CHƯƠNG 10: KẾ TOÁN VỐN CHỦ SỞ HỮU
10.1. Quy định kế toán vốn chủ sở hữu
10.1.1. Yêu cầu quản lý và nhiệm vụ kế toán vốn chủ sở hữu
10.1.1.1 Khái niệm
Doanh nghiệp là một tổ chức có sản nghiệp và hoạt động vì mục tiêu lợi nhuận. Sản nghiệp của doanh nghiệp được xác định bằng hiệu số giữa Tổng tài sản thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp đang nắm giữ và Tổng nợ phải trả. Dưới góc độ kế toán, sản nghiệp của doanh nghiệp chính là vốn chủ sở hữu.
Theo VAS 01, vốn chủ sở hữu là giá trị vốn của doanh nghiệp, được tính bằng số chênh lệch giữa giá trị Tài sản của doanh nghiệp trừ (-) Nợ phải trả.
Vốn chủ sở hữu tồn tại trong suốt thời gian hoạt động của doanh nghiệp và không phải có nghĩa vụ cam kết thanh toán.
10.1.1.2 Phân loại vốn chủ sở hữu
a. Theo nội dung trong BCTC
Vốn chủ sở hữu được phản ảnh trong Bảng cân đối kế toán, gồm:
· Vốn của các nhà đầu tư: Là vốn của chủ doanh nghiệp, vốn góp, vốn cổ phần, vốn Nhà nước;
· Thặng dư vốn cổ phần: Là chênh lệch giữa mệnh giá cổ phiếu với giá thực tế phát hành;
· Lợi nhuận giữ lại: Là lợi nhuận sau thuế giữ lại để tích luỹ bổ sung vốn;
· Các quỹ: Quỹ dự trữ, quỹ dự phòng, quỹ đầu tư phát triển;
· Lợi nhuận chưa phân phối: Là lợi nhuận sau thuế chưa chia cho chủ sở hữu, chưa trích lập các quỹ;
· Chênh lệch tỷ giá, gồm:
+ Chênh lệch tỷ giá phát sinh trong quá trình đầu tư xây dựng;
+ Chênh lệch tỷ giá phát sinh khi doanh nghiệp ở trong nước hợp nhất báo cáo tài chính của các hoạt động ở nước ngoài sử dụng đơn vị tiền tệ kế toán khác với đơn vị tiền tệ kế toán của doanh nghiệp báo cáo.
· Chênh lệch đánh giá lại tài sản là chênh lệch giữa giá trị ghi sổ của tài sản với giá trị đánh giá lại tài sản khi có quyết định của Nhà nước.
b. Theo nguồn hình thành
Tuỳ theo từng loại hình doanh nghiệp (doanh nghiệp Nhà nước, công ty cổ phần, doanh nghiệp tư nhân...), vốn chủ sở hữu được hình thành từ nhiều nguồn khác nhau. Tuy nhiên, vốn chủ sở hữu được hình thành từ các nguồn sau:
· Vốn góp của các nhà đầu tư.
Đây là số vốn do các chủ sở hữu đóng góp tại thời điểm thành lập doanh nghiệp và đóng góp bổ sung thêm trong quá trình hoạt động. Chủ sở hữu vốn của doanh nghiệp có thể là Nhà nước, cá nhân hoặc các tổ chức tham gia góp vốn, các cổ đông mua và nắm giữ cổ phiếu;
Tuỳ theo từng loại hình doanh nghiệp vốn góp của nhà đầu tư được hình thành khác nhau :
- Với doanh nghiệp nhà nước: Do ngân sách Nhà nước giao (cấp) cho doanh nghiệp.
- Với công ty liên doanh: Do các bên tham gia liên doanh đồng kiểm soát góp vốn.
- Với công ty cổ phần: Do cổ đông đóng góp bằng việc mua cổ phiếu.
- Với công ty trách nhiệm hữu hạn: Do các thành viên tham gia thành lập công ty đóng góp.
- Với doanh nghiệp tư nhân: Do chủ sở hữu doanh nghiệp (ông chủ) đóng góp.
Ngoài ra còn bao gồm các khoản thặng dư vốn cổ phần do phát hành cổ phiếu cao hơn hoặc thấp hơn mệnh giá;
Vốn góp của nhà đầu tư là nguồn vốn chủ yếu chiếm tỷ trọng lớn trong tổng số vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp.
· Vốn bổ sung từ kết quả kinh doanh
Là số vốn được hình thành từ bổ sung từ lợi nhuận sau thuế theo quy định của chính sách tài chính hoặc nghị quyết của Đại hội cổ đông của doanh nghiệp hoặc theo quy định trong Điều lệ hoạt động của Công ty
· Vốn bổ sung từ các nguồn khác:
Là số vốn được hình thành từ các nguồn:
- Các khoản nhận biếu, tặng, tài trợ được ghi tăng vốn chủ sở hữu;
- Các khoản chênh lệch do đánh giá lại tài sản
- Lợi nhuận chưa phân phối
c. Theo mục đích sử dụng:
Vốn chủ sở hữu trong doanh nghiệp được sử dụng cho nhiều mục đích khác nhau tùy theo yêu cầu của nhà quản lý và đặc điểm hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Vốn chủ sở hữu thường sử dụng cho các mục đích sau:
· Vốn kinh doanh: Là số vốn được huy động sử dụng vào hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp
· Vốn đầu tư xây dựng cơ bản: Là số vốn được huy động sử dụng vào hoạt động đầu tư xây dựng và mua sắm TSCĐ của doanh nghiệp
· Các quỹ doanh nghiệp và các quỹ được hình thành sử dụng cho mục đích riêng của doanh nghiệp: Quỹ đầu tư phát triển, quỹ dự phòng tài chính, các quỹ khác thuộc vốn chủ sở hữu, …
10.1.1.3 Yêu cầu quản lý và nhiệm vụ của kế toán vốn chủ sở hữu.
Vốn chủ sở hữu là nguồn vốn chủ yếu của doanh nghiệp do vậy để quản lý chặt chẽ và sử dụng đạt hiệu quả cao nhất kế toán phải tuân thủ các yêu cầu sau:
- Doanh nghiệp chủ động trong việc sử dụng vốn chủ sở hữu theo chính sách tài chính hiện hành, đảm bảo hạch toán rành mạch, rõ ràng từng loại vốn chủ.
- Việc chuyển dịch từ vốn chủ sở hữu này sang vốn chủ sở hữu khác phải theo đúng chính sách tài chính hiện hành và làm đầy đủ các thủ tục cần thiết.
- Khi có sự thay đổi chính sách kế toán hoặc phát hiện ra sai sót trọng yếu mà phải áp dụng hồi tố, sau khi xác định được ảnh hưởng các khoản mục vốn chủ sở hữu thì phải điều chỉnh vào số dư đầu năm của các tài khoản vốn chủ sở hữu tương ứng của năm hiện tại.
- Khi doanh nghiệp bị giải thể hoặc phá sản, các chủ sở hữu vốn (Các tổ chức hoặc cá nhân góp vốn) chỉ được nhận phần giá trị còn lại của tài sản sau khi đã thanh toán các khoản Nợ phải trả.
Để quản lý vốn chủ sở hữu, kế toán vốn chủ sở hữu phải thực hiện đầy đủ các nhiệm vụ sau:
- Kế toán vốn chủ sở hữu phải chi tiết theo từng loại vốn nhằm quản lý chặt chẽ vốn chủ sở hữu và cung cấp thông tin cho nhà đầu tư đánh giá hiệu quả sử dụng các loại vốn của doanh nghiệp.
- Kế toán vốn chủ sở hữu phải theo dõi chi tiết theo từng nguồn hình thành và theo từng đối tượng góp vốn.
- Kế toán vốn chủ sở hữu phải quản lý và sử dụng đúng mục đích. Khi có sự chuyển dịch từ vốn chủ sở hữu này sang vốn chủ sở hữu khác phải theo đúng chính sách tài chính hiện hành và làm đầy đủ các thủ tục cần thiết.
10.1.2 Quy định kế toán vốn chủ sở hữu
Vốn chủ sở hữu được hình thành từ nhiều nguồn khác nhau và sử dụng cho nhiều mục đích kế toán vốn chủ sở hữu phải tuân thủ các quy định sau:
- Vốn chủ sở hữu được tổ chức chi tiết theo số vốn góp của của nhà đầu tư và phần bổ sung thêm trong quá trình hoạt động.
Vốn góp cổ phần của các cổ đông được ghi theo giá thực tế phát hành cổ phiếu, nhưng được phản ánh chi tiết theo hai chỉ tiêu riêng: Vốn đầu tư của chủ sở hữu và thặng dư vốn cổ phần. Vốn đầu tư của chủ sở hữu được phản ánh theo mệnh giá của cổ phiếu. Việc tổ chức chi tiết mệnh giá của cổ phiếu phát hành làm căn cứ cho việc hạch toán và phân chia cổ tức.
Thặng dự vốn cổ phần phản ánh khoản chênh lệch tăng giữa số tiền thực tế thu được so với mệnh giá khi phát hành lần đầu, hoặc phát hành bổ sung cổ phiếu và chênh lệch tăng, giảm giữa số hành lần đầu, hoặc phát hành bổ sung cổ phiếu và chênh lệch tăng, giảm giữa số tiền thực tế thu được so với giá mua lại cổ phiếu khi tái phát hành cổ phiếu quỹ. Riêng trường hợp mua lại cổ phiếu để huỷ bỏ ngay tại ngày mua thì giá cổ phiếu được ghi giảm nguồn vốn kinh doanh tại ngày mua là giá thực tế mua lại và cũng phải ghi giảm nguồn vốn kinh doanh chi tiết theo mệnh giá và phần thặng dư vốn cổ phần của cổ phiếu mua lại.
Trường hợp công ty phát hành và mua lại chính cổ phiếu mà công ty đã phát hành, nhưng không bị huỷ bỏ và sẽ được tái phát hành trở lại trong khoảng thời gian theo quy định của pháp luật về chứng khoán. Các cổ phiếu quỹ do Công ty nắm giữ không được nhận cổ tức, không có quyền bầu cử hay tham gia chia phần tài sản khi Công ty giải thể. Khi chia cổ tức cho các cổ phần, các cổ phiếu quỹ đang do Công ty nắm giữ được coi là cổ phiếu chưa bán. Giá trị cổ phiếu quỹ được phản ánh theo giá thực tế mua lại bao gồm giá mua lại và các chi phí liên quan trực tiếp đến việc mua lại cổ phiếu, như chi phí giao dịch, thông tin...
Khi lập báo cáo tài chính, giá trị thực tế của cổ phiếu quỹ được ghi giảm nguồn vốn kinh doanh trên bảng cân đối kế toán bằng cách ghi số âm (...).
Vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp liên doanh phải tổ chức chi tiết theo từng bên góp vốn cho từng lần góp vốn, mức vốn góp, loại vốn góp.
- Trong quá trình hoạt động vốn chủ sở hữu phải quản lý và sử dụng đúng mục đích. Việc sử dụng vốn chủ sở hữu phải công khai theo quy chế công khai tài chính, quy chế dân chủ ở cơ sở và quy định của Nhà nước. Khi có sự chuyển đổi mục đích sử dụng vốn chủ phải tuân thủ theo quy định của chính sách tài chính hiện hành và phải thực hiện đầy đủ các thủ tục cần thiết.
- Chỉ ghi giảm vốn kinh doanh khi doanh nghiệp nộp trả vốn cho Ngân sách Nhà nước, bị điều động vốn cho doanh nghiệp khác trong nội bộ Tổng Công ty, trả lại vốn cho các cổ đông hoặc các bên góp vốn liên doanh hoặc giải thể, thanh lý doanh nghiệp, hoặc xử lý bù lỗ kinh doanh theo quyết định của Đại hội cổ đông.
10.2 Kế toán vốn kinh doanh
10.2.1 Chứng từ kế toán:
- Biên bản nhận góp vốn, biên bản hoàn trả vốn góp;
- Biên bản bàn giao TSCĐ;
- Phiếu thu , phiếu chi, chứng từ của ngân hàng: Bảng sao kê, Báo nợ, Báo có, …;
- Phiếu nhập kho, Phiếu xuất kho;
- Các chứng từ tự lập: Quyết toán bổ sung vốn kinh doanh, quyết định chuyển nguồn vốn, …
10.2.2 Vận dụng tài khoản kế toán
10.2.2.1 Tài khoản kế toán
- Tài khoản 411- “Nguồn vốn kinh doanh” dung để phản ánh số hiện có và tình hình tăng, giảm nguồn vốn kinh doanh của doanh nghiệp.
Kết cấu và nội dung phản ánh của tài khoản 411 – Nguồn vốn kinh doanh như sau:
Bên Nợ:
Nguồn vốn kinh doanh giảm do:
- Hoàn trả vốn góp cho các chủ sở hữu vốn;
- Giải thể, thanh lý doanh nghiệp;
- Bù lỗ kinh doanh theo quyết định của Đại hội cổ đông (Đối với Công ty cổ phần);
- Mua lại cổ phiếu để huỷ bỏ (Đối với Công ty cổ phần).
Bên Có:
Nguồn vốn kinh doanh tăng do:
- Các chủ sở hữu đầu tư vốn
- Bổ sung vốn từ lợi nhuận kinh doanh;
- Phát hành cổ phiếu cao hơn mệnh giá;
- Giá trị quà tặng, biếu, tài trợ ghi tăng nguồn vốn kinh doanh.
Số dư bên Có:
Nguồn vốn kinh doanh hiện có của doanh nghiệp.
Tài khoản 411 – Nguồn vốn kinh doanh, được chi tiết thành 3 tài khoản cấp 2:
+ TK 4111 – Vốn đầu tư của chủ sở hữu
+ TK 4112 – Thặng dư vốn cổ phần
+ TK 4118 – Vốn khác
- Tài khoản 419 “Cổ phiếu quỹ” dùng để phản ánh giá trị hiện có và tình hình biến động tăng, giảm của số cổ phiếu quỹ của doanh nghiệp.
Kết cấu và nội dung phản ánh của TK 419 “Cổ phiếu quỹ” như sau:
Bên Nợ: Trị giá thực tế cổ phiếu quỹ khi mua vào
Bên Có: Trị giá thực tế cổ phiếu quỹ được tái phát hành, chia cổ tức hoặc huỷ bỏ.
Số dư bên Nợ: Trị giá thực tế cổ phiếu quỹ hiện đang do Công ty nắm giữ.
- Tài khoản liên quan: TK 414, 441, 111, 112, 211, 213, …
10.2.2.2 Kế toán một số nghiệp vụ kinh tế chủ yếu
* Kế toán tăng vốn kinh doanh
(1) Khi nhận vốn kinh doanh của các chủ sở hữu:
- Nhận vốn góp bằng tiền, vật tư hàng hóa, TSCĐ:
Nợ TK 111, 112,
Nợ TK 151, 152, 155, 156,
Nợ TK 211 ,213
Có TK 411 – Nguồn vốn kinh doanh (4111)
- Nhận vốn góp bằng của các cổ đông thông qua phát hành cổ phiếu:
+ Giá phát hành theo mệnh giá cổ phiếu:
Nợ TK 111, 112
Có TK 411 – Nguồn vốn kinh doanh (4111)
+ Giá phát hành cao hơn mệnh giá cổ phiếu:
Nợ TK 111, 112
Có TK 4111 – Vốn đầu tư của chủ sở hữu
Có TK 4112 – Thặng dư vốn cổ phần
+ Giá phát hành thấp hơn mệnh giá cổ phiếu:
Nợ TK 111, 112 (Giá phát hành)
Nợ TK 4112 – Thặng dư vốn cổ phần
Có TK 411 – Vốn đầu tư của chủ sở hữu (4111)
+ Chi phí phát hành cổ phiếu:
Nợ TK 4112 – Thặng dư vốn cổ phần)
Có TK 111, 112
- Bổ sung vốn góp do trả cổ tức bằng cổ phiếu cho các cổ đông:
+ Giá phát hành theo mệnh giá cổ phiếu:
Nợ TK 421 – Lợi nhuận chưa phân phối
Có TK 411 – Nguồn vốn kinh doanh (4111)
+ Giá phát hành lớn hơn mệnh giá cổ phiếu, kế toán ghi:
Nợ TK 421 – Lợi nhuận chưa phân phối
Có TK 4111 – Vốn đầu tư của chủ sở hữu
Có TK 4112 – Thặng dư vốn cổ phần
+ Giá phát hành nhỏ hơn mệnh giá cổ phiếu, kế toán ghi:
Nợ TK 421 – Lợi nhuận chưa phân phối
Nợ TK 4112 – Thặng dư vốn cổ phần
Có TK 4111 – Vốn đầu tư của chủ sở hữu
- Công ty thành viên trực thuộc Tổng Công ty nhận vốn Tổng công ty giao đầu tư để bổ sung vốn kinh doanh, kế toán đơn vị cấp dưới, ghi:
Nợ TK 111, 112,…
Có TK 411 – Nguồn vốn kinh doanh (4111)
(2) Bổ sung vốn kinh doanh của chủ sở hữu:
- Bổ sung vốn kinh doanh từ lợi nhuận sau thuế khi được phép của Hội đồng quản trị hoặc cấp có thẩm quyền, ghi:
Nợ TK 421 – Lợi nhuận chưa phân phối
Có TK 411 – Nguồn vốn kinh doanh (4111)
- Bổ sung vốn kinh doanh từ quỹ đầu tư phát triển, quỹ dự phòng tài chính khi được phép của Hội đồng quản trị hoặc cấp có thẩm quyền, ghi:
Nợ TK 414 – Quỹ đầu tư phát triển
Nợ TK 415 – Quỹ dự phòng tài chính
Có TK 411 – Nguồn vốn kinh doanh (4111)
- Khi công trình xây dựng cơ bản bằng nguồn vốn đầu tư XDCB đã hoàn thành hoặc công việc mua sắm TSCĐ đã xong đưa vào sử dụng cho hoạt động sản xuất, kinh doanh, quyết toán vốn đầu tư được duyệt, kế toán ghi tăng nguyên giá TSCĐ, đồng thời ghi tăng nguồn vốn kinh doanh:
Nợ TK 441 – Nguồn vốn đầu tư XDCB
Có TK 411 – Nguồn vốn kinh doanh (4111)
- Khi mua sắm TSCĐ dùng vào hoạt động sản xuất, kinh doanh, kế toán ghi tăng nguyên giá TSCĐ, đồng thời ghi tăng nguồn vốn kinh doanh:
Nợ TK 441 – Nguồn vốn đầu tư XDCB
Nợ TK 414 – Quỹ đầu tư phát triển
Nợ TK 4312 – Quỹ phúc lợi
Có TK 411 – Nguồn vốn kinh doanh (4111)
- Bổ sung nguồn vốn kinh doanh từ số chênh lệch do đánh giá lại tài sản, khi được duyệt:
Nợ TK 412 – Chênh lệch đánh giá lại tài sản
Có TK 411 – Nguồn vốn kinh doanh (4118)
- Nhận quà biếu, tặng, tài trợ:
+ Ghi tăng giá trị tài sản biếu tặng, viện trợ:
Nợ TK 111, 112,…
Nợ TK 211, 213,
Nợ TK 152, 153, 156,
Có TK 711 – Thu nhập khác
+ Sau khi thực hiện nghĩa vụ thuế thu nhập với Ngân sách Nhà nước, phần còn lại được phép ghi tăng nguồn vốn kinh doanh, ghi:
Nợ TK 421 – Lợi nhuận chưa phân phối
Có TK 411 – Nguồn vốn kinh doanh (4118)
* Kế toán giảm vốn kinh doanh
(1) Hoàn trả vốn góp cho các nhà đầu tư:
Nợ TK 411 – Nguồn vốn kinh doanh (4111, 4112)
Có TK 111, 112
(2) Mua lại cổ phiếu do doanh nghiệp đã phát hành huỷ bỏ ngay tại ngày mua lại:
- Nếu giá thực tế mua lại cổ phiếu bằng mệnh giá cổ phiếu:
Nợ TK 4111 – Vốn đầu tư của chủ sở hữu
Có TK 111, 112,
- Nếu giá thực tế mua lại cổ phiếu lớn hơn mệnh giá cổ phiếu:
Nợ TK 4111 – Vốn đầu tư của chủ sở hữu
Nợ TK 4112 – Thặng dư vốn cổ phần
Có TK 111, 112,
- Nếu giá thực tế mua lại cổ phiếu nhỏ hơn mệnh giá cổ phiếu, ghi:
Nợ TK 4111 – Vốn đầu tư của chủ sở hữu
Có TK 111, 112,
Có TK 4112– Thặng dư vốn cổ phần
(3) Khi điều động vốn kinh doanh cho đơn vị khác theo quyết định của cấp có thẩm quyền:
- Điều động vốn kinh doanh là TSCĐ, ghi:
Nợ TK 411 – Nguồn vốn kinh doanh
Nợ TK 214 – Hao mòn TSCĐ
Có TK 211, 213
- Điều động vốn bằng tiền, vật tư, hàng hóa:
Nợ TK 411 – Nguồn vốn kinh doanh
Có TK 111, 112, 152, 153, 156, …
(4) Khi đơn vị thành viên hoàn trả vốn kinh doanh cho Tổng Công ty theo phương thức ghi giảm vốn kinh doanh:
Nợ TK 411 – Nguồn vốn kinh doanh
Có TK 111, 112,…
Kế toán cổ phiếu quỹ
(1) Mua cổ phiếu quỹ:
- Khi Công ty đã hoàn tất các thủ tục mua lại số cổ phiếu do chính Công ty phát hành, kế toán thực hiện thủ tục thanh toán tiền cho các cổ đông theo giá thoả thuận và nhận cổ phiếu:
+ Ghi tăng giá trị cổ phiếu quỹ theo giá mua thực tế:
Nợ TK 419 – Cổ phiếu quỹ
Có TK 111, 112
+ Chi phí liên quan trực tiếp đến việc mua lại cổ phiếu, ghi:
Nợ TK 419 – Cổ phiếu quỹ
Có TK 111, 112
(2) Tái phát hành cổ phiếu quỹ:
- Ghi giảm giá trị cổ phiếu quỹ:
+ Giá tái phát hành cổ phiếu quỹ cao hơn giá thực tế mua:
Nợ TK 111, 112
Có TK 419 – Cổ phiếu quỹ
Có TK 411 – Nguồn vốn kinh doanh (4112)
+ Giá tái phát hành cổ phiếu quỹ thấp hơn giá thực tế mua:
Nợ TK 111, 112
Nợ TK 411 – Nguồn vốn kinh doanh (4112)
Có TK 419 – Cổ phiếu quỹ
+ Chi phí liên quan trực tiếp đến việc tái phát hành cổ phiếu quỹ:
Nợ TK 4112 – Thặng dư vốn cổ phần
Có TK 111, 112
(3) Khi huỷ bỏ cổ phiếu quỹ:
- Ghi giảm giá trị cổ phiếu quỹ:
+ Giá mua cổ phiếu quỹ bằng mệnh giá phát hành:
Nợ TK 4111 – Vốn đầu tư của chủ sở hữu
Có TK 419 – Cổ phiếu quỹ
+ Giá mua cổ phiếu quỹ cao hơn mệnh giá phát hành:
Nợ TK 4111 – Vốn đầu tư của chủ sở hữu
Nợ TK 4112 – Thặng dư vốn cổ phần
Có TK 419 – Cổ phiếu quỹ
+ Giá mua cổ phiếu quỹ nhỏ hơn mệnh giá phát hành:
Nợ TK 4111 – Vốn đầu tư của chủ sở hữu
Có TK 419 – Cổ phiếu quỹ
Có TK 4112– Thặng dư vốn cổ phần
+ Chi phí liên quan trực tiếp đến việc hủy bỏ cổ phiếu quỹ:
Nợ TK 4112 – Thặng dư vốn cổ phần
Có TK 111, 112
(4) Khi có quyết định của Hội đồng quản trị chia cổ tức bằng cổ phiếu quỹ:
- Giá phát hành cổ phiếu tại ngày trả cổ tức bằng giá mua cổ phiếu quỹ:
Nợ TK 421 – Lợi nhuận chưa phân phối
Có TK 419 – Cổ phiếu quỹ
- Giá phát hành cổ phiếu tại ngày trả cổ tức cao hơn giá mua cổ phiếu quỹ:
Nợ TK 421 – Lợi nhuận chưa phân phối
Có TK 419 – Cổ phiếu quỹ
Có TK 411 – Nguồn vốn kinh doanh (4112)
- Giá phát hành cổ phiếu tại ngày trả cổ tức nhỏ hơn giá mua cổ phiếu quỹ:
Nợ TK 421 – Lợi nhuận chưa phân phối
Nợ TK 411 – Nguồn vốn kinh doanh (4112)
Có TK 419 – Cổ phiếu quỹ
10.2.3 Sổ kế toán:
Sổ kế toán tổng hợp:
Trong hình thức kế toán nhật ký chung, kế toán nguồn vốn kinh doanh được ghi nhận vào nhật ký chung. Đồng thời kế toán căn cứ vào nhật ký chung ghi vào sổ cái các TK 411, 419, 421, 111, 112, …
Trong hình thức kế toán nhật ký chứng từ, kế toán nguồn vốn kinh doanh được ghi nhận vào nhật ký chứng từ số 10. Đồng thời căn cứ vào các nhật ký chứng từ có liên quan kế toán ghi vào sổ cái các TK 411, 419, 421, 111, 112, …
Sổ kế toán chi tiết:
Kế toán chi tiết nguồn vốn kinh doanh được thực hiện trên sổ chi tiết TK 411, 421, …
10.3 Kế toán các quỹ doanh nghiệp.
10.3.1 Chứng từ kế toán:
- Quyết định trích lập, sử dụng các quỹ doanh nghiệp
- Phiếu thu , phiếu chi,
- Các chứng từ của ngân hàng: Giấy “báo nợ”, “báo có”, “bảng sao kê”
- Các chứng từ gốc liên quan
- Các chứng từ tự lập: Quyết định bổ sung các quỹ doanh nghiệp từ lợi nhuận, quyết định kết chuyển nguồn vốn, …
10.3.2 Vận dụng tài khoản kế toán
10.3.2.1 Tài khoản kế toán
- Tài khoản 414 “Quỹ đầu tư phát triển” dùng để phản ánh số hiện có và tình hình tăng giảm quỹ đầu tư phát triển.
Kết cấu và nội dung phản ánh của tài khoản 414 – “Quỹ đầu tư phát triển” như sau:
Bên Nợ:
· Chi tiêu quỹ đầu tư phát triển của doanh nghiệp.
· Cấp quỹ đầu tư phát triển cho đơn vị cấp dưới.
Bên Có:
· Quỹ đầu tư phát triển tăng do trích lập từ phần lợi nhận sau thuế để lại cho doanh nghiệp
· Quỹ đầu tư phát triển tăng do cấp dưới nộp lên, do cấp trên cấp xuống.
Số dư bên Có : Số quỹ đầu tư phát triển hiện có của doanh nghiệp.
- Tài khoản 415- “Quỹ dự phòng tài chính” dùng để phản ánh số hiện có và tình hình tăng giảm quỹ dự phòng tài chính của doanh nghiệp.
Kết cấu và nội dung phản ánh của tài khoản 415 như sau:
Bên Nợ: Chi tiêu quỹ dự phòng tài chính.
· Cấp quỹ dự phòng tài chính cho cấp dưới, hoặc nộp lên đơn vị cấp trên
Bên Có: Dự phòng tài chính tăng do trích lập từ phần lợi nhuận sau thuế để lại cho DN
· Quỹ dự phòng tài chính tăng do cấp dưới nộp lên, do cấp trên cấp xuống.
Số dư bên Có: Số quỹ đầu tư phát triển hiện có của doanh nghiệp
- Tài khoản 418 – “Các quỹ khác thuộc vốn chủ sở hữu” dung để phản ánh số hiện có và tình hình tăng, giảm các quỹ khác thuộc nguồn vốn chủ sở hữu, như quỹ thưởng Ban điều hành Công ty.
Kết cấu và nội dung phản ánh của tài khoản 418 – “Các quỹ khác thuộc vốn chủ sở hữu”:
Bên Nợ: Tình hình chi tiêu, sử dụng các quỹ khác thuộc vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp.
Bên Có: Các quỹ khác thuộc vốn chủ sở hữu tăng do được trích lập từ lợi nhuận sau thuế.
Số dư bên Có: Số quỹ khác thuộc vốn chủ sở hữu hiện có của doannghiệp
- Tài khoản 431- “Quỹ khen thưởng, phúc lợi” dùng để phản ánh số hiện có và tình hình trích lập, sử dụng quỹ khen thưởng, quỹ phúc lợi.
Kết cấu và nội dung phản ánh của tài khoản 431- “Quỹ khen thưởng, phúc lợi”:
Bên Nợ:
- Tình hình chi tiêu sử dụng quỹ khen thưởng, quỹ phúc lợi
- Giảm quỹ phúc lợi đã hình thành TSCĐ khi tính hao mòn TSCĐ hoặc do nhượng bán, thanh lý TSCĐ đầu tư mua sắm bằng quỹ phúc lợi khi hoàn thành dùng cho phục vụ nhu cầu văn hoá, phúc lợi.
- Cấp quỹ phúc lợi, khen thưởng cho cấp dưới hoặc nộp cấp trên
Bên Có:
- Trích lập quỹ khen thưởng, phúc lợi từ lợi nhuận sau thuế thu nhập doanh nghiệp
- Quỹ phúc lợi, khen thưởng được cấp trên cấp hoặc cấp dưới nộp lên
- Tăng quỹ phúc lợi đã hình thành TSCĐ khi đầu tư mua sắm TSCĐ bằng quỹ phúc lợi, khi hoàn thành phục vụ nhu cầu văn hoá phúc lợi.
Số dư bên Có: Số quỹ khen thưởng, phúc lợi hiện có của doanh nghiệp.
Tài khoản 431 - Quỹ khen thưởng, phúc lợi có 3 tài khoản cấp II:
+ Tài khoản 4311- Quỹ khen thưởng
+ Tài khoản 4312- Quỹ phúc lợi
+ Tài khoản 4313- Quỹ phúc lợi đã hình thành TSCĐ
- Tài khoản liên quan: TK 241, 211, 213, 411, 111, 112, 152, 156, …
10.3.2.2 Kế toán một số nghiệp vụ kinh tế chủ yếu
* Kế toán trích lập các quỹ doanh nghiệp
(1) Trong kỳ tạm trích lập các quỹ doanh nghiệp từ lợi nhuận sau thuế:
Nợ TK 421 - Lãi chưa phân phối (4212 )
Có TK 414, 415, 418, 431, …
(2) Cuối năm xác định số thực tế được trích lập của các quỹ doanh nghiệp:
- Nếu trích lập thêm:
Nợ TK 421 - Lãi chưa phân phối
Có TK 414, 415, 418, 431, …
- Nếu trích lập thừa, phần chênh lệch:
Nợ TK 414, 415, 418, 431, …
Có TK 421 - Lãi chưa phân phối
(3) Nhận quỹ doanh nghiệp do cấp trên cấp hoặc cấp dưới nộp lên:
Nợ TK 111, 112
Có TK 414, 415, 418, 431, …
* Kế toán sử dụng các quỹ doanh nghiệp
(1) Sử dụng quỹ đầu tư phát triển:
- Khi dùng quỹ đầu tư phát triển để mua sắm, xây dựng TSCĐ đã hoàn thành và đã đưa vào sử dụng, đồng thời với việc ghi tăng giá trị TSCĐ, kế toán tiến hành kết chuyển nguồn vốn:
Nợ TK 414 - Quỹ đầu tư phát triển
Có TK 411 - Nguồn vốn kinh doanh
- Dùng quỹ đầu tư phát triển bổ sung nguồn vốn đầu tư XDCB, ghi:
Nợ TK 414 - Quỹ đầu tư phát triển
Có TK 441 - Nguồn vốn đầu tư XDCB
- Bổ sung vốn kinh doanh từ quỹ đầu tư phát triển khi được phép của Hội đồng quản trị hoặc cấp có thẩm quyền:
Nợ TK 414 – Quỹ đầu tư phát triển
Có TK 411 – Nguồn vốn kinh doanh
- Cấp quỹ đầu tư phát triển cho đơn vị cấp dưới; Nộp quỹ đầu tư phát triển cho cấp trên:
Nợ TK 414 - Quỹ đầu tư phát triển
Có TK 111, 112, 336 …
(2) Sử dụng quỹ dự phòng tài chính
- Các khoản thiệt hại doanh nghiệp phải bồi thường cho các đơn vị, các cá nhân:
Nợ TK 415 - Quỹ dự phòng tài chính
Có TK 111, 112, 156, …
- Số lỗ trong kỳ được bù đắp bằng Quỹ dự phòng tài chính:
Nợ TK 415 - Quỹ dự phòng tài chính
Có TK 421(4212 ) - Lãi chưa phân phối
- Chia quỹ dự phòng tài chính cho các cổ đông, các bên liên doanh, các thành viên …. khi doanh nghiệp giải thể, hoặc sử dụng không hết:
Nợ TK 415 - Quỹ dự phòng tài chính
Có TK 111, 112
- Quỹ dự phòng tài chính bổ sung nguồn vốn KD theo quyết định của cấp có thẩm quyền:
Nợ TK 415 - Quỹ dự phòng tài chính
Có TK 411 - Nguồn vốn kinh doanh
- Cấp quỹ dự phòng tài chính cho đơn vị cấp dưới; Nộp cho cấp trên:
Nợ TK 415 - Quỹ dự phòng tài chính
Có 111, 112
(3) Sử dụng các quỹ khác thuộc vốn chủ sở hữu
- Đơn vị cấp dưới nộp đơn vị cấp trên để hình thành quỹ khác thuộc vốn chủ sở hữu:
Nợ TK 418 – Các quỹ khác thuộc vốn chủ sở hữu
Có TK 111, 112, 336, ...
- Trường hợp các đại diện chủ sở hữu doanh nghiệp quyết định thưởng cho Hội đồng quản trị, Ban Giám đốc từ quỹ thưởng Ban điều hành Công ty:
Nợ TK 418 – Các quỹ khác thuộc vốn chủ sở hữu
Có TK 111, 112
(4) Sử dụng quỹ khen thưởng, quỹ phúc lợi
- Dùng quỹ phúc lợi bổ sung nguồn vốn đầu tư XDCB:
Nợ TK 431 - Quỹ khen thưởng, phúc lợi (4312)
Có TK 441 - Nguồn vốn đầu tư XDCB
- Nhận quỹ khen thưởng, phúc lợi do cấp trên cấp hoặc cấp dưới nộp lên
- Đơn vị nhận ghi:
Nợ TK 111, 112, 136
Có TK 431 - Quỹ khen thưởng, phúc lợi (4311, 4312)
- Đơn vị nộp ghi:
Nợ TK 431 - Quỹ khen thưởng, phúc lợi (4311, 4312)
Có TK 111, 112, 336
- Tính tiền thưởng cho công nhân viên và người lao động khác trong doanh nghiệp:
Nợ TK 431 - Quỹ khen thưởng, phúc lợi ( 4311)
Có TK 334 - Phải trả người lao động
- Dùng quỹ phúc lợi để chi trợ cấp khó khăn, chi cho cán bộ công nhân viên nghỉ mát, chi cho phong trào văn hoá, văn nghệ quần chúng:
Nợ TK 431 - Quỹ khen thưởng, phúc lợi (4312)
Có TK 111, 112
- Dùng quỹ phúc lợi ủng hộ các vùng thiên tai, các tổ chức từ thiện ... :
Nợ TK 431 - Quỹ khen thưởng, phúc lợi (4312)
Có TK 111, 112
- Khi đầu tư, mua sắm TSCĐ hoặc đầu tư XDCB bằng quỹ phúc lợi, TSCĐ đã hoàn thành và đưa vào sử dụng:
+ Ghi tăng giá trị tài sản:
Nợ TK 211 - TSCĐ hữu hình
Nợ TK 213 - TSCĐ vô hình
Có TK 111, 112
Có TK 241 - Chi phí XDCB dở dang (2412)
+ Kế toán kết chuyển nguồn vốn:
Nếu TSCĐ hoàn thành dùng vào hoạt động SXKD:
Nợ TK 431 - Quỹ khen thưởng, phúc lợi(4312)
Có TK 411 - Nguồn vốn kinh doanh
Nếu TSCĐ hoàn thành đưa vào sử dụng, phục vụ cho nhu cầu văn hoá, phúc lợi:
Nợ TK 4312 - Quỹ phúc lợi
Có TK 431 - Quỹ khen thưởng, phúc lợi (4313)
- TSCĐ dùng vào hoạt động phúc lợi trong kỳ không trích khấu hao, vào ngày cuối cùng của niên độ kế toán, tính hao mòn TSCĐ đầu tư, mua sắm bằng quỹ phúc lợi, sử dụng phục vụ cho nhu cầu văn hoá, phúc lợi:
Nợ TK 431 - Quỹ khen thưởng, phúc lợi(4313)
Có TK 214 - Hao mòn TSCĐ
- Khi nhượng bán, thanh lý TSCĐ đầu tư bằng quỹ phúc lợi, dùng vào hoạt động phúc lợi:
+ Số thu về nhượng bán, thanh lý TSCĐ phúclợi:
Nợ TK 111, 112
Có TK TK 431 - Quỹ khen thưởng, phúc lợi(4312)
+ Ghi giảm quỹ phúc lợi hình thành TSCĐ:
Nợ TK 431 - Quỹ khen thưởng, phúc lợi(4313)
Nợ TK 214 - Hao mòn TSCĐ
Có TK 211 - TSCĐ hữu hình
+ Chi phí về nhượng bán, thanh lý TSCĐ phúc lợi:
Nợ TK 431 - Quỹ khen thưởng, phúc lợi(4312)
Có TK 111, 112, ...
10.3.3 Sổ kế toán
Sổ kế toán tổng hợp:
Trong hình thức kế toán nhật ký chung, kế toán các quỹ doanh nghiệp được ghi nhận vào nhật ký chung. Đồng thời kế toán căn cứ vào nhật ký chung ghi vào sổ cái các TK 414, 415, 418, 431, 421, 411, 111, 112, …
Trong hình thức kế toán nhật ký chứng từ, kế toán các quỹ doanh nghiệp được ghi nhận vào nhật ký chứng từ số 10. Đồng thời căn cứ vào các nhật ký chứng từ có liên quan kế toán ghi vào sổ cái các TK 414, 415, 418, 431, 421, 411, 111, 112, …
Sổ kế toán chi tiết:
Kế toán chi tiết các quỹ doanh nghiệp được thực hiện trên sổ chi tiết TK 414, 415, 418, 431,...
10.4 Kế toán vốn đầu tư xây dựng cơ bản.
10.4.1 Chứng từ kế toán:
- Quyết định trích lập, sử dụng vốn đầu tư XDCB
- Biên bản nghiệm thu công trình XDCB hoàn thành
- Quyết toán công trình XDCB hoàn thành
- Quyết toán vốn đầu tư XDCB hoàn thành
- Biên bản bàn giao TSCĐ
- Các chứng từ tự lập: Quyết định bổ sung vốn ĐTXDCB từ lợi nhuận, quyết định kết chuyển nguồn vốn, …
10.4.2 Vận dụng tài khoản kế toán
10.4.2.1 Tài khoản kế toán
Tài khoản 441 – “Nguồn vốn đầu tư xây dựng cơ bản” dùng để phản ánh số hiện có và tình hình trích lập, sử dụng vốn đầu tư xây dựng cơ bản của doanh nghiệp.
Kết cấu và nội dung phản ánh của TK 441 – “Nguồn vốn đầu tư xây dựng cơ bản” như sau:
Bên Nợ : Số vốn đầu tư xây dựng cơ bản giảmdo:
- Xây dựng mới và mua sắm TSCĐ hoàn thành, bàn giao đưa vào sử dụng và đã quyết toán vốn đầu tư
- Nộp lại vốn đầu tư XDCB sử dụng không hết
Bên Có: Nguồn vốn đầu tư xây dựng cơ bản tăng do:
- Nhà đầu tư cấp hoặc gốp vốn
- Nhận vốn ĐTXDCB từ viện trợ, tài trợ;
- Bổ sung từ quỹ đầu tư phát triển
Số dư bên Có: Nguồn vốn đầu tư xây dựng cơ bản hiện có của doanh nghiệp chưa sử dụng; hoặc đã sử dụng nhưng công tác xây dựng cơ bản chưa hoàn thành hoặc đã hoàn thành nhưng quyết toán chưa duyệt.
- Tài khoản liên quan: TK 241, 211, 213, 411, 414, 431, …
10.4.2.2 Kế toán một số nghiệp vụ kinh tế chủ yếu
(1) Tăng vốn đầu tư XDCB:
- Khi nhận vốn đầu tư XDCB do ngân sách cấp, cấp trên cấp, do các nhà đầu tư góp vốn, các cổ đông góp vốn cổ phần:
Nợ TK 111, 112, 152, 153, …
Có TK 441 - Nguồn vốn đầu tư XDCB
- Nhận công trình XDCB dở dang từ các đơn vị khác đang thi công theo quyết định của cấp có thẩm quyền:
Nợ TK 241 - XDCB dở dang (2412)
Có TK 441 - Nguồn vốn đầu tư XDCB
- Bổ sung nguồn vốn đầu tư XDCB từ phần lợi nhuận sau thuế:
Nợ TK 421 - Lợi nhuận chưa phân phối
Có TK 441 - Nguồn vốn đầu tư XDCB
- Bổ sung vốn đầu tư XDCB từ quỹ đầu tư phát triển, quỹ phức lợi, khen thưởng …:
Nợ TK 414, 431, …
Có TK 441 - Nguồn vốn đầu tư XDCB
(2) Giảm vốn đầu tư XDCB:
- Kết chuyển giảm nguồn vốn XDCB khi đầu tư XDCB, mua sắm TSCĐ hoàn thành bàn giao:
Nợ TK 441 - Nguồn vốn đầu tư XDCB
Có TK 411 - Nguồn vốn kinh doanh.
- Khi trả vốn đầu tư XDCB cho Ngân sách, cấp trên, các nhà đầu tư:
Nợ TK 441 - Nguồn vốn đầu tư XDCB
Có TK 111 - Tiền mặt
Có TK 112 - Tiền gửi Ngân hàng
10.4.3 Sổ kế toán:
Sổ kế toán tổng hợp:
Trong hình thức kế toán nhật ký chung, kế toán nguồn vốn đầu tư XDCB được ghi nhận vào nhật ký chung. Đồng thời kế toán căn cứ vào nhật ký chung ghi vào sổ cái các TK 441, 241, 421, 411, 414, 211, 111, 112, …
Trong hình thức kế toán nhật ký chứng từ, kế toán nguồn vốn đầu tư XDCB được ghi nhận vào nhật ký chứng từ số 10. Đồng thời căn cứ vào các nhật ký chứng từ có liên quan kế toán ghi vào sổ cái các TK 441, 241, 421, 411, 414, 211, 111, 112, …
Sổ kế toán chi tiết:
Kế toán chi tiết nguồn vốn đầu tư XDCB được thực hiện trên sổ chi tiết các TK 441, 2412, ..
10.5 Kế toán vốn chủ sở hữu khác
10.5.1 Kế toán chênh lệch đánh giá lại tài sản.
10.5.1.1 Chứng từ kế toán:
- Quyết định của chủ sở hữu về đánh giá lại tài sản
- Biên bản đánh giá lại tài sản
- Quyết định xử lý chênh lệch đánh giá lại tài sản
10.5.1.2 Vận dụng tài khoản kế toán
10.5.1.2.1 Tài khoản kế toán
Tài khoản 412 – “Chênh lệch đánh giá lại tài sản” dùng để theo dõi khoản chênh lệch đánh giá lại tài sản và tình hình xử lý chênh lệch đánh giá lại tài sản ở doanh nghiệp.
Nội dung và kết cấu của tài khoản 412 “Chênh lệch đánh giá lại tài sản” như sau:
Bên Nợ:
· Số chênh lệch giảm do đánh giá lại tài sản.
· Xử lý số chênh lệch tăng do đánh giá lại tài sản.
Bên Có:
· Số chênh lệch tăng do đánh giá lại tài sản.
· Xử lý số chênh lệch giảm do đánh giá lại tài sản.
Số dư bên Nợ: Phản ánh số chênh lệch giảm do đánh giá lại tài sản chưa được xử lý
Số dư bên Có: Phản ánh số chênh lệch tăng do đánh giá lại tài sản chưa được xử lý
- Tài khoản liên quan: TK 411, 152, 156, 211, 213, …
10.5.1.2.2 Kế toán một số nghiệp vụ kinh tế chủ yếu
(1) Khi có quyết định của Nhà nước hoặc định giá khi cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước:
- Đối với vật tư hàng hóa:
+ Nếu giá trị đánh giá lại lớn hơn giá trị đã ghi sổ kế toán, số chênh lệch tăng:
Nợ TK 152, 153, 155, 156, …
Có TK 412 - Chênh lệch đánh giá lại tài sản
+ Nếu giá trị đánh giá lại nhỏ hơn giá trị đã ghi sổ kế toán, số chênh lệch giảm:
Nợ TK 412 - Chênh lệch đánh giá lại tài sản
Có TK 152, 153, 155, 156, …
- Đối với TSCĐ và bất động sản đầu tư:
+ Nếu giá trị đánh giá lại lớn hơn giá trị còn lại ghi trên sổ kế toán, số chênh lệch tăng:
Nợ TK 211, 213, 217, ...
Có TK 214 - Hao mòn TSCĐ
Có TK 412 - Chênh lệch đánh giá lại tài sản
+ Nếu giá trị đánh giá lại nhỏ hơn giá trị còn lại ghi trên sổ kế toán, số chênh lệch giảm:
Nợ TK 412 - Chênh lệch đánh giá lại tài sản
Nợ TK 214 - Hao mòn TSCĐ
Có TK 211, 213, 217, ...
(2) Cuối năm tài chính xử lý chênh lệch đánh giá lại tài sản theo quyết định:
- Số chênh lệch tăng lớn hơn số chênh lệch giảm quyết định bổ sung vốn kinh doanh:
Nợ TK 412 - Chênh lệch đánh giá lại tài sản
Có TK 411 - Nguồn vốn kinh doanh
- Số chênh lệch giảm lớn hơn số chênh lệch tăng quyết định ghi giảm vốn kinh doanh:
Nợ TK 411 - Nguồn vốn kinh doanh
Có TK 412 - Chênh lệch đánh giá lại tài sản
10.5.1.3 Sổ kế toán
Sổ kế toán tổng hợp:
Trong hình thức kế toán nhật ký chung, kế toán chênh lệch đánh giá lại tài sản được ghi nhận vào nhật ký chung. Đồng thời kế toán căn cứ vào nhật ký chung ghi vào sổ cái các TK 412, 411, 211, 213, 152, 156, …
Trong hình thức kế toán nhật ký chứng từ, kế toán chênh lệch đánh giá lại tài sản được ghi nhận vào nhật ký chứng từ số 10. Đồng thời căn cứ vào các nhật ký chứng từ có liên quan kế toán ghi vào sổ cái các TK 412, 411, 211, 213, 152, 156, …
Sổ kế toán chi tiết: Kế toán chi tiết chênh lệch đánh giá lại tài sản được thực hiện trên sổ chi tiết các TK 414
10.5.2 Kế toán chênh lệch tỷ giá hối đoái
10.5.2.1 Chứng từ kế toán:
- Thông báo tỷ giá hối đoái của nhân hàng Nhà nước;
- Biên bản kiểm kê quỹ, xác nhận số dư tài khoản tiền gửi ngân hàng bằng ngoại tệ, số dư tài khoản tiền gửi ngân hàng bằng ngoại tệ, xác nhận số dư tài khoản tiền vay ngân hàng bằng ngoại tệ,
- Các chứng từ tự lập: Xử lý chênh lệch tỷ giá hối đoái cuối kỳ
10.5.2.2 Vận dụng tài khoản kế toán
a) Tài khoản kế toán
Tài khoản 413 “Chênh lệch tỷ giá hối đoái” dùng để phản ánh chênh lệch tỷ giá hối đoái cuối kỳ . Kết cấu và nội dung phản ánh của Tài khoản 413 – “Chênh lệch tỷ giá hối đoái” như sau:
Bên Nợ:
· Chênh lệch tỷ giá hối đoái do đánh giá lại các khoản mục tiền tệ có gốc ngoại tệ (lỗ tỷ giá) cuối năm tài chính của hoạt động kinh doanh, kể cả hoạt động đầu tư XDCB (doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh có cả hoạt động đầu tư XDCB);
· Chênh lệch tỷ giá hối đoái phát sinh và đánh giá lại các khoản mục tiền tệ có gốc ngoại tệ (lỗ tỷ giá) của hoạt động đầu tư XDCB (giai đoạn trước hoạt động);
· Kết chuyển chênh lệch tỷ giá hối đoái do đánh giá lại khoản mục tiền tệ có gốc ngoại tệ cuối năm tài chính (lãi tỷ giá) của hoạt động kinh doanh vào doanh thu hoạt động tài chính;
· Kết chuyển chênh lệch tỷ giá hối đoái phát sinh và đánh giá lại các khoản mục tiền tệ có gốc ngoại tệ (lãi tỷ giá) của hoạt động đầu tư XDCB (khi kết thúc giai đoạn đầu tư XDCB) vào doanh thu hoạt động tài chính, hoặc phân bổ dần;
Bên Có:
· Chênh lệch tỷ giá hối đoái do đánh giá lại các khoản mục tiền tệ có gốc ngoại tệ (lãi tỷ giá) cuối năm tài chính của hoạt động kinh doanh, kể cả hoạt động đầu tư XDCB (doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh có cả hoạt động đầu tư XDCB);
· Chênh lệch tỷ giá hối đoái phát sinh, hoặc đánh giá lại các khoản mục tiền tệ có gốc ngoại tệ (lãi tỷ giá) của hoạt động đầu tư XDCB (giai đoạn trước hoạt động);
· Kết chuyển chênh lệch tỷ giá hối đoái do đánh giá lại các khoản mục tiền tệ có gốc ngoại tệ (lỗ tỷ giá) cuối năm tài chính của hoạt động kinh doanh vào chi phí tài chính;
· Kết chuyển chênh lệch tỷ giá hối đoái phát sinh, hoặc đánh giá lại các khoản mục tiền tệ có gốc ngoại tệ (lỗ tỷ giá) của hoạt động đầu tư XDCB (khi hoàn thành đầu tư giai đoạn trước hoạt động) vào chi phí hoạt động tài chính hoặc phân bổ dần;
Tài khoản 413 “Chênh lệch tỷ giá hối đoái” có thể có số dư bên Nợ hoặc số dư bên Có.
Số dư bên Nợ:
· Số chênh lệch tỷ giá hối đoái phát sinh, hoặc đánh giá lại các khoản mục tiền tệ có gốc ngoại tệ (lỗ tỷ giá) của hoạt động đầu tư XDCB (giai đoạn trước hoạt động, chưa hoàn thành đầu tư) ở thời điểm lập Bảng CĐKT cuối năm tài chính;
Số dư bên Có:
· Số chênh lệch tỷ giá hối đoái phát sinh và đánh giá lại các khoản mục tiền tệ có gốc ngoại tệ (lãi tỷ giá) của hoạt động đầu tư XDCB (giai đoạn trước hoạt động, chưa hoàn thành đầu tư) ở thời điểm lập Bảng CĐKT cuối năm tài chính;
Tài khoản 413 - Chênh lệch tỷ giá hối đoái, có 2 tài khoản cấp hai:
Tài khoản 4131 - Chênh lệch tỷ giá hối đoái đánh giá lại cuối năm tài chính:
Tài khoản 4132 - Chênh lệch tỷ giá hối đoái trong giai đoạn đầu tư XDCB
- Tài khoản liên quan: TK 515, 635, 111, 112, 131, 311, 331, 341, …
b) Kế toán một số nghiệp vụ kinh tế chủ yếu
* Kế toán chênh lệch tỷ giá hối đoái phát sinh trong kỳ của hoạt động ĐTXDCB (giai đoạn trước hoạt động)
(1) Khi mua TSCĐ, thiết bị, khối lượng xây dựng, lắp đặt do người bán, bên nhận thầu bàn giao:
- Nếu phát sinh lỗ chênh lệch tỷ giá trong giao dịch bằng ngoại tệ thanh toán:
Nợ TK 151, 152, 241
Nợ TK 413 - Chênh lệch tỷ giá hối đoái(4132)
Có TK 111 (1112), 112 (1122)
- Nếu phát sinh lãi chênh lệch tỷ giá hối đoái trong giao dịch bằng ngoại tệ thanh toán:
Nợ TK 151, 152, 241,...
Có TK 111 (1112), 112 (1122)
Có TK 413 - Chênh lệch tỷ giá hối đoái (4132)
(2) Khi thanh toán nợ phải trả bằng ngoại tệ:
- Nếu phát sinh lỗ chênh lệch tỷ giá hối đoái:
Nợ TK 311, 315, 331, 341,
Nợ TK 413 - Chênh lệch tỷ giá hối đoái (4132)
Có TK 111 (1112), 112 (1122)
- Nếu phát sinh lãi chênh lệch tỷ giá hối đoái:
Nợ TK 311, 315, 331, 341, ...
Có TK 111 (1112), 112 (1122)
Có TK 413 - Chênh lệch tỷ giá hối đoái (4132)
(3) Kết thúc giai đoạn đầu tư xây dựng (giai đoạn trước hoạt động:
- Nếu lãi chênh lệch tỷ giá hối đoái:
+ Kết chuyển toàn bộ chênh lệch tỷ giá hối đoái đã thực hiện vào doanh thu hoạt động tài chính của năm TSCĐ và các tài sản đầu tư hoàn thành đưa vào hoạt động:
Nợ TK 413 - Chênh lệch tỷ giá hối đoái (4132)
Có TK 515 - Doanh thu hoạt động tài chính
+ Nếu chênh lệch lãi tỷ giá hối đoái đã thực hiện lớn, doanh nghiệp được phép phân bổ vào doanh thu hoạt động tài chính tối đa 5 năm (kể từ khi tài sản đi vào hoạt động)
Nợ TK 413 - Chênh lệch tỷ giá hối đoái (4132)
Có TK 3387 - Doanh thu chưa thực hiện
- Nếu lỗ chênh lệch tỷ giá hối đoái:
+ Kết chuyển toàn bộ chênh lệch lỗ tỷ giá hối đoái đã thực hiện vào chi phÝ tµi chÝnh của năm TSCĐ và các tài sản đầu tư hoàn thành đưa vào hoạt động:
Nợ TK 242 - Chi phí trả trước dài hạn
Có TK 413 - Chênh lệch tỷ giá hối đoái (4132).
+ Nếu chênh lệch số lỗ tỷ giá hối đoái đã thực hiện lớn, doanh nghiệp được phép phân bổ vào vào chi phí tài chính tối đa 5 năm (kể từ khi tài sản đi vào hoạt động)
Nợ TK 635 - Chi phí tài chính
Có TK 242 - Chi phí trả trước dài hạn.
* Kế toán chênh lệch tỷ giá hối đoái đánh giá lại cuối kỳ:
(1) Vào thời điểm cuối kỳ, doanh nghiệp phải đánh giá lại số dư các khoản mục tiền tệ, nợ phải thu, phải trả có gốc ngoại tệ theo tỷ giá hối đoái tại ngày báo cáo:
- Nếu lãi tỷ giá hối đoái:
Nợ các TK 111 (1112), 112 (1122), 131, 136, 138, 311, 315, 331, 341, 342,...
Có TK 413 - Chênh lệch tỷ giá hối đoái
- Nếu phát sinh lỗ tỷ giá hối đoái:
Nợ TK 413 - Chênh lệch tỷ giá hối đoái
Có TK111(1112), 112(1122), 131, 136, 138, 311, 315, 331, 341,342,...
(2) Xử lý chênh lệch tỷ giá hối đoái đánh giá lại cuối kỳ:
- Nếu số phát sinh bên Có TK 413 lớn hơn số phát sinh bên Nợ TK 413 :
Nợ TK 413 - Chênh lệch tỷ giá hối đoái
Có TK 515 - Doanh thu hoạt động tài chính
- Nếu số phát sinh bên Có TK 413 nhỏ hơn số phát sinh bên Nợ TK 413 :
Nợ TK 635 - Chi phí tài chính
Có TK 413 - Chênh lệch tỷ giá hối đoái
10.5.2.3 Sổ kế toán:
Sổ kế toán tổng hợp:
Trong hình thức kế toán nhật ký chung, kế toán chênh lệch tỷ giá hối đoái được ghi nhận vào nhật ký chung. Đồng thời kế toán căn cứ vào nhật ký chung ghi vào sổ cái các TK 413, 515, 635, 111, 112, 131, 136, 138, 311, 331, 336, 338, 341 …
Trong hình thức kế toán nhật ký chứng từ, kế toán chênh lệch đánh giá lại tài sản được ghi nhận vào nhật ký chứng từ số 10. Đồng thời căn cứ vào các nhật ký chứng từ có liên quan kế toán ghi vào sổ cái các TK 413, 515, 635, 111, 112, 131, 136, 138, 311, 331, 336, 338, 341 …
Sổ kế toán chi tiết:
Kế toán chi tiết chênh lệch tỷ giá hối đoái được thực hiện trên sổ chi tiết TK 413, 635, 515, 3387, 242, …
Bạn đang đọc truyện trên: Truyen2U.Pro