Câu 7: Hãy nêu và phân tích nội dung nguyên tắc tổ chức và hoạt động của HQVN? Liên hệ thực tiễn thực hiện nguyên tắc này tại đơn vị, cơ sở?

- Nguyên tắc t.chức và h.động của HQVN được quy định tại điều 12 Luật HQ sửa đổi, bổ sung một số điều năm 2005 trên cơ sở kế thừa tích hợp hầu như "nguyên nghĩa " nguyên tắc t.chức đã được quy định tại Điều 5 khoản 1 Pháp lệnh HQ ngày 20/2/1990 và Điều 5 và 7 Nghị định số 139/HĐBT ngày 20/10/1984. Cụ thể Luật HQ năm 2005 quy định : "HQVN được t.chức và h.động theo nguyên tắc tập trung, thống nhất",

Tổng cục trưởng TCHQ thống nhất quản lý điều hành h.động của HQ các cấp; HQ cấp dưới chịu sự quản lý, chỉ đạo của HQ cấp trên". Trước đây Pháp lệnh HQ cũng xác định nguyên tắc tố chức và h.động HQ là tập trung thống nhất. Tập trung, thống nhất ko có nghĩa là khép kín mà có sự kiểm tra, giám sát của các cơ quan có thẩm quyền. Cụ thể:

- Về mặt luật pháp: phải thống nhất từ Luật HQ đến các văn bản hướng dẫn thi hành cũng như thống nhất với các đạo luật khác, cao nhất là từ Hiến pháp đến các Bộ Luật, Luật... Cụ thể:

+ Luật nhà nước: nguyên tắc là nhà nước củng cố và tăng cường quốc phòng toàn dân và an ninh nhân dân, bảo vệ tổ quốc XHCN, giữ vững an ninh quốc gia là sự nghiệp của toàn dân. Pháp luật về HQ đã cụ thể hóa thành các quy định pháp lý cụ thể để điều chỉnh các quan hệ XH phát sinh trong việc XNK hàng hóa, hành lý, XNC các phương tiện vận tải qua biên giới,...

+ Luật tài chính - ngân hàng: Pháp luật về HQ có quan hệ chặt chẽ với các quy phạm pháp luật của Luật tài chính, ngân hàng như các quy định pháp luật tài chính về việc vận chuyển ngoại tệ, vàng bạc, đá quý qua biên giới quốc gia. QPPL về HQ có quan hệ chặt chẽ với Luật Thuế XK, thuế NK xuất phát từ tính chất, đặc điểm và các chức năng cơ bản của ngành HQ hiện nay. Nhiệm vụ cơ bản của ngành HQ là thực hiện chính sách thuế XNK . Vì vậy, có thể nói một bộ phận quan trọng của pháp luật về HQ, của các QPPL về HQ là nhằm đảm bảo thực hiện tốt các quy định của Luật thuế XK, thuế NK. Có thể nói PL về HQ là phương tiện chủ yếu và cơ bản để thực hiện thuế XK, thuế NK.

+ Luật hình sự và hành chính: Luật HQ, PL hình sự và PL hành chính đã quy định phạm vi chức năng nhiệm vụ của HQ trong hđộng đấu tranh chống buôn lậu hoặc vận chuyển trái phép hang hóa ngoại hối , tiền VN qua biên giới cũng như các hvi vi phạm PL khác. Nvụ của cquan HQ là phải căn cứ vào tất cả các hồ sơ chứng từ ... để xác định các vi phạm đó, phải xlý theo trình tự tố tụng hình sự hay hành chính

+ Luật tố tụng hình sự và các qđịnh về xphạt hành chính: PL HQ có quan hệ chặt chẽ với Luật tố tụng hình sự. Điều 64,65,66,67 Luật HQ đã quy định về phạm vi cũng như thẩm quyền của cơ quan HQ cũng như công chức HQ trong việc áp dụng các biện pháp tố tụng hình sự để xử lý vi phạm PL về HQ. Ngoài ra các cquan HQ còn được áp dụng các biện pháp phát hiện ngăn ngừa, điều tra xử lý các vi phạm theo quy định của PL. Điều 34 Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính và Điều 20 Pháp lệnh tổ chức cơ quan điều tra hình sự đã cụ thể hóa các thẩm quyền điều tra, xử lý nói trên của HQ.

+ Luật quốc tế: PL về HQ có mối quan hệ ngày càng chặt chẽ với các qđịnh của Luật Quốc Tế do quá trình liên kết hóa, Qtế hóa qhệ ktế giữa các qgia trong khu vực và toàn cầu. Có thể nói hoạt động HQ luôn gắn liền với giao lưu Quốc tế. Vì vậy, mặc dù PL về HQ thuần túy mang tính chất bảo vệ lợi ích quốc gia nhưng qhệ của nó luôn gắn chặt với Luật Quốc tế do hoạt động HQ luôn có liên quan đến yếu tố nước ngoài.

Trước hết, có nhiều thỏa thuận, công ước Quốc tế đa phương trên phạm vi toàn cầu được đa số các quốc gia ký kết, tham gia hoặc công nhận với mục đích điều chỉnh các quan hệ về HQ giữa các nước nhằm tạo thuận lợi cho các hoạt động thương mại, du lịch...(Công ước thành lập về xác định trị giá HQ...), đấu tranh chống buôn lậu (CÔng ước Nairobi về hợp tác qtế về đấu tranh chống buôn lậu) Ngoài ra, còn có rất nhiều các công ước khác mà nhiệm vụ thực hiện chủ yếu là của HQ: Công ước Washington về chống buôn lậu và các động vật quý hiếm, Công ước về đấu tranh chống buôn lậu ma túy, công ước về bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ .

Ngoài ra, PL về HQ còn có quan hệ mật thiết đến việc điều chỉnh các quan hệ có liên quan đến quy chế biên giới quốc gia, các chế độ ưu đãi miễn trừ ngoại giao, quy chế tối huệ quốc, điều chỉnh các quan hệ có liên quan đến nội thủy, lãnh hải, các vùng nước tiếp giáp lãnh hải cũng như các vùng nước tiếp giáp giữa các quốc gia

Về tổ chức: Phải thống nhất từ TW đến địa phương. Ngày 4.9.2002 Thủ tướng CP ban hành QĐ số 113/2002/QĐ-TTg v/v chuyển TCHQ vào BTC , dưới sự điều hành trực tiếp của Bộ trưởng BTC . Vì vậy, để phù hợp với thực tế này, Luật HQ sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật HQ năm 2005 đã sửa đổi quy định "TCHQ là cơ quan thuộc CP" chỉ còn là "TCHQ". Quy định này để phù hợp với các quy định PL khác. Theo Luật HQ sửa đổi, bổ sung một số điều năm 2005 " Hệ thống tổ chức của Hải quan Việt Nam gồm có:

- TCHQ

- Cục HQ tỉnh, liên tỉnh, thành phố trực thuộc TW

Chi cục HQCK, Đội kiểm soát HQ và đơn vị tương đương".

Thực tiễn tổng kết cho thấy, hệ thống tổ chức HQ gồm 3 cấp đã đáp ứng yêu cầu quản lý đặc thù của ngành HQ. Mặt khác, chức năng nhiệm vụ của HQ ko chỉ duy nhất có n.vụ thu thuế hàng hóa XNK mà còn là "người gác cửa" an ninh kinh tế, an ninh quốc gia góp phần giữ vững an ninh chính trị , trật tự an toàn XH, giữ vững định hướng XHCN. Việc cải cách hành chính nước ta, nhất là cải cách nền hành chính với chủ trương giảm bớt đầu mối trực thuộc CP, bớt cấp trung gian, tinh giảm bộ máy đang được tiến hành.

- Về hoạt động: Hoạt động của HQ cấp dưới phải phục tùng, chịu sự quản lý điều hành của cấp trên. Nguyên tắc này phải được hiểu là việc chỉ đạo, thực hiện nhiệm vụ phải có sự tập trung, thống nhất từ TW đến cơ sở; chính sách hải quan phải thống nhất như một trong cả nước, không có chính sách hải quan cho từng địa phương. Đây là một hiện tượng đặc thù về nguyên tắc tổ chức riêng có duy nhất cho ngành Hải quan trong hệ thống cơ quan nhà nước; thể hiện địa vị pháp lý, vị trí, tính chất hoạt động, vị thế của một cơ quan "đặc biệt" trong hệ thống cơ quan quyền lực nhà nước.

* Thực tiễn thực hiện nguyên tắc này tại đơn vị, cơ sở.

Từ thực tế hoạt động của tổ chức HQVN hiện nay cho thấy nguyên tắc tập trung thống nhất là một nguyên tắc cần được duy trì và phát triển. Khi nền kinh tế càng phát triển, nhiệm vụ Hải quan càng lớn thì yêu cầu về tính tập trung thống nhất trong chỉ huy, chỉ đạo nghiệp vụ càng cao. Các văn bản hướng dẫn thi hành phải căn cứ và thống nhất với từ Luật HQ và các quy định của QH, CP, Bộ Tài chính về hải quan. Các VB do BTC, TCHQ ban hành phải được áp dụng, thực hiện thống nhất từ TW đến địa phương, Vb của Cục hải quan địa phương ban hành, hướng dẫn thực hiện phải căn cứ vào văn bản của TCHQ, BTC, các quy định của QH, CP, Bộ ngành liên quan về Hải quan.

HQVN được tổ chức tập trung thống nhất nghĩa là các cán bộ công chức hải quan được tuyển dụng, đào tạo, bồi dưỡng, luân chuyển, đề bạt, quyền và nghĩa vụ đều được thống nhất quản lý từ trên TCHQ xuống các Chi cục, cho dù cán bộ, công chức hải quan công tác ở bất kỳ vị trí nào trên thế giới.