Chuong I: nhung van de chung ve ke toan tai chinh doanh nghiep

1.1. Dac diem cua ke toan tai chinh doanh nghiep

Trong cac doanh nghiep, de quan ly tai san va qua trinh hoat dong san xuat kinh doanh can phai su dung hang loat cac cong cu quan ly khac nhau. Ke toan o doanh nghiep voi chuc nang thu nhan, xu ly, he thong hoa thong tin ve toan bo hoat dong kinh te tai chinh phat sinh o doanh nghiep nham cung cap nhung thong tin can thiet phuc vu cong tac quan ly kinh te tai chinh vi mo va vi mo da tro thanh mot cong cu quan ly kinh te quan trong, mot bo phan cau thanh he thong cong cu quan ly kinh te. Trong nen kinh te hang hoa nhieu thanh phan,van hanh theo co che thi truong, ke toan duoc xac dinh nhu mot mat cua hoat dong kinh te noi chung, qua trinh san xuat kinh doanh noi rieng va ke toan duoc dinh nghia theo nhieu cach khac nhau

-Theo uy ban thuc hanh kiem toan quoc te " mot he thong ke toan la hang loat cac nhiem vu o mot doanh nghiep ma nho he thong nay cac nghiep vu duoc su ly nhu mot phuong tien cac ghi chep tai chinh "

-Theo Gene Allen Gohlke giao su tien sy vien dai hoc Wisconsin :" Ke toan la mot khoa hoc lien quan den viec ghi nhan ,phan loai ,tom tat va giai thich cac nghiep vu tai chinh cua 1 to chuc ,giup ban giam doc co the can cu vao do ma lam quyet dinh "

-Theo Rober CN AnthoNy tien sy truong dai hoc Harvard "Ke toan la mot ngon ngu cua viec kinh doanh "

-Theo lien doan ke toan quoc te (IFAC) Ke toan la nghe thuat ghi chep, phan anh, tong hop theo mot cach rieng co bang chung ve nhung khoan tien, cac nghiep vu va cac su kien ma chung co it nhat mot phan tinh chat tai chinh va trinh bay ket qua cua no.

-Theo luat ke toan, duoc Quoc hoi nuoc Cong hoa xa hoi chu nghia Viet Nam thong qua ngay 17 thang 6 nam 2003: Ke toan la viec thu thap, xu ly, kiem tra, phan tich va cung cap thong tin kinh te, tai chinh duoi hinh thuc gia tri, hien vat va thoi gian lao dong.

Voi cac cach dinh nghia khac nhau nhung deu the hien ban chat cua ke toan la he thong thong tin va kiem tra ve hoat dong kinh te tai chinh o doanh nghiep.Thong tin ke toan trong cac doanh nghiep duoc nhieu doi tuong quan tam o cac phuong dien,muc do va muc dich khac nhau: cac nha quan ly doanh nghiep quan tam thong tin ke toan ve tinh hinh tai chinh, tinh hinh ket qua hoat dong san xuat kinh doanh cua doanh nghiep de co quyet dinh trong quan ly, dieu hanh hoat dong san xuat kinh doanh, cac co quan Nha nuoc quan tam thong tin ke toan de kiem soat kinh doanh va thu thue,cac nha dau tu quan tam thong tin ke toan drr quyet dinh dau tu....Can cu vao pham vi, yeu cau va muc dich cung cap thong tin ke toan o doanh nghiep, ke toan duoc phan chia thanhke toan tai chinh va ke toan quan tri.

Ke toan tai chinh la viec thu thap, xu ly, kiem tra, phan tich va cung cap thong tin kinh te tai chinh bang bao cao tai chinh cho doi tuong co nhu cau su dung thong tin cua don vi ke toan. Ke toa quan tri la viec thu thap, xu ly, phan tich va cung cap thong tin kinh te tai chinh theo yeu cau quan tri va quyet dinh kinh te, tai chinh trong noi bo don vi ke toan. Nhu vay ke toan tai chinh va ke toan quan tri la nhung bo phan cau thanh cong tac ke toan trong moi doanh nghiep, deu du phan vao quan ly doanh nghiep.

-Muc dich cua ke toan tai chinh

Trong qua trinh hoat dong san xuat kinh, doanh nghiep voi tu cach mot chu the kinh te thuong co moi quan he kinh te voi cac doi tuong khac nhau ngoai doanh nghiep. Cac doi tuong nay luan quan tam den tinh hinh tai chinh, tinh tinh hinh ket qua san xuat kinh doanh cua doanh nghiep nhu: tong tai san, kha nang tu tai tro cua doanh nghiep, kha nang thanh toan va muc do sinh loi cua doanh nghiep de quyet dinh cac moi quan he kinh te voi doanh nghiep. Dong thoi cac co quan quan ly Nha nuoc, co quan thue cung quan tam den tinh hinh tai chinh, tinh hinh hoat dong cua doanh nghiep de xac dinh nghia vu cua doanh nghiep vaviec chap hanh chinh sach cua nha nuoc. Nhung thong tin do duoc thong qua bao cao tai chinh cua doanh nghiep. Nhu vay muc dich cua ke toan tai chinh ngoai cung cap thong tin cho chu doanh nghiep, nha quan ly thi chu yeu cung cap thong tin phuc vu cho cac doi tuong ben ngoai doanh nghiep

- Dac diem cua ke toan tai chinh:

+Ke toan tai chinh cung cap thong tin chu yeu cho cac doi tuong ben ngoai doanh nghiep,do do de dam bao tinh khach quan, thong nhat ke toan tai chinh phai tuan thu cac nguyen tac, cac chuan muc va che do hien hanh ve ke toan cua tung quoc gia, ke ca cac nguyen tac, chuan muc quoc te ve ke toan duoc cac quoc gia cong nhan.

+Ke toan tai chinh mang tinh phap lenh, nghia la duoc to chuco tat ca cac don vi ke toan va he thong so, ghi chep, trinh bay va cung cap thong tin cua ke toan tai chinh deu phai tuan thu cac quy dinh thong nhat neu muon duoc thua nhan

+Thong tin ke toan tai chinh cung ap la nhung thong tin thuc hien ve nhung hoat dong da phat sinh, da xay ra va mang tinh tong hop the hien duoi hinh thaI gia tri

+ Bao cao cua ke toan tai chinh la cac bao cao tai chinh phannhs tong quat ve san nghiep, ket qua hoat dong cua doanh nghiep trong mot thoiky va ky bao cao cua ke toan tai chinh duoc thuc hien theo dinh ky thuong la hang nam

1.2 Noi dung va pham vi cua ke toan tai chinh

Doanh nghiep de tien hanh hoat dong san xuat kinh doanh, can thiet phai co tai san tien von va qua trinh hoat dong cua doanh nghiep la qua trinh tien hanh cac qua trinh kinh te khac nhau nham thuc hien chuc nang va nhiem vu nhat dinh. Trong qua trinh hoat dong o doanh nghiep hinh thanh cac moi quan he kinh te lien quan den nhieu doi tuong khac nhau, de dam bao tinh huu ich cua thong tin cung cap nghia la dap ung cac nhu cau khac nhau cua cac doi tuong quan tam thong tin ke toan. Noi dung ke toan tai chinh phai khai quat duoc toan bo cac loai tai san tien von va cac hoat dong kinh te dien ra, cac quan he kinh te phat sinh o doanh nghiep. Do do, noi dung co ban cua ke toan tai chinh trong doanh nghiep bao gom:

-Ke toan cac loai tai san

Tai san la nguon luc do doanh nghiep kiem soat va co the thu duoc loi ich kinh te trong tuong lai. Tai san cua doanh nghiep bao gom nhieu loai duoc bieu hien duoi hinh thaI vat chat nhu nha xuong, may moc thiet bi, vat tu, hang hoa hoac khong the hien duoi hinh thaI vat chat nhu ban quyen, bang sang che nhung phaI thu duoc loi ich kinh te trong tuong laiva thuoc quyen kiem soat coa doanh nghiep. Tai san cua doanh nghiep con bao gom cac tai san khong thuoc quyen so huu cua doanh nghiep nhung doanh nghiep kiem soat duoc va thu duoc loi ich kinh te trong tuong lai, nhu tai san thue tai chinh, hoac co nhung tai san thuoc quyen so huu cua doanh nghiep va thu duoc loi ichkinh te trong tuong lainhung co the khong kiem soat duoc ve mat phap ly, nhu bi quyet ky thuat thu duoc tu hoat dong trien khai co the thoa man cac dieu kien trong dinh nghia ve tai san khi cac bi quyet do con giu duoc bi mat va doanh nghiep con thu duoc loi ich kinh te. Trong doanh nghiep tai san la co so de tien hanh san xuat kinh doanh, ke toan phaI phan anh duoc hien co, tinh hinh bien dong tat ca cac loai tai san theo tung loai tung dia diem bao quan, su dung.

-Ke toan no phai tra va nguon von chu so huu

No phai tra, nguon von chu so huu la nguon hinh thanh nhung tai san cua doanh nghiep.

No phai tra la nghia vu hien tai cua doanh nghiep phat sinh tu cac giao dich va su kien da qua nhu mua hang hoa chua tra tien, su dung chua thanh toan, vay no, cam ket bao hanh hang hoa, phaI tra nhan vien, thue phai nop vv...nhung nghia vu do doanh nghiep phai thanh toan tu cac nguon luc cua minh

Nguon von chu so huu bao gom: von cua cac nha dau tu, thang du von co phan, loi nhuan chua phan phoi, cac quy va chenh lech ty gia va danh gia lai tai san.

Thong tin ve no phai tra va nguon von chu so huu giup cho cac doi tuong su dung thong tin danh gia tinh hinh tai chinh cua doanh nghiep nhu muc do kha nang tu tai tro. Do vay cung voi thu nhan xu ly va cung cap thong tin ve tinh hinh, su bien dong cua tai san ke toan tai chinh phaI thu nhan xu ly thong tin ve tung nguon hinh thanh tai san cua doanh nghiep.

- Ke toan chi phi, doanh thu va thu nhap khac

Qua trinh hoat dong san xuat kinh doanh o doanh nghiep la qua trinh doanh nghiep phai bo ra nhung chi phi nhat dinh va cung la qua trinh doanh nghiep thu duoc cac khoan doanh thu va thu nhap khac.

Chi phi cua doanh nghiep la nhung khoan lam giam loi ich kinh te trong ky ke toan duoi hinh thuc cac khoan tien chi ra, cac khoan khau tru tai san hoac phat sinh cac khoan no dan den lam giam von chu so huu, khong bao gom khoan phan phoi cho co dong hoac chu so huu. Chi phi cua doanh nghiep bao gom cac chi phi san xuat kinh doanh phat sinh trong qua trinh hoat dong kinh doanh thong thuong va chi phi khac.

Doanh thu va thu nhap khac cua doanh nghiep la tong gia tri cac loi ich kinh te doanh nghiep thu duoc trong ky ke toan phat sinh tu cac hoat dong san xuat kinh doanh thong thuong va cac hoat dong khac cua doanh nghiep, gop phan lam tang von chu so huu, khong bao gom khoan gop von cua co dong hoac chu so huu.

Chi phi, doanh thu va thu nhap khac la hai mat cua qua trinh hoat dong o doanh nghiep, thong tin ve chi phi, doanh thu va thu nhap khac la co so de xac dinh ket qua kinh doanh va danh gia tinh hinh hoat dong san xuat kinh doanh, kha nang sinh loi o doanh nghiep cua cac doi tuong quan tam. Do do ke toan tai chinh phaI thu thap xu ly cung cap thong tin chi phi, doanh thu va thu nhap khac cua tung hoat dong chinh xac, trung thuc.

Voi chuc nang thu thap, xu ly, cung cap va phan tich cac thong tin cho cac doi tuong ben ngoai doanh nghiep, xet theo phan hanh cong viec, noi dung ke toan tai chinh bao gom :

+ xac dinh cac chung tu ke toan xu dung, lap, xu ly, luan chuyen cac chung tu ke toan

+ To chuc xay dung he thong tai khoan ke toanuo doanh nghiep

+ To chuc he thong so ke toan

+ To chuc he thong bao cao tai chinh

- Pham vi cua ke toan tai chinh

Ke toan tai chinh la mot bo phan cua cong tac ke toan trong doanh nghiep. Pham vi cua ke toan tai chinh la phan anh toan bo cac loai tai san, nguon hinh thanh tai san, cac hoat dong kinh te tai chinh va cac quan he kinh te phap ly phat sinh toan doanh nghiep. Tuy nhien voi muc dich da xac dinh no chi phan anh cac doi tuong o dang tong quat phuc vu cho viec lap cac bao cao tai chinh. Trong cac doanh nghiep khi to chuc cong tac ke toan phaI can cu vao dac diem hoat dong san xuat kinh doanh, yeu cau cua cong tac quanly xac dinh ro pham vi cu the cua ke toan tai chinh, phan dinh ro giua ke toan tai chinh voi ke toan quan tri dam bao khong trung lap dap ung yeu cau thong tin khac nhau cua cac doi tuong qua tam den thong tin ke toan o doanh nghiep.

1.3 Nguyen tac va yeu cau cua ke toan tai chinh

1.3.1 Cac nguyen tac cua ke toan tai chinh

Cac doi tuong ben ngoai doanh nghiep quan tam den thong tin ke toan cua doanh nghiep tren cac phuong dien, pham vi va muc do khac, de dam bao tinh huu ich cua thong tin ke toan, viec xu ly cac nghiep vu ke toan va lap bao cao tai chinh, ke toan tai chinh phaI tuan thu cac nguyen tac ke toan co ban da duoc thua nhan

- Co so don tich

Cac giao dich, cac su kien va moi nghiep vu kinh te tai chinh cua doanh nghiep lien quan den tai san, no phai tra, von chu so huu, doanh thu, chi phi phai duoc ghi nhan vao so ke toan va bao cao tai chinh cua ky ke toan lien quan tai thoi diem phat sinh, khong can cu vao thoi diem thuc thu, thuc chi tien hoac tuong duong tien.

Bao cao tai chinh duoc lap tren co so don tich phai phan anh tinh hinh tai chinh cua doanh nghiep trong qua khu, hien tai va tuong lai.

- Hoat dong lien tuc

Tren thuc te hang nam deu co cac to chuc phai ngung hoat dong, pha san do cac nguyen nhan khac nhau, song dai bo phan la chung tiep tuc hoat dong. Yeu cau cua nguyen tac "Hoat dong lien tuc" bao cao tai chinh phaI duoc lap tren co so gia dinh doanh nghiep dang hoat dong lien tuc va se tiep tuc hoat dong kinh doanh binh thuong trong tuong lai gan, nghia la doanh nghiep khong co y dinh cung nhu khong buoc phai ngung hoat dong hoac phaI thu hep dang ke quy mo hoat dong cua minh. Thuc hien nguyen tac nay thi toan bo TS cua doanh nghiep duoc su dung de kinh doanh chu khong phai de ban do do ke toan phan anh theo gia phi chu khong phan anh theo gia thi truong. Khi lap va trinh bay bao cao tai chinh, Giam doc (hoac nguoi dung dau) doanh nghiep can phai danh gia ve kha nang hoat dong lien tuc cua doanh nghiep. Khi danh gia, neu Giam doc (hoac nguoi dung dau) doanh nghiep biet duoc co nhung dieu khong chac chan lien quan den cac su kien hoac cac dieu kien co the gay ra su nghi ngo lon ve kha nang hoat dong lien tuc cua doanh nghiep thi nhung dieu khong chac chan do can duoc neu ro. Neu bao cao tai chinh khong duoc lap tren co so hoat dong lien tuc, thi su kien nay can duoc neu ro, cung voi co so dung de lap bao cao tai chinh va ly do khien cho doanh nghiep khong duoc coi la dang hoat dong lien tuc.

-Nguyen tac gia phi :

Xuat phat tu nguyen tac doanh nghiep hoat dong lien tuc, tai san cua doanh nghiep la co so de doanh nghiep hoat dong san xuat kinh doanh, trong cong tac quan ly tai san, ke toan thuong quan tam den gia phi hon la gia thi truong. Gia phi the hien toan bo chi phi doanh nghiep bo ra de co duoc tai san va dua tai tan ve trang thai san sang su dung, no la co so cho viec so sanh de xacdinh hieu qua kinh doanh. Nguyen tac gia phi doi hoi tai san phai duoc ke toan ghi nhan theo gia phi. Gia phi cua tai san duoc tinh theo sotien hoac tuong duong tien da tra, phai tra hoac tinh theo gia tri hop ly cua tai san do vao thoi diem tai san duoc ghi nhan. Gia phi cua tai san khong duoc thay doi tru khi co quy dinh khac cua phap luat.

- Nhat quan

Cong tac ke toan trong cac doanh nghep tuy thuoc vao dac diem to chuc san xuat kinh doanh, trinh do yeu cau quan ly co the ap dung cac chinh sach va phuong phap ke toan khac nhau. De dam bao tinh so sanh cua thong tin so lieu ke toan giua cac thoi ky trong viec danh gia tinh hinh va ket qua kinh doanh cua doanh nghiep, ke toan phai tuan thu nguyen tac nhat quan, tuc la cac chinh sach ke toan va phuong phap ke toan doanh nghiep da lua chon phaI duoc ap dung thong nhat it nhat trong mot ky ke toan nam. Truong hop co su thay doi chinh sach va phuong phap ke toan da chon thi phai giai trinh ly do va su anh huong cua su thay doi do den cac thong tin ke toan.

-Than trong

De khong lam sai lech ket qua hoat dong kinh te tai chinh cua doanh nghiep dam bao tinh trung thuc khach quan cua thong tin ke toan, cong tac ke toan cua doanh nghiep phai tuan thu nguyen tac than trong. Than trong la viec xem xet, can nhac, phan doan can thiet khi lap cac uoc tinh ke toan trong cac dieu kien khong chac chan. Nguyen tac than trong doi hoi:

- Phai lap cac khoan du phong nhung khong lap qua lon

- Khong danh gia cao hon gia tri cua tai san va cac khoan thu nhap

- Khong danh gia thap hon gia tri cac khoan no phaI tra va chi phi

- Doanh thu va thu nhap chi duoc ghi nhan khi co bang chung chac chan ve kha nang thu duoc loi ich kinh te, con chi phi phaI duoc ghi nhan khi co bang chungve kha nang phat sinh chi phi.

-Trong yeu

Thong tin duoc coi la trong yeu trong truong hop neu thieu thong tin hoac thieu tinh chinh xac cua thong tin do co the lam sai lech dang ke bao cao tai chinh, lam anh huong den quyet dinh kinh te cua nguoi su dung bao cao tai chinh. Tinh trong yeu phu thuoc vao do lon va tinh chat cua thong tin hoac cac sai sot duoc danh gia trong hoan canh cu the. Tinh trong yeu cua thong tin phai duoc xem xet tren ca phuong dien dinh luong va dinh tinh. Khi lap cac bao cao tai chinh tung khoan muc trong yeu phai duoc trinh bay rieng biet trong bao cao tai chinh. Cac khoan muc khong trong yeu thi khong phai trinh bay rieng re ma duoc tap hop vao nhung khoan muc co cung tinh chat hoac chuc nang. De xac dinh mot khoan muc hay mot tap hop cac khoan muc la trong yeu phai danh gia tinh chat va quy mo cua chung. Tuy theo cac tinh huong cu the, tinh chat hoac quy mo cua tung khoan muc co the la nhan to quyet dinh tinh trong yeu. Vi du, cac tai san rieng le co cung tinh chat va chuc nang duoc tap hop vao mot khoan muc, ke ca khi gia tri cua khoan muc la rat lon. Tuy nhien, cac khoan muc quan trong co tinh chat hoac chuc nang khac nhau phai duoc trinh bay mot cach rieng re. Theo nguyen tac trong yeu, doanh nghiep khong nhat thiet phai tuan thu cac quy dinh ve trinh bay bao cao tai chinh cua cac chuan muc ke toan cu the neu cac thong tin do khong co tinh trong yeu.

- Phu hop

Trong qua trinh hoat dong san xuat kinh doanh cua doanh nghiep chi phi va doanh thu la hai mat thong nhat cua cung mot qua trinh, chi phi la co so nguon goc tao ra doanh thu, doanh thu la ket qua cua chi phi bo ra la nguon bu dap chi phi. Do do viec ghi nhan doanh thu va chi phi phaI phu hop voi nhau. Khi ghi nhan mot khoan doanh thu thi phaI ghi nhan mot khoan chi phi tuong ung lien quan den viec tao ra doanh thu do. Chi phi tuong ung voi doanh thu gom chi phi cua ky tao ra doanh thu va chi phi cua cac ky truoc hoac chi phi phaI tra nhung lien quan den doanh thu cua ky do.

1.3.2 Cac yeu cau cua ke toan tai chinh

Voi muc dich cung cap thong tin ve tinh hinh tai chinh cua doanh nghiep cho cac doi tuong ben ngoai doanh nghiep, ke toan tai chinh trong doanh nghiep phai dam bao cac yeu cau sau

Thu nhat la thong tin, so lieu ke toan tai chinh cung cap phaI dam bao tinh trung thuc, phan anh dung thuc te ve hien trang, ban chat su viec, noi dung va gia tri cua nghep vu kinh te phat sinh.

Thu hai la thong tin, so lieu ke toan tai chinh cung cap phai khach quan, phan anh dung thuc te khong bi xuyen tac,can tro boi bat ky mot dinh kien nao

Thu ba la thong tin, so lieu ke toan tai chinh cung cap phaI dam bao day du va kip thoi. Moi nghiep vi kinh te, tai chinh phat sinh lien quan den tai san, cac hoat dong kinh te, cac bo phan, don vi trong doanh nghiep phaI duoc ghi chep phan anh bao cao day du, khong bo sot. Viec ghi nhan, bao cao duoc thuc hien ngay sau khi phat sinh hoac truoc hay dung thoi han quy dinh .

Thu tu la thong tin so lieu ke toan tai chinh cung cap dam bao ro rang va de hieu doi voi nguoi su dung. Nguoi su dung o day duoc hieu la nguoi co kien thuc ve kinh doanh va hoat dong kinh te, hieu biet ve ke toan o muc trung binh.tinh ro rang va de hieu giup nguoi su dung thong tin hieu dung ve tinh hinh tai chinh cua doanh nghiep tu do co quyet dinh dung dan. Tuy nhien truong hop, thong tin ve nhung van de phuc tap can phaI co ken theo giaI trinh thuyet minh

Thu nam la thong tin so lieu ke toan tai chinh cung cap phai dam bao tinh co the so sanh

Thu sau thong tin so lieu ke toan tai chinh cung cap phai dam bao tinh huu ich. Tinh huu ich cua thong tin ke toan the hien viec dap ung nhu cau khac nhau cua cac doi tuong su dung thong tin.

Ngoai nhung yeu cau xet ve phuong dien thuc hien chuc nang cung cap thong tin phuc vu cong tac quan ly, voi goc do la mot bo phan cau thanh ke toan trong cac doanh nghiep , ke toan tai chinh duoc to chuc trong cac doanh nghiep phai dap ung duoc yeu cau tuan thu luat ke toan, cac chuan muc ke toan quoc gia va quoc te va cac quy dinh cua che do ke toan. dong thoi phai phu hop voi dac diem hoat dong san xuat kinh doanh va yeu cau quan ly cua tung doanh nghiep