Cau 23 Hệ thống tàu thủy là mạng lưới đường ống cùng với các phụ tùng, các cơ cấu phục vụ và các dụng cụ để vận chuyển chất lỏng hay chất khí bên trong tàu.

Trong quá trình khai thác các hệ thống tàu thủy chịu mài mòn tự nhiên, ăn mòn điện hóa và ăn mòn hóa học do tác dụng của chất lỏng bên trong và của môi trường bên ngoài.

Các hư hỏng khác do chất lượng các mối ghép, phụ tùng và vật liệu ống không đảm bảo.

Phụ thuộc vào độ mòn và hư hỏng đường ống, tiến hành tháo một phần hay toàn bộ đường ống để sửa chữa. Trước khi bắt đầu công việc phải lập sơ đồ lắp ráp với bảng hạng mục ống, phụ tùng và toàn bộ đặc tính kỹ thuật của chúng.

Có rất nhiều loại ống trên tàu thủy với vật liệu và kích thước khác nhau. Cần phân biệt loại ống nào thì sử dụng cho mục đích nào. Có thể chia ra làm các nhóm đường ống như sau:

Đường ống nước biển: chịu áp lực thấp nhưng phải chống ăn mòn hóa học. Vì vậy thường dùng ống bằng thép các bon mạ kẽm hoặc bọc nhựa có chiều dày quy ước SCH40.

Đường ống nước ngọt và đường ống dầu thông thường sử dụng ống thép các bon có chiều dày quy ước là SCH40.

Đường ống hơi và đường ống khí nén: Sử dụng ống thép các bon chịu nhiệt độ cao và có bề dày quy ước là SCH80.

Đường ống thủy lực: nếu áp suất công tác dưới 210 kg/cm2 thì sử dụng ống có ký hiệu OST - 2 hay ống thép các bon có bề dày quy ước là SCH160; nếu áp suất công tác dưới 100kg/cm2 thì sử dụng ống có ký hiệu OST - 1 hay ống thép các bon có bề dày quy ước là SCH120.

Đường ống làm việc với nhiệt độ dưới 0oC thì sử dụng ống thép thông thường không phải là thép các bon.

Đường ống đồng thường dùng ống nhỏ dễ uốn trong hệ thống lạnh, hệ thống khí điều khiển, đường ống dẫn đến các đồng hồ đo áp suất...

Trước khi tiến hành sửa chữa ống phải xả hết chất lỏng có trong hệ thống đường ống đoạn cần sửa chữa. Việc sửa chữa đường ống bao gồm làm sạch, sửa chữa rò rỉ, chế tạo đường ống mới, lắp ráp và kiểm tra.

Làm sạch ống có thể tiến hành bằng cơ giới, bằng hóa học hoặc bằng các phương pháp vật lý, siêu âm hoặc kết hợp các phương pháp với nhau.

 Sửa chữa ống

Việc sửa chữa ống tiến hành trong điều kiện hư hỏng không đáng kể đối với các ống thép bị rạn nứt, ăn mòn, rỗ châm kim có thể thủ tiêu bằng cách hàn đắp, hàn tán bằng hồ quang, bằng điện hay khí.

Đối với các ống đồng thì hàn bằng khí. Sau khi sửa chữa ống phải được ủ ở nhiệt độ 850 đến 900oC. Khi làm nguội xong thổi bằng khí nén.

Hình 2-13: Phương pháp bó ống tạm thời

Hình 2-14: Cách hàn vá ống khi tồn tại áp suất bên trong ống

  Chế tạo ống

Chế tạo ống gồm các nguyên công chính sau đây: chế tạo dưỡng, đánh dấu và cắt ống, uốn ống, chế tạo các chi tiết nối, lắp và hàn, gia công nhiệt, làm sạch, sơn, thử thủy lực.

Chế tạo dưỡng trong thực tế sửa chữa tàu thường dùng các phương pháp sau đây:

Chế tạo dưỡng theo vị trí trên tàu và chế tạo dưỡng theo ống được sửa chữa, chế tạo ống theo phương pháp vạch dấu (hay phóng dạng) chế tạo dưỡng theo hình chiếu ảnh.

Chế tạo dưỡng từ dây thép mềm, từ các ống có đường kính nhỏ. Chế tạo dưỡng bằng cách uốn dây theo đường trục tâm của ống, thiếu sót của phương pháp này là mất nhiều thời gian để điều chỉnh và không thể qui cách hóa bán kính uốn ống.

Cũng có thể chế tạo dưỡng từ ống tháo ra bằng cách lắp vào hai đầu ống hai mặt bích rồi hàn hai mặt bích đó xuống sàn. Sau đó dùng hai mặt bích đó làm tiêu chuẩn để chế tạo.

Uốn ống: uốn ống tiến hành ở trạng thái nóng và trạng thái nguội. Việc uốn ống ở trạng thái nguội tiến hành trên các máy uốn ống truyền dẫn bằng thủy lực hay cơ giới. Phương pháp này có nhược điểm là tạo elíp, nếp uốn và thay đổi chiều dày thành ống. Uốn nóng bao gồm công tác đổ đầy cát khô vào ống, đánh dấu chỗ uốn, nung nóng ống thép lên 900¸950oC, ống đồng 750¸800oC. Chiều dài phần được nung nóng phụ thuộc vào đường kính ống và góc uốn. Sau khi uốn tháo nút đổ cát ra ngoài và dùng không khí nén thổi ống.

Để kiểm tra nhiệt độ nung ống thép có thể dùng mối quan hệ màu sắc và nhiệt độ sau đây:

Màu hồng nhạt                          550oC

Màu đỏ sẫm                             650oC

Màu mận chín                           700oC

Màu hồng sáng                         800oC

Màu vàng sẫm                          900oC

Màu vàng da cam                      1000oC

Màu vàng rơm                          1000oC

Hình 2-15: Hàn nối ống trực tiếp và nối ống sử dụng ống bao

Hình 2-16: Ba phương pháp nối mặt bích