Câu 3:Phân tích quan điểm của CN duy vật biện chứng về nguồn gốc và bản chất của ý thức.

-Khái niệm ý thức: Ý thức là toàn bộ những hoạt động tinh thần của con người bao gồm những tình cảm, tâm trạng, tư tưởng, ý chí, lý luận, quan niệm dựa trên suy nghĩ bằng óc nhờ ngôn nhữ và khái niệm.

* Nguồn gốc của ý thức:

-Nguồn gốc tự nhiên:

    +Chủ nghĩa duy tâm cho rằng ý thức có trước vật chất có sau, ý thức sinh ra vật chất.Học thuyết triết học duy tâm khách quan và học thuyết triết học duy tâm chủ quan có quan niệm khác nhau về ý thức nhưng thực chất họ giống nhau ở chỗ đã tách ý thức ra khỏi vật chất, lấy ý thức làm điểm xuất phát suy ra giới tự nhiên.

   +Các nhà duy vật trước Mác đã không thừ nhận tính chất siêu tự nhiên của ý thức.Họ đã chỉ ra mối liên hệ khăng khít giữa vật chất và ý thức, thừa nhận vật chất có trước, ý thức có sau, ý thức phụ thuộc vào vật chất.Tuy nhiên do khoa học chưa phát triển  nên họ đã giải thích không đúng nguồn gốc và bản chất ý thức.

   +Chủ nghĩa duy vật biện chứng cho rằng ý thức là thuộc tính của dạng vật chất có tổ chức cao đó là bộ óc con người.Bộ óc con người là cơ quan vật chất của ý thức.

   +Để bộ óc của con người có thể sinh ra ý thức thì phải thông qua mối liên hệ vật chất giữa bộ óc người với thế giới khách quan.Chính mối liên hệ vật chất này hình thành nên quá trình phản ánh thế giới vật chất vào bộ óc con người.

   +Phản ánh là một thuộc tính phổ biến trong mọi dạng vật chất phản ánh là sự tái tạo những đặc điểm của mặt hệ tống vật chất ở hệ thống vật chất khác trong quá trình tác động qua lại của chúng.Kết quả của sự phản ánh phụ thuộc vào vật tác động và vật nhân tác động.Đây là điều quan trọng làm nên nguồn gốc tự nhiên của ý thức.

Bộ óc con người cùng với thế giới bên ngoài tác động lên bộ óc đó là nguồn gốc tự nhiên của ý thức.Ý thức là hiện tượng phản ánh vì đặc trưng riêng cho dạng vật chất ở trình độ tổ chức đó là bộ óc người.

-Nguồn gốc xã hội:

   Để ý thức ra đời , nguồn gốc tự nhiên rất quan trọng, nó là điều kiện cần nhưng chưa đủ, điều kiện quyết định cho sự ra đời của ý thức là nguồn xã hội: Lao động và ngôn ngữ.

+Lao động:

                     +Là điều kiện đầu tiên và chủ yeeys để con người tồn tại.

                     +Là quá trình con người sử dụng công cụ lao động tác động vào giới tự nhiên nhằm làm thay đổi giới tự nhiên cho phù hợp với nhu cầu của con người.Quá trình lao động đã làm thay đổi cấu trúc cơ thể con người : dáng đi thẳng, giải phóng 2 chi trước, bộ óc phát triển.

                      +Bằng lao động con người mới có thể phản ánh được thế giới khách quan, mới có ý thức.

+Ngôn ngữ:

                        +Một cộng đồng người sống bên nhau liên kết thành 1 cộng đồng xã hội.Dó đó họ cần phải trao đổi với nhau.Ngôn ngữ xuất hiện.Tiếng nói ra đời những tín hiệu nhận thức.Sau tiếng nói là chữ viết có ngôn ngữ phản ánh con người bước từ tự phát sang tự giác.Ngôn ngữ chính là cái vỏ bọc của tư duy.Sự phản ánh tự giác đó là cái để phân biệt trình độ phản ánh tâm lý động vật

Chính lao động và ngôn ngữ là 2 yếu tố mạnh nhất kích thích quá trình chuyển từ phản ánh tâm lý động vật thành phản ánh có ý thức của con người.

* Bản chất của ý thức:

-Ý thức là sự phản ánh năng động, sáng tạo, tự giác giác của thế giới vật chất.

-Cả vật chất và ý thức đều tồn tại nhưng nó khác nhau ở chỗ vật chất là thực tại khách quan, ý thức là hiện thực chủ quan hay nó chính là hình ảnh chủ quan của thế giới khách quan.Do đó ý thức không phải là vật chất nhưng nó có nguồn gốc về vật chất, nó thuộc về vật chất.Vì vậy ý thức có liên hệ chặt chẽ với thế giới hiện thực.

-Hình ảnh của sự vật trong óc người chỉ là sự phản ánh sự vật bên ngoài còn nội dung của sự vật ấy chính do sự vật bên ngoài quyết định.

-Ý thức của con người không bao giờ tồn tại ở bên trong con người, nó cũng không tồn tại dưới dạng vật lý hay 1 thực thể nào mà chỉ tồn tại dưới dạng hình ảnh chủ quan do đó ý thức không những chỉ phụ thuộc vào thế giới bên ngoài mà nó còn chịu ảnh hưởng bởi sự hoạt động của các giác quan.Đặc biệt của bộ óc.

=> suy đến cùng ý thức của chúng ta chỉ là sự phản ánh tương đối đúng đắn thế giới bên ngoài mà thôi.

-Ý thức là một hiện tượng xã hội mang bản chất xã hội.

-Ý thức đã và sẽ mãi mãi là sản phẩm của xã hội, nó là 1 quá trình hình thành và phát triển cùng với tồn tại xã hội.Bởi vậy nó luôn bị tồn tại xã hội quy định và các quy định khác chi phối.

*  Ý nghĩa phương pháp luận của mối quan hệ giữa vật chất và ý thức:

-Khi thừa nhận vật chất tồn tại bên ngoài và độc lập với ý thức, quyết định ý thức thì sự nhận thức thế giới không thể xuất phát từ ý thức con người, mà phải xuất phát từ thế giới khách quan.Trong hoạt động thực tiễn phải tôn trọng và hành động theo các quy luật khách quan.  Lênin đã nhiều lần nhấn mạnh rằng không được lấy ý muốn chủ quan của mình làm chính sách, lấy ý chí áp đặt cho thực tế vì như vậy sẽ mắc phải bệnh chủ quan duy ý chí.Tuy nhiên, chủ nghĩa duy vật đồng thời vạch rõ sự tác động trở lại vô cùng to lớn của ý thức đối với vật chất thông qua hoạt động thực tiễn của con người. Quan hệ giữa vật chất và ý thức là quan hệ hai chiều. Không thấy điều đó sẽ rơi vào quan niệm duy vật tầm thường và bệnh bảo thủ, trì trệ trong nhận thức và hành động.

-Nói tới vai trò của ý thức thực chất là nói tới vai trò của con người, vì ý thức tự nó không trực tiếp thay đổi được gì trong hiện thực cả. Do đó, muốn thực hiện tư tưởng phải sử dụng lực lượng thực tiễn. Nghĩa là con người muốn thực hiện quy luật khách quan thì phải nhận thức, vận dụng đúng đắn những quy luật đó, phải có ý chí và phương pháp để tổ chức hành động. Vai trò của ý thức là ở chỗ chỉ đạo hoạt động của con người, có thể quyết định làm cho con người hành động đúng hay sai, thành công hay thất bại trên cơ sở những điều kiện khách quan nhất định. Do đó, con người càng phản ánh đầy đủ, chính xác thế giới khách quan thì càng cải tạo thế giới có hiệu quả. Vì vậy, phải phát huy tính năng động, sáng tạo của ý thức, phát huy vai trò nhân tố con người để tác động, cải tạo thế giới khách quan.