Câu 16: Trình bày khái niệm, ý nghĩa, phân loại chỉ số? Phân biệt chỉ số và số tương đối

a,Khái niệm:

Chỉ số trong thống kê là 1 loại chỉ tiêu tương đối biểu hiện mối quan hệ so sánh giữa hai mức độ nào đó của một hiện tượng nghiên cứu.

Ví dụ: doanh số của doanh nghiệp A năm 2007 so với năm 2006 bằng 108%( hay 1,08 lần)là chỉ số phát triển về chỉ tiêu doanh thu của doanh nghiệp A năm 2007 so với năm 2006

Chỉ số trong thống kê được biểu hiện bằng số tương đối nhưng ko phải số tương đối nào cùng là chỉ số.chỉ có loại số tương đối sau mới được gọi là chỉ số:

+số tương đối động thái gọi là:chỉ số phát triển

+số tương đối hoàn thành kế hoạch gọi là:chỉ số hoàn thành kế hoạch

+số tương đối nhiệm vụ kế hoạch gọi là:chỉ số nhiệm vụ kế hoạch

+số tương đối so sánh giữa hai mức độ cùng loại nhưng khác nhau về không gian gọi là:chỉ số không gian

b, ý nghĩa

Chỉ số trong thống kê giúp cho các nhà nghiên cứu đánh giá,phân tích một số vấn đề sau:

+biểu hiện sự biến động của hiện tượng theo thời gian

+biểu hiện của sự biến động của hiện tượng theo không gian

+biểu hiện nhiệm vụ kế hoạch và tình hình thực hiện kế hoạch của một chỉ tiêu kinh tế

+phân tích vai trò ảnh hưởng của các nhân tố đến sự biến động của toàn bộ hiện tượng

Qua các tác dụng nói trên cho thấy chỉ số là phương pháp không những có khả năng nêu lên biến động tổng hợp của hiện tượng phức tạp,mà nó còn có thể phân tích sự biến động này

c,phân loại

-căn cứ vào phạm vi tính toán,chỉ số được chia làm 2 loại:

+chỉ số đơn( chỉ số cá thể):là chỉ số nói lên sự biến động của từng nhân tố của từng đơn vị cá biệt trong tổng thể bao gồm nhiều đơn vị.

Ví dụ:

Chỉ số giá bán lẻ của một mặt hàng,chỉ số sản lượng của một loại sản phẩm,chỉ số khối lượng giao dịch của một loại cổ phiếu...

+chỉ số tổng hợp:là chỉ số nói lên sự biến động của tất cả các đơn vị trong tổng thể hoặc tất cả các nhân tố của tất cả các đơn vị trong tổng thể

Ví dụ

Chỉ số khối lượng sản phẩm công nghiệp là chỉ số tổng hợp phản ánh biến động chung về khối lượng sản phẩm công nghiệp.Chỉ số giá tiêu dung CPI là chỉ số tổng hợp phản ánh biến động chung của giá bán các mặt hàng tiêu dung thiết yếu

-căn cứ vào tính chất của chỉ tiêu,chỉ số được phân thành 2 loại sau:

+chỉ số của chỉ tiêu số lượng:là chỉ số biểu hiện sự biến động của chi tiêu số lượng

Ví dụ:

Khối lượng hàng hóa,hanh khách vận chuyển,số lượng công nhân,sản lượng...

+chỉ số của chỉ tiêu chất lượng:là chỉ số biển hiện sự biến động của chỉ tiêu chất lượng

Ví dụ:chỉ số giá thành sản phẩm,năng suất lao động giá cả

-căn cứ vào yếu tố không gian và thời gian

+chỉ số thời gian:là chỉ số nêu lên sự biến động của hiện tượng theo thời gian

Ví dụ:chỉ số phát triển giá cả mặt hàng vật liệu xây dựng của hà nội quý II năm 2008 so với quý I năm 2008 là 105%

+chỉ số không gian:là chỉ số nêu lên sự biến động của hiện tượng theo không gian

Ví dụ:chỉ số giá cả mặt hàng vật liệu xây dựng quý I năm 2008 của thành phố hồ chí minh so với hà nội là 102%

d, Phân biệt chỉ số và số tương đối:

- giống nhau: Chỉ số và số tương đối trong thống kê đều là 1 loại chỉ tiêu biểu hiện mối quan hệ so sánh giữa hai mức độ nào đó của một hiện tượng nghiên cứu.

- Khác: Chỉ số trong thống kê được biểu hiện bằng số tương đối nhưng ko phải số tương đối nào cùng là chỉ số.chỉ có loại số tương đối sau mới được gọi là chỉ số:

+số tương đối động thái gọi là:chỉ số phát triển

+số tương đối hoàn thành kế hoạch gọi là:chỉ số hoàn thành kế hoạch

+số tương đối nhiệm vụ kế hoạch gọi là:chỉ số nhiệm vụ kế hoạch

+số tương đối so sánh giữa hai mức độ cùng loại nhưng khác nhau về không gian gọi là:chỉ số không gian