"Thời gian là thứ duy nhất không dừng lại, hãy nhớ điều đó."

Bách Khoa chống cằm, đầu gục lên gục xuống đánh nhịp.

"Chú ý điều kiện. Đề bài cho xe nghỉ 15 phút, thời gian trở về lâu hơn lúc đi 2 giờ. Ta phải cộng cả thời gian lúc đi, lúc về và nghỉ để ra được phương trình..."

Nét phấn thoăn thoắt chạy dọc tấm bảng. Thầy Quang chậm rãi giảng bài, chỉ ra từng lỗi sai mà học sinh thường mắc phải, không biết là lần thứ bao nhiêu. Thầy kiên nhẫn nhắc lại từng chút, từng chút một, dù biết đám nhỏ sẽ ngay lập tức xóa chúng ra khỏi bộ nhớ. Mái tóc thầy bạc màu bụi phấn, bóng vai gầy đã in dấu thời gian.

"Đỗ Bách Khoa!" Thầy nhìn xuống lớp, hắng giọng gọi lớn.

Bách Khoa giật mình đứng dậy:

"Dạ?"

Giữ vẻ mặt nghiêm nghị, thầy chỉ tay vào phép toán dang dở:

"Lên bảng giải hệ phương trình này."

Thanh Giang không ngẩng đầu lên, nhắc khẽ:

"Cộng hệ số..."

Long không chắc thằng bạn mình có nhớ cộng hệ số là thứ quái vật gì không, nhưng nó chứng kiến Bách Khoa bình thản bước lên bảng một cách hiên ngang như thế phép toán kia dành cho đám nhóc mầm non - điều chưa từng xảy ra trước đây.

Thầy Quang cũng thoáng ngạc nhiên nhưng khuôn mặt không biểu lộ cảm xúc gì. Thầy im lặng chờ câu nói quen thuộc "Thưa thầy, em không biết làm." của cậu học sinh.

Nhưng giây tiếp theo và giây tiếp theo nữa, Bách Khoa vẫn không nói gì. Thầy quay sang và không thể tin vào mắt mình. Tiếng phấn vang lên, những con số chạy dọc tấm bảng, tự tin và dứt khoát. Cậu học sinh cá biệt đứng cạnh thầy chủ nhiệm. Chẳng biết bao giờ thằng nhóc ấy đã cao vụt lên, thầy chỉ đứng tới vai. Thầy biết điều đó có nghĩa là nhiệm vụ của thầy sắp kết thúc, chúng nó sẽ sớm phải nói lời tạm biệt. Thầy nheo mắt nhìn theo từng nét phấn rồi điềm đạm nói:

"Đúng rồi, rất tốt."

Cậu học trò đặt viên phấn xuống, bối rồi và lạ lẫm trước lời khen ấy. Thầy Quang quay mặt đi, giấu cơn xúc động bất chợt. Trong đám học sinh nghịch ngợm, Bách Khoa luôn là phép toán đau đầu với thầy, và thầy biết thằng nhóc cũng chẳng yêu quý thầy lắm.

Thanh Giang rời mắt khỏi bài toán dang dở, lặng lẽ gửi cho cậu bạn một ánh nhìn khích lệ rồi nhanh chóng trở lại trang sách. Duy Long vỗ tay, và thế là tràng pháo tay vang dội phá vỡ sự tĩnh lặng của lớp học.

Thầy Quang mỉm cười, một nụ cười hiếm hoi dịu dàng trên khuôn mặt nghiêm nghị nhưng ánh mắt thầy thoáng ưu tư:

"Các em là khóa học sinh cuối cùng của thầy. Sau khi các em ra trường, thầy sẽ nghỉ hưu."

Tuy thầy không nói ra, nhưng đám học sinh đều hiểu câu nói ấy nghĩa là gì.

"Thầy muốn dành những điều tốt nhất cho các em."

Chẳng hiểu sao, đứa nào cũng chợt cảm thấy một nỗi buồn chầm chậm len vào tim. Lần đầu tiên, chúng nó nghe thầy giáo hạ giọng tâm sự.

"Thầy vốn không phải người ở đây, nhưng thị trấn này như quê hương thứ hai của thầy..."

Và thầy kể, kể về cái làng nghèo khó và lạc hậu nơi thầy lớn lên. Thầy kể về ước mơ được đứng trên bục giảng của cậu học sinh ngày ấy, kể về những đêm thức trắng và những sáng dậy trước mặt trời. Thầy kể về những ngày lao động ở hầm mỏ, khuôn mặt ai cũng lấm lem và bốn bề không ánh sáng. Ước mơ thưở ấy như bị chôn vùi dưới đất cát, than đá, cuốc xẻng. Phía trước chỉ là khung cảnh tối tăm với những người ở tận cùng xã hội. Và thầy không biết mình sẽ đi lên bằng cách nào.

Thầy có một mối tình từ thời học sinh, và thầy cũng chẳng biết làm sao để lo được cho cô ấy. Hai người lần đầu gặp nhau dưới mái trường cũ của thị trấn. Khác với thầy, tương lai của cô rộng mở, nhờ gia thế và các mối quan hệ. Trước sức ép của tiền bạc và định kiến, hai người vẫn không buông tay. Và với sự động viên của cô, thầy quyết tâm làm lại tất cả, nỗ lực ôn thi vào đại học Sư phạm. Đứa con đầu lòng chào đời trong một ngày mưa tầm tã, nhưng sự hiện diện của nó như tia nắng soi rọi khắp căn nhà dột nát.

Ngày hôm ấy, khi nộp đơn xin tạm hoãn hợp đồng để tập trung ôn thi, tất cả những gì thầy nhận được là ánh mắt khinh miệt và những lời chửi bới của lão chủ. Lão tin một thằng công nhân bốc vác không thể làm nên trò trống gì. Từ người thợ hạng nhất, thầy biết nếu ở lại mình sẽ bị đối xử và chà đạp ra sao.

Đó là khi thầy quyết định đặt tất cả vào một ván cược lớn. Thầy chấm dứt hợp đồng, xác định nếu thi trượt mình sẽ mất trắng. Tiếng cười của đứa bé và lời chửi bới của người chủ cùng lúc vang vọng trong tâm trí thầy...

"Và như các em đã thấy, thầy đang đứng ở đây, trên bục giảng, trước mặt các em. Đó là điều hồi bé thầy luôn mơ và ngày trẻ thầy không bao giờ nghĩ mình có thể làm được."

Đám học sinh lặng đi. Bách Khoa lặng lẽ nghe từng lời thầy nói. Với nó, thầy là người bên kia chiến tuyến, cùng phe với bố mẹ nó, và nó chưa bao giờ nghĩ để đứng trước mặt chúng nó, thầy đã phải nỗ lực đến nhường nào.

"Có người hỏi sao thầy không rời thị trấn, lên thành phố hoặc vào trường chuyên dạy học. Thầy chỉ lắc đầu. Với thầy, không đâu bằng được nơi này. Từ những ngày từng vòng xe lên thị trấn để học cấp 3, lòng thầy đã nguyện gắn bó với mảnh đất này. Vợ thầy sinh ra ở đây, và con gái thầy cũng đã lớn lên ở đây."

Thầy nhìn chúng nó, ánh mắt tràn đầy niềm tin, hy vọng và có lẽ là hơn thế nữa. Thầy vốn không quen bộc lộ cảm xúc của bản thân, cũng không có vẻ muốn lắng nghe quan điểm của đám nhóc đang tập lớn. Giữa thầy và học trò luôn có một vách ngăn, do khoảng cách thế hệ và những trải nghiệm vô tình dựng lên. Chúng nó đã trưởng thành trong cách giáo dục nghiêm khắc và có phần khắt khe ấy. Nhưng chúng nó hiểu thầy luôn quan tâm và yêu thương học sinh theo cách riêng của mình. Và đám học trò của thầy sẽ luôn khắc ghi điều đó.

"Kì thi sắp tới rồi. Đó là ngã rẽ đầu tiên trong cuộc đời các em. Các em thi vào trường chuyên cũng được, các trường top đầu trên thành phố cũng được, hay một ngôi trường bình thường ở thị trấn cũng được. Dù thế nào đi chăng nữa, các em sẽ sống cuộc đời của riêng mình. Nhưng đừng quên, luôn có một nơi chờ các em trở về..."

"Thầy!"

Thầy ngạc nhiên quay lại. Cả lớp sững sờ nhìn về phía người vừa lên tiếng. Đứng trên bục giảng, Bách Khoa ngẩng cao đầu, nhìn thẳng vào mắt thầy:

"Em sẽ không bao giờ quên thầy."

Với nó, thầy là người bên kia chiến tuyến, cùng phe với bố mẹ nó. Nhưng bây giờ nó mới nhận ra, nó chưa từng ghét thầy.

Bên ngoài cửa sổ, mặt trời lăn qua lớp mây, trải một vạt nắng vắt ngang nền trời.