Câu đối của Hà Trì Cử Nhân Trần Đình Tân (1893 - 1979)

Màu nền
Font chữ
Font size
Chiều cao dòng


Trần Đình Tân còn có tên là Trần Hữu Liệp, tự Lữ Tiên, hiệu Hà Trì, sinh tại thôn Cảnh Vân tổng Dương An phủ Tuy Phước, nay là thôn Cảnh An xã Phước Thành huyện Tuy Phước tỉnh Bình Định. Tại nhà ông Mạc Trác ở bờ bắc sông Kôn gần Bảo tàng Quang Trung (Thị trấn Phú Phong huyện Tây Sơn), trên nhà ngõ có khắc hàng chữ "Nhà thờ ông Mạc Hoán (1860 - 1932) chủ thảo Phong trào Cần vương". Ngôi nhà này là nhà lá mái do ông Mạc Hoán - ông nội cụ xây dựng tính đến nay đã hơn một thế kỷ, có một câu đối không khảm - do Trần Đình Tân viết tặng nội dung như sau:

淵源聖道尊堂殷茹古含今漁獵百城綺歲遍聞騰譽屢經藝戰正思蓬島晤神仙那知時數限人丹桂未能攀手比及勤王懈施即授徒隆泰斗師資名屈而壽以償豹隱南山八九年華歸淨土 Uyên nguyên thánh đạo, tôn đường ân nhự cổ hàm kim, ngư liệp bách thành, ỷ tuế biến văn đằng dự, lũ kinh nghệ chiến, chính tư bồng đảo ngộ thần tiên, na tri thời số hạn nhân, đan quế vị năng phan thủ, tỉ cập cần vương giải thỉ, tức thụ đồ long thái đẩu sư tư, danh khuất nhi thọ dĩ thường, báo ẩn nam sơn, bát cửu niên hoa qui tịnh độ (Vế này nói về cuộc đời ông Mạc Hoán thân sinh ông Mạc Viên: Đạo thánh như nguồn nước trong và sâu thăm thẳm, tôn đường từng am hiểu việc xưa nay, kể cả đi săn, đi câu, trải qua trăm thành, giữa cái tuổi bông hoa đầy hứa hẹn, sớm nổi tiếng khắp nơi,từng mang lều chõng đến trường thi, mơ ước gặp thần tiên nơi bồng đảo, nào hay thời số ngăn người, bàn tay nhỏ chưa vin cành đơn quế (vin cành đơn quế là thi đậu, không vin được cành đơn quế là thi hỏng), đến khi Phong trào Cần vương mệt mỏi và tan rã, chỉ biết chọn nghề dạy học, vì người đời đánh giá thầy dạy học có danh cao, ví như núi Thái sơn, như sao Bắc đẩu, mặc dầu danh tiếng trước đây bị mờ lấp, nhưng nay tuổi thọ được lên cao để bù lại, như con báo (con beo) ở ẩn cho mượt lông nơi núi Nam, dần dà đến cái tuổi niên hoa tám chín (tám chín tức là 72 tuổi) là thời điểm xa lánh cõi đời tiêu diêu miền tịnh độ (miền đất Phật)
弓冶故家賢甫善繼志述事笙簧六籍妙齡獨擅蜚聲初次鏖場賒想風雲逢盛會叵耐文章憎命朱衣沒見點頭嗣因科舉變遷遂宰里做朝廷季子前嗇更豊其後鷗閑北海一雙橋梓衍長春 Cung dã cố gia, hiền phủ thiện kế chí thuật sư, sanh hoàng lục tịch, diệu linh độc thiện phi thanh, sơ thứ ao trường, xa tưởng phong vân phùng thịnh hội, phả nại văn chương tăng mệnh, châu y một kiến điểm đầu, tự nhân khoa cử biến thiên, toại tể lý tố triều đình quý tử, tiền sắc cánh phong kỳ hậu, âu nhàn bắc hải, nhất song kiều tử diễn trường xuân (Vế này nói về ông Mạc Viên thân sinh ông Mạc Trác: Nối nghiệp nhà (lương cung, lương dã. Lương cung là thợ làm cung, uốn vành thúng (gọi là ky), lương dã là thợ hàn, thợ rèn, gôm nhiều mảnh ghép lại thành áo cừu - gọi là cừu, tức là ky cừu hữu kế - sách Quỳnh Lâm cố sự), hiền phủ nối chí cha, chăm lo học hành viết sách, dạy gõ sênh sách để điều hòa nhạc điệu, cái tuổi đương thời là kỳ diệu, là đạo lý, riêng chiếm cái danh lớn quanh vùng. Lần đầu tiên đến trường thi, những mong mây gió phen này tạo cơ hội tốt để tiến thân, nào ngờ văn chương ghen mệnh (tăng mệnh) nên chưa được cái gật đầu của ông già mặc áo đỏ đứng bên ban giám khảo (gật đầu là bài làm tốt đáng đậu, không gật đầu là bài làm không đúng qui cách, bị loại). Tiếp theo là khoa cử đổi thay (bỏ thi chữ Hán, chỉ thi chữ Quốc ngữ). Cuối cùng vẫn là việc làng, việc xã, làm con út của triều đình là lý trưởng. Quãng đường trước kia có éo le, quãng đường giờ đây có phần thanh thản, như con chim âu thanh nhàn nơi biển Bắc. Một đôi kiều tử (cây kiều là cha, cây tử là con) nối nhau diễn cảnh trường xuân với đời)
Có người là Đồng Phó Nguyễn Hoài Văn đã dịch ra quốc ngữ theo thể đối như sau:
vế ra: Thăm thẳm nguồn đạo, tôn đường am hiểu chuyện xưa nay, ngư liệp trải trăm thành. Giữa cái bông hoa đầy hứa hẹn, danh tiếng nổi khắp nơi. Nghệ chiến bao phen, ước mơ bồng đảo gặp thần tiên, nào hay mệnh số ngăn người, bàn tay nhỏ, nên vẫn chưa được vin lên cành đơn quế. Kịp đến phong trào cần vương tan rã, chỉ biết chọn nghề dạy học, mong tròn câu Thái Đẩu sư tư. Danh tuy mờ lấp, tuổi thọ đền bù, như con báo ở ẩn non Nam, tám chín niên hoa về tịnh độ
vế đối: Cung dã nghiệp nhà, hiền phủ noi theo dòng thế thuật, sênh hoàng qua sáu sách. Trong thời tên tuổi sắp vinh quang, tài hoa lừng mọi nẻo. Ao trường một độ, những tưởng gió mây thành vận hội, đâu ngờ văn chương ghen mệnh, riêng phận mỏng, không được cái gật đầu của bậc Châu y. Tiếp theo nhân thời khoa cử đổi thay, thuận đường quay lại hương thôn, làm nên tiếng triều đình quý tử. Đường trước éo le, nẻo sau bằng phẳng, tựa chim âu thanh nhàn biển Bắc, một đôi kiều tử diễn trường xuân
Có người là Hoài Sơn ở Long Khánh - Đồng Nai lấy cảm hứng dịch đôi câu đối trên thành 1 bài thơ theo thể "song thất lục bát" như sau:

Bởi cội nguồn lòng gìn đạo thánh, vọng tôn đường nghĩa chánh xưa nay
Tình khơi trăm nẻo giải bày, khắp nơi khen ngợi thú say ngư đàn
Đã một thời lừng vang bút tích, mộng chưa thành ngọc bích còn phai
Tiếc thay thân trải dặm dài, hụt cảnh quế đỏ vương đài khốn thay
Thuở Cần Vương vận may chưa đến, khiến con thuyền lạc bến Giang Nam
Quyền uy thế lực chẳng ham, vốn duy đạo đức đành cam làm thầy
Đời dẫu mất vơi đầy kiếp trải, núi Nam kia báo ẩn bên hoa
Quên dần bấy cảnh phong ba, bảy mươi hai thọ lìa xa cõi trần...
Noi dấu tiền nhân nung chí cả, hiếu trung tròn trải đã bao đời
Mặc cho cuộc thế đổi dời, bước công danh lỡ vẫn chơi phách hòa
Cho dẫu xưa xông pha ngán ngẩm, những mong ngày nắng ấm hồi qui
Gió chờ đón áng mây về, bút lông chẳng thẹn thương nghề văn chương
Khoa cử trượt yên cương lỡ hội, đành cam tâm chấp nhận tôi hiền
Một thời vang bóng hoa niên, tiếng thơm dẫu nhạt danh truyền còn lưu
Lòng vẫn tin cao mưu đối sách, như chim âu biển Bắc thanh cao
Vinh danh đáng được tự hào, một đôi kiều tử trải bao cánh ngàn

Bạn đang đọc truyện trên: Truyen2U.Pro