Câu 9: Các tuyến nội tiết, đặc điểm cấu tạo và cho ví dụ về chức năng của

chúng?

 Các tuyến nội tiết:

Theo cấu tạo hình thái, có thể phân tuyến nội tiết thành 3 loại:

■ Tuyến kiểu lưới: Các tế bào tuyến tạo thành những dây tế bào. Các dây

tế bào nối với nhau tạo thành mạng lưới. Khoảng giữa các lưới tế bào có

các mao mạch. Đa số tuyến nội tiết trong cơ thể thuộc loại tuyến kiểu lưới

này.

VD: thùy trước tuyến yên, tuyến thượng thận, tuyến cận giáp trạng, tuyến

tụy nội tiết (tiểu đảo Langerhans)...

■ Tuyến kiểu túi: Các tế bào tuyến tạo thành những túi. Thành túi được lợp

bởi một hàng tế bào chết tiết, xen giữa các túi có những mạch máu và bạch

huyết. Trong lòng túi thường chứa đầy keo.

Chỉ có tuyến giáp trạng là tuyến nội tiết kiểu túi.

■ Tuyến tản mát: Các tế bào tuyến hoặc rải rác hoặc họp thành đám nhỏ

nằm tản mát trong mô liên kết và tiếp xúc mật thiết với các mao mạch.

VD: tuyến kẽ tinh hoàn là tuyến nội tiết kiểu tản mát.

 Đặc điểm cấu tạo:

Ở tuyến nội tiết có một số đặc điểm cấu trúc thích nghi với chức năng sau:

■ Các tế bào tiết của tuyến thường xếp thành từng cột (tủy tuyến trên thận)

hoặc thành từng mảng (tiểu đảo Langerhans của tụy), xen kẽ các cột hoặc

mảng tế bào đó là các mao mạch tiếp nhận hormone từ tuyến tiết ra. Kiểu

cấu trúc này đặc trưng cho các tuyến nội tiết mà hormone của chúng được

đưa ngay vào máu để tới cơ quan đích.

■ Ở các tuyến nội tiết cần dự trữ hormone để cơ thể dùng dần thì có dạng

cấu tạo các nang, trong đó thành nang là một lớp tế bào tiết, hormone được

dự trữ trong nang (tuyến giáp trạng).

 Chức năng của tuyến nội tiết:

Các tuyến nội tiết sản xuất ra các chất tiết là các hormone, ngấm thẳng vào

máu, đưa đến các tế bào đích và các cơ quan đích, giúp duy trì tính ổn định

của môi trường bên trong cơ thể và điều hòa quá trình sinh lý diễn ra bình

thường.

VD: hormone của tuyến giáp, tuyến cận giáp, tuyến yên, truyến trên thận có

vai trò quan trọng trong quá trình trao đổi nước, muối khoáng và các thành

phần khác. Do đó, chúng có vai trò đảm bảo sự cân bằng môi trường bên trong

cơ thể, ổn định áp suất thẩm thấu, duy trì độ pH...

Lượng hormone và tốc độ tiết của các tuyến nội tiết rất nhỏ nhưng tác động

của các hormone tại các mô bào dẫn đến những thay đổi cực kỳ lớn. Chứng tỏ

hormone có hoạt tính sinh học cao. VD chỉ cần vài phần nghìn mg hormone

Adrenaline (do tuyến thượng thận tiết ra) làm tăng lượng đường huyết làm tăng

nhịp tim.

Tuy vậy, không phải tất cả hormone đều ảnh hưởng tới tất cả các tế bào

trong cơ thể, mà chỉ ảnh hưởng đến một hoặc một số cơ quan xác định gọi là

cơ quan đích. Đó là các tế bào mang các thụ thể phù hợp với cấu trúc của

hormone nên có thể tiếp nhận các hormone đó, để tạo thành phức hệ hormone

- thụ thể. Khi phức hệ này hình thành sẽ khởi đầu cho một loạt những biến đổi

tiếp theo làm thay đổi sinh lý của tế bào. Điều này thể hiện tính đặc hiệu của

hormone.

VD: Hormone do tuyến giáp tiết ra làm tăng cường các phản ứng hóa học

tại hầu hết các tế bào, dẫn đến tăng cường trao đổi chất; hormone của tuyến

cận giáp điều khiển nồng độ calcium của dịch ngoại tế bào...