VI

Sầu chưa gỡ, lại còn thêm bịnh, Vừa tính đi, thì đã mất đồ

Xe về vừa tới nhà hai Thình thì đã mười giờ rồi.

Hai Thình bưng đồ đi vô trước mở cửa. Thu Vân mắc trả tiền xe nên còn ở ngoài lộ. Hai Thình mở ống khóa cửa rồi day lại thấy Thu Cúc ôm cái hộp đứng sau lưng, bèn nói rằng:

- Ờ, cái hộp đó hả, dì tưởng cháu quên chớ. Cô nói trong hộp có bạc, vậy cháu phải coi chừng đưa cho cô cất, đừng có để hơ hỏng không nên đa.

- Ðể rồi tôi đưa cho má tôi, cất vào trong rương.

- Ờ, đưa lại cho cô cất, đừng có lơ đỉnh mất đây rồi báo hại tôi.

Hai Thình nói mấy tiếng rồi xách cá thịt đi thẳng vô nhà sau. Thu Vân chậm rãi đi vô nhà lột khăn bỏ trên ván rồi kéo gối nằm, không nói chi hết. Thu Cúc đem cái hộp lại mà xin mẹ cất giùm. Thu vân vói lấy cái hộp để bên mình, song cũng nằm đó chớ chưa chịu đi cất.

Cách một hồi Thu Vân ngồi dậy mở hộp ra mà đếm vàng bạc, thì còn đủ 5 đôi vàng với 14 tấm giấy một trăm đồng.

Nàng đương ngồi đếm, hai Thình ở nhà sau bước ra nói với Thu Cúc rằng:

- Cháu coi chừng giùm cá thịt ở đàng sau đặng dì lại tiệm mua thêm gạo một chút.

Thu Vân để vàng bạc chành bành trên ván, thò tay vào túi móc bóp ra, mở lấy một đồng bạc đưa cho hai Thình và nói rằng:

- Ðây chị lấy tiền đây mua gạo.

Hai Thình chưn đi mà mắt liếc ngó vàng bạc, chừng Thu Vân đưa tiền, chị ta miệng thì nói ''Tôi có tiền'' song cũng đưa tay lấy đồng bạc. Hai Thình đi rồi, Thu Vân sắp vàng bạc vô hộp lại, đưa chìa khóa cho Thu Cúc biểu mở rương cất cái hộp.

Thu Cúc làm y theo lời mẹ dạy, rồi đi vô nhà sau coi chừng đồ ăn giùm cho hai Thình. Thu Vân cứ nằm trên ván dàu dàu hoài.

Qua 11 giờ rưỡi hai Rỗ đi làm về, hai Thình dọn cơm ra rồi mời Thu Vân ăn, Thu Vân nói rằng:

- Tôi không đói, anh hai với chị hai ăn đi. Thu Cúc, con ăn với dì hai đi con. Ðể chừng nào má đói rồi má sẽ ăn.

Hai Rỗ gặp Thu Vân chiều bữa trước, thì chào rồi thôi, chớ không hỏi thăm chuyện chi hết. Bữa nay anh ta thấy Thu Vân không chịu ăn cơm, anh ta bèn nói rằng:

- Cô qua ăn luôn thể cho vui chớ. Cơm nóng cô không ăn, để nguội lạnh hết rồi ăn sao ngon.

Thu Vân ngồi dậy, song nàng cố từ hoài, không chịu ăn. Thu Cúc bước lại gần, nắm tay mẹ mà nói rằng:

- Từ hồi sớm mai cho tới bây giờ má có ăn vật chi đâu, sao má không ăn cơm má? Bữa nay má có mệt hay không? Nếu má không ăn cơm, thì con cũng không ăn... Ði, má ráng đi ăn một chén cơm với con má.

Thu Vân nghe con năn nỉ thì động lòng, nên cực chẳng đã phải đi ăn cơm cho con khỏi buồn. Nàng ngồi lại mâm cơm, bưng chén sớt bớt cơm vô bồn, chừa lại chừng vài miếng và[1], song lấy đũa dầm cơm hoài, không muốn ăn. Hai Rỗ ngồi chồm hổm bưng chén và thẳng búng[2] rồi day qua hỏi vợ rằng:

- Ở nhà, sao mầy không dắt cô kiếm thử con nhỏ coi?

- Tôi dắt đi một buổi sớm mai rồi còn dắt gì nữa.

- Kiếm được hay không?

- Không, chị chín Hô chỉ dọn nhà đi đâu mất từ hồi nào, hỏi không ai biết hết.

Hai Rỗ day lại ngó Thu Vân mà nói rằng:

- Cô tính sáng mai về hay sao?

- Ừ, kiếm không được con nhỏ tôi buồn quá, thôi về, chớ ở trên nầy làm chi.

- Cô ở dưới tàu mới lên coi cô mệt quá. Cô chơi vài bữa rồi sẽ về. Về làm chi mà gấp vậy?

- Bởi tôi mệt nên tôi phải về, ở đây rủi có đau ốm rồi làm sao?

- Ðất Sài Gòn thiếu gì thầy thuốc. Cô rủi có đau thì uống thuốc, có hại gì.

- Không, tôi phải đi Sa Ðéc cho gấp, ở nữa không được. Trên nầy chị làm ơn dọ giùm tin tức con nhỏ cho tôi. Hễ chị nghe tin nó ở đâu thì chị xuống kêu tôi. Tiền xe, tiền tàu tốn hao bao nhiêu thì tôi chịu cho. Ðây rồi tôi về Nha Mân. Chị xuống đó hỏi thăm lò gạch ông Hội đồng Ðạt, chị vô kiếm thì có tôi.

Ăn cơm rồi Thu Vân than trong người ơn ớn lạnh lạnh nên đắp mền nằm co. Thu Cúc thấy mẹ như vậy cũng leo lên nằm một bên. Hai Thình rửa chén phía sau hè, hai Rỗ ngồi một bên. Hai người ngồi nói chuyện rầm rì với nhau một lát rồi hai Rỗ đội nón đi làm.

Chiều lại hai Rỗ về ăn cơm. Thu Vân nóng lạnh nằm mê man, ăn cơm không được. Thu Cúc xẩn bẩn một bên mẹ, một lát dở mền thăm chừng, một lát rót nước trà nóng bưng cho mẹ uống.

Hai Rỗ ăn cơm rồi thì trời cũng đã tối. Anh ta bước lại gần chỗ Thu Vân nằm hỏi rằng:

- Cô nóng lạnh như vầy mà về giống gì được. Thôi, để ở nhà tôi nó ra chợ hốt thuốc cho cô uống nghe.

Thu Vân dở mền ló đầu ra đáp rằng:

- Tại tôi đi hồi sớm mai bị nắng nên cảm. Không sao đâu anh hai. Tôi có ký ninh[3] trong rương, để bớt nóng rồi tôi uống.

Hai Rỗ đáp rằng:

- Nếu cô có thuốc sẵn thì thôi, tưởng như không có ở nhà tôi nó đi mua cho cô uống.

Anh ta lấy nón đội lên đầu rồi nói với vợ rằng:

- Mầy ở nhà coi một lát cô bớt nóng thì nấu cháo cho cô ăn. Tao đi coi hát đa. Không biết chừng tao đi chơi rồi tao ngủ luôn dưới nhà thằng Chín nhỏ, mầy ở nhà cứ đóng cửa mà ngủ đừng chờ.

Anh ta nói rồi bước ra cửa đi tuốt. Hai Thình khép cửa lại rồi trở vô nói lầm bầm rằng:

- Quân gì mà hễ ăn ba hột cơm rồi xách đít đi mất, đi đêm nào sáng đêm nấy. Ði riết đây có bữa chúng đâm chết, chớ khó đâu.

Chị ta bước lại hỏi Thu Vân rằng:

- Ðể tôi nấu một miếng cháo cho cô ăn, nghen hôn cô?

Thu Vân đáp:

- Ðừng nấu mất công chị hai. Tôi không đói đâu chị hai.

Hai Thình ngó Thu Vân rồi cười nói rằng:

- Cô ốm quá không chịu ăn. Vậy mà mập sao được... Ủa! Mà hộp quẹt hết rồi. Ðể tôi lại tiệm mua một cái, chớ không có đây nửa đêm tắt đèn rồi làm sao.

Chị ta nói dứt lời liền mở cửa đi.

Thu Cúc là đứa hay nói, mà lại ít hay buồn. Từ ngày cha nó bước chưn xuống tàu đi Tây cho đến lúc hay tin cha nó chết, thì mẹ nó buồn rầu than khóc đêm ngày; chẳng phải nó không thương cha, hay là nó không biết buồn, nó thương cha nó lắm, nó hiểu gia đạo nó nhiều, nhưng vì tánh nó đã quen vui rồi, nên hễ nhớ tới việc buồn, thì buồn một chút rồi thôi, chớ không phải nó rầu rĩ đêm ngày như mẹ vậy.

Hôm nay đến xứ lạ, vào ở cái nhà cũng lạ, lại mẹ đau nằm đó, chủ nhà bỏ đi hết, nó không biết nói chuyện với ai, bởi vậy ngồi mắt ngó ngọn đèn, tai lóng nghe xe chạy ngoài lộ, trong lòng nó bâng khuâng tha thiết, nhớ cha, thương mẹ, tưởng chị, tìm ông lăng xăng. Bữa nay nó mới thiệt buồn phiền, buồn đến nỗi ứa nước mắt.

Thu Cúc có ý trông hai Thình về, mà nó ngồi trót giờ cũng chưa thấy về. Thình lình mẹ nó kêu:

- Thu Cúc mở rương lấy cho má một liều ký ninh đặng má uống chút con.

Nó giật mình nhảy xuống đất rồi hỏi rằng:

- Má bớt nóng má há?

- Ừ, bớt rồi. Ký ninh má để trong cái ve nhỏ đó con thấy không?

- Thưa thấy. Má nằm đó con đi lấy cho.

Thu Cúc liền lấy chìa khóa đi mở rương, lấy một viên ký ninh cầm trong tay rồi đi trót nước trà bưng lại mẹ uống.

Thu Vân tốc mền ngồi dậy uống thuốc rồi hỏi con rằng:

- Dì Hai đi nãy giờ chưa về hả con?

- Thưa chưa.

- Ði mua hộp quẹt gì mà lâu dữ?

- Chắc dì đi chơi. Má muốn ăn cháo hay sao, nên hỏi dì hai?

- Không, má thấy đi lâu nên hỏi vậy thôi.

- Má nóng lạnh như vầy sáng mai đi về ông nội làm sao được?

- Ðể khuya coi má hết thì đi, còn như đi không đặng thì phải ở nán lại đây một bữa nữa, chớ biết làm sao bây giờ.

- Phải chi tìm được chị của con rồi dắt luôn về ông nội thì vui quá má há?

- Nếu được như vậy thì còn nói gì!

- Không biết chỉ ở đâu bây giờ...

Thu Cúc nói tới đó thì ngồi ngẫm nghĩ.

Cách một hồi nó men lại ngồi gần bên mẹ nó, một tay rờ vai, một tay vịn vế, nói mơn trớn rằng:

- Má mạnh riết đi nghe hôn má. Mạnh riết đi đặng có về Sa Ðéc. Con nóng nảy lắm, con muốn thấy mặt ông nội coi ông ra thế nào. Hễ ông nội chịu nhìn mình rồi, mình nói thiệt hết, chắc ông nội sai người đi kiếm chị hai chớ gì, phải hôn má?

Thu Vân nghe con nói như vậy thì tức cười, song cũng gật đầu bướng với con. Hai mẹ con đương nói chuyện, thình lình hai Thình ở ngoài bước vô nói rằng:

- Ủa, cô bớt nóng lạnh rồi phải hôn cô? Thôi để tôi nấu ba hột cháo cho cô ăn.

- Ðừng chị hai. Tôi bớt bớt một chút, chớ ăn uống gì được mà nấu. Chị đi mua hộp quẹt sao mà lâu dữ vậy?

- Ừ, tôi nói lại tiệm mua rồi về liền, kẻo cô nhà một mình cô buồn, chẳng dè tôi gặp con tư U nó nói chuyện dong dẫn phát ghét, làm tôi về không đặng. Cô nói cô có thuốc ký ninh, sao cô không uống thử coi.

- Tôi uống rồi. Tôi mới uống rồi kế chị về đó.

- Vậy hay sao?

Hai Thình day qua ngó Thu Cúc rồi hỏi rằng:

- Cháu chưa buồn ngủ sao cháu?

- Chưa.

- Chà! Cháu giỏi dữ?

Hai Thình nói chuyện nầy, hỏi chuyện nọ lăng xăng một hồi rồi than buồn ngủ, nên đóng cửa mà đi ngủ. Mẹ con Thu Vân nằm đắp mền, mẹ thì mê mệt, con thì buồn xo, nên nằm một lát rồi cũng ngủ hết.

Lúc 4 giờ khuya, Thu Vân thức giấc, cả đầu cổ và mình mẩy mồ hôi ra ướt dầm. Nàng tốc mền ngồi dậy tính lấy khăn mà lau, vừa vói tay lấy cái khăn, vừa liếc mắt ngó chừng cái rương. Nhưng không thấy cái rương nữa, nàng lấy làm lạ lật đật xuống ghế bưng đèn mà rọi. Ôi thôi! Cái rương ai khiêng đi đâu mất rồi. Sự sản bao nhiêu dồn vô trong đó hết, nếu cái rương mất thì ắt mẹ con chết đói. Thu Vân kinh khủng la bài hãi:

- Chị hai ơi, ai lấy cái rương tôi đâu mất rồi, chắc tôi phải chết?

Thu Cúc nghe mẹ la giựt mình thức dậy nhảy xuống đất gọn gàng. Hai Thình trong buồng cũng chạy tuôn ra, cặp mắt nheo nheo, hai tay bới đầu, miệng hỏi:

- Giống gì vậy cô?

- Cha chả! Ai lấy cái rương tôi mất rồi.

- Úy! Báo hại dữ hôn? Ðâu, cô đưa đèn tôi coi.

Hai Thình xách cây đèn rọi cùng phía trước thì không thấy cái rương, mà cửa cũng còn đóng chặt, chị ta đi lần vô phía trong, rọi ra vách sau thì thấy tấm vách lá ai cắt trống lổng một lỗ lớn, hai ba người đi qua một lượt cũng được. Chị ta la lên:

- Trời ơi ăn trộm cắt vách đây nè. Nó khiêng cái rương của cô đây chớ ai? Chết chưa? Ðể coi nó có lấy đồ của tôi hay không. Chị ta bước vô buồng rồi cũng bệu bạo la nữa:

- Úy! Thôi rồi! Nó lấy cái áo của tôi nữa rồi. Gia tài có một cái áo nó cũng không chừa? Quân gì mà ác nghiệt quá?

Thu Vân với Thu Cúc đi theo sau lưng, hai mẹ con chết điếng trong lòng nên chảy nước mắt chớ không nói chi được hết. Ba người dắt nhau trở ra đàng trước.

Hai Thình để đèn trên ghế rồi hỏi Thu Vân rằng:

- Rương cô có để đồ đạc gì hay không?

- Thì áo quần, vàng bạc, giấy tờ tôi để hết ở trỏng.

- Vàng bạc có để ở trỏng nữa sao?

- Chớ sao?

- Trời ơi? Nhiều ít?

- Năm đôi vàng với một ngàn bốn trăm đồng bạc, để trong cái hộp cẩn, tôi đếm hồi sớm mai chị ngó thấy đó.

- Cô bất nhơn quá. Sao không để trong mình lại để làm chi trong rương không biết! Báo hại quá...Thôi, cô ở nhà để tôi kiếm thằng mắc phong nó về đặng nó kêu biện Tây lại coi, rồi có đi kiếm chớ bỏ sao được. Thằng đó khốn nạn thiệt! Phải nó ở nhà nó ngủ giùm làm phước thì có đâu đến nỗi bị ăn trộm như vầy.

Hai Thình nói láp dáp rồi mở cửa ra đi. Thu Vân lại ván ngồi khoanh tay mà khóc và nói với con rằng:

- Trời khiến mẹ con mình phải chết đói, khổ lắm con ôi! Chắt mót[4] để dành chút đỉnh vốn liếng nuôi con, bây giờ chúng giựt hết, mẹ biết làm sao?

Thu Cúc tuy buồn, song nó thấy mẹ nó đã bịnh hoạn mà lại còn thêm rầu rĩ thì nó càng lo, nên giả vui nói với mẹ rằng:

- Rủi mất hết thì thôi, má rầu làm chi má. Má đừng lo cho con; ông nội giàu lớn mà có một mình ba là trai mà thôi. Hễ ông nội chịu nhìn con thì có thiếu gì tiền. Mà má đã tính về tới Nha Mân mình phải lập thế xin vô ở mướn với ông nội đặng lần lần cho ông nội thương, liệu coi như ông nội chịu nhìn thì mình sẽ nói thiệt. Mình đã tính đi ở mướn thì vàng bạc có ích gì, có vàng mình không dám đeo, có bạc mình không dám xài, dầu có dầu không cũng vậy má đừng có buồn. Không biết chừng trời khiến mình bị ăn trộm như vầy mình mới gần ông nội được.

Thu Vân nghe con nói mấy lời, nàng ngồi ngẫm nghĩ một hồi lâu rồi nói rằng:

- Mà bây giờ má còn có mười hai, mười ba đồng bạc, phần má đau nữa, biết có đủ tiền về tới Nha Mân hay không? Còn một điều nầy nữa, như về dưới ông nội con không chịu cho mẹ con mình ở, trong lưng hết tiền rồi mẹ con mình làm sao?

Thu Cúc cười mà nói rằng:

- Má đừng lo, ông nội cho mà. Mà dầu ông nội không cho đi nữa, con cũng lập thế con ở được. Mẹ con mình có đủ tay chưn như người ta, dầu thế nào cũng không đến nỗi chết đói đâu mà sợ.

Mẹ con nói chuyện với nhau mới tới đó, kế hai Thình với hai Rỗ bước vô. Hai Rỗ hỏi bơ hơ bài hãi rằng:

- Ðâu ăn trộm vô chỗ nào đâu?

Hai Thình nắm tay hai Rỗ dắt đi thẳng ra phía sau, vừa đi vừa nói:

- Nó cắt một lỗ vách lớn quá chừng quá đỗi. Vô đây mà coi.

Lúc ấy trời đã rựng sáng, nhưng trong nhà còn đốt đèn. Thu Vân bưng đèn đi theo hai Rỗ đặng cho hai Rỗ coi chỗ ăn trộm cắt vách.

Hai Rỗ vừa coi vừa nói rằng:

- Cha chả! Quân nầy cả gan thiệt? Nó dám rờ tới nhà tao chớ? Ðể rồi bây coi tao.

Anh ta day lại nói với Thu Vân rằng:

- Nó khiêng cái rương của cô mà thôi, hay là còn lấy vật gì nữa?

- Thì gia tài tôi có một cái rương, nó khiêng hết rồi thôi chớ còn giống gì nữa?

- Cô biết ăn trộm vô nhà hồi mấy giờ hay không?

- Tôi nóng lạnh nằm mê man, có biết nó vô hồi nào đâu. Chừng 4 giờ tôi thức dậy thấy mất cái rương mới hay.

Hai Rỗ cùng quằng[5], bỏ đi ra trước vừa đi vừa nói với vợ rằng:

- Còn con nầy, mầy chết hay sao, chớ ngủ giống gì mà ăn trộm phá vách như vậy mà không hay? Ở nhà không coi giống gì hết thảy.

Hai Thình trợn mắt, chắc miệng trả lời:

- Ờ! Khéo mắng bậy hôn! Ði đêm nào sáng đêm nấy rồi về nói bậy đa?. Sao không giỏi ở nhà mà rình? Có tài nói phách chó hoài.

Hai Rỗ nạt rằng:

- Nín.

- Nín giống gì! Tôi nói như vậy không phải hay sao?

- Phải giống gì? Thứ đàn bà hư, hễ nằm xuống thì ngủ như chết. May lắm, chớ phải ăn trộm nó lột quần mầy cũng không hay.

- Nó lột làm chi? Lột đặng tròng lên đầu mầy hả.

- Mầy dữ thiệt hả?

- Hai Rỗ xốc tới, bộ muốn đánh vợ.

Thu Vân thấy vậy liền can và nói:

- Thôi anh hai, rầy rà làm chi. Tôi mất quần áo vàng bạc nhiều quá, anh hai làm ơn đi cớ cò bót và xin lính kiếm giùm coi hoặc may bắt được ăn trộm lấy lại chút đỉnh gì chăng.

Hai Rỗ đáp:

- Cô để đó tôi tính cho. Thằng nào dám rớ tới tôi đây nó phải chết. Ðể rồi cô coi.

Trời đã sáng bét, hai Thình mở cửa tắt đèn. Hai Rỗ ra đi, nói rằng mình đi kêu lính. Cách một hồi, hai Rỗ về có dắt theo một người biện Chà với một người lính Việt.

Biện với lính coi chỗ vách ăn trộm cắt, hỏi Thu Vân mất những vật gì, hỏi đâu biên đó. Sau rốt người biện Chà hỏi Thu Vân có nghi ai lấy đồ không. Thu Vân tình thật khai không biết ai mà nghi. Xong rồi biện với lính ra về. Hai Rỗ cũng đi theo.

Ðến trưa hai Rỗ về có dắt theo một người đầu đội nón da mãn cầu, mình mặc áo bành tô trắng, quần lãnh đen, chơn đi giày da trắng. Người ấy xưng mình là đội sở mật thám, cũng hỏi Thu Vân lăng xăng như biện Chà hồi sớm mai, và khi ra về có nói rằng:

- Tôi làm đội mật thám mười mấy năm nay, tôi bắt trên năm trăm đám ăn trộm. Việc khó nữa tôi cũng còn tìm ra, huống chi là việc dễ như vầy. Cô đừng lo, trong 24 giờ tôi thộp cổ mấy thằng ăn trộm đó cho cô coi.

Bộ chủ nhà coi sốt sắng lắm, mà đội mật thám nói nghe cũng giỏi. Thu Vân tuy chưa dám chắc mình sẽ lấy vàng bạc áo quần lại được, nhưng nàng cũng an lòng nên bớt buồn. Phần mất hết đồ, phần nóng lạnh chưa thiệt dứt, bởi vậy nàng chưa tính về Nha Mân được, phải nằm tại nhà hai Thình uống thuốc và đợi tin lính kiếm giùm ăn trộm.

--------------------------------------------------------------------------------

[1] phần cơm hay thức ăn vừa đủ để đưa vô miệng

[2] đưa cơm thẳng vô miệng

[3] (quinine): thuốc chống cữ rét

[4] nhín nhút, tiện tặn

[5] giận lằm bằm, vùng vằng VII

Nhờ đồng nghiệp sẵn lòng làm nghĩa,

Từ ngày bị ăn trộm cắt vách mà khiêng rương của Thu Vân, hai Rỗ không đi chơi đêm nữa. Bữa nào cũng vậy, hễ chiều đi làm về thì anh ta nói lính thám dọ gần xong, chắc trong một vài bữa sẽ bắt được ăn trộm.

Thu Vân tin lời nên cứ nằm nhà mà chờ. Mà dầu nàng muốn đi nàng đi cũng không được, vì bữa nào cũng như bữa nấy, hễ trưa thì nàng nóng lạnh hoài. Nàng mua thuốc ký ninh uống luôn ba bốn bữa mà chận cữ không dứt. Nàng mòn chí muốn bỏ của mà đi, ngặt vì trong túi nàng còn không đầy 10 đồng bạc. Phần thì trong mình nàng lại yếu lắm, nên đi không kham.

Thu Cúc thấy mẹ bịnh hoạn lại buồn rầu, ngày đêm nó theo săn sóc an ủi mẹ hoài. Còn hai Thình ban đầu thì niềm nở mà chừng Thu Vân hết tiền nên không rộng rãi như hồi trước nữa được thì chị ta ló mòi lợt lạt. Tuy chị ta không nói nặng nhẹ tiếng chi, nhưng chị ta không hỏi thăm, ít nói chuyện nữa.

Thu Vân có bịnh rét, chớ không phải bịnh chi nặng, nhưng vì nàng không ăn mấy bữa nên ốm nhách, mặt thon, da vàng, miệng đắng, mắt sâu. Ðã vậy nàng lại thêm buồn rầu việc nhà nữa. Nàng sợ chết, hễ ban đêm con ngủ thì nàng lén ôm mặt con hun. Nước mắt nhễu xuống mặt làm Thu Cúc giật mình thức dậy, nó thấy mẹ như vậy thì nó cũng khóc dầm.

Một buổi sớm mai hai Thình đi chợ, Thu Vân đưa tiền biểu Thu Cúc đi theo mua một cây viết, một bình mực, vài tờ giấy, vài cái bao thơ và cò đặng cho nàng viết thơ.

Thu Cúc đi về, vừa bước vô cửa thì chạy riết lại một bên mẹ mà nói rằng:

- Con biết mặt ông nội rồi, má à?

Thu Vân chưng hửng liền hỏi:

- Con gặp ở đâu mà biết?

- Con thấy trong tiệm họa chơn dung, họ có để hình ông nội ở trỏng. Hình vẽ rồi có đóng khuôn tốt lắm.

- Sao con biết hình đó là hình ông nội?

- Họ có đề tên họ và chỗ ở, rồi họ dán trên cái khuôn.

- Ờ ... Con coi ông nội con già hay trẻ?

- Già. Mặt dùn da. Mà ông nội mập má à, chớ không phải ốm. Ông nội lại có râu bộn bộn.

- Bây giờ con gặp mặt ông nội con, con biết hôn?

- Biết chớ sao không biết... Ông nội mặt cũng giống như mặt của ba con vậy. Con thấy ông nội, con nhớ ba quá.

Thu Vân ngồi suy nghĩ một hồi lâu, rồi lấy giấy mực của con mới mua về đó mà viết thơ. Thu Cúc thấy mẹ viết thì lại đứng một bên mà coi. Thu Vân biểu con đi chơi, không muốn cho nó đọc. Thu Cúc đứng dang ra xa xa mà ngó, thấy tay mẹ cầm viết mà run, còn mặt thì dàu dàu, cặp mắt ướt rượt. Thu Vân viết luôn một lượt hai bức thơ rồi niêm lại để trên ghế. Bộ nàng đã mệt rồi nên nàng liền nằm xuống ván mà nghỉ.

Thu Cúc lại coi ngoài bao thơ thì thấy một phong đề gởi cho ông Hội đồng Ðạt ở Nha Mân. Nó coi rồi hỏi mẹ rằng:

- Mình tính về ông nội còn gởi thơ cho ông chi vậy má?

- Biết có về tới hay không!...

Thu Cúc tuy không hiểu ý nghĩa câu của mẹ nói, song nó cũng bàng hoàng, bộ như muốn kiếm mà hiểu vậy.

Chẳng biết Thu Vân nằm nghỉ mà còn tính việc chi nữa, nên cách chẳng bao lâu nàng lại ráng ngồi dậy viết thêm một bức thơ gởi cho ông Ðoàn Thanh Bạch ở Ba Se.

Ðến trưa hai Rỗ đi làm về; tuy Thu Vân nóng lạnh, song nàng gượng ngồi dậy cậy hai Rỗ chừng đi thì ghé nhà dây thép gởi ba phong thơ giùm cho nàng.

Thơ gởi đi rồi mà bịnh rét của nàng không chịu dứt. Thu Cúc khuyên mẹ đến thầy thuốc Tây coi mạch đặng uống thuốc. Thu Vân cũng muốn lắm ngặt vì tiền đã gần hết, nếu đi thầy thuốc đã tốn tiền thầy rồi lại còn tốn tiền thuốc nữa, bởi vậy Thu Vân dục dặc không chịu đi.

Thu Cúc cứ theo năn nỉ hối thúc hoài nàng mới nhứt định liều tốn 3 đồng bạc, đặng đến thầy thuốc coi mạch. Thầy thuốc coi rồi nói nàng bị rét chớ chẳng có bịnh chi khác. Ông khuyên nàng nên tiêm thuốc ký ninh ít nữa là năm bảy mũi nàng mới mạnh được. Nàng than không có tiền. Ông hỏi căn cước, hay nàng là vợ một vị thầy thuốc vì rủi ro phải vong thân giữa biển, bởi vậy ông làm nghĩa không ăn tiền, biểu nàng mỗi ngày lại ông tiêm thuốc giùm cho.

Thu Vân nhờ có tiêm thuốc nên mới hết nóng lạnh. Thầy thuốc tiêm thuốc ký ninh cho nàng 5 mũi rồi ổng lại còn làm phước tiêm thêm cho nàng 5 mũi thuốc bổ nữa, bởi vậy trong 10 ngày thì nàng đã hết bịnh mà lại trong mình khỏe khoắn như thường.

Thu Cúc thấy mẹ mạnh thì mừng rỡ, tính chuyện đi về ông nội lăng xăng. Nó không dè trong mấy ngày tiêm thuốc đó, tuy thầy thuốc không ăn tiền, song mẹ nó phải xuất tiền cho hai Thình mua gạo mua cá ăn mỗi bữa, nên chừng mạnh rồi trong túi còn có 5 đồng bạc.

Nàng lại nhà thầy thuốc mà tạ ơn rồi tính sáng bữa sau dắt con về Nha Mân. Hai mẹ con bây giờ còn có một cái áo với một cái quần mặc trong mình đó mà thôi, chớ chẳng có y phục nào khác nữa mà thay đổi. Tuy vậy mà còn được hai cái gối gòn với hai cái mền nỉ. Thu Vân cậy hai Thình đem hai cái mền nỉ ấy đi kiếm người đổi cho nàng một cái quần vải một cái áo vải và cho con Thu Cúc cũng một cái quần vải một cái áo vải đặng mẹ con có đồ mà thay.

Hai Thình đi một buổi mới đem về cho nàng một cái áo với một cái quần bằng vải đen dày, và cho Thu Cúc một cái áo cụt vải trắng với một cái quần cẩm tự đen cũ xì.

Ðến khuya, hai mẹ con thức dậy thay áo đổi quần. Thu Vân mặc đồ vải, cái áo rộng lại dài tay nên coi dị tướng lắm.

Còn Thu Cúc mặc bộ đồ vải của nó cứ đi qua đi lại ngắm khía hoài rồi lại gần mẹ cười nói rằng:

- Mình bận đồ như vầy mới gạt ông nội được chớ, phải không má? Cha chả? Rủi mà may, chớ chi mình tìm được chị Thu Ba nữa, thì đâu có cái mền nào khác mà đổi áo quần cho chỉ bận.

- Thu vân đang buồn mà nghe con nói như vậy thì nàng bắt tức cười.

Nàng xếp quần áo của nàng với của Thu Cúc gói làm một gói và kêu hai Thình dậy cậy đưa giùm ra ga xe lửa. Hai Thình muốn kêu xe kéo đi. Thu Vân than hết tiền, nên dắt nhau đi bộ. Ði dọc đàng, Thu Vân cứ theo căn dặn hai Thình ráng hỏi thăm giùm việc con Thu Ba, như biết nó ở đâu thì làm ơn cho hay liền. VIII

Bởi bối rối nhà cửa vợ chệc tiếp rước, Ðương bơ vơ may gặp sốp phơ đưa giùm

Ra tới nhà ga xe lửa Thu Vân hỏi thăm thầy bán giấy coi chừng nào có xe. Thầy bán giấy nói rằng xe Mỹ Tho đã lên rồi, còn xe Sài Gòn lối chín giờ rưỡi mới xuống tới.

Nàng đương bàng hoàng, bỗng nghe thầy bán giấy xe lửa mở cửa nói lớn rằng:

- Xe gần chạy đa, ai đi Tân An, Mỹ Tho thì mua giấy.

Thu Vân giựt mình đứng dậy, liền bước lại mua hai cái giấy đi Mỹ Tho, rồi kế xe tới, lo dắt con lên xe.

Xe lửa chạy ầm ầm, qua xóm thổi súp- lê inh ỏi. Thu Vân ngó cùng trên xe có ý kiếm coi có đứa con gái nào lối 14, 15 tuổi hay không. Nàng thấy không có thì buồn trí, nên ngồi lim dim không thèm ngó ai hết. Nàng nhớ trước mình cũng đi xe lửa như vầy với Hiển Vinh.

Xe xuống gần tới Bến Lức. Lúc xe chạy ngang chỗ xe chết máy năm trước, nàng thấy cảnh cũ càng nhớ người xưa nên trong lòng bát ngát ứa nước mắt.

Thu Cúc sanh đẻ ngoài Bắc mới vô Nam lần đầu bởi vậy nhà cửa ruộng vườn dọc theo đường xe chạy đều lạ con mắt nó hết thảy. Nó để gói áo quần một bên rồi chồm ra ngoài cửa sổ mà xem phong cảnh. Thấy bầy trâu ăn dưới ruộng nó trầm trồ kêu mẹ mà chỉ, đến cầu Bến Lức nó nói không bằng cầu ''Doumer''.

Qua tới Tân An xe ngừng, thiên hạ chen nhau kẻ xuống người lên. Thu Vân dòm coi có đứa con gái nào giống con mình hay không. Có một người đàn bà độ chừng 40 tuổi, mập mạp cao lớn, miệng ăn trầu mặt dồi phấn, cạo chơn mày, tóc sắc lẻm, xách giỏ lên xe ngồi đâu mặt với mẹ con Thu Vân.

Người ấy chăm chỉ ngó Thu Vân rồi ngó Thu Cúc thấy mẹ con y phục lam lụ, mà mẹ bàn tay dịu nhỉu, bàn chưn trắng nõn, còn con mặt mày sáng rỡ, da trắng môi son, thì lấy làm lạ, nên ngó một hồi rồi hỏi Thu Vân rằng:

- Thím đi đâu?

- Tôi đi Sa Ðéc.

- Ði Sa Ðéc sao không đi chuyến xe khuya; thím đi chuyến xe nầy xuống tới Mỹ quá mười một giờ rồi, tàu đâu còn thím đi.

Thu Vân sực nhớ năm nọ vì xe chết máy xuống Mỹ nên trễ tàu. Mà năm nọ trong túi có tiền nhiều nên ở khách sạn, năm nay không có tiền, biết liệu thế nào. Nàng lấy làm bối rối nên trả lời cầm chừng rằng:

- Ðể xuống đó rồi sẽ hay.

- Nàng liền thò tay vào túi móc bóp ra mà đếm tiền, thì trong bóp còn có hai đồng bạc giấy với hai cắc bốn xu.

- Người đàn bà ấy thấy Thu Vân đếm tiền mà sao có sắc buồn, bèn hỏi rằng:

- Thím ở đâu mà đi Sa Ðéc?

- Tôi... Ở trên Sài Gòn.

- Ði thăm bà con, hay là đi có chuyện chi?

- Thăm bà con.

- Bộ thuở nay thím chưa có đi lần nào hay sao nên thím chưa hiểu tàu bè.

- Chưa, tôi mới đi lần nầy đây.

- Thím có quen với ai dưới Mỹ không?

- Không.

- Vậy thì phải ở nhà ngủ mà chờ đến sớm mai mới có tàu.

- Ở nhà ngủ... kỳ quá...

- Ừ! đàn bà con gái đi một mình mà ở nhà ngủ thì bất tiện lắm. Thím nói đi Sa Ðéc mà đến tại chợ hay là trong làng.

- Tôi đi Nha Mân.

- Nếu đi Nha Mân thì lên Sa Ðéc làm gì? Thím đi tàu qua Vĩnh Long rồi đi xe hơi lên Nha Mân đã rẻ tiền mà lại mau hơn nữa.

- Sao vậy?

- Nha Mân ở dọc theo đường Vĩnh Long lên Sa Ðéc. Thím đi tàu qua Vĩnh Long tốn có tám cắc, từ Vĩnh Long tới Nha Mân 3 cắc nữa, cộng là một đồng mốt. Còn thím đi tàu lên tới Sa Ðéc tốn tới một đồng mốt, rồi đi xe hơi trở xuống Nha Mân tốn thêm hai cắc nữa thành ra một đồng ba.

- Nếu vậy thì tôi đi ngả Vĩnh Long.

- Ừ, đi ngả đó phải hơn... Con nhỏ đây là con của thím phải không?

- Phải, con tôi.

- Chồng thím làm giống gì?

- Chồng tôi mất rồi. Còn chị ở đâu?

- Tôi ở chợ Mỹ. Ở nhà tôi bán trà. Tiệm tôi hiệu Thương Ký, ở gần đầu cầu quay đó. Thím không có quen với ai dưới Mỹ thôi đi thẳng lại tiệm tôi mà ở cũng được. Ở nhà tôi tuy là chệc khách[1] mà nó dễ lắm thím đừng ngại.

Thu Vân vì ở đậu mà vàng bạc áo quần mất hết, bây giờ nghe người ta mời ở đậu nữa thì trong lòng lo sợ nên không dám chịu lời liền. Nàng ngẫm nghĩ mình còn có hai đồng hai bạc vừa đủ số tiền cho mẹ con đi ngả Vĩnh Long mà lên Nha Mân. Nếu mình mướn phòng ngủ thì sáng mai còn tiền đâu đi tàu. Ðã biết nếu mình bán đôi bông tai của mình thì sẽ dư tiền, mà đến xứ lạ biết bán cho ai? Hột xoàn tiệm cầm đồ nó không chịu cầm.

Nàng suy nghĩ hết nước rồi, cực chẳng đã xe lửa xuống tới Mỹ rồi nàng mới chịu theo chị tiệm trà. Chị rước khách về nhà tiếp đãi rất hậu, đã đãi cơm đãi bánh rồi lại còn đãi trà ngon nữa. Chủ tiệm trà tuổi đã trên 50, tuy răng sún, mắt lé song vợ chú trong nhà có trọn quyền, muốn làm việc chi chú cũng không cản trở. Thu Vân may gặp gia đình như vậy nên nàng mới an lòng ở mà chờ tàu. Sáng bữa sau chị tiệm trà mua bánh hỏi thịt quay đãi mẹ con Thu Vân ăn no nê rồi mới đưa xuống tàu. Khi tới cầu tàu Thu Vân thấy họ bán bánh mì bèn mua một ổ lớn một cắc và hai đồng xu đường cát đặng đem theo phòng khi Thu Cúc đói thì có sẵn cho nó ăn. Thu Vân dắt con xuống tàu rồi thì chị tiệm trà trở lên phố. Cách một hồi chị cũng xuống tàu đem một gói bánh cho Thu Cúc và ngó Thu Vân mà nói: "Cho cháu một gói bánh cho nó ăn. Tôi thấy nó tôi thương quá. Phải thím cho tôi thì tôi nuôi liền''.

Thu Vân cười đáp:

- Chị thương nó thiệt tôi cám ơn lắm. Tôi có hai đứa con, lại mất hết một đứa, còn có một mình đó. Nàng vừa nói vừa ứa nước mắt.

Tàu súp-lê mở dây, chị tiệm trà mới chịu từ giả mẹ con Thu Vân mà lên. Tàu chạy được lột khúc, Thu Cúc nói với mẹ rằng:

- Mình ăn chực cơm, ăn chực bánh của dì tiệm trà, ba hay mẹ con mình như vậy, chắc là ba buồn lắm.

Thu Vân nghe con nói như vậy nước mắt chảy ròng ròng, lật đật lấy vạt áo mà lau.

Tàu tới Vĩnh Long mới 11 giờ rưởi. Thu Vân trả tiền tàu cho hai mẹ con hết một đồng sáu, trong túi còn có năm cắc hai xu mà thôi. Bước lên bờ nàng hỏi đường đi Nha Mân.

Theo lời họ nói thì đường xa đến 20 cây số, nhưng vì nàng không đủ tiền đi xe nên đứng đội khăn châu mày dụ dự một hồi, rồi dắt con đi bộ.

Lúc đi trong châu thành, nhờ bóng cây che đường mát mẻ nên mẹ con Thu Vân chưa thấy cách đi bộ buổi trưa mệt nhọc là dường nào. Thu Vân xách gói áo quần, Thu Cúc xách gói bánh, mẹ con kề vai nhau mà đi. Hễ thấy xe hơi hoặc xe ngựa chạy gần thì mẹ con leo lên lề đường mà tránh. Thu Vân hổ phận nên cúi mặt không dám ngó người trên xe, còn Thu Cúc chẳng hiểu vì tại nó chưa rõ cay đắng mùi đời, hay là tại nó khinh nhơn ngạo vật, mà hễ thấy xe nó đứng lại ngó trân trân rồi cười ngỏn ngoẻn.

Vừa ra khỏi châu thành bỗng có một chiếc xe cam nhông chở hành khách ở trong châu thành chạy ra. Lúc chạy gần tới hai mẹ con Thu Vân, sốp-phơ tốp máy chậm chậm và kêu hỏi rằng:

- Ði không? Ði Cái Tàu, Nha Mân, Sa Ðéc thì lên đây.

Thu Vân lắc đầu, sốp- phơ mở máy chạy tuốt. Thu Cúc hỏi mẹ:

- Xe đi Nha Mân đó sao má không đi má?

Thu Vân nghẹn cổ nên đáp nho nhỏ rằng:

- Hết tiền rồi con à. Ráng đi bộ không bao xa đâu.

Thu Cúc cúi đầu mà đi, rồi nói rằng:

- Chớ chi còn tiền mình đi xe hơi khỏe quá, má hả. Mà mình đi bộ, bất quá thì mình cũng tới chớ gì.

Thu Vân thấy phía trước mặt có một đứa con gái chừng 13, 14 tuổi đi lại, mặt mày tròn trịa, bộ tướng như con mình. Nàng đi chậm chậm mà nhìn, chừng con nhỏ đi tới nàng hỏi rằng:

- Em là con của ai vậy em?

Con nhỏ nghe hỏi thình lình đứng khựng lại, ngó Thu Vân mà hỏi lại rằng:

- Hỏi chi vậy?

- Hỏi cho biết vậy mà.

- Tôi là con bộ Thời.

- Cha mẹ em còn đủ không?

- Sao lại không đủ.

- Em tên gì?

- Tên Tức.

Thu Vân lắc đầu nói nho nhỏ "Không phải?" rồi bỏ đi.

Trên trời nắng như đổ lửa, dưới lộ nóng tợ đốt than, hai mẹ con thuở nay chơn giày chơn dép, xe ngựa xe hơi, bây giờ phải đi bộ, mà đi chơn không trong lúc trưa nắng, trên đầu chỉ đội có một cái khăn mỏng, nghĩ thật thảm khổ là dường nào. Ði giữa lộ bị cát nóng gần phỏng chơn, hai mẹ con mới leo vô lề mà đi trên cỏ.

Trong lề bị đá cục lông chông lại bị đọt cỏ nhọn đâm chơn nữa, nên Thu Cúc đứng lại phủi bàn chơn, rồi bóp mà hít hà. Thu Vân rất xốn xang trong lòng, bởi vậy nàng làm ngơ không dám ngó con.

Ði mới vài ngàn thước mà hai mẹ con mặt mày đỏ au, mồ hôi ướt dầm, nhứt là con Thu Cúc nó đi nhúc nhắc thấy tội nghiệp lắm. Thu Vân bèn lấy luôn gói bánh mà xách và nắm tay con mà dắt đi. Nàng kiếm chuyện mà nói, cố ý làm cho quên mệt mỏi. Thu Cúc là đứa hay nói mà đến lúc nầy nó ừ hử cầm chừng không muốn nói chuyện.

Thu Vân biết con mệt, thấy có một cái nhà canh ở dựa bên đường, bèn vào đó cho con nghỉ chưn. Nàng mở bánh ra nới hay chị tiệm trà gởi cho Thu Cúc 3 phong bánh in. Nàng bèn hỏi con rằng:

- Con đói bụng không con? Như con đói thì ăn bánh đó. Muốn ăn thứ nào cũng được.

- Mình đi đây không biết chiều mình tới nhà ông nội hay chưa, má?

- Không biết.

- Thôi mình ăn bánh in chơi. Bánh mì để dành chiều mình ăn đặng thế bữa cơm chiều, chớ ăn bây giờ rủi mình chưa tới nhà ông nội, rồi cơm đâu mình ăn, phải hôn má? Thu Vân gật đầu.

Thu Cúc liền mở một phong bánh in ra, rồi mẹ con ăn với nhau. Thu Vân ăn bánh mà như ăn đất, không ngon ngọt chi hết. Thu Cúc nhai ngổm ngoảm vừa cười vừa nói rằng:

- Ôi! Người đời của chung, không hơi nào nhà mắc cở. Thuở nay mình đãi họ ăn của mình hoài, bây giờ người khác phải trả cho chớ, phải hôn má?

Thu Vân day mặt chỗ khác không trả lời.

Ăn hết phong bánh in rồi Thu Vân mới dọn dẹp, gói bánh mì, bánh in, đường cát chung lại với quần áo làm một gói đặng xách cho dễ. Thu Cúc miệng còn nhai bánh, chơn bước ra mé lộ, đứng dòm coi có nhà nào ở gần, đặng lại đó xin nước uống. Nó ngó trở lại phía Vĩnh Long thì thấy có một chiếc xe hơi phía đó chạy lại, kèn bóp te te, bụi bay mù mịt.

Nó đưa tay chỉ cái xe hơi và kêu mẹ nó ra coi.

Thu Vân gói đồ xong rồi, vừa bước ra lộ, thì cái xe hơi chạy chậm lại vừa ngừng trước mặt hai mẹ con. Thu Vân thấy cái xe mui kiếng, rộng lớn, sơn màu lá cây, nước sơn bóng ngời mà không có ai ngồi phía sau, duy có người sốp-phơ ngồi phía trước mà thôi.

Xe ngừng rồi, người sốp-phơ[2] ló đầu ra hỏi:

- Ði không? Tôi chở cho.

Thu Vân lắc đầu đáp:

- Không.

- Vậy chớ chị đi đâu trời nắng gần chết lại xách đồ đứng đó?

- Tôi đi Nha Mân.

- Ði Nha Mân thì leo lên tôi chở giùm cho.

- Không được đâu cậu.

- Sao vậy?

- Mẹ con tôi không có tiền nên thủng thẳng đi bộ.

- Xa quá mà chị đi bộ sao nổi. Trời nắng nầy đi đặng chết cho rồi.

- Không có tiền thì phải ráng chớ.

- Cứ nói tiền hoài. Chị có tiền mướn một cái xe tám chín ngàn như vầy mà đi sao nè. Tôi biểu lên tôi chở giùm cho, tôi không đòi tiền đâu mà sợ.

Người sốp-phơ nói tới đó liền leo xuống mở cửa phía sau rồi hối mẹ con Thu Vân lên xe. Thu Vân sợ bị gạt nên dục dặc không chịu đi. Người sốp-phơ nói rằng:

- Tôi bảnh lắm mà. Tôi ở với chủ tôi, hễ đi xe không, tôi gặp ông già bà cả hay là con nít đi bộ tôi chở giùm hết thảy, không khi nào ăn tiền. Chị cứ việc leo lên, đừng có ngại chi hết. Tôi đưa chủ tôi xuống Vĩnh Long, chủ tôi bỏ quên đồ nên sai tôi về lấy. Lên cho mau đặng tôi có đi, cháu lên trước đi, cháu!

Thu Cúc thấy sốp-phơ còn trẻ, tuy ăn nói không được đủ lễ cho lắm, song mặt mày hiền hậu, bộ tướng thành thiệt, nó không nghi ngại chi hết, bởi vậy chừng biểu nó leo lên thì nó lên liền. Thu Vân dè dặt không muốn đi, nhưng thấy con đã leo lên xe rồi, phần thì thấy trên lộ trời nắng đổ hột, bởi vậy nàng miễn cưỡng bước lên theo. Sốp-phơ đóng cửa lại rồi lên đạp máy cho xe chạy.

Ngồi trên xe có mui kiếng che khỏi nắng, mà xe lại chạy vùn vụt gió thổi mát mẻ. Thu Cúc lấy làm đắc ý nên miệng chúm chím cười hoài. Nó thấy nệm ngồi, nệm dựa có bông rất đẹp, dưới chỗ để chơn có lót khảm, trước có treo bình cắm bông hường bông huệ, thiệt là phong lưu sang trọng.

Thu Vân trong lòng không an, nên ngồi lặng thinh. Thu Cúc thấy mẹ không muốn nói chuyện nó liền day mặt ngó bên đường. Nó thấy mấy người đi bộ nắng nực đổ mồ hôi ướt áo, nó nhớ hồi nãy mẹ con nó cũng vậy, mà lại thêm đau chơn mỏi cẳng nữa, thì nó càng thương xót phận cực khổ của kẻ nghèo. Nó định nếu nó có xe hơi nó sẽ bắt chước anh sốp-phơ nầy bất luận là đi đâu, hễ nó gặp đàn bà con nít đi bộ thì nó chở giùm hết thảy.

Thu Cúc đang ngồi tính thầm, thình lình anh sốp-phơ day lại nói:

- Gần tới Nha Mân rồi. Chị ghé nhà nào thì chỉ cho tôi ngừng.

Thu Vân không biết chỗ nào mà chỉ nên nói ú ớ:

- Tôi ghé chỗ lò gạch ông Hội đồng Ðạt, cậu biết hôn?

Người sốp-phơ đáp:

- Tôi không biết. Thôi để tôi ghé đầu cầu đó chị xuống.

Cách chẳng bao lâu đã thấy có cái cầu trước mặt. Xe hơi bóp kèn vang rân, tốp máy chạy chậm chậm, rồi ngừng tại đầu cầu. Sốp phơ tay mở cửa, miệng nói:

- Tới rồi.

Thu Vân vội xách cái gói rồi dắt Thu Cúc lật đật leo xuống. Nàng bước tới muốn tạ ơn mà chưa kịp nói thì sốp-phơ đã đóng cửa xe đạp máy bóp kèn chạy tuốt.

--------------------------------------------------------------------------------

[1] người Hoa ở Việt Nam

[2] (chauffeur): người lái xe. Trước kia xe chạy bằng hơi nước nên cần lửa, người đốt lửa (chauffeur) cũng là người "lái xe" IX Thấy nhà lầu, lại không vô đặng, Vào trại lá mà phải ở đây.

Tại đầu cầu Nha Mân người ta ở đông nhưng trưa nắng kẻ mắc nghỉ ngơi, người mắc làm sau vườn, nên không có ai ở ngoài cửa. Có ba bốn đứa con nít đương giỡn chơi dưới gốc xoài dựa lộ thấy có một cái xe hơi tốt ngừng tại đầu cầu thì chúng nó áp chạy lại mà coi. Chừng chúng nó thấy mẹ con Thu Vân leo xuống, mặt mày sáng láng mà y phục lam lụ thì chúng nó lấy làm lạ nên chong mắt mà ngó, chẳng hiểu vì cớ nào người bận áo quần như vậy mà được đi xe tốt như vậy. Có lẽ Thu Vân cũng hiểu tình ý mấy đứa nhỏ nầy, song nàng không bợ ngợ chi hết.

Xe chạy rồi nàng liền bước lại hỏi đứa nhỏ đứng gần:

- Em biết nhà ông Hội đồng Ðạt ở chỗ nào không em?

Ðứa nhỏ ấy chỉ tay mà đáp rằng:

- Kia kìa! Qua cầu rồi tới khúc quẹo thấy có nhà lầu đó là nhà ổng.

- Ổng có lò gạch phải không em?

- Ờ, mà lò gạch ở trên một đỗi nữa.

- Cám ơn em.

Thu Vân với Thu Cúc qua cầu. Trời nắng gắt, ván cầu nóng như lửa đốt. Mẹ con Thu Vân nóng chơn quá chịu không nổi nên chạy riết đặng qua khỏi cho mau.

Sắp con nít thấy vậy thì cười rộ.

Qua khỏi cầu rồi, nhờ có cây hai bên che mát, nên mẹ con Thu Vân thủng thẳng núp bóng mà đi. Ði tới khúc đường quanh, bỗng thấy có một cái nhà lầu lớn và xinh đẹp ở dựa bên đường phía bên tay trái. Mẹ con Thu Vân đứng ngay cửa ngỏ nhìn vào thấy trong nhà mấy cánh cửa đều mở hết, nhưng ngoài ngỏ thì đóng chặt.

Thu Vân đứng nhìn hoài, có ý chờ coi trong nhà có ai ra thì hỏi thăm lại cho chắc rồi sẽ vô. Nàng coi kỹ thì thấy ngôi nhà nguy nga thật; phía ngoài đường có xây hàng rào sắt, cửa ngỏ cũng bằng sắt. Trong sân trồng hoa quả, kiểng vật đủ thứ. Một bên trồng sa-bô-chê[1] với măng cục. Còn một bên trồng ổi bồ đào với quít đường. Chánh giữa có đúc một cái hồ bằng xi măng, trên cái hồ có xây một hòn non bộ. Dài theo đường vô cửa cái thì để hai hàng chậu, nào là kim quít[2], nào là bùm sụm[3], nào là bạch mai, nào là cần thăng[4], cây nào gốc cũng bằng bắp tay, mà nhánh lại uốn như lân như phụng. Nhà lớn để ghế bàn hực hỡ, nhưng không thấy ai nằm ngồi, nhà bếp cất ở phía sau, nên khuất nhà lầu không thấy rõ được. .

Thu Vân đương đứng ngóng bỗng có một người đàn ông đi ngang qua. Nàng hỏi thăm thì thiệt quả là nhà của ông Hội đồng Ðạt.

Thu Cúc nghe nói nhà ông Hội đồng Ðạt thì kéo áo mẹ và nói rằng:

- Kêu cửa đi má.

Thu Vân phủi tay con rồi lần bước mà đi.

Thu Cúc chạy theo hỏi nhỏ rằng:

- Phải nhà ông nội rồi. Má kêu thì trẻ nhỏ ra mở cửa chớ gì.

- Ê! Ðừng có nói bậy. Má đã dặn phải giấu mà cứ nói hoài. Ông nội, ông nội gì? Con muốn ông đánh đuổi đặng mang xấu hay sao?

- Bây giờ ông nội thương mình rồi má.

- Nói vậy chớ ai mà dám tin. Mình giấu hoài, để dọ tình ý coi như ông nội thương thiệt, rồi sẽ nói. Con đừng có chôn rộn, để cho má lo liệu. Má biểu làm sao con sẽ làm vậy, con đừng có cãi hư việc hết, nghe không.

Thu Vân bước lại gốc xây xoài lớn ở dựa cửa ngỏ mà ngồi. Thu Cúc cũng lại ngồi một bên mẹ. Nó suy nghĩ một hồi rồi nói với mẹ rằng:

- Rương đồ bị ăn trộm lấy thiệt là hại quá. Tiền bạc áo quần mất không sao, ngặt khai sanh của con với hôn thú của ba má mất, bây giờ biết làm sao?

- Nếu cần dùng thì mình gởi thơ cho thầy ba Thiện mượn sao lục cái khác, khó gì.

- Ðược hả má!

- Ừ.

- Còn khai sanh của chị Thu Ba má làm sao?

- Xin lục tại Xã Tây Chợ Lớn. Giấy tờ mất không hại gì, má buồn có một điều là mất mấy bức thơ của ba con, bây giờ không còn dấu tích chi hết...

Thu Vân nói tới đó thì tủi lòng nên bệu bạo muốn khóc.

Thu Cúc cũng nhớ cha nên ngồi buồn hiu. Mẹ con khoanh tay ngồi dưới gốc cây xoài, bộ như người đi đường ngồi nghỉ chưn.

Cách chẳng bao lâu có một cái xe hơi phía Sa Ðéc chạy xuống. Thu Cúc đứng dậy mà nhìn, thấy quả cái xe đưa mình hồi nãy, chuyến nầy sốp-phơ mắc lo bóp kèn đặng qua khúc quanh nên không thấy nó.

Xe hơi chạy qua khỏi rồi bỗng nghe có tiếng người mở cửa ngõ lộp cộp. Thu Vân lật đật đứng dậy, men men đi lại. Có một người đàn ông, tuổi chừng 40, mặc quần đen áo vải đen, miệng rộng ngậm trầu bô bô, đầu tóc rối chôm bôm, lại có bịt cái khăn xéo trắng, xô cửa ngỏ rồi bước ra. Thu Vân lần lại hỏi rằng:

- Phải nhà ông Hội đồng đây không chú?

Người ấy lõ mắt ngó Thu Vân từ trên đầu xuống dưới cẳng rồi mới chịu đáp:

- Phải. Hỏi chi vậy?

- Mẹ con tôi nghèo khổ không có chỗ làm ăn, nghe nói ông Hội đồng giàu có mà lại nhơn đức, nên đến đây xin làm công việc cho ông mà nhờ hột cơm dư. Không biết có ông Hội đồng ở nhà hôn chú?

- Có. Mà không được đâu. Ổng nhơn đức thì nhơn đức, mà có phải ổng nuôi hết thảy thiên hạ được đâu. Nếu ổng nuôi hết người nghèo như chị vậy thì ông phải cất mấy muôn cái nhà mới đủ cho người ta ở. Không được đâu. Chị đâu mà lại đây?

- Tôi ở dưới Vĩnh Long.

- Xa dữ hôn! Ở dưới không ai thèm mướn hay sao mà đi lên tới trên nầy lận.

- Cũng có, nhưng tôi nghe nói ông Hội đồng trên nầy nhơn đức, lại ông thiếu người nấu ăn, nên tôi mới lên đây.

- Ai nói thiếu người nấu ăn. Vậy chớ vợ tôi đó chi. Nó chết rồi hay sao? Cha chả? Chị nầy chỉ rủa vợ tôi chớ.

- Ai mà rủa. Tôi nghe họ nói như vậy chớ.

- Chị nghe lầm. Trong nhà thiếu gì người làm công việc. Vợ tôi nấu ăn, tôi làm vườn, thằng Hiếu quét nhà, lau bàn lau ghế, còn thiếu người làm việc gì nữa mà mướn. Chị không hiểu, tôi ở với ông tôi 20 năm rồi, ông tôi thương tôi như con ruột. Người lạ ông tôi không bao giờ chịu mướn đâu mà mong.

- Chú làm ơn cho tôi vô, tôi lạy ông, tôi ở ông bắt làm việc chi cũng được miễn là mẹ con tôi có cơm ăn một ngày hai bữa thì thôi.

- Không có được. Hễ tôi nói không được là không được. Chị đừng có cãi mà. Ông ễ mình hổm nay, cho chị vô lộn xộn rồi ông rầy tôi sao? Ði kiếm chỗ khác mà ở. Thôi, hai mẹ con dắt lên lò gạch ở mà làm gạch không được hay sao, khéo làm rộn.

Người ấy khép cửa ngỏ lại rồi đi xuống dưới đầu cầu. Thu Cúc muốn xô cửa vô đại, Thu Vân cản không cho, biểu để chờ nguời bận đồ đen ấy trở về. Thu Vân đón tại cửa ngỏ mà năn nỉ nữa:

- Chú làm phước cho mẹ con tôi vô ở dưới nhà bếp, chừng nào tôi giáp mặt ông tôi bẩm, nếu ông không chịu mướn thì tôi sẽ đi.

Người ấy trợn mắt đáp:

- Chị nầy nói nhây dữ kìa? Tôi nói không được mà cứ theo nói hoài, cho chị vô lộn xộn rồi ông rầy người ta làm sao.

- Ông đau sao đó vậy chú?

- Hỏi chi vậy? Chị làm thầy thuốc, chị hốt thuốc cho mạnh được hay sao mà chị hỏi?

- Không mà, tôi hỏi cho biết vậy thôi.

- Chị nầy thiệt là nhiều chuyện. Ði đi, đừng có ở đàng trước đây nữa.

Người ấy khóa cửa ngỏ lại rồi cầm chìa khóa đi vô. Mẹ con Thu Vân nhìn nhau ứa nước mắt. Tuy vậy mà Thu Vân không chịu đi, cứ đứng ngoài rào dòm vô, có ý muốn coi có ông Hội đồng đi qua đi lại trong nhà hay không.

Nàng chờ hơn một giờ đồng hồ mà không thấy tăm dạng chi hết, cùng thế rồi nàng dắt con đi lên kiếm lò gạch. Thu Cúc đi theo mẹ mà mặt nó bùng thụng lầm bầm nói rằng:

- Nhà của ông nội tôi mà họ không cho tôi vô, thiệt tức quá.

Thu Vân đi chừng 5 khoảng dây thép[5] thì thấy phía bên tay mặt có một cái lò gạch thiệt lớn, hỏi thăm họ nói lò gạch ấy của ông Hội đồng. Ðầu đàng nầy có ba cái lò đương hầm gạch nên khói lên ngun ngút. Ðầu đàng kia củi chất đống nào đống nấy ngùn ngụt. Phía trong có hai tòa nhà dài, gạch ngói chất dẫy đầy.

Thu Vân coi bên đó rồi day ngó bên tay trái. Trên một miếng đất rộng lớn chừng hai, ba mẫu nằm từ đường lộ chạy vô ráp mé sông, đàn ông đàn bà con nít đương lao nhao lố nhố, chỗ thì xúm nhau đào đất chỗ thì gánh đất mà đi, chỗ thì xe gạch ngói in rồi đem qua lò mà hầm, chỗ thì nhồi đất đổ vô khuôn mà in đặng phơi khô cho sẵn.

Dựa bên đường có hơn l0 cái chòi lá nho nhỏ cất rải rác để cho người làm gạch đụt nắng đụt mưa. Ở chánh giữa miếng đất lại có một cái trại lớn để chứa gạch ngói in rồi, hoặc để lúc nào trời mưa thì nhơn công vào đó nhồi đất mà in cho khỏi ướt.

Thu Vân đứng ngoài lộ ngó một hồi rồi dắt con đi vô miếng đất trống ấy. Nàng thấy có một đám con nít chừng 10 đứa với hai bà già đương lụi hụi in gạch, nàng men men đi lại đó mà coi. Con nít từ 10 đến 15 tuổi ôm đất mình mẩy tèm lem, bà già răng đã rụng, tóc đã bạc, mà in gạch coi lẹ làng lắm.

Trong đám con nít có một đứa con gái, trạc chừng 13, 14 tuổi, mặt mày sáng láng mà đầu tóc rối nùi, bận một cái quần vải đen sau đít vá ba bốn miếng, hai ống vo lên trên đầu gối, với một cái áo cụt tay cũng bằng vải, hồi trước thì là màu trắng, mà bây giờ màu ấy đã phai rồi coi như là màu xám.

Nó ở đàng xa ôm đất đi lại, vừa ngó thấy mẹ con Thu Vân thì nó ngó Thu Cúc trân trân, rồi nhăn răng cười và hỏi rằng:

- Ði đâu đây? Muốn làm chơi với mấy đứa tôi hôn?

Thu Cúc nghe con ấy hỏi như vậy thì cũng chúm chím cười, song nó liếc mắt ngó mẹ nó, rồi day qua coi mấy bà già in gạch, chớ nó không trả lời.

Con nhỏ ấy bỏ ôm đất gần một bên đó, rồi trở đi ôm nữa. Thu Vân coi một hồi rồi ôm gói đồ ngồi dựa bên bà già và hỏi:

- Tôi muốn làm gạch quá, không biết họ mướn không bà há?

Bà già ấy day lại ngó nàng rồi đáp:

- Mướn, chớ sao lại không mướn.

- Không biết họ mướn một ngày bao nhiêu hở bà?

- Thuở nay có lò gạch nào mướn làm ngày bao giờ. Mình làm trăm làm thiên rồi tính tiền chớ.

- Làm một trăm là bao nhiêu?

- Một trăm gạch là một cắc, đại tiểu gì cũng vậy. Còn ngói một trăm thì tính một cắc hai.

- Một ngày bà làm được mấy trăm?

- Không có chừng, ôm đất, nhồi đất thì lâu, chớ in mà bao lâu. Nếu trời nắng, một ngày làm tới hai, ba trăm.

- Không biết mấy người làm đây họ ăn ngủ ở đâu bà há?

- Ai có nhà nấy chớ.

- Còn mấy người ở xa, không có nhà tại đây họ làm sao?

- Kia kìa, có mấy cái chòi đó, vô đó mà ở.

Thu Vân đứng dậy ngó mấy cái chòi, thấy cái nào cũng cất vuông vức mỗi bề chừng 3 thước tây, trên lợp lá chầm đóp[6], ba phía thì dừng lá sơ sài, còn một phía thì chừa trống để làm cửa ra vô. Nàng đứng ngẫm nghĩ nếu bây giờ mình không ở đây thì biết đi đâu, mà đi rồi làm sao cho con Thu Cúc hiệp với ông nội nó được.

Nàng đương bàng hoàng, thình lình bà già hỏi nàng rằng:

- Cháu ở đâu mà muốn làm gạch?

- Tôi ở dưới Vĩnh Long. Chồng tôi mất, bỏ mẹ con tôi bơ vơ, không phương thế làm ăn, nên trôi nổi lên đây kiếm công việc làm.

- Chồng cháu hồi trước làm giống gì?

- Chồng tôi cũng làm nhiều nghề lắm. Nó làm... Hồi trước nó làm... lính mã tà... rồi sau nó lại làm sốp-phơ.

- Chết hồi nào?

- Mới chết đây.

- Nếu không có việc làm ăn, thôi ở đây mà làm gạch. Làm gạch không khá gì mấy song cũng đủ cơm ăn.

- Tôi muốn lắm, ngặt vì thuở nay tôi chưa làm, không biết có làm được hay không?

- Có khó gì đâu! Coi nguời ta làm sao, thì mình làm theo như vậy chớ gì. Thôi, ở phụ làm với tôi, làm chung với nhau, chừng tính tiền tôi sẽ chia cho.

- Bà có lòng thương tôi, bà dạy như vậy thì tôi cảm ơn quá. Nhà bà ở đâu? Bà làm phước cho mẹ con tôi ở đậu đặng làm với bà được không?

Bà già buông đất, đứng dậy, lấy cánh tay quẹt mồ hôi trên trán rồi chỉ một cái chòi nhỏ gần đó và nói:

- Tôi có nhà cửa chi đâu. Tôi ở cái chòi của chủ cất kia. Cháu muốn ở thì ở với tôi.

Thu Vân thấy bà già hảo tâm thì nàng mừng nên nói rằng:

- Bà làm ơn cho tôi ở với. Thôi, bà làm đi. Ðể tôi coi bà làm gạch làm sao, tôi học lần, đặng sáng mai làm với bà.

Hai mẹ con ngồi cà rà một bên bà già. Thu Cúc bộ vui lắm, nó coi bà già làm một hồi rồi nói:

- Làm gạch coi thế không khó. Bà làm dễ như chơi. Ðể mai cháu làm với bà, nghe hôn bà.

Bà già gặc đầu. Nó lại day qua nói với mẹ nó:

- Nè má, để mai con ôm đất nhồi như bầy trẻ đó còn má coi theo bà đó mà in, nghe hôn má. Hễ má mệt má nghỉ thì con in chớ ôm đất lấm áo lấm quần hết.

Bà già thấy Thu Cúc còn nhỏ mà biết thương mẹ, biết lo mẹ mệt, biết sợ mẹ lấm áo, thì bà đem lòng thương, nên tay thì làm mà miệng thì nói chuyện với nó hoài.

Mặt trời gần lặn, bà già đi xuống vũng nước gần đó rửa tay rửa mặt rồi dắt mẹ con Thu Vân về chòi. Ðứa con gái hỏi Thu Cúc hồi nó mới vô đó, thấy mẹ con Thu Vân đi với bà già, bèn chạy theo níu tay Thu Cúc hỏi rằng:

- Về nhà bà Sáu ở đặng làm gạch phải hôn?

Thu Cúc day lại cười và đáp rằng:

- Ừ, tôi ở đây đặng làm gạch.

- Ðược a, ở làm chơi. Tôi dạy giùm cho. Mình ôm đất vô nhồi rồi in chớ có khó gì. Chị em mình chơi với nhau nghe hôn?

- Nhà chị ở đâu?

- Ở trên kia.

Con nhỏ ấy nói có mấy lời rồi tẻ đường đi lên lộ. Về tới chòi, Thu Vân phải cúi đầu khum lưng, chun vô mới được.

Nàng dòm coi trong chòi trống trơn; phía tay mặt thấy có một cái chõng[7] mà cái chõng lại khác hơn cái chõng của người ta: sáu cây nạng đóng xuống đất làm chơn, trên gác ba cây ngang rồi phủ vạt tre thưa thưa. Có một chiếc đệm cuốn bỏ trên chõng chớ không thấy mền mùng chi hết. Phía trong có dụm ba cục gạch làm ông táo. Gần đó có để một cái nồi, hai cái ơ, với vài cái chén, vài cái dĩa đá. Tài vật trong chòi chỉ có bao nhiêu đó mà thôi.

Thu Vân thấy quang cảnh như vậy thì nàng đau đớn trong lòng, song nàng chúm chím cười. Vì nàng nghe con nhỏ hồi nãy kêu bà già ấy là "Bà Sáu" nên nàng bắt chước kêu mà nói rằng:

- Cha chả, chòi nhỏ quá như vầy mẹ con tôi ở đây thì cực cho bà lắm, bà Sáu há?

Bà Sáu day lại cười mà đáp rằng:

- Cực giống gì, ăn nhiều chớ ở mà hết bao nhiêu.

- Tối chỗ đâu mà ngủ?

- Có một cái chõng đó chi! Lo dữ hôn.

- Cái chõng nhỏ quá ngủ sao đủ?

- Hại gì. Như có chật thì tôi để cho hai mẹ con ngủ đó tôi ngủ dưới đất cũng được mà.

- Ai mà nỡ để cho bà ngủ dưới đất.

- Hai mẹ con ăn cơm rồi chưa? Như chưa ăn thì nói tôi nấu thêm, chớ tôi già cả ở một mình trưa tôi nấu một nồi rồi ăn phân nửa, còn phân nửa để dành chiều.

- Mẹ con tôi chưa ăn cơm, nhưng mà không sao đâu. Tôi còn bánh mì đây, tôi ăn thế làm cơm cũng được bà đừng nấu nữa thất công.

Bà Sáu lại bếp bưng nồi cơm đem để trên chông rồi bà lấy hết chén dĩa mà sắp ra đó nữa. Thu Vân cũng mở gói lấy gói bánh ra. Hai đàng đều tưởng đàng kia có đồ ăn nhiều, té ra chừng dọn xong rồi mới hay bà Sáu ăn cơm nguội với muối tiêu, còn mẹ con Thu Vân ăn bánh mì với đường cát. Tuy vậy mà nghèo gặp khổ nên không ai cười ai, đã vậy mà ai cũng đói bụng hết thảy nên ngồi ăn coi ngon lắm. Hai đàng lại mời lẫn nhau, bà Sáu ăn thử khúc bánh mì, bà nói nhai không nổi. Con Thu Cúc ăn lại thử một chén cơm nguội, bị muối tiêu cay nên nó hít hà hoài.

Ăn cơm rồi bà Sáu xách tĩn[8] nước mưa ra lấy chén rót mà uống với nhau.

Trời đã tối; bữa ấy nhằm 12 âm lịch trăng đã mọc cao mú, nên dọi vô chòi sáng sáng.

Bà Sáu nói:

- Lúc nầy có trăng nên tôi không mua dầu, bất nhơn quá, bây giờ dầu đâu mà đốt.

Thu Vân trả lời:

- Thôi, đốt đèn làm chi. Nói chuyện thầm mà chơi một lát rồi ngủ, khách khứa gì hay sao mà bà lo đèn đuốc.

Bà Sáu quét chõng trải đệm rồi khuyên mẹ con Thu Vân lên nằm đó mà nghỉ. Thu Vân nhường lại cho bà và xin bà cho mượn nuột chiếc chiếu để trải dưới đất đặng mẹ con nằm.

Bà Sáu suy nghĩ một hồi rồi nói rằng:

- Có chiếu líp gì đâu... Ờ, thôi hai mẹ con ở nhà chơi để tôi chạy lại đàng nầy mượn một chiếc chiếu đem về cho mà nằm đỡ.

Bà nói dứt lời rồi đi liền. Cách một hồi bà ôm về một chiếc chiếu rồi trải ngay cửa chòi. Bà lên nằm thử rồi nói:

- Ðược rồi. Ðể tôi ngủ đây cho, hai mẹ con lên chõng ngủ cho rộng.

Thu Vân thấy vậy mới chịu lên chõng nằm. Nàng vừa đặt đầu xuống gối thì gối bay mùi hôi quá nên nàng phải lấy cái khăn mà bao lại rồi nằm mới được. Bà Sáu nói chuyện láp dáp một hồi rồi bà ngủ khò. Thu Cúc bị đi nắng gió một ngày nên mệt mỏi, vừa nằm xuống thì nó cũng ngủ liền.

Có một mình Thu Vân bị vạt tre cấn lưng đau mình, phần thì trong trí óc lo tính buồn rầu nên nàng nằm thao thức hoài. Vách có lỗ, ánh trăng dọi vô mặt nàng. Nàng nhắm mắt lim dim, trong trí nhớ nỗi chồng, xét phận mình, thương thân con lăng xăng.

Hồi nào lên xe xuống ngựa, chơn vớ chơn giày, nằm gường sắt nệm gòn, ăn cá tươi thịt tốt, bây giờ tấm thân lao khổ, chồng mất con khờ, không có ai nương dựa. Cha chồng giàu có, nhà lớn cửa cao ở một bên đây còn mẹ con mình đã về tới rồi mà phải núp lén trong một cái chòi trống như vầy, mình không được nhìn cha, con mình không được nhìn ông nội!

Ðã biết khi trước vợ chồng mình lỡ quấy làm nhục tổ tiên. Mà cái lỗi ấy trong mười mấy năm nay vợ chồng buồn rầu lo sợ hết sức, dường ấy há chưa đủ chuộc cái tội xưa hay sao, mà trời đất nỡ đoạn dây cang thường, còn nỡ đày thân bồ liễu như thế? Thôi, Trời Phật không thương muốn phạt mình cho cực thân khổ trí đáo để thì mình phải cam chịu, vì mình có lỗi nên mình không phép than phiền.

Mình cứ vái Trời Phật xui khiến cho con mình được về ở chung với ông nội nó rồi mình chết theo chồng cho trọn niềm chung thủy.

Nàng nghĩ tới đó rồi ngủ quên.

--------------------------------------------------------------------------------

[1] (sapotier): giống cây được nhập từ Java, trái chín ngọt đậm

[2] giống cây chanh, còn gọi là cam quất

[3] cây kiểng có lá độ bằng đầu ngón tay, trái ngọt.

[4] tương tự như bùm sụm nhưng có gai

[5] khoảng cách hai trụ dây điện

[6] lá dừa nước được kết (chầm) trên một cái khuông dùng làm mái nhà.

[7] giường, kiến trúc đơn giản

[8] hũ chứa, dung tích khoảng 3l X

Ðến nông nỗi kể chi tân khổ, Bước gập ghình nhờ có chị em.

Trời vừa rạng đông, bà Sáu thức dậy lấy nồi vo gạo nấu cơm. Bà làm lộp cộp, Thu Vân giựt mình nên cũng thức dậy. Thu Vân thấy bà nhúm lửa lăng xăng bèn hỏi:

- Bà có gạo đủ nấu hay không bà Sáu?

- Có có đủ mà.

- Ờ, nếu có thì bà nấu cơm cho mẹ con tôi ăn với. Chẳng giấu bà làm chi, tôi nghèo quá, trong túi còn năm cắc bạc mà thôi. Ðể tôi đưa hết cho bà mua gạo. Bà làm phước nuôi giùm cho mẹ con tôi, tôi làm được bao nhiêu tiền tôi sẽ đưa hết cho bà cất.

Nàng vừa nói vừa móc túi đưa hết mấy cắc bạc cho bà Sáu. Bà Sáu nghe lời nói thê thảm, bà lấy làm cảm động. Bà không chịu lấy tiền, mà nàng cứ theo năn nỉ hoài, bà sợ nàng ái ngại, nên cực chẳng đã bà phải lấy.

Cơm vừa chín thì mặt trời vừa mọc mà con Thu Cúc cũng vừa thức dậy. Bà Sáu ngó con nhỏ cười và nói:

- Dậy cháu, dậy ăn cơm rồi đi làm. Dữ, nó ngủ coi ngon dữ a.

Thu Vân cũng cười và nói:

- Ði một ngày hôm qua, nắng gió nên nó mệt.

Thu Cúc cũng cười rồi đi kiếm nước rửa mặt. Bà Sáu bưng nồi cơm để trên chông, còn Thu Vân đi lấy chén đũa đem ra.

Bữa nay cũng ăn cơm với muối tiêu nữa chớ không có thịt cá chi hết, mà nhờ cơm nóng, lại cũng vì bụng đói, nên ba người ăn coi ngon lắm, ăn hết nồi cơm mà bộ còn muốn ăn nữa.

Ăn uống xong rồi bà Sáu, mẹ con Thu Vân đi lại trại làm gạch.

Sắp nhỏ hôm qua đã tới trước rồi, đứa thì còn giỡn chơi, đứa thì đã cởi áo đi ôm đất. Con nhỏ làm quen với Thu Cúc hôm qua thấyThu Cúc vô trại thì lật đật chạy lại nắm tay và nói rằng:

- Ði đi ôm đất với tôi. Tôi dạy cho mà làm.

Thu Cúc bợ ngợ day lại hỏi mẹ:

- Con đi ôm đất cho má nhồi nghe không má? Mà phải cởi áo hay là để như vậy? Nếu ôm đất mà bận áo thì nó dơ hết còn gì.

Bà Sáu hớt mà trả lời rằng:

- Cháu để áo như vậy mà ôm, cởi làm chi? Nó có dơ thì chiều mình giặt nó chớ.

Thu Cúc vội vã đi theo sắp nhỏ kia mà ôm đất. Con nhỏ làm quen với nó đó bèn cặp kè với nó vừa đi vừa hỏi rằng:

- Chị tên gì?

- Tôi tên Cúc. Còn chị tên gì?

- Tôi tên Nuôi. Tôi năm nay 14 tuổi, còn chị mấy tuổi?

- Tôi 13 tuổi, nhỏ hơn chị một tuổi.

- Hai đứa mình làm chị em với nhau chơi nghe không?

- Ừ, mà lớn hơn tôi thì chị phải kêu tôi bằng em, chớ đừng có kêu bằng chị nữa nghe.

- Ừ.

- Chị còn cha mẹ đủ hay không?

- Cha tôi mất rồi, tôi còn một mình má tôi thôi.

- Chị cũng như tôi. Má chị làm gì? Có làm gạch ở đây hay không? Hồi trước cũng làm gạch. Mấy tháng nay má tôi hay nóng lạnh quá nên không dám dầm nước, ở nhà làm bánh bán.

- Bánh gì?

- Không biết chừng, bữa thì làm bánh ích trần, bữa thì làm bánh xôi nước.

- Lời không?

- Lời chớ. Một ngày lời chừng vài cắc.

- Còn chị làm gạch một bữa được bao nhiêu tiền?

- Một tuần tôi lãnh chừng một đồng hai.

- Tôi ráng tôi làm; tôi cầu một tuần tôi lãnh chừng một đồng bạc thì cũng được đủ khá lắm.

- Sao lại không được. Chị làm có tôi giúp cho.

- Tôi đã nói chị kêu tôi bằng em, sao chị còn kêu bằng chị?

- À quên! Thôi kêu bằng em. Em ráng mà làm. Em có má em. Em ôm đất cho má em nhồi mà in thì má em phải làm được nhiều lắm chớ.

- Ờ, má tôi làm chung với bà Sáu. Có bà Sáu nữa thì chắc lãnh tiền được bộn chớ, chị há?

Hai đứa nói chuyện với nhau mới có bao nhiêu đó thì đã tới đống đất rồi. Thu Cúc đứng ngó một người hình vóc cao lớn, ở trần đưa lưng đen thui, đương đứng dưới ruộng mà xắn đất. Có hai, ba người khác nữa ôm đất ấy để đống dựa một bên bờ.

Một đám đàn bà con nít bu nhau lại đống đất đó mà ôm, tốp đem qua trại nầy, tốp đem qua trại khác.

Con Nuôi a vô ôm đất và kêu Thu Cúc mà nói:

- Ôm đi em, ôm như chị đây nè.

Thu Cúc đứng bóng[1], chừng nó nghe con Nuôi kêu rồi lại thấy con Nuôi ôm nữa, nó mới bước tới đưa hai tay ra mà móc đất. Nó vừa thọc tay vô đống đất liền rút ra, rồi đưa hai tay lấm đất lên mà dòm. Con Nuôi thấy vậy đứng cười ngất rồi nói rằng:

- Ôm đại đi mà? Ôm đất mà em sợ lấm tay thì ôm sao đặng.

Mấy đứa nhỏ kia thấy vậy cũng tức cười, nên đứng ngó Thu Cúc trân trân. Thu Cúc sợ chúng bạn cười nên thò tay vô đống đất nữa. Nó móc một cục chừng bằng cái tô, mà vì nó sợ ôm vô mình lấm áo, nên nó bụm hai tay mà đưa ra ngoài.

Con Nuôi liền biểu:

- Em ôm đại vô trong mình đi mà. Phải ôm mới nhiều chớ, sợ lấm áo em bụm như vậy thì có bao nhiêu đất.

Sắp nhỏ vùng cười rộ, làm cho Thu Cúc thẹn thùa cúi mặt xuống không nói chi hết. Thình lình không biết đứa nào rắn mắt, muốn khuấy chơi, nên liệng một cục đất ướt dính ngay ngực con Thu Cúc làm lấm áo một bệt bằng cái chén. Thu Cúc buông cục đất nắm trong tay rồi chừ bự[2] muốn khóc.

Con Nuôi ngó sắp nhỏ hỏi lớn:

- Ðứa nào chơi dại vậy há. Em tao còn mới nên nó bợ ngợ. Bây chọc nó tao đánh bây chết a.

Nó nói dứt lời rồi liền móc một cục đất lớn trao cho Thu Cúc mà biểu ôm. Vì áo đã lấm rồi Thu Cúc hết sợ lấm nữa, bởi vậy nó liền ôm cục đất ướt vào mình, không còn bợ ngợ như hồi nãy. Con Nuôi móc một cục đất khác mà ôm rồi biểu Thu Cúc đi.

Hai đứa nhỏ trở về trại, vì ôm đất nặng nên không nói chuyện được. Thu Cúc ôm đất chưa quen, đi dọc đường đất lọt rớt lợt đợt, bởi vậy về tới trại, nó bỏ cục đất của nó xuống thì còn chừng được một tô mà thôi.

Bà Sáu cười và nói:

- Cháu ôm như vậy biết đời rào mới đủ làm.

Thu Cúc cười ngỏn ngoẻn rồi day lại kéo con Nuôi đi ôm nữa. Bà Sáu với Thu Vân nhồi đất của bà ôm sẵn bữa trước rồi bà dạy nàng in gạch với bà.

In được vài chục miếng, bà thấy nàng đã quen rồi, mà đất lại gần hết, con Thu Cúc ôm một mình không đủ làm, bà mới để cho nàng in, còn bà đi ôm phụ với Thu Cúc.

Thu Cúc ôm năm ba bận nó đã quen rồi nên lần lần ôm được nhiều hơn một chút. Ðến chừng nó thấy bà Sáu đi ôm phụ với nó thì nó vui lòng nên làm sốt sắng lắm.

Bận vô mắc ôm đất, nó nói chuyện không được, bởi vậy bận ra không, nó đeo theo con Nuôi, hai đứa nói chuyện với nhau như két.

Mới gần nhau trong một buổi sớm mai, mà hai đứa nó đã dan díu thân thiết với nhau, ai mới thấy cũng tưởng chúng nó quen với nhau từ nhỏ chí lớn.

Ðến 11 giờ trưa, trong lò gạch đánh một hồi trống, những người ôm đất in gạch, già trẻ gì cũng đều kéo nhau về ăm cơm. Con Thu Cúc thuở nay không quen làm, bởi vậy ôm đất có một buổi mà nó đã mỏi tay mỏi cẳng.

Về tới chòi, bà Sáu lấy nồi nấu cơm. Thu Cúc giặt áo đem phơi trước sân, rồi mặc áo túi leo lên chõng nằm; mẹ nó mở gói đưa cái áo lụa cho nó mặc, mà nó không chịu, cứ nói mặc áo túi chơi cho mát. Nó nằm đó bụng đói, tay mỏi mà nó vui như thường. Nó thấy bà Sáu bưng nồi gạo đi vô nó vùng nói rằng:

- Lát nữa làm muối đặng ăn cơm, bà bỏ tiêu ít ít vậy nghe hôn bà Sáu. Bà bỏ tiêu nhiều cay quá cháu ăn không nổi.

Thu Vân nghe lời than của con, nàng động lòng vô cùng. Bà Sáu thấy vậy cũng thương nên nói:

- Cháu ăn muối tiêu không được, thôi để bà lại quán mua đồ về cho cháu ăn.

Thu Vân nhúm lửa xong rồi, bà Sáu bắt nồi cơm lên bếp. Bà biểu Thu Vân coi chừng cho bà đi mua đồ. Bà lấy một cái quãu[3] nhỏ với một cái ve chai rồi xách đi. Thu Cúc muốn đi theo chơi, mà rồi nó mặc áo túi sợ đi ra đường coi kỳ nên nó không đi.

Bà Sáu đi rồi, Thu Vân hỏi con:

- Con ôm đất mệt không con?

- Mệt, mà làm vui quá má há? Hồi nãy má thấy chị Nuôi đó hôn? Chỉ thương con lắm, mà con cũng ưa chỉ nữa.

- Chị Nuôi nào?

- Chị mập mập dạy con ôm đất, cứ theo nói chuyện với con hoài đó.

- Ờ, té ra con đó là con Nuôi hay sao?

- Thưa, phải.

- Con của ai vậy?

- Thưa, không biết. Chỉ nói nhà chỉ ở trên kia, má chỉ bán bánh.

- Con phải nhớ, ai có hỏi thì con phải giấu, đừng nói thiệt là con ai nghe hôn. Con cứ nói cha của con hồi trước làm sốp-phơ.

- Hồi sớm mai thình lình chị Nuôi hỏi tên con.

- Con nói thiệt con tên Cúc. Có hại gì hay không má?

- Con nói tên Cúc không thì không hại gì, miễn là đừng có nói chuyện gì khác nữa thì thôi.

- Bà Sáu đây coi bộ tử tế quá má há? Mình ở đây mà làm, chắc nay mai mình sẽ gặp ông nội chớ gì?

- Nghe nói ông nội con đau, đi đâu được mà gặp.

- Ông đau rồi vài bữa ông mạnh chớ. Ðể ông mạnh ông lại lò gạch con theo o bế, ông thương con cho má coi.

Cơm vừa mới cạn thì bà Sáu lơn tơn đi về. Thu Cúc lật đật đứng dậy xem thấy bà mua một quãu gạo, trên có để bốn con khô sặt, còn trong chai thì có nửa chai nước mắm.

Bà cười và nói:

- Mấy cắc bạc của mẹ cháu đưa hồi sớm mơi, bà mua đồ hết cho cháu ăn.

Thu Cúc vụt nói:

- Nếu ăn hết đồ nầy rồi làm sao?

- Ăn hết đồ nầy thì tới lãnh tiền, lo gì.

- Lãnh chừng bao nhiêu bà?

- Một mình bà làm mỗi tuần bà lãnh một đồng ba, hoặc một đồng tư, có khi tới một đồng rưởi. Nay có hai mẹ con cháu làm phụ, thì lãnh ít nào cũng hơn hai đồng chớ.

Bà Sáu lấy một con khô sặt đưa cho Thu Vân và nói:

- Nướng đi đặng cho cháu nó ăn.

Bà đi trút gạo vô khạp, buộc chai nước mắm vô cột cho khỏi ngã đổ, rồi mới treo xâu khô lên mái nhà. Cơm chín rồi dọn ra bà lấy chén rót một chút nước mắm cho Thu Cúc chấm khô ăn cho mặn miệng.

Thu Cúc có khô với nước mắm nó ăn cơm coi ngon lắm, song nó sợ hết nên không dám ăn cho vừa miệng. Thu Vân liếc thấy ý con như vậy nàng đứt ruột, bởi vậy nàng để khô cho con ăn, cứ quẹt muối tiêu với húp nước mắm mà nuốt cơm.

Ăn xong bữa rồi mà còn được nửa con khô. Bà Sáu cất để dành chiều cho Thu Cúc.

Cách chẳng bao lâu, con Nuôi đi lại chòi bà Sáu. Thu Cúc vừa thấy nó bước vô sân thì lật đật chạy ra mừng rỡ, rồi nắm tay kéo nó vô kêu mẹ mà nói:

- Chị Nuôi đây nè má.

Thu Vân dòm thấy con nhỏ mạnh dạn mà mặt mày sáng láng thì nói rằng:

- Con nhỏ nầy con của ai đâu mà coi ngộ quá?

Bà Sáu trả lới:

- Con nầy là con của chị Chín bán bánh ích trần ở trên kia. Nó có một mẹ một con, mẹ nó thì bịnh hoạn hoài, mà con nầy nó làm giỏi lắm.

Con Nuôi lấy tay quào Thu Cúc, rồi hai đứa dắt nhau đi ra ngoài trước. Con Nuôi thò tay vô túi lấy ra hai trái mận đưa cho Thu Cúc. Thu Cúc cười và nói:

- Phải chia ra cho chị một trái em một trái, chớ chị đưa hết cho em rồi chị còn đâu chị ăn?

- Qua ăn rồi. Cái nầy là qua để dành phần cho em. Em ăn hết đi.

- Mận đâu chị có vậy chị?

- Mận của nhà qua trồng.

- Nhà chị có trồng mận hay sao?

- Có, nhà qua có quít, dừa, chuối nữa chớ. Bữa nào rảnh qua dắt em lên chơi.

- Ờ được a, mà má chị rầy hôn?

- Không. Mình chơi chớ có làm việc chi đâu mà rầy.

Tới giờ làm mấy người kéo nhau ra trại. Hai đứa nhỏ cặp kè đi trước, bà Sáu với Thu Vân thủng thẳng đi sau.

Thu Vân hỏi bà Sáu:

- Lò gạch nầy của ai bà há?

- Của ông Hội đồng, nhà ở chỗ khúc quẹo đó.

- Tôi có thấy nhà đó. Chắc ông giàu lắm bà há? Mỗi tuần bổn thân ông ấy đi phát tiền hay là ổng sai ai?

- Khi thì ổng đi, khi thì ổng sai tài phú của ổng. Hôm tuần rồi tài phú phát tiền. Nghe nói ông Hội đồng ể mình, không biết bữa nay ông đã hết chưa.

- Không biết ổng đã già hay còn nhỏ?

- Ổng cũng đã già rồi chớ, nhưng sức lực ổng mạnh lắm. Ối mà ở đời người giàu như ổng vậy cũng không hơn gì tôi đây.

- Sao vậy?

- Ổng giàu mà quạnh hiu có một mình, không có con cháu chi hết, nghĩ ra thì thân ổng có hơn mình chỗ nào đâu.

Thu Vân cười rồi cúi mặt xuống đất mà đi, không hỏi nữa. Hồi sớm mai bà Sáu phụ với Thu Cúc ôm đất đã nhiều, bởi vậy buổi chiều khỏi ôm nữa. Bà Sáu với Thu Vân lo nhồi đất rồi in gạch. Thu Cúc chạy xớ rớ chung quanh, coi sắp nhà phơi. Con Nuôi buổi chiều cũng lo in chớ không ôm đất. Nó in cũng gần đó, lên vừa làm vừa kêu Thu Cúc nói chuyện hoài.

Bữa nào cũng vậy, hễ hết đất thì đi ôm, hễ ôm nhiều rồi thì lo in. Mà con Nuôi nó liệu thế nào không biết, hễ chừng nào Thu Cúc đi ôm đất thì nó cũng đi theo mà ôm.

Ðã vậy mà buổi trưa nào nó cũng đi làm sớm ghé chòi bà Sáu, kiếm Thu Cúc dắt đi, rồi ra ngoài đường nó cho đồ ăn, khi thì cho mận, ổi, chuối nấu, khi thì cho bánh ích trần, không lỏi một bữa nào.

Một bữa nọ lối 11 giờ trưa, con Nuôi lại xin phép bà Sáu với Thu Vân dắt Thu Cúc về nhà nó chơi. Thu Vân thấy hai đứa nhỏ trìu mến nhau nàng không nghi ngại chi hết nên bằng lòng cho con đi với con Nuôi.

Hai đứa nó đội khăn cặp kè mà đi coi bộ vui vẻ lắm. Ra tới lộ rồi con Nuôi dắt Thu Cúc đi lộn lên phía chợ Sa Ðéc. Thu Cúc hỏi:

- Nhà chị ở gần hay xa?

- Trước kia, chỗ có cây dừa cao đó.

- Chị dắt em về đây, má chị có rầy hôn?

- Không. Qua xin phép má qua trước rồi. Bữa nay má qua có làm một con vịt cúng cha qua. Hồi hôm, qua nói chuyện em thì má qua biểu trưa nay dắt em lên chơi đặng ăn thịt vịt.

- Ý! Té ra nhà chị có đám giỗ hay sao?

- Ừ.

- Cha chả! Nếu có đám giỗ thì em lên đó coi kỳ quá?

- Sao mà kỳ?

- Có khách khứa đông mà em ăn mặc dơ dáy quần áo lấm lem, em thẹn lắm chị à?

- Hổ thẹn cái gì? Họ giàu họ bận đồ tốt mình nghèo mình bận đồ xấu. Họ ở không đi chơi tự nhiên quần áo họ sạch, mình mắc làm công việc tự nhiên quần áo mình dơ; mình có làm điều chi quấy đâu mà sợ mắc cỡ. Mà em đừng có lo. Nhà qua tuy có đám giỗ nhưng má qua không có mời ai hết, em lên đó coi có gặp ai hay không.

Thu Cúc nghe nói như vậy thì yên lòng, nên không dục dặc nữa. Hai đứa vừa đi vừa nói chuyện với nhau, đi được ba bốn khoảng dây thép, con Nuôi đưa tay lên chỉ và nói:

- Nhà qua đó. Chỗ có cây mận lớn đó.

Thu Cúc ngó theo tay của con Nuôi thấy có một cái nhà lá thấp nhỏ, song trước sân sau hè đều có trồng cây bít bù. Nó không biết má con Nuôi có tử tế như con Nuôi vậy hay không. Bởi vậy nó ái ngại, tuy bước tới mà không nói chuyện nữa.

Cách chẳng bao lâu, hai đứa nó tới nhà, Thu Cúc dụ dự dừng ngoài lộ. Con Nuôi bước vô sân rồi ngoắc Thu Cúc biểu vô. Thu Cúc lỏn lẻn bước vô.

Trong nhà quét tước sạch sẽ, cửa mở sáng sủa song vắng tanh chẳng thấy ai hết. Chánh giữa nhà có dọn một cái bàn thờ, trên bàn có để một cái dĩa chuối lá xiêm[4], trái lớn bằng bắp tay, mà mới hườm hườm[5] chớ chưa chín.

Thu Cúc mắc đứng ngó, con Nuôi đi thẳng ra phía sau, rồi nghe nó nói rằng:

- Con có dắt con Thu Cúc về đây má!

Có tiếng người đáp lại:

- Ðâu dắt nó vô đây coi.

- Con Nuôi chạy ra nắm tay Thu Cúc dắt vô trong.

Má con Nuôi đương ngồi chặt thịt vịt, thấy hai đứa nhỏ bước vô thì ngước lên ngó Thu Cúc cười và nói rằng:

- Cháu tên Cúc phải hôn? Hổm nay con Nuôi bữa nào về nhà nó cũng nói chuyện cháu, nên dì biểu nó rủ cháu lên đây chơi cho biết nhà. Cháu ở đó chơi đợi cúng rồi ăn cơm với nhau.

Thu Cúc tưởng má con Nuôi gắt gao nghiêm chỉnh chừng nó nghe mấy lời nó vui vẻ thì nó hết ái ngại nữa nên nó đứng dựa tấm vách lá mà coi chặt thịt. Nó thấy con Nuôi lấy chén dĩa lau, nó cũng bắt chước làm với con Nuôi, tay nó làm mà mắt nó cứ liếc ngó má con Nuôi hoài. Nó thấy người dình dàng[6], chừng lối 50 tuổi, da mặt chưa dùn mà hai hàm răng đã rụng hết.

Ðồ múc ra tộ dĩa xong rồi, hai đứa nhỏ bưng sắp lên bàn thờ. Hai mẹ con con Nuôi đốt nhang vái lạy, còn Thu Cúc đứng dựa cột mà ngó. Nó thấy con Nuôi cúng cha, nó nhớ tới cha nó cũng chết, mà nó không cúng được, nó bắt động lòng ứa nước mắt.

Má con Nuôi lạy rồi thấy cặp mắt Thu Cúc ướt rượt thì lấy làm lạ nên lật đật hỏi coi tại sao nó khóc.

Thu Cúc cứ chảy nước mắt, không chịu trả lời. Con Nuôi mới dắt Thu Cúc ra sau vườn rồi dỗ mà hỏi, chừng ấy Thu Cúc mới chịu tỏ thiệt tình riêng của nó, song nó cũng còn giấu, chớ không dám nói cha nó là ai. Má con Nuôi nghe chuyện ấy thì khen thầm Thu Cúc làm con có hiếu, bởi vậy chừng cúng rồi dọn đồ xuống chị ta theo ép Thu Cúc ăn cho no, sớt cháo, gắp thịt, vẽ cá cho nó ăn không ngớt.

Thu Cúc ăn cực khổ mấy bữa, hôm nay sẵn có đồ ăn nhiều nên trí tuy buồn mà miệng ăn ngon lắm. Ăn uống xong rồi, đến xế hai đứa nhỏ mới sửa soạn đi làm. Má con Nuôi thấy tánh ý Thu Cúc thì thương, nên theo căn dặn nó hễ vài bữa đi theo con Nuôi lên nhà chơi một lần.

Tối bữa ấy Thu Cúc nằm với mẹ thỏ thẻ thuật chuyện nó đi ăn đám giỗ nhà con Nuôi hồi trưa. Nó cũng thuật luôn sự nó thấy con Nuôi cúng cha thì nó động lòng nên nó khóc. Thu Vân nghe con nói đến đó thì nàng lấy tay vuốt đầu nó mà nước mắt chảy ròng ròng, may nhờ nhà không có đốt đèn nên bà Sáu với Thu Cúc không thấy được.

Làm gạch mới có mấy bữa thì đã tới kỳ lãnh tiền. Kỳ nầy tài phú cũng cầm sổ đi đếm gạch ngói rồi phát tiền cho nhơn công, chớ không thấy ông Hội đồng. Thu Cúc xúi con Nuôi hỏi coi ông chủ lò gạch đi đâu. Chú tài phú trợn mắt đáp:

- Mầy hỏi chi vậy? Ông Hội đồng bịnh nên nằm dưới nhà chớ đi đâu mà hỏi.

Từ ấy về sau, bữa thì Thu Cúc thừa lúc nghỉ trưa đi theo con Nuôi lên nhà nó chơi, bữa thì con Nuôi xuống sớm rồi hai đứa dắt nhau đi xuống phía dưới nhà ông Hội đồng kiếm bông mà hái. Thu Vân thấy hai đứa nhỏ hòa hảo với nhau nên nàng để chúng nó chơi với nhau thong thả, không ngăn cản chi hết.

Mỗi lần Thu Cúc đi chơi ngang nhà ông nội nó thì nó có ý dòm coi, song không có lần nào nó thấy dạng ông nội hết, không biết ông nội đau thể nào nên nó lấy làm buồn.

--------------------------------------------------------------------------------

[1] đứng ngẩn ngơ, thiếu bóng vía

[2] thụng mặt xuống khi giận

[3] thúng nhỏ

[4] loại chuối có lá không đắng, thường được dùng làm vật liệu gói bánh. Chuối lá có hai loại chuối lá xiêm và chuối lá ta. Trái chuối lá xiêm lúc còn xanh có điểm nâu, chuối lá ta toàn màu xanh

[5] bắt đầu đổi màu: sắp chín

[6] to lớn