Câu hỏi 2 : Hãy trình bày và phân tích các nhóm QHXH được pháp luật hải quan điều chỉnh?

- Khái niệm quan hệ pháp luật về Hải quan : là các quan hệ xã hội phát sinh trong hoạt động Hải quan và được điều chỉnh bởi các quy phạm pháp luật về Hải quan. Theo đó cơ quan Hải quan và các chủ thể khác tham gia có các quyền và nghĩa vụ pháp lý nhất định.

- Các nhóm quan hệ pháp luật về Hải quan :

• Liên quan đến việc tổ chức trong cơ quan Hải quan, bao gồm các nguyên tắc tổ chức và hoạt động trong đó quy định rõ chức năng, quyền hạn cũng như mối quan hệ của cơ quan Hải quan và các cơ quan nhà nước trung ương và địa phương khác.

• Liên quan đến các chế độ Hải quan, đối với hàng hóa hành lý XNK, phương tiện vận tải xuất nhập cảnh, quá cảnh.

• Liên quan đến việc thực hiện chính sách thuế xuất nhập khẩu.

• Mang tính chất bảo vệ pháp luật liên quan đến hoạt động của cơ quan Hải quan nhằm bảo đảm cho pháp luật về Hải quan được thực hiện nghiêm chỉnh và thống nhất.

- Quan hệ pháp luật Hải quan có những đặc trưng cơ bản sau :

+ Chủ thể :

• Một bên chủ thể là cơ quan Hải quan thể hiện quyền lực của cơ quan quản lý nhà nước, có trách nhiệm kiểm tra, giám sát việc tuân thủ pháp luật, các chế độ, chính sách của Nhà nước trong lĩnh vực nhà nước về Hải quan. Ở đây quyền chủ thể của Hải quan là có thẩm quyền áp dụng các biện pháp cưỡng chế cần thiết hoặc thẩm quyền phối hợp với các cơ quan bảo vệ pháp luật trong việc áp dụng các biện pháp cưỡng chế.

• Một bên chủ thể là các cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội, doanh nghiệp và các cá nhân tham gia vào các hoạt động XNK, XNC, quá cảnh. Ở đấy các chủ thể này bị giới hạn ở việc tự do tiến hành các hoạt động trong lĩnh vực Hải quan trên cơ sở tuân thủ nghiêm chỉnh các quy định của Nhà nước.

+ Khách thể của quan hệ pháp luật về Hải quan: là những lợi ích liên quan đến hoạt động XNK, XNC, quá cảnh. Nó được thể hiện thông qua các hành động của con người, với đối tượng đặc biệt là các vật có liên quan như: hàng hóa, hành lý, phương tiện vạn tải...

+ Các quan hệ pháp luật về Hải quan được bảo vệ theo trình tự hành chính hoặc hình sự. Trong đó các quan hệ pháp luật về Hải quan được điều chỉnh bởi luật Hải quan và các văn bản pháp luật khác có liên quan đến các hoạt động XNK. Do vậy các chủ thể tham gia trong hoạt động Hải quan một mặt phải tuân thủ các quy định của pháp luật về hải quan, mặt khác được bảo vệ trước pháp luật với các hoạt động đó.

+ Tính phức tạp của các quan hệ pháp luật hải quan dẫn tới mối quan hệ chặt chẽ giữa pháp luật về hải quan với các ngành luật khác như: hành chính, kinh tế, hình sự, môi trường...Có thể nói không có ngành luật nào không có mối liên hệ với pháp luật về hải quan.

- Đặc điểm :

+ Quyền và nghĩa vụ chủ thể của cơ quan hải quan thể hiện ở thẩm quyền yêu cầu củ các tổ chức, pháp nhân, thể nhân trong và ngoài nước khi tham gia vào các hoạt động XNK và XNC phải tuân thủ nghiêm chỉnh các quy định về kiểm tra, giám sát HQ. Cơ quan HQ có thẩm quyền tự mình áp dụng các biện pháp cưỡng chế cần thiết hoặc thẩm quyền phối hợp với các cơ quan bảo vệ pháp luật trong việc áp dụng các biện pháp cưỡng chế.

+ Bên cạnh các quyền trên, cơ quan hải quan còn có nghĩa vụ phải đảm bảo cho các chủ thể khác (chủ thể bị quản lý hải quan) thực hiện đầy đủ các quyền của họ theo quy định của pháp luật, trả lời mọi kiến nghị, tố cáo, khiếu nại của các chủ thể bị quản lý theo quy định của pháp luật, đảm bảo nguyên tắc thông thoáng cho doanh nghiệp hoạt động XNK.

+ Quyền và nghĩa vụ của chủ thể khi tham gia quan hệ pháp luật hải quan: các chủ thể khác trong quá trình tham gia quan hệ pháp luật về Hải quan có quyền tự do tiến hành các họt động tác nghiệp của mình trong khuôn khổ các quy định của pháp luật về hải quan, quyền được bảo vệ lợi ích hợp pháp của mình, có quyền khiếu nại và khiếu định cả quy định về hành vi hành chính của cơ quan, công chức hải quan khi thực hiện nhiệm vụ mà xâm hại đến quyền và lợi ích hợp pháp của họ. Ngòai ra họ còn có quyền yêu cầu các cơ quan chức năng giải thích, minh bạch hóa các quy định pháp luật về Hải quan nói chung và kiểm tra, giám sát HQ nói riêng để đảm bảo quyền lợi, lợi ích hợp pháp của họ. Tuy nhiên họ có nghĩa vụ là phải chấp hành nghiêm chỉnh tuân thủ các quy định trong quản lý nhà nước về hải quan. Do vậy, quyền tự do tiến hành các hoạt động tác nghiệp của họ trong lĩnh vực hải quan (họt động XNK, XNC, quá cảnh...) bị giới hạn (tự do trong khuôn khổ các quy định của pháp luật về hải quan).