CHƯƠNG 16.

TRÁCH NHIỆM HÌNH SỰ CỦA NGƯỜI CHƯA

THÀNH NIÊN PHẠM TỘI

Người chưa thành niên phạm tội là người từ đủ 14 tuổi đến dưới 18 tuổi đã thực hiện hành vi phạm tội.

16.1. NGUYÊN TẮC XỬ LÝ NGƯỜI CHƯA THÀNH NIÊN PHẠM TỘI

Việc xử lý người chưa thành niên phạm tội (NCTNPT) chủ yếu nhằm giáo dục, giúp đỡ họ sửa chữa sai lầm, phát triển lành mạnh và trở thành công dân có ích cho xã hội. Trong mọi trường hợp điều tra, truy tố, xét xử hành vi phạm tội của NCTNPT,các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền phải xác nhận khả năng nhận thức của họ về tính chất nguy hiểm cho xã hội của hành vi, nguyên nhân và điều kiện gây ra tội phạm.

NCTNPT có thể được miễn TNHS nếu phạm tội ít nghiêm trọng, gây hại không lớn, có nhiều tình tiết giảm nhẹ, được gia đình, cơ quan, tổ chức nhận giám sát giáo dục (thẩm quyền áp dụng do cơ quan Điều tra, Viện kiểm sát, Toà án - BLHS 1985 quy định chỉ có Viện kiểm sát).

Việc truy cứu TNHS và áp dụng hình phạt đối với NCTNPT trong trường hợp cần thiết căn cứ vào:

+  Tính chất của hành vi phạm tội.

+  Nhân thân người phạm tội.

+  Yêu cầu của việc phòng ngừa.

Nếu khi đưa ra xét xử mà không cần thiết phải áp dụng hình phạt có thể áp dụng các biện pháp tư pháp.

Không xử phạt tù chung thân, tử hình người CTNPT. Khi xử phạt tù có thời hạn thì Toà án cho NCTNPT hưởng mức án nhẹ hơn mức áp dụng đối với người đã thành niên phạm tội tương ứng.

Không áp dụng hình phạt tiền với người từ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi. Không áp dụng hình phạt bổ sung đối với người CTNTP.

Án đã tuyên đối với NCTNPT khi chưa đủ 16 tuổi không tính để xác định tái phạm, tái phạm nguy hiểm.

16.2. HÌNH PHẠT VÀ CÁC BIỆN PHÁP TƯ PHÁP ÁP DỤNG VỚI NCTNPT

16.2.1.  Các biện pháp tư pháp (Điều 70 BLHS)

Theo  quy  định  tại  Điều  70  BLHS  có  2  biện  pháp  tư  pháp  chỉ  có  thể  áp  dụng  đối  với

NCTNPT đó là:

a. Giáo dục tại xã, phường, thị trấn: (thay thế biện pháp buộc phải chịu thử thách).

Giáo dục tại xã, phường, thị trấn là biện pháp tư pháp mà người phạm tội chấp hành đầy đủ các nghĩa vụ về học tập, lao động tuân theo pháp luật dưới sự giám sát của cơ quan, tổ chức được giao trách nhiệm giám sát.

Chỉ có thể áp dụng biện pháp tư pháp Giáo dục tại xã, phường, thị trấn với NCTNPT phạm tội ít nghiêm trọng, tội nghiêm trọng.

Thời gian giáo dục tại xã, phường, thị trấn từ 1 năm đến 2 năm. b. Đưa vào trường giáo dưỡng

Đưa vào trường giáo dưỡng là biện pháp tư pháp cách ly người phạm tội ra khỏi môi trường sống bình thường của họ đưa vào tổ chức có giáo dục, có kỷ luật chặt chẽ.

Chỉ có thể áp dụng biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng khi đảm bảo các điều kiện sau:

-  Chỉ áp dụng đối với NCTNPT.

-  Hành vi phạm tội có tính chất nghiêm trọng.

-  Người phạm tội có nhân thân xấu.

-  Môi trường sống bình thường không thuận lợi cho việc cải tạo giáo dục người phạm tội.

67

Thời hạn đưa vào trường giáo dưỡng từ 1 năm đến 2 năm.

Toà án có thể chấm dứt thời hạn giáo dục tại xã, phường, thị trấn hoặc đưa vào trường giáo dưỡng nếu:

-  Người phạm tội đã chấp hành được 1/2 thời hạn do Toà án quyết định.

-  Có nhiều tiến bộ.

-  Được sự đề nghị của cơ quan, tổ chức theo dõi giám sát.

16.2.3.  Các hình phạt áp dụng với NCTNPT (Điều 71 BLHS)

Theo quy định tại Điều 71 BLHS thì NCTNPT chỉ có thể bị áp dụng một trong số các

hình phạt sau đối với mỗi tội phạm

a.Hình phạt cảnh cáo

b.Hình phạt  tiền

Khi áp dụng hình phạt tiền đối với NCTNPT cần chú ý là chỉ áp dụng với tư cách là hình phạt chính. Chỉ áp dụng với người phạm tội từ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi nếu có thu nhập hoặc có tài sản riêng.

Mức phạt: Không quá 1/2 mức phạt tiền mà điều luật quy định. c. Hình phạt cải tạo không giam giữ

Khi áp dụng hình phạt CTKGG đối với NCTNPT cần chú ý là không khấu trừ thu nhập. Thời hạn không quá 1/2 thời hạn mà điều luật quy định.

d. Hình phạt tù có thời hạn (Điều 74 BLHS).

Để thấy được mức phạt tù quy định đối với NCTNPT trong 2 BLHS 1985 và 1999 chúng ta có thể dựa vào bảng so sánh sau đây.

Độ tuổi của

Điều luật được áp

Mức phạt cao nhất được áp dụng

NCTNPT

dụng

Bộ luật hình sự 1999

Bộ luật hình sự 1985

-   Tù   chung

thân  ≤12 năm tù.

≤15 năm tù.

14t £ NPT<16t

hoặc tử hình.

- Tù có thời hạn.

≤  1/2  mức  phạt  tù  mà  điều  ≤  12  năm  nếu

điều

luật

luật quy định.

quy định là 20 năm.

-   Tù   chung

thân  ≤ 18 năm.

≤  20 năm tù.

16 £ NPT<18t

hoặc tử hình.

- Tù có thời hạn.

≤  3/4  mức  phạt  tù  mà  điều  ≤  12  năm  nếu

điều

luật

luật quy định.

quy định là 20 năm.

16.2.3.  Một số vấn đề khác liên quan đến TNHS của NCTNPT a. Tổng hợp hình phạt trong trường hợp phạm nhiều tội

Nếu bị cáo phạm nhiều tội có tội thực hiện trước khi đủ 18 tuổi, có tội thực hiện sau khi đủ 18 tuổi thì:

-  Nếu tội nặng nhất được thực hiện khi người đó chưa đủ 18 tuổi thì hình phạt chung không vượt mức hình phạt cao nhất theo qui định Điều 74 BLHS.

-  Nếu tội nặng nhất được thực hiện khi người đó đủ 18 tuổi thì hình phạt chung được áp

dụng như đối với người thành niên (Điều 50 BLHS). b. Giảm mức hình phạt đã tuyên

Điều kiện: NCTNPT bị phạt CTKGG hoặc phạt tù có thời hạn được xét giảm mức hình phạt đã tuyên nếu: Có nhiều tiến bộ và đã chấp hành được 1/4 thời hạn hình phạt đã tuyên.

Mức giảm: Mỗi lần giảm có thể là 4 năm (với hình phạt tù), nhưng thời gian thực sự chấp hành hình phạt lớn hơn hoặc bằng 2/5 mức hình phạt đã tuyên.

Người chưa thành niên bị phạt CTKGG hoặc tù có thời hạn được xét giảm ngay hoặc có thể được miễn chấp hành phần hình phạt còn lại nếu: Lập công, hoặc mắc bệnh hiểm nghèo.

Đối với hình phạt tiền thì Toà án có thể quyết định giảm hoặc miễn chấp hành phần hình

68

phạt còn lại nếu người bị kết án:

-  Lâm vào hoàn cảnh kinh tế đặc biệt khó khăn do thiên tai kéo dài, hoả hoạn, tai nạn, hoặc ốm đau, hoặc lập công lớn.

-  Và có sự đề nghị của viện trưởng Viện kiểm sát.

c. Xoá án tích đối với người chưa thành niên phạm tội

Thời hạn xoá án tích với NCTNPT bằng 1/2 thời hạn so với người đã thành niên. Nếu áp dụng các biện pháp tư pháp thì không bị coi là có án tích.