Câu 13: Thành tố gợi động cơ trong dạy học môn toán? Vd?

Gợi động cơ là làm cho hs có ý thức về ý nghĩa của những hoạt động và của đối tượng hoạt động. gợi động cơ làm cho những mục tiêu sư phạm biến thành những mục tiêu của cá nhân hs, chứ không phải chỉ là sự vào bài, đặt vấn đề một cách hình thức

Ở lớp dưới, thầy giáo thường dùng những cách như cho điểm, khen chê, thông báo kết quả học tập cho gia đình... để gợi động cơ. Càng lên lớp cao càng với sự trưởng thành của hs, với trình độ nhận thức và giác ngộ chính trị ngày càng được nâng cao, những cách gợi động cơ xuất phát từ nội dung hướng vào nhu cầu nhận thức, nhu cầu của đời sống trách nhiệm đối với xã hội ngày càng quan trọng

Gợi động cơ không phải chỉ là việc ngắn ngủi lúc bắt đầu dạy một tri thức nào đó mà phải xuyên suốt quá trình dạy học: gợi động cơ mở đầu, gợi động cơ trung gian, gợi động cơ kết thúc.

Gợi động cơ mở đầu

Xuất phát từ thực tế có thể nêu lên: thực tế gần gũi với hs, thực tế xã hội rộng lớn

Cần chú ý: vấn đề đặt ra phải đảm bảo tính chân thực, việc nêu vấn đề không đòi hỏi quá nhiều tri thức bổ sung, con đường từ lúc nêu cho tới lúc giải quyết vấn đề càng ngắn càng tốt

Việc xuất phát từ thực tế không những có tác dụng gợi động cơ mà còn góp phần hình thành thế giới quanduy vật biện chứng. Tuy nhiên toán học phản ánh thực tế một cách toàn bộ và nhiều tầng, do đó không phải bất cứ nội dung nào, hoạt động nào cũng có thể được gợi động cơ xuất phát từ thực tế. vì vậy ta còn cần tận dụng cả những khả năng gợi động cơ xuất phát từ nội bộ toán học

Gợi động cơ từ nội bộ toán học là nêu một vấn đề toán học xuất phát từ nhu cầu toán học vd: tìm nghiệm của pt x2 + 1 = 0

Thông thường khi bắt đầu một nội dung lớn ta nêu động cơ xuất phát từ thực tế. Đối với từng bài hay từng phần của bài thì cần tính đến việc gợi động cơ xuất phát từ nội bộ toán học. Những cách thông thường là:

• Đáp ứng nhu cầu xóa bỏ một sự hạn chế

Vd: mở rộng tập R thành C để khai căn những số âm

• Hướng tới sự tiện lợi, hợp lí hóa công việc

Vd: mô tả tỉ mỉ, chi tiết quá trình giải pt bậc hai thành một thuật giải là để tiến tới chuyển giao công việc cho máy tính

• Chính xác hóa 1 khái niệm: có những khái niệm mà hs đã biết nhưng trước kia chưa thể định nghĩa chính xác, tới một thời điểm nào đó có đủ điều kiện thì thầy giáo lại gời lại vấn đề giúp hs chính xác hóa khái niệm đó

Vd: trong sách vật lí 10 định nghĩa vận tốc tức thời được phát biểu: " vận tốc tức thời hay vận tốc tại một thời diểmđã cho trên quỹ đạo là đại lượng đo bằng thương số giữa quãng đường đi rất nhỏ tính từ điểm đã cho và khoảng thời gian rất nhỏ để vật đi hết quãng đường đó" ∆s: ∆t

Tuy nhiên có những chỗ chưa rõ ∆t,∆s ở lớp 10 chưa đủ công cụ để làm. Tuy nhiên ở lớp 12 ta có điều kiện để làm việc này

• Hướng tới sự hoàn chỉnh và hệ thống Vd trang 134

• Lật ngược vấn đề: sau khi chứng minh một định lí, một câu hỏi thường được đặt ra là mệnh đề dảo của định lí đó có đúng hay không?

• Xét tương tự:

Vd:trung điểm O của đoạn AB được đặc trưng bởi đẳng thức bằng cách tương tự hãy tìm và cm những đẳng thức vecto đặc trưng cho trọng tâm G của ∆ABC

• Khái quát hóa

Vd:phát triển vd trên ta đặt vấn đề phát hiện và cm đẳng thức vecto đặc trưng cho trọng tâm của một hệ n điểm trong mp

• Tìm sự liên hệ và phụ thuộc

Vd:đặt vấn đề xem xét ảnh hưởng của các số a và c đối với hình dạng và vị trí của parabol y=ax2+c ntn?

Gợi động cơ trung gian

Là gợi động cơ cho các bước trung gian hoặc cho những hoạt động tiến hành trong những bước đó để đạt mục tiêu. Gợi động cơ trung gian có ý nghĩa to lớn đối với sự phát triển năng lực độc lập giải quyết vấn đề

Những cách thường dùng để gợi động cơ trung gian là:

▪hướng đích là hướng vào những mục tiêu đã đề ra, vào hiệu quả dự kiến của những hđ của họ nhằm đạt những mụ tiêu đó

Điểm xuất phát của hướng đích là việc đặt mục tiêu. Hướng đích là làm sao cho đối với tất cả những gì hs nói và làm họ dều biết rằng những cái đó nhằm mục đích gì trong qt tìm hiểu và mô tả con đường đi tới đích, họ luôn biết hướng vào những quan điểm và hđ của mình vào mục tiêu đã đề ra.

Vd: khi tìm cách gpt: ax2 + bx + c = 0

Sau khi đưa về dạng

Người ta tiếp tục biến đổi thành

Nhờ gợi động cơ bằng hđ, hs sẽ hiểu rằng việc thêm bớt là nhằm mục tiêu làm xuất hiện bình phương của một nhị thức đưa về dạng mà người học có thể giải được dễ dàng

▪quy lạ về quen

Vd: để khảo sát y = ax2 + bx + c là một việc làm mới chưa biết cách giải quyết, ta tìm cách biến đổi biểu thức ax2 + bx + c về dạng aU2 + d để quy về 1 điều đã biết là hàm số bậc 2 đã biết

▪xét tương tự

Vd: từ cách tìm trọng tâm của tam giác ta có thể tìm được trọng tâm của một tứ giác

▪khái quát hóa

Vd: khi hs giải bài tập tổng quát đối với trọng tâm G của hệ n điểm A¬¬¬¬1,A2,...,An trong mặt phẳng, có thể đặt vấn đề dể họ kqh cách làm trong trường hợp tam giác, tứ giác

▪xét sự biến thiên và phụ thuộc

Vd:....

Gợi động cơ kết thúc

Nhiều khi ngay từ đầu hoặc khi gqvđ, ta chưa thể làm rõ tại sao lại học nội dung này.... Những câu hỏi này mãi về sau mới giải đáp được. như vậy là người ta đã gợi động cơ kết thúc

Vd: sau khi giải xong pt 3x + 4x = 5x đã nêu trên, gv nhấn mạnh rằng: việc kshs, cách thức tư duy hàm đã giúp ta giải được pt trong trường hợp này

Gợi động cơ kết thúc cũng có tác dụng nâng cao tính tự giác trong hđ học tập như cách gợi động cơ khác