Câu 6: Phân loại, mô tả Biểu mô phủ. Cho ví dụ về sự phân bố của chúng?

Biểu mô phủ là những biểu mô phủ mặt ngoài cơ thể, mặt trong các cơ quan rỗng,

những khoang thiên nhiên của cơ thể.

Theo sự phân lớp và hình dạng tế bào, biểu mô phủ được chia thành các loại sau:

1. Biểu mô phủ đơn: là những biểu mô được tạo thành bởi một hàng tế bào.

 Biểu mô phủ đơn, dẹt:

+ Được tạo thành bởi một hàng tế bào đa diện dẹt.

+ Vùng trung tâm mỗi tế bào thường có một nhân hơi lồi vào lòng khoang

mà biểu mô đó lợp.

+ Mặt của biểu mô phủ đơn dẹt bao giờ cũng hơi ướt, nhẵn, bóng, cho

phép các tạng chuyển động dễ dàng, không bị cọ xát mạnh vào nhau và

vào thành cơ thể. Do đó, nó còn được gọi là BIỂU MÔ TRƯỢT.

+ Loại biểu mô này thường gặp ở: nang BoWman của thận, lá thành, lá

tạng, mặt trong của mạch máu và bạch huyết.

 Biểu mô phủ đơn, khối:

+ Quan sát ở lát cắt song song với bề mặt biểu mô, các tế bào biểu mô là

những hình đa giác. Quan sát theo mặt phẳng vuông góc bề mặt biểu mô,

biểu mô gồm một hàng tế bào hình khối vuông, nhân hình tròn, nằm giữa tế

bào.

+ Có thể gặp biểu mô phủ đơn, khối ở: biểu mô lợp mặt tự do của buồng

trứng, ở các ống bài xuất của một số tuyến ngoại tiết (ống Boll của tuyến

nước bọt).

 Biểu mô phủ đơn, trụ:

+ Biểu mô phủ đơn, trụ gồm một hàng tế bào hình trụ, chiều cao lớn hơn

chiều ngang. Nhân có hình trứng, nằm phía cực đáy.

+ Khi quan sát ở lát cắt song song với bề mặt biểu mô, tế bào biểu mô cũng

có hình đa diện giống như biểu mô phủ đơn khối, nhưng có chu vi nhỏ hơn.

+ Biểu mô phủ đơn trụ có thể được hình thành từ một loại tế bào giống

nhau (biểu mô ống cổ tử cung), nhưng cũng có khi được tạo nên bởi nhiều

loại tế bào trụ khác nhau (biểu mô ruột).

+ Có thể gặp loại biểu mô này ở mặt trong của ống tiêu hóa suốt từ tâm vị

đến đoạn trên của trực tràng, ở đường bài xuất của một số tuyến.

2. Biểu mô phủ kép: là loại biểu mô được tạo thành bởi 2 hoặc nhiều lớp tế bào

chồng lên nhau. Dựa vào hình dáng tế bào nằm trên cùng để phân loại, người ta có thể

chia biểu mô phủ kép thành 3 loại và 2 loại đặc biệt.

 Biểu mô phủ kép, dẹt:

Được tạo thành bởi nhiều lớp tế bào, nhưng những tế bào trên cùng là những tế

bào dẹt. Loại biểu mô này được chia làm 2 loại:

+ Biểu mô phủ kép, dẹt, sừng hóa:

■ Gồm nhiều hàng tế bào có hình dáng thay đổi từ dưới lên trên, những

hàng trên cùng hình thành lớp keratin (lớp sừng).

■ Từ trong ra ngoài biểu bì gồm 5 lớp: lớp đáy hay lớp sinh sản, lớp sợi, lớp

hạt, lớp bóng, lớp sừng.

■ VD: biểu bì da - được coi là biểu mô bảo vệ điển hình.

+ Biểu mô phủ kép, dẹt, không sừng hóa:

■ Lợp thành các khoang thiên nhiên trong cơ thể, nơi thường xuyên có sự

cọ xát có thể gây tổn thương cho thành ống (khoang miệng, thực quản...)

■ Được tạo thành bởi nhiều lớp tế bào: lớp đáy (lớp sinh sản), lớp sợi, lớp

trên mặt gồm những tế bào dẹt còn nhân. Những tế bào này sẽ bong khỏi

biểu mô, rơi vào trong khoang. Loại biểu mô này không có lớp hạt và lớp

sừng.

 Biểu mô phủ kép, khối:

+ Được tạo bởi từ 2 hàng tế bào trở lên, hàng nằm trên cùng là những tế

bào hình khối vuông.

+ VD: ở biểu mô võng mạc thể mi, hàng tế bào vuông ở lớp trong có khả

năng tiết ra dịch thủy, hàng tế bào vuông ở lớp ngoài có chứa nhiều hạt sắc

tố đen.

 Biểu mô phủ kép, trụ:

+ Gồm nhiều hàng tế bào chồng chất lên nhau và hàng tế bào trên cùng có

hình trụ.

+ Trong cơ thể ít có loại biểu mô này. Vd: biểu mô của một số ống bài xuất

lớn của một số tuyến.

 Biểu mô phủ kép, biến dạng:

+ Được tạo thành bởi nhiều hàng tế bào.

+ Hình dáng tế bào thay đổi từ dưới lên trên tới mặt tự do của biểu mô. Lớp

tế bào sát màng đáy có hình khối vuông hay hình trụ, gọi là màng đáy. Trên

lớp đáy có nhiều hàng tế bào đa diện. Hàng tế bào trên cùng gồm những tế

bào đa diện lớn.

+ VD: biểu mô của niêm mạc bàng quang, trong đó các tế bào có khả năng

biến đổi hình dáng rõ ràng, tùy thuộc vào tình trạng căng giãn của bàng

quang.

 Biểu mô phủ giả kép, trụ:

+ Các tế bào chồng chất lên nhau, hàng tế bào trên cùng có hình trụ, những

cực đáy của tất cả các tế bào đều sát với màng đáy.

+ Hình dáng của các tế bào trong biểu mô khác nhau. Nhân của các tế bào

thường nằm ở phần rộng nhất của tế bào, do đó nhân các tế bào thương

nằm chênh nhau thành 2 - 3 hàng.

+ VD: biểu mô lợp những ống bài xuất lớn của tuyến nước bọt mang tai và

một số tuyến khác.