo chạy, ai ai cũng phải chịu sự thịnh nộ của 

chúng mà không có cách gì chống đỡ đƣợc.  

           Nhƣng cho dù thiên nhiên có nhƣ vậy cũng không có nghĩa là khi trời quang mây tạnh, chúng 

ta lại không phòng bị trƣớc bằng cách đắp đê và khơi mƣơng để khi nƣớc lại dâng lên thì dòng nƣớc 

có thể bị dẫn đi nơi khác hoặc bớt phần ghê gớm. Số phận cũng vậy thôi, sẽ thể hiện sức mạnh tàn 

bạo khi không gặp sự kháng cự, và số phận sẽ tấn công những nơi nó biết không hề đắp đê hay đào 

kênh.  

           Và khi ngài xem kỹ nƣớc Italia, cội nguồn của vô vàn biến động cũng nhƣ của dân tộc đã tạo 

nên những biến động đó, ngài sẽ thấy đây là một đất nƣớc không hề có đê bao và chẳng có lấy một 

thành lũy. Nếu nhƣ nƣớc Italia đƣợc bảo vệ bằng những lực lƣợng cần thiết, giống nhƣ Đức, Tây 

Ban Nha và Pháp, thì nƣớc lũ đã không thể gây ra những đổi thay ghê gớm hay thậm chí cũng đã 

không có nƣớc lũ tràn về. Tôi cho rằng thế là khá đủ khi nói một cách tổng quát về số phận.  

           Đề cập sâu hơn vào những vấn đề cụ thể, tôi nói rằng ngƣời ta chứng kiến một quân vƣơng 

thành công ngày hôm nay nhƣng ngày mai lại lụi tàn mà không hề có thay đổi nào về tính cách hay 

bất kỳ nguyên nhân nào đã thảo luận ở phần trƣớc.  

           Nghĩa là vị quân vƣơng nào hoàn toàn dựa vào số phận sẽ thất bại ngay khi số phận đổi thay. 

Tôi cũng tin rằng ai biết lựa theo thời thế mà hành động sẽ là ngƣời thành công và tƣơng tự nhƣ vậy, 

ngƣời nào hành động không hợp thời sẽ chuốc lấy tai họa.  

           Ta có thể thấy khi con ngƣời hành động với cái đích mƣu cầu là vinh quang và của cải đều 

dùng nhiều cách thức khác nhau. Ngƣời thì thận trọng, kẻ thì táo bạo, ngƣời dùng bạo lực, kẻ dùng 

thủ đoạn, ngƣời này kiên nhẫn, kẻ kia nóng nảy, và mỗi ngƣời với các biện pháp khác nhau đều đạt 

đƣợc mục đích của mình. Ta cũng thấy rằng, ngay khi cả hai cùng thận trọng thì vẫn có kẻ thắng 

ngƣời thua, và tƣơng tự, hai ngƣời thành công nhƣ nhau vẫn có thể sử dụng hai phƣơng pháp khác 

nhau, mà nguyên nhân ở đây chính là hành động của họ có phù hợp với thời thế hay không.  

 Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

           Nhƣ tôi vừa đề cập, hai ngƣời hành động trái ngƣợc nhau có thể cùng thu đƣợc kết quả nhƣ 

nhau trong khi hai ngƣời hành động giống nhau vẫn có kẻ đƣợc ngƣời mất. Sự khác biệt về quan 

niệm “cái gì là tốt” cũng tùy thuộc vào thời thế, bởi nếu một quân vƣơng thận trọng và kiên nhẫn, và 

thời thế biến đổi theo chiều hƣớng phù hợp với sách lƣợc của ông thì ông sẽ thành công, nhƣng nếu 

thời thế thay đổi theo chiều hƣớng ngƣợc lại, ông sẽ thất bại do không chịu thay đổi phƣơng pháp 

hành động.  

           Nhƣng chúng ta cũng không thể tìm đƣợc một ngƣời thận trọng đến mức có thể tự điều chỉnh 

bản thân phù hợp với thời thế, bởi ông không thể đi chệch khỏi thiên hƣớng bẩm sinh cũng nhƣ 

không thể bị thuyết phục rời bỏ con đƣờng vẫn luôn đem lại danh vọng và của cải. Và bởi vậy, ngƣời 

cẩn trọng, khi thời cơ đòi hỏi phải hành động một cách táo bạo mà không dám quyết đoán, tất yếu sẽ 

bị hủy diệt, nhƣng nếu ông thay đổi theo thời thế thì số phận cũng sẽ chẳng đổi thay.  

           Giáo hoàng Julius II hành động rất táo bạo trong mọi việc làm của ngài. Ngài nhận thấy thời 

thế và bối cảnh rất phù hợp với cách hành động này nên ngài luôn giành đƣợc những thành công phi 

thƣờng. Hãy xét tới cuộc chiến tranh đầu tiên ngài tiến hành chống lại xứ Bologna khi Giovanni 

Bentivogli còn sống. Lúc này, ngƣời xứ Venice và vua Tây Ban Nha đều bất bình và Giáo hoàng 

Julius II vẫn còn đang đàm phán với nƣớc Pháp.  

           Tuy vậy, ngài vẫn tự mình tiến hành cuộc chinh phạt với sự tàn bạo và liều lĩnh quen thuộc. 

Những hành động này dồn ngƣời Tây Ban Nha và ngƣời Venice vào thế bí, ngƣời Venice thì hoảng 

sợ, ngƣời Tây Ban Nha thì thèm khát giành lại toàn bộ vƣơng quốc Naples, và vào cùng thời điểm 

đó, vua nƣớc Pháp bị lôi kéo vào cuộc chiến bởi ông ta muốn giành đƣợc sự ủng hộ của Giáo hoàng 

để đánh bại ngƣời Venice. Khi biết Giáo hoàng tiến hành chiến tranh, ông ta không thể từ chối việc 

ngài sử dụng quân đội của ông ta vì điều đó sẽ gây tổn hại cho ngài.  

           Nhờ vậy, bằng sự táo bạo của mình, Giáo hoàng Julius II đã giành đƣợc điều mà không giáo 

hoàng nào đạt đƣợc với trí tuệ siêu việt nhất. Nếu ngài đợi đến khi rời thành Rome với những thỏa 

thuận và mọi việc đƣợc sắp đặt trật tự nhƣ bất kỳ một giáo hoàng nào khác có thể đã làm, thì ngài đã 

không thể thành công, bởi vì vua nƣớc Pháp sẽ tìm đƣợc cả ngàn lời cáo lỗi và những kẻ khác sẽ đe 

dọa ngài với hàng ngàn mối lo ngại.  

           Tôi không bàn đến những chiến công khác của ngài bởi tất cả chúng đều nhƣ vậy và đều thành 

công. Nhƣng sự ngắn ngủi của cuộc đời ngài91  đã không để ngài phải nếm trải những thất bại. Khi Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

thời thế đòi phải cẩn trọng thì sự bại vong của ngài chắc không thể tránh khỏi bởi ngài sẽ không thể 

hành động khác với bản chất của ngài. [91 Một lần nữa, cũng như khi bàn về Giáo hoàng Alexander 

VI (chương 7), Machiavelli ám chỉ tới sự ngắn ngủi của thời gian nắm quyền Giáo hoàng của Julius 

II chứ không phải tuổi thọ ngắn ngủi của ngài.]  

           Tóm lại, tôi xin kết luận rằng, do số phận thì mang tính thay đổi còn con ngƣời thƣờng không 

chịu thay đổi nên ngƣời ta sẽ thành công khi hai yếu tố trên hòa hợp, và thất bại khi chúng không 

thuận nhau. Tôi cũng tin rằng táo bạo thì hơn là cẩn trọng, vì số phận cũng giống nhƣ ngƣời đàn 

bà92, để chế ngự nàng thì cần phải nặng tay và cƣơng quyết với nàng. [92 Ở đây Machiavelli làm 

phép so sánh giữa sức mạnh cho một cuộc giao hoan thô bạo với sức mạnh xác định động cơ quyền 

lực chính trị.]  

           Có thể thấy rằng nàng thƣờng dành cho ngƣời đàn ông táo bạo chứ không phải ngƣời vẫn tán 

tỉnh nàng một cách cứng nhắc. Hơn nữa, là đàn bà, nàng luôn thân thiện với bọn thanh niên vì chúng 

ít thận trọng hơn, hung hăng hơn và đòi hỏi nàng với nhiều sự táo bạo hơn.  

Niccolò Machiavelli  

Quân Vƣơng (2) 

Dich thuật: Vũ Mạnh Hồng & Nguyễn Hiền Chi 

Chương 26  

LỜI KÊU GỌI GIẢI PHÓNG ITALIA 

  Xét tất cả những điều đã bàn đến và cân nhắc xem liệu thời điểm hiện nay có phù hợp để tôn vinh 

một vị tân vƣơng ở Italia không, liệu đã có cơ hội nào cho vị tân vƣơng tài trí và khôn ngoan xác lập 

một chính quyền có thể đem vinh quang đến cho ông và những điều tốt đẹp đến cho ngƣời dân Italia 

hay không, tôi thấy dƣờng nhƣ có quá nhiều điều thuận lợi cho vị tân vƣơng mới, đến mức tôi không 

còn thấy thời điểm nào thích hợp hơn.  

           Và nhƣ tôi đã nói, nếu dân Israel cần phải chịu cảnh làm nô lệ ở Ai Cập để nhận ra tài năng 

phi thƣờng của Moses, ngƣời Ba Tƣ phải bị ngƣời Medes áp bức mới thấy đƣợc tinh thần vĩ đại của 

Cyrus, và ngƣời Athens phải bị chia ly mới thấy đƣợc tài năng kiệt xuất của Theseus thì cũng vậy, 

ngày nay, để tìm ra một tài năng  và trí tuệ siêu việt của Italia, đất nƣớc Italia cần phải bị chìm đắm Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

và phải tủi nhục hơn cả ngƣời Do Thái, bị áp bức hơn ngƣời Ba Tƣ, bị ly tán hơn ngƣời Athens, 

không lãnh tụ, không tổ chức, bị đánh đập, bị cƣớp đoạt, bị xé lẻ, bị giày xéo và trở thành nạn nhân 

của bất kỳ tai họa nào.  

           Mặc dù vậy, trƣớc đây cũng đã có vài tia sáng le lói trong một cá nhân đơn lẻ93 [93 Có thể 

Machiavelli ám chỉ Cesare Borgia, nhưng cũng có thể ám chỉ Giuliano de Medici, công tước xứ 

Nemours, cái chết đột ngột của ông năm 1516 đã khiến Machiavelli phải thay đổi lời đề tặng cuốn 

Quân vương], khiến cho ngƣời ta từng tin rằng Chúa đã trao cho ông bổn phận cứu vớt cho Italia 

nhƣng thực tế lại phải chứng kiến vận may rời bỏ ông ngay đỉnh cao của sự nghiệp. Giờ đây, đất 

nƣớc Italia vẫn tồn tại vô vọng chờ đợi một con ngƣời sẽ hàn gắn những vết thƣơng, sẽ chấm dứt 

tình trạng cƣớp bóc xứ Lombardy, các khoản cống nạp của vƣơng quốc Naples và xứ Tuscany và sẽ 

chữa lành những vết thƣơng đã mƣng mủ quá lâu.  

           Hãy xem, đất nƣớc Italia đang cầu xin Chúa gởi đến một con ngƣời cứu vớt cả dân tộc khỏi sự 

tàn bạo và láo xƣợc man rợ. Hãy xem, Italia vẫn sẵn sàng và hăng hái bƣớc theo ngọn cờ khi có 

ngƣời chủ xƣớng phất lên. Giờ đây, liệu còn có ai mà đất nƣớc Italia có thể đặt vào nhiều hy vọng 

hơn là dòng họ huy hoàng của ngài, dòng họ với thời vận và tài năng của mình đƣợc Chúa và Giáo 

hội che chở, dòng họ đang có bậc quân vƣơng thời nay có thể lãnh đạo cuộc cứu rỗi này.  

           Điều đó cũng không quá khó nếu ngài luôn noi theo những hành động và cuộc đời của những 

bậc anh hùng đƣợc nhắc đến trong cuốn sách này. Mặc dù đều tài ba xuất chúng, những nhân vật nổi 

tiếng này cũng chỉ là con ngƣời và không ai trong số họ gặp đƣợc thời cơ tốt đẹp nhƣ ngài đang có 

bởi sự nghiệp của ngài chính đáng hơn nên dễ dàng hơn94 .  

           [94 Vào năm 1516, thời gian giả định của lời đề tặng cuốn Quân vƣơng, các thành viên dòng 

họ Medici nắm giữ chức Giáo hoàng (Giáo hoàng Leo X), và Lorenzo de Medici được Giáo hoàng 

Leo chỉ định làm công tước xứ Urbino trong năm đó, tương lai có dự kiến trở thành người cai trị của 

Florence. Khi Machiavelli viết Quân vƣơng năm 1513, đầu tiên ông mường tượng sự tập trung 

quyền lực của dòng họ Medici vào Giuliano de Medici, công tước xứ Nemours, và Giáo hoàng Leo. 

Sau cái chết của Giuliano vào năm 1516, khả năng này vẫn tồn tại với sự xuất hiện ngắn ngủi của 

Lorenzo de Medici. Cơ hội này cũng giống như cơ hội từng có với Giáo hoàng Borgia, Alexander VI, 

và con trai là Cesare, cho đến khi Giáo hoàng đột ngột qua đời năm 1503. Với cái chết của cả 

Giuliano và Lorenzo năm 1519, hy vọng của dòng họ Medici lụi tắt và điều này giải thích lý do khi 

còn sống, Machiavelli đã không xuất bản cuốn Quân vƣơng, bởi sau năm 1519 mục đích ban đầu 

của cuốn sách này không còn thực hiện nữa.]  Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

           Hơn nữa, ngài lại đƣợc Chúa che chở nhiều hơn. Ở đây, công lý là toàn năng: “Chỉ những 

cuộc chiến tranh nào là không thể tránh khỏi mới là những cuộc chiến tranh chính đáng và vũ 

khí trở nên thiêng liêng khi không còn gì ngoài vũ khí ” 95.[95 Machiavelli trích nguyên văn từ 

bản gốc bằng chữ Latin của nhà sử gia vĩ đại Livy].  

           Đó là một ý nguyện vĩ đại và khi đã có một ý nguyện vĩ đại thì mọi khó khăn đều có thể vƣợt 

qua nếu ngài noi theo tấm gƣơng của những bậc tiền nhân mà tôi đã lƣu ý.  

           Hơn thế nữa,  giờ đây, chúng ta đang chứng kiến những dấu hiệu lạ thƣờng chƣa từng có mà 

Chúa đã mang lại: thủy triều rút cạn, mây mù dẫn lối, đá tuôn nƣớc mát, lộc thánh nhƣ mƣa, mọi thứ 

đều quy tụ để tạo nên sự vĩ đại của ngài. Phần còn lại ngài phải tự mình làm. Chúa không làm mọi 

việc vì không muốn lấy đi ý chí tự do của chúng ta và vinh quang đó là của chúng ta.  

           Chẳng có gì đáng ngạc nhiên nếu ngƣời ta hy vọng dòng họ huy hoàng của ngài làm đƣợc 

điều mà bao nhiêu ngƣời Italia đã không thể làm đƣợc và cũng chẳng ngạc nhiên  nếu trong những 

cuộc nổi loạn và chiến tranh, dƣờng nhƣ tinh thần thƣợng võ của Italia đã cạn kiệt. Đó là vì trên thực 

tế, các thiết chế cổ xƣa của Italia không còn hợp lý nữa và không ai biết cách tìm ra những thiết chế 

mới.  

           Đối với một quân vƣơng mới nổi lên, không gí có thể đem lại vinh dự cho ông hơn là những 

luật lệ và thiết chế mới do chính ông đề ra. Khi có nền móng vững vàng và chứa đựng những điều 

lớn lao, các luật lệ và thiết chế này sẽ đem lại cho ông sự kính trọng và ngƣỡng mộ. Đất nƣớc Italia 

có đầy đủ mọi điều kiện để ƣớc vọng đó biến thành hiện thực. Ngƣời dân Italia có khả năng vô bờ 

bến và chỉ còn thiếu các lãnh tụ mà thôi.  

           Trong những cuộc đấu tay đôi và những cuộc giao tranh nhỏ chỉ liên quan đến một số ít 

ngƣời, thì các binh lính Italia luôn vƣợt trội về sự mạnh mẽ, sự khéo léo và khôn ngoan. Thế nhƣng, 

trong một đạo quân, họ lại không phối hợp đƣợc với nhau. Tất cả là do sự bất tài vô dụng của những 

ngƣời lãnh đạo. Những kẻ có chút năng lực thì không đủ để thiên hạ phục tùng.  

           Cho tới nay, vẫn chƣa tìm đƣợc ai biết cách vƣợt lên những ngƣời khác nhờ vận may hay tài 

trí để thiên hạ phải qui phục. Vì thế, trong suốt hai mƣơi năm qua với biết bao cuộc chiến, những đội 

quân gồm toàn ngƣời Italia đều chiến đấu vô cùng kém cỏi. Bằng chứng của điều đó trƣớc tiên là Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

Taro, sau đó là Alexandria, Capua, Genoa, Vailà, Bologna và Mestri 96.  

           [96 Machiavelli liệt kê danh sách các thất bại quân sự của Italia: Chales VIII đánh bại quân 

Italia tại Fornovo (1495) gần sông Taro; Louis VII chiếm Alexandria (1499), Capua (1501), Genoa 

(1507), Vailà (1509) và Bologna (1511). Năm 1513, người Venice bị ngoại bang đánh bại ở gần 

Vicenza khiến Mestri bị cuớp phá.]  

           Bởi vậy, nếu dòng họ huy hoàng của ngài ƣớc vọng noi theo những con ngƣời kiệt xuất, 

những bậc anh hùng đã cứu vớt tổ quốc mình, thì điều  cần thiết trƣớc tiên, nền tảng thực sự cho bất 

kỳ hành động nào, là thiết lập đội quân của chính tổ quốc ngài vì không thể có đƣợc đội quân nào 

thiện chiến hơn, trung thành hơn, kiên định hơn. Từng ngƣời lính riêng lẻ đều là ngƣời dũng cảm và 

khi tập hợp lại, họ sẽ còn dũng cảm hơn khi thấy mình đƣợc chỉ huy, đƣợc tôn trọng, đƣợc đối xử 

thân ái bởi vị quân vƣơng của chính họ. Do vậy, ngài cần phải tự thành lập những đội quân nhƣ vậy, 

để ngài có đủ khả năng bảo vệ trƣớc những quân đội ngoại bang, bằng chính sức mạnh của ngƣời 

Italia.  

           Mặc dù bộ binh Thụy Sỹ và Tây Ban Nha nổi tiếng là đáng sợ, cả hai đều có những nhƣợc 

điểm mà một đội quân thứ ba có thể tận dụng không chỉ để chống lại mà còn có thể tự tin là đánh bại 

đƣợc họ. Bởi bộ binh Tây Ban Nha thì không thể chống chọi đƣợc kỵ binh, còn lính Thụy Sỹ lại sợ 

chiến đấu với những ngƣời lính bộ binh cũng dũng cảm nhƣ họ.  

           Do vậy, ngƣời ta đã và sẽ còn thấy lính Tây Ban Nha không thể chống cự kỵ binh Pháp và 

lính Thụy Sỹ thì bị bộ binh Tây Ban Nha tiêu diệt. Cho dù điểm cuối cùng này không đƣợc thực tế 

chiến trƣờng khẳng định chắc chắn, nhƣng ta cũng có thể thấy dấu hiệu của nó tại trận chiến 

Ravenna97. Tại đây, bộ binh Tây Ban Nha đã chiến đấu với những đạo quân Đức, những đạo quân 

đƣợc tổ chức giống nhƣ quân Thụy Sỹ. [97 Trận chiến Ravenna: Ngày 11 tháng 4 năm 1512, kỵ binh 

Pháp dưới sự chỉ huy của Gasron de Foix đã truy đuổi bộ binh Tây Ban Nha.]  

           Với những thân hình nhanh nhẹn và đƣợc bảo vệ bằng các tấm khiên gai, lính Tây Ban Nha đã 

tả xung hữu đột giữa rừng giáo mác của lính Đức mà vẫn bình an  vô sự, và nếu không có kỵ binh 

kịp thời phá vỡ thì chắc hẳn lính Tây Ban Nha đã tàn sát toàn bộ quân Đức. Do vậy, khi đã xác 

định  đƣợc những yếu điểm của cả hai loại  quân này thì có thể xây dựng một loại quân mới để 

đƣơng đầu với kỵ binh và cũng không phải e sợ bộ binh. Điều đó có thể thực hiện thông qua việc lập 

nên những đạo quân mới và thay đổi cách dàn quân. Và trong số những hành động tổ chức lại đất Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

nƣớc, đây cũng sẽ là những việc đem lại vinh quang và danh tiếng cho vị tân vƣơng.  

           Cơ hội này, xin đừng bỏ lỡ. Đất nƣớc Italia sau đêm dài đen tối đã lại có thể nhìn thấy vị cứu 

tinh. Không một lời nào có thể diễn tả hết đƣợc sự yêu mến mà vị cứu tinh đó sẽ nhận đƣợc từ tất cả 

những miền đất đã phải chịu đựng sự xâm lấn của ngoại bang, với khát vọng báo thù nung nấu. Với 

lòng trung thành bền bỉ bấy lâu, với biết bao đau thƣơng và nƣớc mắt!  

           Có cánh cửa nào lại không rộng mở? có ngƣời dân nào lại từ chối phục tùng? kẻ nào dám 

ghen tị và chống đối ngài? Ngƣời Italia nào dám không tôn kính? Đối với toàn dân, sự thống trị của 

lũ man rợ kia thật là nhức nhối! Bởi vậy, dòng họ huy hoàng của ngài hãy nhận lấy sứ mạng này với 

tinh thần và niềm hy vọng là nơi khởi đầu những sự nghiệp chính nghĩa, để đất nƣớc này lại đƣợc 

vinh quang dƣới ngọn cờ của ngài và, dƣới sự lãnh đạo của ngài, để những câu thơ của Petrarch98 sẽ 

trở thành sự thật .  

           Khôn ngoan thắng bạo tàn 

            Hãy lại cầm vũ khí, trận chiến sẽ ngắn thôi 

            Lòng dũng cảm ngàn xưa 

            Trong trái tim người Italia, sẽ không bao giờ chết.99  

           [98 Petrarch (1304-1374), tên thật của ông là Francesco Petrarca, nhà thơ và nhà nhân văn 

người Italia. Ông được coi là nhà thơ hiện đại đầu tiên của thế giới.  

            99 Lời trích từ đoản khúc của Petrarch, “Italia mia”. Bằng việc trích dẫn bài thơ yêu nước 

của Petrarch, Machiavelli hướng sự chú ý của chúng ta vào sự so sánh tương phản của Petrarch về 

Virtù và Furore. Qua đó khẳng định Virtù, như cách hiểu của riêng ông (sự khôn ngoan, một sức 

mạnh có kỷ luật), sẽ chiến thắng những sức mạnh bạo tàn vô lối trong công cuộc thống nhất đất 

nước Italia do một ông hoàng gia tộc Medici khởi xướng..]  

Niccolò Machiavelli  

Quân Vƣơng (2) 

Dich thuật: Vũ Mạnh Hồng & Nguyễn Hiền Chi 

TÓM LẠI  Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

Chỉ trong 1 cuốn sách nhỏ của Machiavelli đã hội tụ những nguyên tắc làm nền móng cho khoa học 

quản trị nói chung & chính trị học nói riêng.  

   Đọc Quân vương, các độc giả ham thích chính trị học không khỏi ngạc nhiên vì sự giống nhau 

giữa những nhận xét lạnh lùng của Machiavelli về bản tính con ngƣời & những luận điểm trong tác 

phẩm Hàn Phi Tử - một trong những tác phẩm chính trị học đầu tiên của thế giới ra đời trƣớc Quân 

Vƣơng 1700 năm.  

   Ngƣời ta sẽ luôn luôn đọc Quân Vương chừng nào con ngƣời vẫn chƣa thôi trò chơi nguy hiếm 

nhƣng hấp dẫn có cái tên là “chính trị”.  

   Qua cuốn sách, độc giả sẽ tìm ra chân dung một vị Quân Vƣơng hình mẫu:  

- Keo kiệt hay rộng lượng, 

 - Độc ác hay nhân từ, 

 - Thất hứa hay giữ lời hứa nếu lời hứa đi ngược lại lợi ích của mình. 

 - Phải làm gì để tránh bị dân chúng căm ghét. 

 - Phải thực thi những hành động lớn lao để nâng cao uy tín của mình. 

    Cho đến nay, dù đã hơn 500 năm trôi qua kể từ khi Quân Vương đƣợc viết ra, chính trị vẫn không 

hề thay đổi và tác phẩm này vẫn luôn là cẩm nang về thuật trị nƣớc và trị ngƣời. Có thể ví 

Machiavelli nhƣ một Hàn Phi ở Phƣơng tây, một bậc thầy về nghệ thuật tranh giành và chiếm giữ 

quyền lực.  

   Những điều Machiavelli viết trong tác phẩm này sẽ làm say mê bất kỳ ai, từ những bậc quân 

vƣơng, những chính khách, những nhà hành pháp cho tới những ngƣời dân thƣờng nhất. Vì Quân 

vương không chỉ là một cuốn sách về các biện pháp chính trị, ngoại giao mà còn là một cuốn sách về 

con ngƣời.  

    Quân vương là một trong những tác phẩm vĩ đại nhất thế giới bàn về chính trị và sách tham khảo Quân Vƣơng (2)  Niccolò Machiavelli 

Tạo Ebook: Nguyễn Kim Vỹ  Nguồn truyện: vnthuquan.net 

chính thức cho các sinh viên của trƣờng Đại học Harvard.  

                                                                        Cty sách Alpha  

Lời cuối: Cám ơn bạn đã theo dõi hết cuốn truyện. 

Nguồn: http://vnthuquan.net 

Phát hành: Nguyễn Kim Vỹ. 

Sƣu tầm: Sun Ming 

Nguồn: http://www.giaodiemonline.com/2007/04/quanvuong.htm 

Đƣợc bạn: Ct.Ly đƣa lên 

vào ngày: 22 tháng 9 năm 2009