Câu 2. Phân tích vai trò của nền sản xuất xã hội và các yếu tố cơ bản của nó:

1. Đời sống xã hội rất phong phú, có nhiều dạng hoạt động khác nhau và có quan hệ với nhau như: sản xuất, chính trị, khoa học,văn hóa, nghệ thuật, tôn giáo, v.v.. Trong các hoạt động đó thì sản xuất ra của cải vật chất là cơ bản nhất, có vai trò quyết định đối với các hoạt động khác.Sản xuất của cải vật chất là quá trình con người sử dụng công cụ lao động tác động vào tự nhiên, khai thác hoặc cải tiến các dạng vật chất của tự nhiên cho phù hợp với nhu cầu của mình. Nền sản xuất xã hội có vai trò rất quan trọng:

- Là cơ sở của toàn bộ đời sống xã hội, cơ sở tồn tại và phát triển của loài người. Sản xuất vật chất là yêu cầu khách quan của sự tồn tại xã hội. Chân lý giản đơn và vĩnh viễn ấy được C.Mác khái quát rằng: loài người trước hết cần ăn, mặc, ở... rồi sau đó mới hoạt động chính trị, khoa học, nghệ thuật, tôn giáo, v.v..Quá trình sản xuất ra cơ sở của đời sống xã hội đồng thời là quá trình phát triển và hoàn thiện bản thân con người. Để sản xuất có kết quả, con người phải không ngừng thâm nhập vào tự nhiên,khám phá, phát hiện các quy luật tự nhiên, đồng thời chế tạo,hoàn thiện các công cụ sản xuất v.v.. Điều đó làm cho con người ngày càng phát triển và hoàn thiện. Lịch sử phát triển của xã hội loài người, của nền văn minh nhân loại gắn liền và dựa trên sự phát triển và hoàn thiện nền sản xuất xã hội. Sự phát triển và hoàn thiện nền sản xuất xã hội là cơ sở cho sự tiến bộ xã hội, biểu hiện ở nền dân chủ, nhân đạo, công bằng xã hội. Nói chung, tiến bộ xã hội gắn liền với tiến bộ kinh tế và dựa trên cơ sở tiến bộ kinh tế. Tuy nhiên, không phải bao giờ tiến bộ xã hội cũng tùy thuộc trực tiếp vào tiến bộ kinh tế. Kết hợp tiến bộ kinh tế với tiến bộ xã hội là đặc trưng của con đường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta.

2. Bất kỳ nền sản xuất xã hội nào, kể cả nền sản xuất hiện đại,đều bao gồm ba yếu tố cơ bản là: sức lao động của con người, tư

liệu lao động và đối tượng lao động.

- Sức lao động là tổng hợp thể lực, trí lực của con người, là khả năng lao động của con người, là điều kiện cơ bản của sản xuất ở

bất cứ xã hội nào. Khi sức lao động hoạt động thì trở thành lao động. Lao động là hoạt động riêng của loài người, nó khác về cơ

bản với hoạt động bản năng của động vật...

- Đối tượng lao động là những vật mà lao động của con người tác động vào nhằm cải biến chúng phù hợp với nhu cầu của mình. Đối

tượng lao động gồm có:

+ Loại có sẵn trong tự nhiên mà lao động của con người chỉ cần tách nó khỏi môi trường tồn tại của nó là có thể sử dụng được, như

gỗ trong rừng nguyên thủy, cá ngoài biển, than đá ở mỏ...

+ Loại đã có sự tác động của lao động gọi là nguyên liệu, như thép thỏi trong nhà máy cơ khí, gỗ ở xưởng mộc v.v..

Với sự phát triển của cách mạng khoa học - kỹ thuật, con người ngày càng tạo ra nhiều đối tượng lao động có chất lượng mới.

- Tư liệu lao động là toàn bộ những vật mà con người dùng để tác động vào đối tượng lao động, để truyền dẫn lao động của mình

tới đối tượng lao động làm biến đổi chúng theo yêu cầu của mình.Tư liệu lao động gồm:

+ Công cụ lao động là bộ phận quan trọng nhất của tư liệu lao động, nó tác động trực tiếp vào đối tượng lao động, quyết định trực

tiếp năng suất lao động. Trình độ công cụ lao động là cơ sở để phân biệt sự khác nhau giữa các thời đại kinh tế.

+ Hệ thống các yếu tố vật chất phục vụ trực tiếp cho quá trình sản xuất như băng chuyền, ống dẫn cần trục , bể chứa...

+ Những yếu tố vật chất khác không tham gia trực tiếp quá trình sản xuất, nhưng có tác dụng quan trọng đến toàn bộ nền sản

xuất xã hội, như đường sá, các phương tiện giao thông vận tải, thông tin liên lạc, v.v. gọi chung là kết cấu hạ tầng của sản xuất

xã hội. Nền sản xuất càng hiện đại, càng đòi hỏi kết cấu hạ tầng sản xuất phát triển và hoàn thiện.

Tư liệu lao động và đối tượng lao động là các yếu tố vật chất của quá trình sản xuất; chúng hợp thành tư liệu sản xuất. Quá trình

lao động là quá trình kết hợp và tác động của các yếu tố sản xuất nói trên, tức của sức lao động và tư liệu sản xuất.

Sự phát triển của nền sản xuất xã hội gắn liền với sự phát triển và hoàn thiện của các yếu tố sản xuất. Quá trình chuyển biến nền

sản xuất nhỏ, lạc hậu sang nền sản xuất lớn, hiện đại đòi hỏi phát triển đồng bộ cả ba yếu tố sản xuất và mục tiêu cuối cùng là trang

bị công nghệ hiện đại, tiên tiến trong các lĩnh vực của nền sản xuất xã hội.

Trong các yếu tố cơ bản của quá trình sản xuất, sức lao động luôn luôn là yếu tố cơ bản, có tính chất quyết định. Tuy nhiên, bản

thân sức lao động có sự biến đổi căn bản về chất lượng phù hợp với trình độ của tư liệu sản xuất. Nếu trong nền sản xuất thủ công,

trình độ sức lao động chủ yếu là dựa vào kinh nghiệm và sức cơ bắp thì trong nền sản xuất hiện đại, trình độ sức lao động dựa vào

trí tuệ, tri thức, vào "chất xám" nói chung. Trong nền sản xuất hiện đại, kho tàng trí tuệ trở thành tài nguyên quý giá nhất của

mỗi dân tộc. Do đó, giáo dục và đào tạo được nhiều quốc gia coi là quốc sách; ở nước ta, vấn đề này được đặt thành quốc sách hàng

đầu.