HÖ thèng

chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam

ChuÈn mùc sè 02

hµng tån kho

(Ban hµnh vµ c«ng bè theo QuyÕt ®Þnh sè 149/2001/Q§-BTC

ngµy 31 th¸ng 12 n¨m 2001 cña Bé tr­ëng Bé Tµi chÝnh)

Quy ®Þnh chung

01. Môc ®Ých cña chuÈn mùc nµy lµ quy ®Þnh vµ h­íng dÉn c¸c nguyªn t¾c vµ ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n hµng tån kho, gåm: X¸c ®Þnh gi¸ trÞ vµ kÕ to¸n hµng tån kho vµo chi phÝ; Ghi gi¶m gi¸ trÞ hµng tån kho cho phï hîp víi gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc vµ ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ trÞ hµng tån kho lµm c¬ së ghi sæ kÕ to¸n vµ lËp b¸o c¸o tµi chÝnh.

02. ChuÈn mùc nµy ¸p dông cho kÕ to¸n hµng tån kho theo nguyªn t¾c gi¸ gèc trõ khi cã chuÈn mùc kÕ to¸n kh¸c quy ®Þnh cho phÐp ¸p dông ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n kh¸c cho hµng tån kho.

03. C¸c thuËt ng÷ trong chuÈn mùc nµy ®­îc hiÓu nh­ sau:

Hµng tån kho: Lµ nh÷ng tµi s¶n:

(a) §­îc gi÷ ®Ó b¸n trong kú s¶n xuÊt, kinh doanh b×nh th­êng;

(b) §ang trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, kinh doanh dë dang;

(c) Nguyªn liÖu, vËt liÖu, c«ng cô, dông cô ®­îc sö dông trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, kinh doanh hoÆc cung cÊp dÞch vô.

Hµng tån kho bao gåm:

- Hµng hãa mua vÒ ®Ó b¸n: Hµng hãa tån kho, hµng mua ®ang ®i trªn ®­êng, hµng göi ®i b¸n, hµng hãa göi ®i gia c«ng chÕ biÕn;

- Thµnh phÈm tån kho vµ thµnh phÈm göi ®i b¸n;

- S¶n phÈm dë dang: S¶n phÈm ch­a hoµn thµnh vµ s¶n phÈm hoµn thµnh ch­a lµm thñ tôc nhËp kho thµnh phÈm;

- Nguyªn liÖu, vËt liÖu, c«ng cô, dông cô tån kho, göi ®i gia c«ng chÕ biÕn vµ ®· mua ®ang ®i trªn ®­êng;

- Chi phÝ dÞch vô dë dang.

Gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc: Lµ gi¸ b¸n ­íc tÝnh cña hµng tån kho trong kú s¶n xuÊt, kinh doanh b×nh th­êng trõ (-) chi phÝ ­íc tÝnh ®Ó hoµn thµnh s¶n phÈm vµ chi phÝ ­íc tÝnh cÇn thiÕt cho viÖc tiªu thô chóng.

Gi¸ hiÖn hµnh: Lµ kho¶n tiÒn ph¶i tr¶ ®Ó mua mét lo¹i hµng tån kho t­¬ng tù t¹i ngµy lËp b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n.

Néi dung chuÈn mùc

X¸c ®Þnh gi¸ trÞ hµng tån kho

04. Hµng tån kho ®­îc tÝnh theo gi¸ gèc. Tr­êng hîp gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc thÊp h¬n gi¸ gèc th× ph¶i tÝnh theo gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc.

gi¸ gèc hµng tån kho

05. Gi¸ gèc hµng tån kho bao gåm: Chi phÝ mua, chi phÝ chÕ biÕn vµ c¸c chi phÝ liªn quan trùc tiÕp kh¸c ph¸t sinh ®Ó cã ®­îc hµng tån kho ë ®Þa ®iÓm vµ tr¹ng th¸i hiÖn t¹i.

Chi phÝ mua

06. Chi phÝ mua cña hµng tån kho bao gåm gi¸ mua, c¸c lo¹i thuÕ kh«ng ®­îc hoµn l¹i, chi phÝ vËn chuyÓn, bèc xÕp, b¶o qu¶n trong qu¸ tr×nh mua hµng vµ c¸c chi phÝ kh¸c cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn viÖc mua hµng tån kho. C¸c kho¶n chiÕt khÊu th­¬ng m¹i vµ gi¶m gi¸ hµng mua do hµng mua kh«ng ®óng quy c¸ch, phÈm chÊt ®­îc trõ (-) khái chi phÝ mua.

Chi phÝ chÕ biÕn

07. Chi phÝ chÕ biÕn hµng tån kho bao gåm nh÷ng chi phÝ cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn s¶n phÈm s¶n xuÊt, nh­ chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ s¶n xuÊt chung cè ®Þnh vµ chi phÝ s¶n xuÊt chung biÕn ®æi ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh chuyÓn hãa nguyªn liÖu, vËt liÖu thµnh thµnh phÈm.

Chi phÝ s¶n xuÊt chung cè ®Þnh lµ nh÷ng chi phÝ s¶n xuÊt gi¸n tiÕp, th­êng kh«ng thay ®æi theo sè l­îng s¶n phÈm s¶n xuÊt, nh­ chi phÝ khÊu hao, chi phÝ b¶o d­ìng m¸y mãc thiÕt bÞ, nhµ x­ëng,... vµ chi phÝ qu¶n lý hµnh chÝnh ë c¸c ph©n x­ëng s¶n xuÊt.

Chi phÝ s¶n xuÊt chung biÕn ®æi lµ nh÷ng chi phÝ s¶n xuÊt gi¸n tiÕp, th­êng thay ®æi trùc tiÕp hoÆc gÇn nh­ trùc tiÕp theo sè l­îng s¶n phÈm s¶n xuÊt, nh­ chi phÝ nguyªn liÖu, vËt liÖu gi¸n tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng gi¸n tiÕp.

08. Chi phÝ s¶n xuÊt chung cè ®Þnh ph©n bæ vµo chi phÝ chÕ biÕn cho mçi ®¬n vÞ s¶n phÈm ®­îc dùa trªn c«ng suÊt b×nh th­êng cña m¸y mãc s¶n xuÊt. C«ng suÊt b×nh th­êng lµ sè l­îng s¶n phÈm ®¹t ®­îc ë møc trung b×nh trong c¸c ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt b×nh th­êng.

- Tr­êng hîp møc s¶n phÈm thùc tÕ s¶n xuÊt ra cao h¬n c«ng suÊt b×nh th­êng th× chi phÝ s¶n xuÊt chung cè ®Þnh ®­îc ph©n bæ cho mçi ®¬n vÞ s¶n phÈm theo chi phÝ thùc tÕ ph¸t sinh.

- Tr­êng hîp møc s¶n phÈm thùc tÕ s¶n xuÊt ra thÊp h¬n c«ng suÊt b×nh th­êng th× chi phÝ s¶n xuÊt chung cè ®Þnh chØ ®­îc ph©n bæ vµo chi phÝ chÕ biÕn cho mçi ®¬n vÞ s¶n phÈm theo møc c«ng suÊt b×nh th­êng. Kho¶n chi phÝ s¶n xuÊt chung kh«ng ph©n bæ ®­îc ghi nhËn lµ chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh trong kú.

Chi phÝ s¶n xuÊt chung biÕn ®æi ®­îc ph©n bæ hÕt vµo chi phÝ chÕ biÕn cho mçi ®¬n vÞ s¶n phÈm theo chi phÝ thùc tÕ ph¸t sinh.

09. Tr­êng hîp mét quy tr×nh s¶n xuÊt ra nhiÒu lo¹i s¶n phÈm trong cïng mét kho¶ng thêi gian mµ chi phÝ chÕ biÕn cña mçi lo¹i s¶n phÈm kh«ng ®­îc ph¶n ¸nh mét c¸ch t¸ch biÖt, th× chi phÝ chÕ biÕn ®­îc ph©n bæ cho c¸c lo¹i s¶n phÈm theo tiªu thøc phï hîp vµ nhÊt qu¸n gi÷a c¸c kú kÕ to¸n.

Tr­êng hîp cã s¶n phÈm phô, th× gi¸ trÞ s¶n phÈm phô ®­îc tÝnh theo gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc vµ gi¸ trÞ nµy ®­îc trõ (-) khái chi phÝ chÕ biÕn ®· tËp hîp chung cho s¶n phÈm chÝnh.

Chi phÝ liªn quan trùc tiÕp kh¸c

10. Chi phÝ liªn quan trùc tiÕp kh¸c tÝnh vµo gi¸ gèc hµng tån kho bao gåm c¸c kho¶n chi phÝ kh¸c ngoµi chi phÝ mua vµ chi phÝ chÕ biÕn hµng tån kho. VÝ dô, trong gi¸ gèc thµnh phÈm cã thÓ bao gåm chi phÝ thiÕt kÕ s¶n phÈm cho mét ®¬n ®Æt hµng cô thÓ.

Chi phÝ kh«ng tÝnh vµo gi¸ gèc hµng tån kho

11. Chi phÝ kh«ng ®­îc tÝnh vµo gi¸ gèc hµng tån kho, gåm:

(a) Chi phÝ nguyªn liÖu, vËt liÖu, chi phÝ nh©n c«ng vµ c¸c chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh kh¸c ph¸t sinh trªn møc b×nh th­êng;

(b) Chi phÝ b¶o qu¶n hµng tån kho trõ c¸c kho¶n chi phÝ b¶o qu¶n hµng tån kho cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt tiÕp theo vµ chi phÝ b¶o qu¶n quy ®Þnh ë ®o¹n 06;

(c) Chi phÝ b¸n hµng;

(d) Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp.

Chi phÝ cung cÊp dÞch vô

12. Chi phÝ cung cÊp dÞch vô bao gåm chi phÝ nh©n viªn vµ c¸c chi phÝ kh¸c liªn quan trùc tiÕp ®Õn viÖc cung cÊp dÞch vô, nh­ chi phÝ gi¸m s¸t vµ c¸c chi phÝ chung cã liªn quan.

Chi phÝ nh©n viªn, chi phÝ kh¸c liªn quan ®Õn b¸n hµng vµ qu¶n lý doanh nghiÖp kh«ng ®­îc tÝnh vµo chi phÝ cung cÊp dÞch vô.

ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ trÞ hµng tån kho

13. ViÖc tÝnh gi¸ trÞ hµng tån kho ®­îc ¸p dông theo mét trong c¸c ph­¬ng ph¸p sau:

(a) Ph­¬ng ph¸p tÝnh theo gi¸ ®Ých danh;

(b) Ph­¬ng ph¸p b×nh qu©n gia quyÒn;

(c) Ph­¬ng ph¸p nhËp tr­íc, xuÊt tr­íc;

(d) Ph­¬ng ph¸p nhËp sau, xuÊt tr­íc.

14. Ph­¬ng ph¸p tÝnh theo gi¸ ®Ých danh ®­îc ¸p dông ®èi víi doanh nghiÖp cã Ýt lo¹i mÆt hµng hoÆc mÆt hµng æn ®Þnh vµ nhËn diÖn ®­îc.

15. Theo ph­¬ng ph¸p b×nh qu©n gia quyÒn, gi¸ trÞ cña tõng lo¹i hµng tån kho ®­îc tÝnh theo gi¸ trÞ trung b×nh cña tõng lo¹i hµng tån kho t­¬ng tù ®Çu kú vµ gi¸ trÞ tõng lo¹i hµng tån kho ®­îc mua hoÆc s¶n xuÊt trong kú. Gi¸ trÞ trung b×nh cã thÓ ®­îc tÝnh theo thêi kú hoÆc vµo mçi khi nhËp mét l« hµng vÒ, phô thuéc vµo t×nh h×nh cña doanh nghiÖp.

16. Ph­¬ng ph¸p nhËp tr­íc, xuÊt tr­íc ¸p dông dùa trªn gi¶ ®Þnh lµ hµng tån kho ®­îc mua tr­íc hoÆc s¶n xuÊt tr­íc th× ®­îc xuÊt tr­íc, vµ hµng tån kho cßn l¹i cuèi kú lµ hµng tån kho ®­îc mua hoÆc s¶n xuÊt gÇn thêi ®iÓm cuèi kú. Theo ph­¬ng ph¸p nµy th× gi¸ trÞ hµng xuÊt kho ®­îc tÝnh theo gi¸ cña l« hµng nhËp kho ë thêi ®iÓm ®Çu kú hoÆc gÇn ®Çu kú, gi¸ trÞ cña hµng tån kho ®­îc tÝnh theo gi¸ cña hµng nhËp kho ë thêi ®iÓm cuèi kú hoÆc gÇn cuèi kú cßn tån kho.

17. Ph­¬ng ph¸p nhËp sau, xuÊt tr­íc ¸p dông dùa trªn gi¶ ®Þnh lµ hµng tån kho ®­îc mua sau hoÆc s¶n xuÊt sau th× ®­îc xuÊt tr­íc, vµ hµng tån kho cßn l¹i cuèi kú lµ  hµng tån kho ®­îc mua hoÆc s¶n xuÊt tr­íc ®ã. Theo ph­¬ng ph¸p nµy th× gi¸ trÞ hµng xuÊt kho ®­îc tÝnh theo gi¸ cña l« hµng nhËp sau hoÆc gÇn sau cïng, gi¸ trÞ cña hµng tån kho ®­îc tÝnh theo gi¸ cña hµng nhËp kho ®Çu kú hoÆc gÇn ®Çu kú cßn tån kho.

gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc vµ lËp dù

phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho

18. Gi¸ trÞ hµng tån kho kh«ng thu håi ®ñ khi hµng tån kho bÞ h­ háng, lçi thêi, gi¸ b¸n bÞ gi¶m, hoÆc chi phÝ hoµn thiÖn, chi phÝ ®Ó b¸n hµng t¨ng lªn. ViÖc ghi gi¶m gi¸ gèc hµng tån kho cho b»ng víi gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc lµ phï hîp víi nguyªn t¾c tµi s¶n kh«ng ®­îc ph¶n ¸nh lín h¬n gi¸ trÞ thùc hiÖn ­íc tÝnh tõ viÖc b¸n hay sö dông chóng.

19. Cuèi kú kÕ to¸n n¨m, khi gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc cña hµng tån kho nhá h¬n gi¸ gèc th× ph¶i lËp dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho. Sè dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho ®­îc lËp lµ sè chªnh lÖch gi÷a gi¸ gèc cña hµng tån kho lín h¬n gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc cña chóng. ViÖc lËp dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho ®­îc thùc hiÖn trªn c¬ së tõng mÆt hµng tån kho. §èi víi dÞch vô cung cÊp dë dang, viÖc lËp dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho ®­îc tÝnh theo tõng lo¹i dÞch vô cã møc gi¸ riªng biÖt.

20. ViÖc ­íc tÝnh gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc cña hµng tån kho ph¶i dùa trªn b»ng chøng tin cËy thu thËp ®­îc t¹i thêi ®iÓm ­íc tÝnh. ViÖc ­íc tÝnh nµy ph¶i tÝnh ®Õn sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ hoÆc chi phÝ trùc tiÕp liªn quan ®Õn c¸c sù kiÖn diÔn ra sau ngµy kÕt thóc n¨m tµi chÝnh, mµ c¸c sù kiÖn nµy ®­îc x¸c nhËn víi c¸c ®iÒu kiÖn hiÖn cã ë thêi ®iÓm ­íc tÝnh.

21. Khi ­íc tÝnh gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc ph¶i tÝnh ®Õn môc ®Ých cña viÖc dù tr÷ hµng tån kho. VÝ dô, gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ  thùc hiÖn ®­îc cña l­îng hµng tån kho dù tr÷ ®Ó ®¶m b¶o cho c¸c hîp ®ång b¸n hµng hoÆc cung cÊp dÞch vô kh«ng thÓ hñy bá ph¶i dùa vµo gi¸ trÞ trong hîp ®ång. NÕu sè hµng ®ang tån kho lín h¬n sè hµng cÇn cho hîp ®ång th× gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc cña sè chªnh lÖch gi÷a hµng ®ang tån kho lín h¬n sè hµng cÇn cho hîp ®ång ®­îc ®¸nh gi¸ trªn c¬ së gi¸ b¸n ­íc tÝnh.

22. Nguyªn liÖu, vËt liÖu vµ c«ng cô, dông cô dù tr÷ ®Ó sö dông cho môc ®Ých s¶n xuÊt s¶n phÈm kh«ng ®­îc ®¸nh gi¸ thÊp h¬n gi¸ gèc nÕu s¶n phÈm do chóng gãp phÇn cÊu t¹o nªn sÏ ®­îc b¸n b»ng hoÆc cao h¬n gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña s¶n phÈm. Khi cã sù gi¶m gi¸ cña nguyªn liÖu, vËt liÖu, c«ng cô, dông cô mµ gi¸ thµnh s¶n xuÊt s¶n phÈm cao h¬n gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc, th× nguyªn liÖu, vËt liÖu, c«ng cô, dông cô tån kho ®­îc ®¸nh gi¸ gi¶m xuèng b»ng víi gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc cña chóng.

23. Cuèi kú kÕ to¸n n¨m tiÕp theo ph¶i thùc hiÖn ®¸nh gi¸ míi vÒ gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc cña hµng tån kho cuèi n¨m ®ã. Tr­êng hîp cuèi kú kÕ to¸n n¨m nay, nÕu kho¶n dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho ph¶i lËp thÊp h¬n kho¶n dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho ®· lËp ë cuèi kú kÕ to¸n n¨m tr­íc th× sè chªnh lÖch lín h¬n ph¶i ®­îc hoµn nhËp (Theo quy ®Þnh ë ®o¹n 24) ®Ó ®¶m b¶o cho gi¸ trÞ cña hµng tån kho ph¶n ¸nh trªn b¸o c¸o tµi chÝnh lµ theo gi¸ gèc (nÕu gi¸ gèc nhá h¬n gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc) hoÆc theo gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc (nÕu gi¸ gèc lín h¬n gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc).

ghi nhËn chi phÝ

24. Khi b¸n hµng tån kho, gi¸ gèc cña hµng tån kho ®· b¸n ®­îc ghi nhËn lµ chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh trong kú phï hîp víi doanh thu liªn quan ®Õn chóng ®­îc ghi nhËn. TÊt c¶ c¸c kho¶n chªnh lÖch gi÷a kho¶n dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho ph¶i lËp ë cuèi niªn ®é kÕ to¸n n¨m nay lín h¬n kho¶n dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho ®· lËp ë cuèi niªn ®é kÕ to¸n n¨m tr­íc, c¸c kho¶n hao hôt, mÊt m¸t cña hµng tån kho, sau khi trõ (-) phÇn båi th­êng do tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n g©y ra, vµ chi phÝ s¶n xuÊt chung kh«ng ph©n bæ, ®­îc ghi nhËn lµ chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh trong kú. Tr­êng hîp kho¶n dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho ®­îc lËp ë cuèi niªn ®é kÕ to¸n n¨m nay nhá h¬n kho¶n dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho ®· lËp ë cuèi niªn ®é kÕ to¸n n¨m tr­íc, th× sè chªnh lÖch lín h¬n ph¶i ®­îc hoµn nhËp ghi gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh.

25. Ghi nhËn gi¸ trÞ hµng tån kho ®· b¸n vµo chi phÝ trong kú ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c phï hîp gi÷a chi phÝ vµ doanh thu.

26. Tr­êng hîp mét sè lo¹i hµng tån kho ®­îc sö dông ®Ó s¶n xuÊt ra tµi s¶n cè ®Þnh hoÆc sö dông nh­ nhµ x­ëng, m¸y mãc, thiÕt bÞ tù s¶n xuÊt th× gi¸ gèc hµng tån kho nµy ®­îc h¹ch to¸n vµo gi¸ trÞ tµi s¶n cè ®Þnh.

Tr×nh bµy b¸o c¸o tµi chÝnh

27. Trong b¸o c¸o tµi chÝnh, doanh nghiÖp ph¶i tr×nh bµy:

(a) C¸c chÝnh s¸ch kÕ to¸n ¸p dông trong viÖc ®¸nh gi¸ hµng tån kho, gåm c¶ ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ trÞ hµng tån kho;

(b) Gi¸ gèc cña tæng sè hµng tån kho vµ gi¸ gèc cña tõng lo¹i hµng tån kho ®­îc ph©n lo¹i phï hîp víi doanh nghiÖp;

(c) Gi¸ trÞ dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho;

(d) Gi¸ trÞ hoµn nhËp dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho;

(e) Nh÷ng tr­êng hîp hay sù kiÖn dÉn ®Õn viÖc trÝch lËp thªm hoÆc hoµn nhËp dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho;

(f) Gi¸ trÞ ghi sæ cña hµng tån kho (Gi¸ gèc trõ (-) dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho) ®· dïng ®Ó thÕ chÊp, cÇm cè ®¶m b¶o cho c¸c kho¶n nî ph¶i tr¶.

28. Tr­êng hîp doanh nghiÖp tÝnh gi¸ trÞ hµng tån kho theo ph­¬ng ph¸p nhËp sau, xuÊt tr­íc th× b¸o c¸o tµi chÝnh ph¶i ph¶n ¸nh sè chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ hµng tån kho tr×nh bµy trong b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n víi:

(a) Gi¸ trÞ hµng tån kho cuèi kú ®­îc tÝnh theo ph­¬ng ph¸p nhËp tr­íc, xuÊt tr­íc (nÕu gi¸ trÞ hµng tån kho cuèi kú tÝnh theo ph­¬ng ph¸p nhËp tr­íc, xuÊt tr­íc nhá h¬n gi¸ trÞ hµng tån kho cuèi kú tÝnh theo ph­¬ng ph¸p b×nh qu©n gia quyÒn vµ gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc); hoÆc

Víi gi¸ trÞ hµng tån kho cuèi kú ®­îc tÝnh theo ph­¬ng ph¸p b×nh qu©n gia quyÒn (nÕu gi¸ trÞ hµng tån kho cuèi kú tÝnh theo ph­¬ng ph¸p b×nh qu©n gia quyÒn nhá h¬n gi¸ trÞ hµng tån kho cuèi kú tÝnh theo ph­¬ng ph¸p nhËp tr­íc, xuÊt tr­íc vµ gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc); hoÆc

Víi gi¸ trÞ hµng tån kho cuèi kú ®­îc tÝnh theo gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc (nÕu gi¸ trÞ hµng tån kho cuèi kú tÝnh theo gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc nhá h¬n gi¸ trÞ hµng tån kho tÝnh theo ph­¬ng ph¸p nhËp tr­íc, xuÊt tr­íc vµ ph­¬ng ph¸p b×nh qu©n gia quyÒn);

(b) HoÆc Gi¸ trÞ hiÖn hµnh cña hµng tån kho cuèi kú t¹i ngµy lËp b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n (nÕu gi¸ trÞ hiÖn hµnh cña hµng tån kho t¹i ngµy lËp b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n nhá h¬n gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc); hoÆc víi gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc (nÕu gi¸ trÞ hµng tån kho cuèi kú tÝnh theo gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc nhá h¬n gi¸ trÞ hµng tån kho cuèi kú tÝnh theo gi¸ trÞ hiÖn hµnh t¹i ngµy lËp b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n).

29. Tr×nh bµy chi phÝ vÒ hµng tån kho trªn b¸o c¸o kÕt qu¶ s¶n xuÊt, kinh doanh ®­îc ph©n lo¹i chi phÝ theo chøc n¨ng.

Ph©n lo¹i chi phÝ theo chøc n¨ng lµ hµng tån kho ®­îc tr×nh bµy trong kho¶n môc “Gi¸ vèn hµng b¸n” trong b¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh, gåm gi¸ gèc cña hµng tån kho ®· b¸n, kho¶n dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho, c¸c kho¶n hao hôt mÊt m¸t cña hµng tån kho sau khi trõ (-) phÇn båi th­êng do tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n g©y ra, chi phÝ s¶n xuÊt chung kh«ng ®­îc ph©n bæ.

HÖ thèng

chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam

ChuÈn mùc sè 14

doanh thu vµ thu nhËp kh¸c

(Ban hµnh vµ c«ng bè theo QuyÕt ®Þnh sè 149/2001/Q§-BTC

ngµy 31 th¸ng 12 n¨m 2001 cña Bé tr­ëng Bé Tµi chÝnh)

Quy ®Þnh chung

01. Môc ®Ých cña chuÈn mùc nµy lµ quy ®Þnh vµ h­íng dÉn c¸c nguyªn t¾c vµ ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n doanh thu vµ thu nhËp kh¸c, gåm: C¸c lo¹i doanh thu, thêi ®iÓm ghi nhËn doanh thu, ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n doanh thu vµ thu nhËp kh¸c lµm c¬ së ghi sæ kÕ to¸n vµ lËp b¸o c¸o tµi chÝnh.

02. ChuÈn mùc nµy ¸p dông trong kÕ to¸n c¸c kho¶n doanh thu vµ thu nhËp kh¸c ph¸t sinh tõ c¸c giao dÞch vµ nghiÖp vô sau:

(a) B¸n hµng: B¸n s¶n phÈm do doanh nghiÖp s¶n xuÊt ra vµ b¸n hµng hãa mua vµo;

(b) Cung cÊp dÞch vô: Thùc hiÖn c«ng viÖc ®· tháa thuËn theo hîp ®ång trong mét hoÆc nhiÒu kú kÕ to¸n;

(c) TiÒn l·i, tiÒn b¶n quyÒn, cæ tøc vµ lîi nhuËn ®­îc chia.

TiÒn l·i: Lµ sè tiÒn thu ®­îc ph¸t sinh tõ viÖc cho ng­êi kh¸c sö dông tiÒn, c¸c kho¶n t­¬ng ®­¬ng tiÒn hoÆc c¸c kho¶n cßn nî doanh nghiÖp, nh­: L·i cho vay, l·i tiÒn göi, l·i ®Çu t­ tr¸i phiÕu, tÝn phiÕu, chiÕt khÊu thanh to¸n...;

TiÒn b¶n quyÒn: Lµ sè tiÒn thu ®­îc ph¸t sinh tõ viÖc cho ng­êi kh¸c sö dông tµi s¶n, nh­: B»ng s¸ng chÕ, nh·n hiÖu th­¬ng m¹i, b¶n quyÒn t¸c gi¶, phÇn mÒm m¸y vi tÝnh...;

Cæ tøc vµ lîi nhuËn ®­îc chia: Lµ sè tiÒn lîi nhuËn ®­îc chia tõ viÖc n¾m gi÷ cæ phiÕu hoÆc gãp vèn.

(d) C¸c kho¶n thu nhËp kh¸c ngoµi c¸c giao dÞch vµ nghiÖp vô t¹o ra doanh thu kÓ trªn (Néi dung c¸c kho¶n thu nhËp kh¸c quy ®Þnh t¹i ®o¹n 30).

ChuÈn mùc nµy kh«ng ¸p dông cho kÕ to¸n c¸c kho¶n doanh thu vµ thu nhËp kh¸c ®­îc quy ®Þnh ë c¸c chuÈn mùc kÕ to¸n kh¸c.

03. C¸c thuËt ng÷ trong chuÈn mùc nµy ®­îc hiÓu nh­ sau:

Doanh thu: Lµ tæng gi¸ trÞ c¸c lîi Ých kinh tÕ doanh nghiÖp thu ®­îc trong kú kÕ to¸n, ph¸t sinh tõ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh th«ng th­êng cña doanh nghiÖp, gãp phÇn lµm t¨ng vèn chñ së h÷u.

ChiÕt khÊu th­¬ng m¹i: Lµ kho¶n doanh nghiÖp b¸n gi¶m gi¸ niªm yÕt cho kh¸ch hµng mua hµng víi khèi l­îng lín.

Gi¶m gi¸ hµng b¸n: Lµ kho¶n gi¶m trõ cho ng­êi mua do hµng hãa kÐm phÈm chÊt, sai quy c¸ch hoÆc l¹c hËu thÞ hiÕu.

Gi¸ trÞ hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i: Lµ gi¸ trÞ khèi l­îng hµng b¸n ®· x¸c ®Þnh lµ tiªu thô bÞ kh¸ch hµng tr¶ l¹i vµ tõ chèi thanh to¸n.

ChiÕt khÊu thanh to¸n: Lµ kho¶n tiÒn ng­êi b¸n gi¶m trõ cho ng­êi mua, do ng­êi mua thanh to¸n tiÒn mua hµng tr­íc thêi h¹n theo hîp ®ång.

Thu nhËp kh¸c: Lµ kho¶n thu gãp phÇn lµm t¨ng vèn chñ së h÷u tõ  ho¹t ®éng ngoµi c¸c ho¹t ®éng t¹o ra doanh thu.

Gi¸ trÞ hîp lý: Lµ gi¸ trÞ tµi s¶n cã thÓ trao ®æi hoÆc gi¸ trÞ mét kho¶n nî ®­îc thanh to¸n mét c¸ch tù nguyÖn gi÷a c¸c bªn cã ®Çy ®ñ hiÓu biÕt trong sù trao ®æi ngang gi¸.

néi dung chuÈn mùc

04. Doanh thu chØ bao gåm tæng gi¸ trÞ cña c¸c lîi Ých kinh tÕ doanh nghiÖp ®· thu ®­îc hoÆc sÏ thu ®­îc. C¸c kho¶n thu hé bªn thø ba kh«ng ph¶i lµ nguån lîi Ých kinh tÕ, kh«ng lµm t¨ng vèn chñ së h÷u cña doanh nghiÖp sÏ kh«ng ®­îc coi lµ doanh thu (VÝ dô: Khi ng­êi nhËn ®¹i lý thu hé tiÒn b¸n hµng cho ®¬n vÞ chñ hµng, th× doanh thu cña ng­êi nhËn ®¹i lý chØ lµ tiÒn hoa hång ®­îc h­ëng). C¸c kho¶n gãp vèn cña cæ ®«ng hoÆc chñ së h÷u lµm t¨ng vèn chñ së h÷u nh­ng kh«ng lµ doanh thu.

X¸c ®Þnh doanh thu

05. Doanh thu ®­îc x¸c ®Þnh theo gi¸ trÞ hîp lý cña c¸c kho¶n ®· thu hoÆc sÏ thu ®­îc.

06. Doanh thu ph¸t sinh tõ giao dÞch ®­îc x¸c ®Þnh bëi tháa thuËn gi÷a doanh nghiÖp víi bªn mua hoÆc bªn sö dông tµi s¶n. Nã ®­îc x¸c ®Þnh b»ng gi¸ trÞ hîp lý cña c¸c kho¶n ®· thu ®­îc hoÆc sÏ thu ®­îc sau khi trõ (-) c¸c kho¶n chiÕt khÊu th­¬ng m¹i, chiÕt khÊu thanh to¸n, gi¶m gi¸ hµng b¸n vµ gi¸ trÞ hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i.

07. §èi víi c¸c kho¶n tiÒn hoÆc t­¬ng ®­¬ng tiÒn kh«ng ®­îc nhËn ngay th× doanh thu ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch quy ®æi gi¸ trÞ danh nghÜa cña c¸c kho¶n sÏ thu ®­îc trong t­¬ng lai vÒ gi¸ trÞ thùc tÕ t¹i thêi ®iÓm ghi nhËn doanh thu theo tû lÖ l·i suÊt hiÖn hµnh. Gi¸ trÞ thùc tÕ t¹i thêi ®iÓm ghi nhËn doanh thu cã thÓ nhá h¬n gi¸ trÞ danh nghÜa sÏ thu ®­îc trong t­¬ng lai.

08. Khi hµng hãa hoÆc dÞch vô ®­îc trao ®æi ®Ó lÊy hµng hãa hoÆc dÞch vô t­¬ng tù vÒ b¶n chÊt vµ gi¸ trÞ th× viÖc trao ®æi ®ã kh«ng ®­îc coi lµ mét giao dÞch t¹o ra doanh thu.

Khi hµng hãa hoÆc dÞch vô ®­îc trao ®æi ®Ó lÊy hµng hãa hoÆc dÞch vô kh¸c kh«ng t­¬ng tù th× viÖc trao ®æi ®ã ®­îc coi lµ mét giao dÞch t¹o ra doanh thu. Tr­êng hîp nµy doanh thu ®­îc x¸c ®Þnh b»ng gi¸ trÞ hîp lý cña hµng hãa hoÆc dÞch vô nhËn vÒ, sau khi ®iÒu chØnh c¸c kho¶n tiÒn hoÆc t­¬ng ®­¬ng tiÒn tr¶ thªm hoÆc thu thªm. Khi kh«ng x¸c ®Þnh ®­îc gi¸ trÞ hîp lý cña hµng hãa hoÆc dÞch vô nhËn vÒ th× doanh thu ®­îc x¸c ®Þnh b»ng gi¸ trÞ hîp lý cña hµng hãa hoÆc dÞch vô ®em trao ®æi, sau khi ®iÒu chØnh c¸c kho¶n tiÒn hoÆc t­¬ng ®­¬ng tiÒn tr¶ thªm hoÆc thu thªm.

NhËn biÕt giao dÞch

09. Tiªu chuÈn nhËn biÕt giao dÞch trong chuÈn mùc nµy ®­îc ¸p dông riªng biÖt cho tõng giao dÞch. Trong mét sè tr­êng hîp, c¸c tiªu chuÈn nhËn biÕt giao dÞch cÇn ¸p dông t¸ch biÖt cho tõng bé phËn cña mét giao dÞch ®¬n lÎ ®Ó ph¶n ¸nh b¶n chÊt cña giao dÞch ®ã. VÝ dô, khi trong gi¸ b¸n mét s¶n phÈm cã mét kho¶n ®· ®Þnh tr­íc cho viÖc cung cÊp dÞch vô sau b¸n hµng th× kho¶n doanh thu tõ viÖc cung cÊp dÞch vô sau b¸n hµng sÏ ®­îc dêi l¹i cho ®Õn khi doanh nghiÖp thùc hiÖn dÞch vô ®ã. Tiªu chuÈn nhËn biÕt giao dÞch cßn ®­îc ¸p dông cho hai hay nhiÒu giao dÞch ®ång thêi cã quan hÖ víi nhau vÒ mÆt th­¬ng m¹i. Tr­êng hîp nµy ph¶i xem xÐt chóng trong mèi quan hÖ tæng thÓ. VÝ dô, doanh nghiÖp thùc hiÖn viÖc b¸n hµng vµ ®ång thêi ký mét hîp ®ång kh¸c ®Ó mua l¹i chÝnh c¸c hµng hãa ®ã sau mét thêi gian th× ph¶i ®ång thêi xem xÐt c¶ hai hîp ®ång vµ doanh thu kh«ng ®­îc ghi nhËn.

Doanh thu b¸n hµng

10. Doanh thu b¸n hµng ®­îc ghi nhËn khi ®ång thêi tháa m·n tÊt c¶ n¨m (5) ®iÒu kiÖn sau:

(a) Doanh nghiÖp ®· chuyÓn giao phÇn lín rñi ro vµ lîi Ých g¾n liÒn víi quyÒn së h÷u s¶n phÈm hoÆc hµng hãa cho ng­êi mua;

(b) Doanh nghiÖp kh«ng cßn n¾m gi÷ quyÒn qu¶n lý hµng hãa nh­ ng­êi së h÷u hµng hãa hoÆc quyÒn kiÓm so¸t hµng hãa;

(c) Doanh thu ®­îc x¸c ®Þnh t­¬ng ®èi ch¾c ch¾n;

(d) Doanh nghiÖp ®· thu ®­îc hoÆc sÏ thu ®­îc lîi Ých kinh tÕ tõ giao dÞch b¸n hµng;

(e) X¸c ®Þnh ®­îc chi phÝ liªn quan ®Õn giao dÞch b¸n hµng.

11. Doanh nghiÖp ph¶i x¸c ®Þnh thêi ®iÓm chuyÓn giao phÇn lín rñi ro vµ lîi Ých g¾n liÒn víi quyÒn së h÷u hµng hãa cho ng­êi mua trong tõng tr­êng hîp cô thÓ. Trong hÇu hÕt c¸c tr­êng hîp, thêi ®iÓm chuyÓn giao phÇn lín rñi ro trïng víi thêi ®iÓm chuyÓn giao lîi Ých g¾n liÒn víi quyÒn së h÷u hîp ph¸p hoÆc quyÒn kiÓm so¸t hµng hãa cho ng­êi mua.

Tr­êng hîp doanh nghiÖp vÉn cßn chÞu phÇn lín rñi ro g¾n liÒn víi quyÒn së h÷u hµng hãa th× giao dÞch kh«ng ®­îc coi lµ ho¹t ®éng b¸n hµng vµ doanh thu kh«ng ®­îc ghi nhËn. Doanh nghiÖp cßn ph¶i chÞu rñi ro g¾n liÒn víi quyÒn së h÷u hµng hãa d­íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau, nh­:

(a) Doanh nghiÖp cßn ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm ®Ó ®¶m b¶o cho tµi s¶n ®­îc ho¹t ®éng b×nh th­êng mµ viÖc nµy kh«ng n»m trong c¸c ®iÒu kho¶n b¶o hµnh th«ng th­êng;

(b) Khi viÖc thanh to¸n tiÒn b¸n hµng cßn ch­a ch¾c ch¾n v× phô thuéc vµo ng­êi mua hµng hãa ®ã;

(c) Khi hµng hãa ®­îc giao cßn chê l¾p ®Æt vµ viÖc l¾p ®Æt ®ã lµ mét phÇn quan träng cña hîp ®ång mµ doanh nghiÖp ch­a hoµn thµnh;

(d) Khi ng­êi mua cã quyÒn huû bá viÖc mua hµng v× mét lý do nµo ®ã ®­îc nªu trong hîp ®ång mua b¸n vµ doanh nghiÖp ch­a ch¾c ch¾n vÒ kh¶ n¨ng hµng b¸n cã bÞ tr¶ l¹i hay kh«ng.

13. NÕu doanh nghiÖp chØ cßn ph¶i chÞu mét phÇn nhá rñi ro g¾n liÒn víi quyÒn së h÷u hµng hãa th× viÖc b¸n hµng ®­îc x¸c ®Þnh vµ doanh thu ®­îc ghi nhËn. VÝ dô doanh nghiÖp cßn n¾m gi÷ giÊy tê vÒ quyÒn së h÷u hµng hãa chØ ®Ó ®¶m b¶o sÏ nhËn ®­îc ®ñ c¸c kho¶n thanh to¸n.

14. Doanh thu b¸n hµng ®­îc ghi nhËn chØ khi ®¶m b¶o lµ doanh nghiÖp nhËn ®­îc lîi Ých kinh tÕ tõ giao dÞch. Tr­êng hîp lîi Ých kinh tÕ tõ giao dÞch b¸n hµng cßn phô thuéc yÕu tè kh«ng ch¾c ch¾n th× chØ ghi nhËn doanh thu khi yÕu tè kh«ng ch¾c ch¾n nµy ®· xö lý xong (vÝ dô, khi doanh nghiÖp kh«ng ch¾c ch¾n lµ ChÝnh phñ n­íc së t¹i cã chÊp nhËn chuyÓn tiÒn b¸n hµng ë n­íc ngoµi vÒ hay kh«ng). NÕu doanh thu ®· ®­îc ghi nhËn trong tr­êng hîp ch­a thu ®­îc tiÒn th× khi x¸c ®Þnh kho¶n tiÒn nî ph¶i thu nµy lµ kh«ng thu ®­îc th× ph¶i h¹ch to¸n vµo chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh trong kú mµ kh«ng ®­îc ghi gi¶m doanh thu. Khi x¸c ®Þnh kho¶n ph¶i thu lµ kh«ng ch¾c ch¾n thu ®­îc (Nî ph¶i thu khã ®ßi) th× ph¶i lËp dù phßng nî ph¶i thu khã ®ßi mµ kh«ng ghi gi¶m doanh thu. C¸c kho¶n nî ph¶i thu khã ®ßi khi x¸c ®Þnh thùc sù lµ kh«ng ®ßi ®­îc th× ®­îc bï ®¾p b»ng nguån dù phßng nî ph¶i thu khã ®ßi.

15. Doanh thu vµ chi phÝ liªn quan tíi cïng mét giao dÞch ph¶i ®­îc ghi nhËn ®ång thêi theo nguyªn t¾c phï hîp. C¸c chi phÝ, bao gåm c¶ chi phÝ ph¸t sinh sau ngµy giao hµng (nh­ chi phÝ b¶o hµnh vµ chi phÝ kh¸c), th­êng ®­îc x¸c ®Þnh ch¾c ch¾n khi c¸c ®iÒu kiÖn ghi nhËn doanh thu ®­îc tháa m·n. C¸c kho¶n tiÒn nhËn tr­íc cña kh¸ch hµng kh«ng ®­îc ghi nhËn lµ doanh thu mµ ®­îc ghi nhËn lµ mét kho¶n nî ph¶i tr¶ t¹i thêi ®iÓm nhËn tiÒn tr­íc cña kh¸ch hµng. Kho¶n nî ph¶i tr¶ vÒ sè tiÒn nhËn tr­íc cña kh¸ch hµng chØ ®­îc ghi nhËn lµ doanh thu khi ®ång thêi tháa m·n n¨m (5) ®iÒu kiÖn quy ®Þnh ë ®o¹n 10.

Doanh thu cung cÊp dÞch vô

16. Doanh thu cña giao dÞch vÒ cung cÊp dÞch vô ®­îc ghi nhËn khi kÕt qu¶ cña giao dÞch ®ã ®­îc x¸c ®Þnh mét c¸ch ®¸ng tin cËy. Tr­êng hîp giao dÞch vÒ cung cÊp dÞch vô liªn quan ®Õn nhiÒu kú th× doanh thu ®­îc ghi nhËn trong kú theo kÕt qu¶ phÇn c«ng viÖc ®· hoµn thµnh vµo ngµy lËp B¶ng C©n ®èi kÕ to¸n cña kú ®ã. KÕt qu¶ cña giao dÞch cung cÊp dÞch vô ®­îc x¸c ®Þnh khi tháa m·n tÊt c¶ bèn (4) ®iÒu kiÖn sau:

(a) Doanh thu ®­îc x¸c ®Þnh t­¬ng ®èi ch¾c ch¾n;

(b) Cã kh¶ n¨ng thu ®­îc lîi Ých kinh tÕ tõ giao dÞch cung cÊp dÞch vô ®ã;

(c) X¸c ®Þnh ®­îc phÇn c«ng viÖc ®· hoµn thµnh vµo ngµy lËp B¶ng C©n ®èi kÕ to¸n;

(d) X¸c ®Þnh ®­îc chi phÝ ph¸t sinh cho giao dÞch vµ chi phÝ ®Ó hoµn thµnh giao dÞch cung cÊp dÞch vô ®ã.

17. Tr­êng hîp giao dÞch vÒ cung cÊp dÞch vô thùc hiÖn trong nhiÒu kú kÕ to¸n th× viÖc x¸c ®Þnh doanh thu cña dÞch vô trong tõng kú th­êng ®­îc thùc hiÖn theo ph­¬ng ph¸p tû lÖ hoµn thµnh. Theo ph­¬ng ph¸p nµy, doanh thu ®­îc ghi nhËn trong kú kÕ to¸n  ®­îc x¸c ®Þnh theo tû lÖ phÇn c«ng viÖc ®· hoµn thµnh.

18. Doanh thu cung cÊp dÞch vô chØ ®­îc ghi nhËn khi ®¶m b¶o lµ doanh nghiÖp nhËn ®­îc lîi Ých kinh tÕ tõ giao dÞch. Khi kh«ng thÓ thu håi ®­îc kho¶n doanh thu ®· ghi nhËn th× ph¶i h¹ch to¸n vµo chi phÝ mµ kh«ng ®­îc ghi gi¶m doanh thu. Khi kh«ng ch¾c ch¾n thu håi ®­îc mét kho¶n mµ tr­íc ®ã ®· ghi vµo doanh thu (Nî ph¶i thu khã ®ßi) th× ph¶i lËp dù phßng nî ph¶i thu khã ®ßi mµ kh«ng ghi gi¶m doanh thu. Kho¶n nî ph¶i thu khã ®ßi khi x¸c ®Þnh thùc sù lµ kh«ng ®ßi ®­îc th× ®­îc bï ®¾p b»ng nguån dù phßng nî ph¶i thu khã ®ßi.

19. Doanh nghiÖp cã thÓ ­íc tÝnh doanh thu cung cÊp dÞch vô khi tháa thuËn ®­îc víi bªn ®èi t¸c giao dÞch nh÷ng ®iÒu kiÖn sau:

(a) Tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn cña mçi bªn trong viÖc cung cÊp hoÆc nhËn dÞch vô;

(b) Gi¸ thanh to¸n;

(c) Thêi h¹n vµ ph­¬ng thøc thanh to¸n.

§Ó ­íc tÝnh doanh thu cung cÊp dÞch vô, doanh nghiÖp ph¶i cã hÖ thèng kÕ ho¹ch tµi chÝnh vµ kÕ to¸n phï hîp. Khi cÇn thiÕt, doanh nghiÖp cã quyÒn xem xÐt vµ söa ®æi c¸ch ­íc tÝnh doanh thu trong qu¸ tr×nh cung cÊp dÞch vô.

20. PhÇn c«ng viÖc ®· hoµn thµnh ®­îc x¸c ®Þnh theo mét trong ba ph­¬ng ph¸p sau, tuú thuéc vµo b¶n chÊt cña dÞch vô:

(a) §¸nh gi¸ phÇn c«ng viÖc ®· hoµn thµnh;

(b) So s¸nh tû lÖ (%) gi÷a khèi l­îng c«ng viÖc ®· hoµn thµnh víi tæng khèi l­îng c«ng viÖc ph¶i hoµn thµnh;

(c) Tû lÖ (%) chi phÝ ®· ph¸t sinh so víi tæng chi phÝ ­íc tÝnh ®Ó hoµn thµnh toµn bé giao dÞch cung cÊp dÞch vô.

PhÇn c«ng viÖc ®· hoµn thµnh kh«ng phô thuéc vµo c¸c kho¶n thanh to¸n ®Þnh kú hay c¸c kho¶n øng tr­íc cña kh¸ch hµng.

21. Tr­êng hîp dÞch vô ®­îc thùc hiÖn b»ng nhiÒu ho¹t ®éng kh¸c nhau mµ kh«ng t¸ch biÖt ®­îc, vµ ®­îc thùc hiÖn trong nhiÒu kú kÕ to¸n nhÊt ®Þnh th× doanh thu tõng kú ®­îc ghi nhËn theo ph­¬ng ph¸p b×nh qu©n. Khi cã mét ho¹t ®éng c¬ b¶n so víi c¸c ho¹t ®éng kh¸c th× viÖc ghi nhËn doanh thu ®­îc thùc hiÖn theo ho¹t ®éng c¬ b¶n ®ã.

22. Khi kÕt qu¶ cña mét giao dÞch vÒ cung cÊp dÞch vô kh«ng thÓ x¸c ®Þnh ®­îc ch¾c ch¾n th× doanh thu ®­îc ghi nhËn t­¬ng øng víi chi phÝ ®· ghi nhËn vµ cã thÓ thu håi.

23. Trong giai ®o¹n ®Çu cña mét giao dÞch vÒ cung cÊp dÞch vô, khi ch­a x¸c ®Þnh ®­îc kÕt qu¶ mét c¸ch ch¾c ch¾n th× doanh thu ®­îc ghi nhËn b»ng chi phÝ ®· ghi nhËn vµ cã thÓ thu håi ®­îc. NÕu chi phÝ liªn quan ®Õn dÞch vô ®ã ch¾c ch¾n kh«ng thu håi ®­îc th× kh«ng ghi nhËn doanh thu, vµ chi phÝ ®· ph¸t sinh ®­îc h¹ch to¸n vµo chi phÝ ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh trong kú. Khi cã b»ng chøng tin cËy vÒ c¸c chi phÝ ®· ph¸t sinh sÏ thu håi ®­îc th× doanh thu ®­îc ghi nhËn theo quy ®Þnh t¹i ®o¹n 16.

Doanh thu tõ tiÒn l·i, tiÒn b¶n quyÒn, cæ tøc vµ

lîi nhuËn ®­îc chia

24. Doanh thu ph¸t sinh tõ tiÒn l·i, tiÒn b¶n quyÒn, cæ tøc vµ lîi nhuËn ®­îc chia cña doanh nghiÖp ®­îc ghi nhËn khi tháa m·n ®ång thêi hai (2) ®iÒu kiÖn sau:

(a) Cã kh¶ n¨ng thu ®­îc lîi Ých kinh tÕ tõ giao dÞch ®ã;

(b) Doanh thu ®­îc x¸c ®Þnh t­¬ng ®èi ch¾c ch¾n.

25. Doanh thu tõ tiÒn l·i, tiÒn b¶n quyÒn, cæ tøc vµ lîi nhuËn ®­îc chia ®­îc ghi nhËn trªn c¬ së:

(a) TiÒn l·i ®­îc ghi nhËn trªn c¬ së thêi gian vµ l·i suÊt thùc tÕ tõng kú;

(b) TiÒn b¶n quyÒn ®­îc ghi nhËn trªn c¬ së dån tÝch phï hîp víi hîp ®ång;

(c) Cæ tøc vµ lîi nhuËn ®­îc chia ®­îc ghi nhËn khi cæ ®«ng ®­îc quyÒn nhËn cæ tøc hoÆc c¸c bªn tham gia gãp vèn ®­îc quyÒn nhËn lîi nhuËn tõ viÖc gãp vèn.

26. L·i suÊt thùc tÕ lµ tû lÖ l·i dïng ®Ó quy ®æi c¸c kho¶n tiÒn nhËn ®­îc trong t­¬ng lai trong suèt thêi gian cho bªn kh¸c sö dông  tµi s¶n vÒ gi¸ trÞ ghi nhËn ban ®Çu t¹i thêi ®iÓm chuyÓn giao tµi s¶n cho bªn sö dông. Doanh thu tiÒn l·i bao gåm sè ph©n bæ c¸c kho¶n chiÕt khÊu, phô tréi, c¸c kho¶n l·i nhËn tr­íc hoÆc c¸c kho¶n chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ ghi sæ ban ®Çu cña c«ng cô nî vµ gi¸ trÞ cña nã khi ®¸o h¹n.

27. Khi tiÒn l·i ch­a thu cña mét kho¶n ®Çu t­ ®· ®­îc dån tÝch tr­íc khi doanh nghiÖp mua l¹i kho¶n ®Çu t­ ®ã, th× khi thu ®­îc tiÒn l·i tõ kho¶n ®Çu t­, doanh nghiÖp ph¶i ph©n bæ vµo c¶ c¸c kú tr­íc khi nã ®­îc mua. ChØ cã phÇn tiÒn l·i  cña c¸c kú sau khi kho¶n ®Çu t­ ®­îc mua míi ®­îc ghi nhËn lµ doanh thu cña doanh nghiÖp. PhÇn tiÒn l·i cña c¸c kú tr­íc khi kho¶n ®Çu t­ ®­îc mua ®­îc h¹ch to¸n gi¶m gi¸ trÞ cña chÝnh kho¶n ®Çu t­ ®ã.

28. TiÒn b¶n quyÒn ®­îc tÝnh dån tÝch c¨n cø vµo c¸c ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång (vÝ dô nh­ tiÒn b¶n quyÒn cña mét cuèn s¸ch ®­îc tÝnh dån tÝch trªn c¬ së sè l­îng s¸ch xuÊt b¶n tõng lÇn vµ theo tõng lÇn xuÊt b¶n) hoÆc tÝnh trªn c¬ së hîp ®ång tõng lÇn.

29. Doanh thu ®­îc ghi nhËn khi ®¶m b¶o lµ doanh nghiÖp nhËn ®­îc lîi Ých kinh tÕ tõ giao dÞch. Khi kh«ng thÓ thu håi mét kho¶n mµ tr­íc ®ã ®· ghi vµo doanh thu th× kho¶n cã kh¶ n¨ng kh«ng thu håi ®­îc hoÆc kh«ng ch¾c ch¾n thu håi ®­îc ®ã ph¶i h¹ch to¸n vµo chi phÝ ph¸t sinh trong kú, kh«ng ghi gi¶m doanh thu.

Thu nhËp kh¸c

30. Thu nhËp kh¸c quy ®Þnh trong chuÈn mùc nµy bao gåm c¸c kho¶n thu tõ c¸c ho¹t ®éng x¶y ra kh«ng th­êng xuyªn, ngoµi c¸c ho¹t ®éng t¹o ra doanh thu, gåm:

- Thu vÒ thanh lý TSC§, nh­îng b¸n TSC§;

- Thu tiÒn ph¹t kh¸ch hµng do vi ph¹m hîp ®ång;

- Thu tiÒn b¶o hiÓm ®­îc båi th­êng;

- Thu ®­îc c¸c kho¶n nî ph¶i thu ®· xãa sæ tÝnh vµo chi phÝ kú tr­íc;

- Kho¶n nî ph¶i tr¶ nay mÊt chñ ®­îc ghi t¨ng thu nhËp;

- Thu c¸c kho¶n thuÕ ®­îc gi¶m, ®­îc hoµn l¹i;

- C¸c kho¶n thu kh¸c.

31. Kho¶n thu vÒ thanh lý TSC§, nh­îng b¸n TSC§ lµ tæng sè tiÒn ®· thu vµ sÏ thu ®­îc cña ng­êi mua tõ ho¹t ®éng thanh lý, nh­îng b¸n TSC§. C¸c chi phÝ vÒ thanh lý, nh­îng b¸n TSC§ ®­îc ghi nhËn lµ chi phÝ ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh trong kú.

32. Thu ®­îc c¸c kho¶n nî ph¶i thu ®· xãa sæ tÝnh vµo chi phÝ cña kú tr­íc lµ kho¶n nî ph¶i thu khã ®ßi, x¸c ®Þnh lµ kh«ng thu håi ®­îc, ®· ®­îc xö lý xãa sæ vµ tÝnh vµo chi phÝ ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh trong c¸c kú tr­íc nay thu håi ®­îc.

33. Kho¶n nî ph¶i tr¶ nay mÊt chñ lµ kho¶n nî ph¶i tr¶ kh«ng x¸c ®Þnh ®­îc chñ nî hoÆc chñ nî kh«ng cßn tån t¹i.

Tr×nh bµy b¸o c¸o tµi chÝnh

34. Trong b¸o c¸o tµi chÝnh, doanh nghiÖp ph¶i tr×nh bµy:

(a) ChÝnh s¸ch kÕ to¸n ®­îc ¸p dông trong viÖc ghi nhËn doanh thu bao gåm ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh phÇn c«ng viÖc ®· hoµn thµnh cña c¸c giao dÞch vÒ cung cÊp dÞch vô;

(b) Doanh thu cña tõng lo¹i giao dÞch vµ sù kiÖn:

- Doanh thu b¸n hµng;

- Doanh thu cung cÊp dÞch vô;

- TiÒn l·i, tiÒn b¶n quyÒn, cæ tøc vµ lîi nhuËn ®­îc chia.

(c) Doanh thu tõ viÖc trao ®æi hµng hãa hoÆc dÞch vô theo tõng lo¹i ho¹t ®éng trªn.

(d) Thu nhËp kh¸c, trong ®ã tr×nh bµy cô thÓ c¸c kho¶n thu nhËp bÊt th­êng.

Quy ®Þnh chung

01. Môc ®Ých cña chuÈn mùc nµy lµ quy ®Þnh vµ h­íng dÉn c¸c nguyªn t¾c vµ ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n doanh thu vµ thu nhËp kh¸c, gåm: C¸c lo¹i doanh thu, thêi ®iÓm ghi nhËn doanh thu, ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n doanh thu vµ thu nhËp kh¸c lµm c¬ së ghi sæ kÕ to¸n vµ lËp b¸o c¸o tµi chÝnh.

02. ChuÈn mùc nµy ¸p dông trong kÕ to¸n c¸c kho¶n doanh thu vµ thu nhËp kh¸c ph¸t sinh tõ c¸c giao dÞch vµ nghiÖp vô sau:

(a) B¸n hµng: B¸n s¶n phÈm do doanh nghiÖp s¶n xuÊt ra vµ b¸n hµng hãa mua vµo;

(b) Cung cÊp dÞch vô: Thùc hiÖn c«ng viÖc ®· tháa thuËn theo hîp ®ång trong mét hoÆc nhiÒu kú kÕ to¸n;

(c) TiÒn l·i, tiÒn b¶n quyÒn, cæ tøc vµ lîi nhuËn ®­îc chia.

TiÒn l·i: Lµ sè tiÒn thu ®­îc ph¸t sinh tõ viÖc cho ng­êi kh¸c sö dông tiÒn, c¸c kho¶n t­¬ng ®­¬ng tiÒn hoÆc c¸c kho¶n cßn nî doanh nghiÖp, nh­: L·i cho vay, l·i tiÒn göi, l·i ®Çu t­ tr¸i phiÕu, tÝn phiÕu, chiÕt khÊu thanh to¸n...;

TiÒn b¶n quyÒn: Lµ sè tiÒn thu ®­îc ph¸t sinh tõ viÖc cho ng­êi kh¸c sö dông tµi s¶n, nh­: B»ng s¸ng chÕ, nh·n hiÖu th­¬ng m¹i, b¶n quyÒn t¸c gi¶, phÇn mÒm m¸y vi tÝnh...;

Cæ tøc vµ lîi nhuËn ®­îc chia: Lµ sè tiÒn lîi nhuËn ®­îc chia tõ viÖc n¾m gi÷ cæ phiÕu hoÆc gãp vèn.

(d) C¸c kho¶n thu nhËp kh¸c ngoµi c¸c giao dÞch vµ nghiÖp vô t¹o ra doanh thu kÓ trªn (Néi dung c¸c kho¶n thu nhËp kh¸c quy ®Þnh t¹i ®o¹n 30).

ChuÈn mùc nµy kh«ng ¸p dông cho kÕ to¸n c¸c kho¶n doanh thu vµ thu nhËp kh¸c ®­îc quy ®Þnh ë c¸c chuÈn mùc kÕ to¸n kh¸c.

03. C¸c thuËt ng÷ trong chuÈn mùc nµy ®­îc hiÓu nh­ sau:

Doanh thu: Lµ tæng gi¸ trÞ c¸c lîi Ých kinh tÕ doanh nghiÖp thu ®­îc trong kú kÕ to¸n, ph¸t sinh tõ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh th«ng th­êng cña doanh nghiÖp, gãp phÇn lµm t¨ng vèn chñ së h÷u.

ChiÕt khÊu th­¬ng m¹i: Lµ kho¶n doanh nghiÖp b¸n gi¶m gi¸ niªm yÕt cho kh¸ch hµng mua hµng víi khèi l­îng lín.

Gi¶m gi¸ hµng b¸n: Lµ kho¶n gi¶m trõ cho ng­êi mua do hµng hãa kÐm phÈm chÊt, sai quy c¸ch hoÆc l¹c hËu thÞ hiÕu.

Gi¸ trÞ hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i: Lµ gi¸ trÞ khèi l­îng hµng b¸n ®· x¸c ®Þnh lµ tiªu thô bÞ kh¸ch hµng tr¶ l¹i vµ tõ chèi thanh to¸n.

ChiÕt khÊu thanh to¸n: Lµ kho¶n tiÒn ng­êi b¸n gi¶m trõ cho ng­êi mua, do ng­êi mua thanh to¸n tiÒn mua hµng tr­íc thêi h¹n theo hîp ®ång.

Thu nhËp kh¸c: Lµ kho¶n thu gãp phÇn lµm t¨ng vèn chñ së h÷u tõ  ho¹t ®éng ngoµi c¸c ho¹t ®éng t¹o ra doanh thu.

Gi¸ trÞ hîp lý: Lµ gi¸ trÞ tµi s¶n cã thÓ trao ®æi hoÆc gi¸ trÞ mét kho¶n nî ®­îc thanh to¸n mét c¸ch tù nguyÖn gi÷a c¸c bªn cã ®Çy ®ñ hiÓu biÕt trong sù trao ®æi ngang gi¸.

néi dung chuÈn mùc

04. Doanh thu chØ bao gåm tæng gi¸ trÞ cña c¸c lîi Ých kinh tÕ doanh nghiÖp ®· thu ®­îc hoÆc sÏ thu ®­îc. C¸c kho¶n thu hé bªn thø ba kh«ng ph¶i lµ nguån lîi Ých kinh tÕ, kh«ng lµm t¨ng vèn chñ së h÷u cña doanh nghiÖp sÏ kh«ng ®­îc coi lµ doanh thu (VÝ dô: Khi ng­êi nhËn ®¹i lý thu hé tiÒn b¸n hµng cho ®¬n vÞ chñ hµng, th× doanh thu cña ng­êi nhËn ®¹i lý chØ lµ tiÒn hoa hång ®­îc h­ëng). C¸c kho¶n gãp vèn cña cæ ®«ng hoÆc chñ së h÷u lµm t¨ng vèn chñ së h÷u nh­ng kh«ng lµ doanh thu.

X¸c ®Þnh doanh thu

05. Doanh thu ®­îc x¸c ®Þnh theo gi¸ trÞ hîp lý cña c¸c kho¶n ®· thu hoÆc sÏ thu ®­îc.

06. Doanh thu ph¸t sinh tõ giao dÞch ®­îc x¸c ®Þnh bëi tháa thuËn gi÷a doanh nghiÖp víi bªn mua hoÆc bªn sö dông tµi s¶n. Nã ®­îc x¸c ®Þnh b»ng gi¸ trÞ hîp lý cña c¸c kho¶n ®· thu ®­îc hoÆc sÏ thu ®­îc sau khi trõ (-) c¸c kho¶n chiÕt khÊu th­¬ng m¹i, chiÕt khÊu thanh to¸n, gi¶m gi¸ hµng b¸n vµ gi¸ trÞ hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i.

07. §èi víi c¸c kho¶n tiÒn hoÆc t­¬ng ®­¬ng tiÒn kh«ng ®­îc nhËn ngay th× doanh thu ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch quy ®æi gi¸ trÞ danh nghÜa cña c¸c kho¶n sÏ thu ®­îc trong t­¬ng lai vÒ gi¸ trÞ thùc tÕ t¹i thêi ®iÓm ghi nhËn doanh thu theo tû lÖ l·i suÊt hiÖn hµnh. Gi¸ trÞ thùc tÕ t¹i thêi ®iÓm ghi nhËn doanh thu cã thÓ nhá h¬n gi¸ trÞ danh nghÜa sÏ thu ®­îc trong t­¬ng lai.

08. Khi hµng hãa hoÆc dÞch vô ®­îc trao ®æi ®Ó lÊy hµng hãa hoÆc dÞch vô t­¬ng tù vÒ b¶n chÊt vµ gi¸ trÞ th× viÖc trao ®æi ®ã kh«ng ®­îc coi lµ mét giao dÞch t¹o ra doanh thu.

Khi hµng hãa hoÆc dÞch vô ®­îc trao ®æi ®Ó lÊy hµng hãa hoÆc dÞch vô kh¸c kh«ng t­¬ng tù th× viÖc trao ®æi ®ã ®­îc coi lµ mét giao dÞch t¹o ra doanh thu. Tr­êng hîp nµy doanh thu ®­îc x¸c ®Þnh b»ng gi¸ trÞ hîp lý cña hµng hãa hoÆc dÞch vô nhËn vÒ, sau khi ®iÒu chØnh c¸c kho¶n tiÒn hoÆc t­¬ng ®­¬ng tiÒn tr¶ thªm hoÆc thu thªm. Khi kh«ng x¸c ®Þnh ®­îc gi¸ trÞ hîp lý cña hµng hãa hoÆc dÞch vô nhËn vÒ th× doanh thu ®­îc x¸c ®Þnh b»ng gi¸ trÞ hîp lý cña hµng hãa hoÆc dÞch vô ®em trao ®æi, sau khi ®iÒu chØnh c¸c kho¶n tiÒn hoÆc t­¬ng ®­¬ng tiÒn tr¶ thªm hoÆc thu thªm.

NhËn biÕt giao dÞch

09. Tiªu chuÈn nhËn biÕt giao dÞch trong chuÈn mùc nµy ®­îc ¸p dông riªng biÖt cho tõng giao dÞch. Trong mét sè tr­êng hîp, c¸c tiªu chuÈn nhËn biÕt giao dÞch cÇn ¸p dông t¸ch biÖt cho tõng bé phËn cña mét giao dÞch ®¬n lÎ ®Ó ph¶n ¸nh b¶n chÊt cña giao dÞch ®ã. VÝ dô, khi trong gi¸ b¸n mét s¶n phÈm cã mét kho¶n ®· ®Þnh tr­íc cho viÖc cung cÊp dÞch vô sau b¸n hµng th× kho¶n doanh thu tõ viÖc cung cÊp dÞch vô sau b¸n hµng sÏ ®­îc dêi l¹i cho ®Õn khi doanh nghiÖp thùc hiÖn dÞch vô ®ã. Tiªu chuÈn nhËn biÕt giao dÞch cßn ®­îc ¸p dông cho hai hay nhiÒu giao dÞch ®ång thêi cã quan hÖ víi nhau vÒ mÆt th­¬ng m¹i. Tr­êng hîp nµy ph¶i xem xÐt chóng trong mèi quan hÖ tæng thÓ. VÝ dô, doanh nghiÖp thùc hiÖn viÖc b¸n hµng vµ ®ång thêi ký mét hîp ®ång kh¸c ®Ó mua l¹i chÝnh c¸c hµng hãa ®ã sau mét thêi gian th× ph¶i ®ång thêi xem xÐt c¶ hai hîp ®ång vµ doanh thu kh«ng ®­îc ghi nhËn.

Doanh thu b¸n hµng

10. Doanh thu b¸n hµng ®­îc ghi nhËn khi ®ång thêi tháa m·n tÊt c¶ n¨m (5) ®iÒu kiÖn sau:

(a) Doanh nghiÖp ®· chuyÓn giao phÇn lín rñi ro vµ lîi Ých g¾n liÒn víi quyÒn së h÷u s¶n phÈm hoÆc hµng hãa cho ng­êi mua;

(b) Doanh nghiÖp kh«ng cßn n¾m gi÷ quyÒn qu¶n lý hµng hãa nh­ ng­êi së h÷u hµng hãa hoÆc quyÒn kiÓm so¸t hµng hãa;

(c) Doanh thu ®­îc x¸c ®Þnh t­¬ng ®èi ch¾c ch¾n;

(d) Doanh nghiÖp ®· thu ®­îc hoÆc sÏ thu ®­îc lîi Ých kinh tÕ tõ giao dÞch b¸n hµng;

(e) X¸c ®Þnh ®­îc chi phÝ liªn quan ®Õn giao dÞch b¸n hµng.

11. Doanh nghiÖp ph¶i x¸c ®Þnh thêi ®iÓm chuyÓn giao phÇn lín rñi ro vµ lîi Ých g¾n liÒn víi quyÒn së h÷u hµng hãa cho ng­êi mua trong tõng tr­êng hîp cô thÓ. Trong hÇu hÕt c¸c tr­êng hîp, thêi ®iÓm chuyÓn giao phÇn lín rñi ro trïng víi thêi ®iÓm chuyÓn giao lîi Ých g¾n liÒn víi quyÒn së h÷u hîp ph¸p hoÆc quyÒn kiÓm so¸t hµng hãa cho ng­êi mua.

Tr­êng hîp doanh nghiÖp vÉn cßn chÞu phÇn lín rñi ro g¾n liÒn víi quyÒn së h÷u hµng hãa th× giao dÞch kh«ng ®­îc coi lµ ho¹t ®éng b¸n hµng vµ doanh thu kh«ng ®­îc ghi nhËn. Doanh nghiÖp cßn ph¶i chÞu rñi ro g¾n liÒn víi quyÒn së h÷u hµng hãa d­íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau, nh­:

(a) Doanh nghiÖp cßn ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm ®Ó ®¶m b¶o cho tµi s¶n ®­îc ho¹t ®éng b×nh th­êng mµ viÖc nµy kh«ng n»m trong c¸c ®iÒu kho¶n b¶o hµnh th«ng th­êng;

(b) Khi viÖc thanh to¸n tiÒn b¸n hµng cßn ch­a ch¾c ch¾n v× phô thuéc vµo ng­êi mua hµng hãa ®ã;

(c) Khi hµng hãa ®­îc giao cßn chê l¾p ®Æt vµ viÖc l¾p ®Æt ®ã lµ mét phÇn quan träng cña hîp ®ång mµ doanh nghiÖp ch­a hoµn thµnh;

(d) Khi ng­êi mua cã quyÒn huû bá viÖc mua hµng v× mét lý do nµo ®ã ®­îc nªu trong hîp ®ång mua b¸n vµ doanh nghiÖp ch­a ch¾c ch¾n vÒ kh¶ n¨ng hµng b¸n cã bÞ tr¶ l¹i hay kh«ng.

13. NÕu doanh nghiÖp chØ cßn ph¶i chÞu mét phÇn nhá rñi ro g¾n liÒn víi quyÒn së h÷u hµng hãa th× viÖc b¸n hµng ®­îc x¸c ®Þnh vµ doanh thu ®­îc ghi nhËn. VÝ dô doanh nghiÖp cßn n¾m gi÷ giÊy tê vÒ quyÒn së h÷u hµng hãa chØ ®Ó ®¶m b¶o sÏ nhËn ®­îc ®ñ c¸c kho¶n thanh to¸n.

14. Doanh thu b¸n hµng ®­îc ghi nhËn chØ khi ®¶m b¶o lµ doanh nghiÖp nhËn ®­îc lîi Ých kinh tÕ tõ giao dÞch. Tr­êng hîp lîi Ých kinh tÕ tõ giao dÞch b¸n hµng cßn phô thuéc yÕu tè kh«ng ch¾c ch¾n th× chØ ghi nhËn doanh thu khi yÕu tè kh«ng ch¾c ch¾n nµy ®· xö lý xong (vÝ dô, khi doanh nghiÖp kh«ng ch¾c ch¾n lµ ChÝnh phñ n­íc së t¹i cã chÊp nhËn chuyÓn tiÒn b¸n hµng ë n­íc ngoµi vÒ hay kh«ng). NÕu doanh thu ®· ®­îc ghi nhËn trong tr­êng hîp ch­a thu ®­îc tiÒn th× khi x¸c ®Þnh kho¶n tiÒn nî ph¶i thu nµy lµ kh«ng thu ®­îc th× ph¶i h¹ch to¸n vµo chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh trong kú mµ kh«ng ®­îc ghi gi¶m doanh thu. Khi x¸c ®Þnh kho¶n ph¶i thu lµ kh«ng ch¾c ch¾n thu ®­îc (Nî ph¶i thu khã ®ßi) th× ph¶i lËp dù phßng nî ph¶i thu khã ®ßi mµ kh«ng ghi gi¶m doanh thu. C¸c kho¶n nî ph¶i thu khã ®ßi khi x¸c ®Þnh thùc sù lµ kh«ng ®ßi ®­îc th× ®­îc bï ®¾p b»ng nguån dù phßng nî ph¶i thu khã ®ßi.

15. Doanh thu vµ chi phÝ liªn quan tíi cïng mét giao dÞch ph¶i ®­îc ghi nhËn ®ång thêi theo nguyªn t¾c phï hîp. C¸c chi phÝ, bao gåm c¶ chi phÝ ph¸t sinh sau ngµy giao hµng (nh­ chi phÝ b¶o hµnh vµ chi phÝ kh¸c), th­êng ®­îc x¸c ®Þnh ch¾c ch¾n khi c¸c ®iÒu kiÖn ghi nhËn doanh thu ®­îc tháa m·n. C¸c kho¶n tiÒn nhËn tr­íc cña kh¸ch hµng kh«ng ®­îc ghi nhËn lµ doanh thu mµ ®­îc ghi nhËn lµ mét kho¶n nî ph¶i tr¶ t¹i thêi ®iÓm nhËn tiÒn tr­íc cña kh¸ch hµng. Kho¶n nî ph¶i tr¶ vÒ sè tiÒn nhËn tr­íc cña kh¸ch hµng chØ ®­îc ghi nhËn lµ doanh thu khi ®ång thêi tháa m·n n¨m (5) ®iÒu kiÖn quy ®Þnh ë ®o¹n 10.

Doanh thu cung cÊp dÞch vô

16. Doanh thu cña giao dÞch vÒ cung cÊp dÞch vô ®­îc ghi nhËn khi kÕt qu¶ cña giao dÞch ®ã ®­îc x¸c ®Þnh mét c¸ch ®¸ng tin cËy. Tr­êng hîp giao dÞch vÒ cung cÊp dÞch vô liªn quan ®Õn nhiÒu kú th× doanh thu ®­îc ghi nhËn trong kú theo kÕt qu¶ phÇn c«ng viÖc ®· hoµn thµnh vµo ngµy lËp B¶ng C©n ®èi kÕ to¸n cña kú ®ã. KÕt qu¶ cña giao dÞch cung cÊp dÞch vô ®­îc x¸c ®Þnh khi tháa m·n tÊt c¶ bèn (4) ®iÒu kiÖn sau:

(a) Doanh thu ®­îc x¸c ®Þnh t­¬ng ®èi ch¾c ch¾n;

(b) Cã kh¶ n¨ng thu ®­îc lîi Ých kinh tÕ tõ giao dÞch cung cÊp dÞch vô ®ã;

(c) X¸c ®Þnh ®­îc phÇn c«ng viÖc ®· hoµn thµnh vµo ngµy lËp B¶ng C©n ®èi kÕ to¸n;

(d) X¸c ®Þnh ®­îc chi phÝ ph¸t sinh cho giao dÞch vµ chi phÝ ®Ó hoµn thµnh giao dÞch cung cÊp dÞch vô ®ã.

17. Tr­êng hîp giao dÞch vÒ cung cÊp dÞch vô thùc hiÖn trong nhiÒu kú kÕ to¸n th× viÖc x¸c ®Þnh doanh thu cña dÞch vô trong tõng kú th­êng ®­îc thùc hiÖn theo ph­¬ng ph¸p tû lÖ hoµn thµnh. Theo ph­¬ng ph¸p nµy, doanh thu ®­îc ghi nhËn trong kú kÕ to¸n  ®­îc x¸c ®Þnh theo tû lÖ phÇn c«ng viÖc ®· hoµn thµnh.

18. Doanh thu cung cÊp dÞch vô chØ ®­îc ghi nhËn khi ®¶m b¶o lµ doanh nghiÖp nhËn ®­îc lîi Ých kinh tÕ tõ giao dÞch. Khi kh«ng thÓ thu håi ®­îc kho¶n doanh thu ®· ghi nhËn th× ph¶i h¹ch to¸n vµo chi phÝ mµ kh«ng ®­îc ghi gi¶m doanh thu. Khi kh«ng ch¾c ch¾n thu håi ®­îc mét kho¶n mµ tr­íc ®ã ®· ghi vµo doanh thu (Nî ph¶i thu khã ®ßi) th× ph¶i lËp dù phßng nî ph¶i thu khã ®ßi mµ kh«ng ghi gi¶m doanh thu. Kho¶n nî ph¶i thu khã ®ßi khi x¸c ®Þnh thùc sù lµ kh«ng ®ßi ®­îc th× ®­îc bï ®¾p b»ng nguån dù phßng nî ph¶i thu khã ®ßi.

19. Doanh nghiÖp cã thÓ ­íc tÝnh doanh thu cung cÊp dÞch vô khi tháa thuËn ®­îc víi bªn ®èi t¸c giao dÞch nh÷ng ®iÒu kiÖn sau:

(a) Tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn cña mçi bªn trong viÖc cung cÊp hoÆc nhËn dÞch vô;

(b) Gi¸ thanh to¸n;

(c) Thêi h¹n vµ ph­¬ng thøc thanh to¸n.

§Ó ­íc tÝnh doanh thu cung cÊp dÞch vô, doanh nghiÖp ph¶i cã hÖ thèng kÕ ho¹ch tµi chÝnh vµ kÕ to¸n phï hîp. Khi cÇn thiÕt, doanh nghiÖp cã quyÒn xem xÐt vµ söa ®æi c¸ch ­íc tÝnh doanh thu trong qu¸ tr×nh cung cÊp dÞch vô.

20. PhÇn c«ng viÖc ®· hoµn thµnh ®­îc x¸c ®Þnh theo mét trong ba ph­¬ng ph¸p sau, tuú thuéc vµo b¶n chÊt cña dÞch vô:

(a) §¸nh gi¸ phÇn c«ng viÖc ®· hoµn thµnh;

(b) So s¸nh tû lÖ (%) gi÷a khèi l­îng c«ng viÖc ®· hoµn thµnh víi tæng khèi l­îng c«ng viÖc ph¶i hoµn thµnh;

(c) Tû lÖ (%) chi phÝ ®· ph¸t sinh so víi tæng chi phÝ ­íc tÝnh ®Ó hoµn thµnh toµn bé giao dÞch cung cÊp dÞch vô.

PhÇn c«ng viÖc ®· hoµn thµnh kh«ng phô thuéc vµo c¸c kho¶n thanh to¸n ®Þnh kú hay c¸c kho¶n øng tr­íc cña kh¸ch hµng.

21. Tr­êng hîp dÞch vô ®­îc thùc hiÖn b»ng nhiÒu ho¹t ®éng kh¸c nhau mµ kh«ng t¸ch biÖt ®­îc, vµ ®­îc thùc hiÖn trong nhiÒu kú kÕ to¸n nhÊt ®Þnh th× doanh thu tõng kú ®­îc ghi nhËn theo ph­¬ng ph¸p b×nh qu©n. Khi cã mét ho¹t ®éng c¬ b¶n so víi c¸c ho¹t ®éng kh¸c th× viÖc ghi nhËn doanh thu ®­îc thùc hiÖn theo ho¹t ®éng c¬ b¶n ®ã.

22. Khi kÕt qu¶ cña mét giao dÞch vÒ cung cÊp dÞch vô kh«ng thÓ x¸c ®Þnh ®­îc ch¾c ch¾n th× doanh thu ®­îc ghi nhËn t­¬ng øng víi chi phÝ ®· ghi nhËn vµ cã thÓ thu håi.

23. Trong giai ®o¹n ®Çu cña mét giao dÞch vÒ cung cÊp dÞch vô, khi ch­a x¸c ®Þnh ®­îc kÕt qu¶ mét c¸ch ch¾c ch¾n th× doanh thu ®­îc ghi nhËn b»ng chi phÝ ®· ghi nhËn vµ cã thÓ thu håi ®­îc. NÕu chi phÝ liªn quan ®Õn dÞch vô ®ã ch¾c ch¾n kh«ng thu håi ®­îc th× kh«ng ghi nhËn doanh thu, vµ chi phÝ ®· ph¸t sinh ®­îc h¹ch to¸n vµo chi phÝ ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh trong kú. Khi cã b»ng chøng tin cËy vÒ c¸c chi phÝ ®· ph¸t sinh sÏ thu håi ®­îc th× doanh thu ®­îc ghi nhËn theo quy ®Þnh t¹i ®o¹n 16.

Doanh thu tõ tiÒn l·i, tiÒn b¶n quyÒn, cæ tøc vµ

lîi nhuËn ®­îc chia

24. Doanh thu ph¸t sinh tõ tiÒn l·i, tiÒn b¶n quyÒn, cæ tøc vµ lîi nhuËn ®­îc chia cña doanh nghiÖp ®­îc ghi nhËn khi tháa m·n ®ång thêi hai (2) ®iÒu kiÖn sau:

(a) Cã kh¶ n¨ng thu ®­îc lîi Ých kinh tÕ tõ giao dÞch ®ã;

(b) Doanh thu ®­îc x¸c ®Þnh t­¬ng ®èi ch¾c ch¾n.

25. Doanh thu tõ tiÒn l·i, tiÒn b¶n quyÒn, cæ tøc vµ lîi nhuËn ®­îc chia ®­îc ghi nhËn trªn c¬ së:

(a) TiÒn l·i ®­îc ghi nhËn trªn c¬ së thêi gian vµ l·i suÊt thùc tÕ tõng kú;

(b) TiÒn b¶n quyÒn ®­îc ghi nhËn trªn c¬ së dån tÝch phï hîp víi hîp ®ång;

(c) Cæ tøc vµ lîi nhuËn ®­îc chia ®­îc ghi nhËn khi cæ ®«ng ®­îc quyÒn nhËn cæ tøc hoÆc c¸c bªn tham gia gãp vèn ®­îc quyÒn nhËn lîi nhuËn tõ viÖc gãp vèn.

26. L·i suÊt thùc tÕ lµ tû lÖ l·i dïng ®Ó quy ®æi c¸c kho¶n tiÒn nhËn ®­îc trong t­¬ng lai trong suèt thêi gian cho bªn kh¸c sö dông  tµi s¶n vÒ gi¸ trÞ ghi nhËn ban ®Çu t¹i thêi ®iÓm chuyÓn giao tµi s¶n cho bªn sö dông. Doanh thu tiÒn l·i bao gåm sè ph©n bæ c¸c kho¶n chiÕt khÊu, phô tréi, c¸c kho¶n l·i nhËn tr­íc hoÆc c¸c kho¶n chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ ghi sæ ban ®Çu cña c«ng cô nî vµ gi¸ trÞ cña nã khi ®¸o h¹n.

27. Khi tiÒn l·i ch­a thu cña mét kho¶n ®Çu t­ ®· ®­îc dån tÝch tr­íc khi doanh nghiÖp mua l¹i kho¶n ®Çu t­ ®ã, th× khi thu ®­îc tiÒn l·i tõ kho¶n ®Çu t­, doanh nghiÖp ph¶i ph©n bæ vµo c¶ c¸c kú tr­íc khi nã ®­îc mua. ChØ cã phÇn tiÒn l·i  cña c¸c kú sau khi kho¶n ®Çu t­ ®­îc mua míi ®­îc ghi nhËn lµ doanh thu cña doanh nghiÖp. PhÇn tiÒn l·i cña c¸c kú tr­íc khi kho¶n ®Çu t­ ®­îc mua ®­îc h¹ch to¸n gi¶m gi¸ trÞ cña chÝnh kho¶n ®Çu t­ ®ã.

28. TiÒn b¶n quyÒn ®­îc tÝnh dån tÝch c¨n cø vµo c¸c ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång (vÝ dô nh­ tiÒn b¶n quyÒn cña mét cuèn s¸ch ®­îc tÝnh dån tÝch trªn c¬ së sè l­îng s¸ch xuÊt b¶n tõng lÇn vµ theo tõng lÇn xuÊt b¶n) hoÆc tÝnh trªn c¬ së hîp ®ång tõng lÇn.

29. Doanh thu ®­îc ghi nhËn khi ®¶m b¶o lµ doanh nghiÖp nhËn ®­îc lîi Ých kinh tÕ tõ giao dÞch. Khi kh«ng thÓ thu håi mét kho¶n mµ tr­íc ®ã ®· ghi vµo doanh thu th× kho¶n cã kh¶ n¨ng kh«ng thu håi ®­îc hoÆc kh«ng ch¾c ch¾n thu håi ®­îc ®ã ph¶i h¹ch to¸n vµo chi phÝ ph¸t sinh trong kú, kh«ng ghi gi¶m doanh thu.

Thu nhËp kh¸c

30. Thu nhËp kh¸c quy ®Þnh trong chuÈn mùc nµy bao gåm c¸c kho¶n thu tõ c¸c ho¹t ®éng x¶y ra kh«ng th­êng xuyªn, ngoµi c¸c ho¹t ®éng t¹o ra doanh thu, gåm:

- Thu vÒ thanh lý TSC§, nh­îng b¸n TSC§;

- Thu tiÒn ph¹t kh¸ch hµng do vi ph¹m hîp ®ång;

- Thu tiÒn b¶o hiÓm ®­îc båi th­êng;

- Thu ®­îc c¸c kho¶n nî ph¶i thu ®· xãa sæ tÝnh vµo chi phÝ kú tr­íc;

- Kho¶n nî ph¶i tr¶ nay mÊt chñ ®­îc ghi t¨ng thu nhËp;

- Thu c¸c kho¶n thuÕ ®­îc gi¶m, ®­îc hoµn l¹i;

- C¸c kho¶n thu kh¸c.

31. Kho¶n thu vÒ thanh lý TSC§, nh­îng b¸n TSC§ lµ tæng sè tiÒn ®· thu vµ sÏ thu ®­îc cña ng­êi mua tõ ho¹t ®éng thanh lý, nh­îng b¸n TSC§. C¸c chi phÝ vÒ thanh lý, nh­îng b¸n TSC§ ®­îc ghi nhËn lµ chi phÝ ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh trong kú.

32. Thu ®­îc c¸c kho¶n nî ph¶i thu ®· xãa sæ tÝnh vµo chi phÝ cña kú tr­íc lµ kho¶n nî ph¶i thu khã ®ßi, x¸c ®Þnh lµ kh«ng thu håi ®­îc, ®· ®­îc xö lý xãa sæ vµ tÝnh vµo chi phÝ ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh trong c¸c kú tr­íc nay thu håi ®­îc.

33. Kho¶n nî ph¶i tr¶ nay mÊt chñ lµ kho¶n nî ph¶i tr¶ kh«ng x¸c ®Þnh ®­îc chñ nî hoÆc chñ nî kh«ng cßn tån t¹i.

Tr×nh bµy b¸o c¸o tµi chÝnh

34. Trong b¸o c¸o tµi chÝnh, doanh nghiÖp ph¶i tr×nh bµy:

(a) ChÝnh s¸ch kÕ to¸n ®­îc ¸p dông trong viÖc ghi nhËn doanh thu bao gåm ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh phÇn c«ng viÖc ®· hoµn thµnh cña c¸c giao dÞch vÒ cung cÊp dÞch vô;

(b) Doanh thu cña tõng lo¹i giao dÞch vµ sù kiÖn:

- Doanh thu b¸n hµng;

- Doanh thu cung cÊp dÞch vô;

- TiÒn l·i, tiÒn b¶n quyÒn, cæ tøc vµ lîi nhuËn ®­îc chia.

(c) Doanh thu tõ viÖc trao ®æi hµng hãa hoÆc dÞch vô theo tõng lo¹i ho¹t ®éng trªn.

(d) Thu nhËp kh¸c, trong ®ã tr×nh bµy cô thÓ c¸c kho¶n thu nhËp bÊt th­êng.

HÖ thèng

ChuÈn mùc kÕ to¸n viÖt NAM

ChuÈn mùc sè 18

C¸c kho¶n dù phßng, tµi s¶n vµ nî tiÒm tµng

(Ban hành và công bố theo Quyết định số 100/QĐ-BTC

ngày 28/12/2005 của Bộ trưởng Bộ Tài chính)

QUY ®ÞNH CHUNG

01. Mục đích của chuẩn mực này là quy định và hướng dẫn các nguyên tắc, phương pháp kế toán các khoản dự phòng, tài sản và nợ tiềm tàng, gồm: Nguyên tắc ghi nhận; xác định giá trị; các khoản bồi hoàn; thay đổi các khoản dự phòng; sử dụng các khoản dự phòng; áp dụng nguyên tắc ghi nhận và xác định giá trị các khoản dự phòng làm cơ sở lập và trình bày báo cáo tài chính.

02. Chuẩn mực này áp dụng cho tất cả các doanh nghiệp để kế toán các khoản dự phòng, tài sản và nợ tiềm tàng, ngoại trừ:

a) Các khoản mục phát sinh từ các hợp đồng thông thường, không kể các hợp đồng có rủi ro lớn;

Những khoản mục đã quy định trong các chuẩn mực kế toán khác.

03. Chuẩn mực này không áp dụng cho các công cụ tài chính (bao gồm cả điều khoản bảo lãnh). Các công cụ tài chính áp dụng theo quy định của chuẩn mực kế toán về công cụ tài chính.

04. Khi có một chuẩn mực kế toán khác đề cập đến một loại dự phòng, tài sản và nợ tiềm tàng cụ thể thì doanh nghiệp phải áp dụng chuẩn mực đó. Ví dụ Chuẩn mực kế toán số 11 “Hợp nhất kinh doanh” đề cập đến phương pháp ghi nhận của người mua đối với các khoản nợ tiềm tàng phát sinh khi hợp nhất. Tương tự, cũng có các loại dự phòng được đề cập trong các chuẩn mực khác, như:

- Chuẩn mực kế toán số 15 “Hợp đồng xây dựng”;

- Chuẩn mực kế toán số 17 “Thuế thu nhập doanh nghiệp”;

- Chuẩn mực kế toán số 06 “Thuê tài sản”. Trừ trường hợp tài sản thuê hoạt động có rủi ro lớn thì áp dụng chuẩn mực này.

05. Một số khoản được coi là khoản dự phòng liên quan đến nguyên tắc ghi nhận doanh thu (Ví dụ: Khoản phí bảo hành) thì áp dụng nguyên tắc ghi nhận doanh thu quy định tại Chuẩn mực kế toán số 14 “Doanh thu và thu nhập khác”.

06. Chuẩn mực này áp dụng cho các khoản dự phòng đối với hoạt động tái cơ cấu doanh nghiệp (kể cả trường hợp ngừng hoạt động). Nếu việc tái cơ cấu phù hợp các định nghĩa về ngừng hoạt động thì phải trình bày bổ sung theo quy định của các chuẩn mực kế toán hiện hành.

07. Các thuật ngữ trong chuẩn mực này được hiểu như sau:

Một khoản dự phòng: Là khoản nợ phải trả không chắc chắn về giá trị hoặc thời gian.

Một khoản nợ phải trả: Là nghĩa vụ nợ hiện tại của doanh nghiệp phát sinh từ các sự kiện đã qua và việc thanh toán khoản phải trả này dẫn đến sự giảm sút về lợi ích kinh tế của doanh nghiệp.

Sự kiện có tính chất bắt buộc: Là sự kiện làm nảy sinh một nghĩa vụ pháp lý hoặc nghĩa vụ liên đới khiến cho doanh nghiệp không có sự lựa chọn nào khác ngoài việc thực hiện nghĩa vụ đó.

Nghĩa vụ pháp lý: Là nghĩa vụ phát sinh từ:

a) Một hợp đồng;

b) Một văn bản pháp luật hiện hành.

Nghĩa vụ liên đới: Là nghĩa vụ phát sinh từ các hoạt động của một doanh nghiệp khi thông qua các chính sách đã ban hành hoặc hồ sơ, tài liệu hiện tại có liên quan để chứng minh cho các đối tác khác biết rằng doanh nghiệp sẽ chấp nhận và thực hiện những nghĩa vụ cụ thể.

Nợ tiềm tàng: Là:

a) Nghĩa vụ nợ có khả năng phát sinh từ các sự kiện đã xảy ra và sự tồn tại của nghĩa vụ nợ này sẽ chỉ được xác nhận bởi khả năng hay xảy ra hoặc không hay xảy ra của một hoặc nhiều sự kiện không chắc chắn trong tương lai mà doanh nghiệp không kiểm soát được; hoặc

b) Nghĩa vụ nợ hiện tại phát sinh từ các sự kiện đã xảy ra nhưng chưa được ghi nhận vì:

(i) Không chắc chắn có sự giảm sút về lợi ích kinh tế do việc phải thanh toán nghĩa vụ nợ; hoặc

(ii) Giá trị của nghĩa vụ nợ đó không được xác định một cách đáng tin cậy.

Tài sản tiềm tàng: Là tài sản có khả năng phát sinh từ các sự kiện đã xảy ra và sự tồn tại của tài sản này chỉ được xác nhận bởi khả năng hay xảy ra hoặc không hay xảy ra của một hoặc nhiều sự kiện không chắc chắn trong tương lai mà doanh nghiệp không kiểm soát được.

Hợp đồng có rủi ro lớn: Là hợp đồng trong đó có những chi phí không thể tránh được buộc phải trả cho các nghĩa vụ liên quan đến hợp đồng vượt quá lợi ích kinh tế dự tính thu được từ hợp đồng đó.

Tái cơ cấu doanh nghiệp: Là một chương trình do Ban Giám đốc lập kế hoạch, kiểm soát và có những thay đổi quan trọng về:

a) Phạm vi hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp; hoặc

b) Phương thức hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.

NéI DUNG CHUÈN MùC

Các khoản dự phòng và các khoản nợ phải trả

08. Các khoản dự phòng có thể phân biệt được với các khoản nợ phải trả như: Các khoản nợ phải trả người bán, phải trả tiền vay,... là các khoản nợ phải trả được xác định gần như chắc chắn về giá trị và thời gian, còn các khoản dự phòng là các khoản nợ phải trả chưa chắc chắn về giá trị hoặc thời gian.

Mối quan hệ giữa các khoản dự phòng và nợ tiềm tàng

09. Tất cả các khoản dự phòng đều là nợ tiềm tàng vì chúng không được xác định một cách chắc chắn về giá trị hoặc thời gian. Tuy nhiên, trong phạm vi chuẩn mực này thuật ngữ “tiềm tàng” được áp dụng cho các khoản nợ và những tài sản không được ghi nhận vì chúng chỉ được xác định cụ thể khi khả năng xảy ra hoặc không xảy ra của một hoặc nhiều sự kiện không chắc chắn trong tương lai mà doanh nghiệp không kiểm soát được. Hơn nữa, thuật ngữ “nợ tiềm tàng” được áp dụng cho các khoản nợ không thoả mãn điều kiện để ghi nhận là một khoản nợ phải trả thông thường.

10. Chuẩn mực này phân biệt rõ các khoản dự phòng với các khoản nợ tiềm tàng, như sau:

a)  Các khoản dự phòng là các khoản đã được ghi nhận là các khoản nợ phải trả (giả định đưa ra một ước tính đáng tin cậy) vì nó là các nghĩa vụ về nợ phải trả hiện tại và chắc chắn sẽ làm giảm sút các lợi ích kinh tế để thanh toán các nghĩa vụ về khoản nợ phải trả đó; và

b)  Các khoản nợ tiềm tàng là các khoản không được ghi nhận là các khoản nợ phải trả thông thường, vì: Các khoản nợ phải trả thường xảy ra, còn khoản nợ tiềm tàng thì chưa chắc chắn xảy ra.

Nguyên tắc ghi nhận

Các khoản dự phòng

11. Một khoản dự phòng chỉ được ghi nhận khi thoả mãn các điều kiện sau:

a) Doanh nghiệp có nghĩa vụ nợ hiện tại (nghĩa vụ pháp lý hoặc nghĩa vụ liên đới) do kết quả từ một sự kiện đã xảy ra;

b) Sự giảm sút về những lợi ích kinh tế có thể xảy ra dẫn đến việc yêu cầu phải thanh toán nghĩa vụ nợ; và

c) Đưa ra được một ước tính đáng tin cậy về giá trị của nghĩa vụ nợ đó.

Nghĩa vụ nợ

12. Rất ít trường hợp không thể chắc chắn được rằng liệu doanh nghiệp có nghĩa vụ nợ hay không. Trong trường hợp này một sự kiện đã xảy ra được xem là phát sinh ra nghĩa vụ nợ khi xem xét tất cả các chứng cứ đã có chắc chắn xác định được nghĩa vụ nợ tại ngày kết thúc kỳ kế toán năm.

13. Trong hầu hết các trường hợp đều có thể xác định rõ được rằng một sự kiện đã xảy ra có phát sinh một nghĩa vụ nợ hay không. Một số ít trường hợp không chắc chắn được rằng một số sự kiện xảy ra có dẫn đến một nghĩa vụ nợ hay không. Ví dụ: Trong một vụ xét xử, có thể gây ra tranh luận để xác định rằng những sự kiện cụ thể đã xảy ra hay chưa và có dẫn đến một nghĩa vụ nợ hay không. Trường hợp như thế, doanh nghiệp phải xác định xem liệu có tồn tại nghĩa vụ nợ tại ngày kết thúc kỳ kế toán năm hay không thông qua việc xem xét tất cả các chứng cứ đã có, bao gồm cả ý kiến của các chuyên gia. Chứng cứ đưa ra xem xét phải tính đến bất cứ một dấu hiệu bổ sung nào của các sự kiện xảy ra sau ngày kết thúc kỳ kế toán năm. Dựa trên cơ sở của các dấu hiệu đó:

a) Khi chắc chắn xác định được nghĩa vụ nợ tại ngày kết thúc kỳ kế toán năm, thì doanh nghiệp phải ghi nhận một khoản dự phòng (nếu thoả mãn các điều kiện ghi nhận); và

b) Khi chắc chắn không có một nghĩa vụ nợ nào tại ngày kết thúc kỳ kế toán năm, thì doanh nghiệp phải trình bày trong Bản thuyết minh báo cáo tài chính một khoản nợ tiềm tàng, trừ khi khả năng giảm sút các lợi ích kinh tế rất khó có thể xảy ra (như quy định tại đoạn 81).

Sự kiện đã xảy ra

14. Một sự kiện đã xảy ra làm phát sinh nghĩa vụ nợ hiện tại được gọi là một sự kiện ràng buộc. Một sự kiện trở thành sự kiện ràng buộc, nếu doanh nghiệp không có sự lựa chọn nào khác ngoài việc thanh toán nghĩa vụ nợ gây ra bởi sự kiện đó. Điều này chỉ xảy ra:

a) Khi việc thanh toán nghĩa vụ nợ này do pháp luật bắt buộc; hoặc

b) Khi có nghĩa vụ nợ liên đới, khi sự kiện này (có thể là một hoạt động của doanh nghiệp) dẫn đến có ước tính đáng tin cậy để bên thứ ba chắc chắn là doanh nghiệp sẽ thanh toán khoản nợ phải trả đó.

15. Báo cáo tài chính chỉ liên quan đến tình trạng tài chính của doanh nghiệp tại thời điểm kết thúc kỳ báo cáo và không liên quan đến vấn đề tài chính có thể xảy ra trong tương lai. Vì vậy, không cần phải ghi nhận bất kỳ một khoản dự phòng nào cho các khoản chi phí cần thiết cho hoạt động trong tương lai. Các khoản nợ phải trả được ghi nhận trong Bảng cân đối kế toán của doanh nghiệp là những khoản nợ phải trả đã xác định tại ngày kết thúc kỳ kế toán năm.

16. Chỉ có những nghĩa vụ nợ phát sinh từ các sự kiện đã xảy ra độc lập với các hoạt động trong tương lai của doanh nghiệp mới được ghi nhận là các khoản dự phòng, ví dụ chi phí phạt hoặc chi phí xử lý thiệt hại do vi phạm pháp luật về môi trường, đều làm giảm sút các lợi ích kinh tế và tất yếu sẽ ảnh hưởng đến các hoạt động trong tương lai của doanh nghiệp. Tương tự, doanh nghiệp phải ghi nhận một khoản dự phòng cho những chi phí, như chi phí tháo dỡ trang thiết bị khi di chuyển hoặc tái cơ cấu doanh nghiệp. Các chi phí phát sinh do áp lực về thương mại hoặc qui định của pháp luật mà doanh nghiệp dự định phải chi tiêu như trường hợp đặc biệt trong tương lai thì không được lập dự phòng (Ví dụ: Lắp thêm các thiết bị lọc khói cho một nhà máy). Các biện pháp dự định thực hiện trong tương lai của doanh nghiệp có thể tránh được chi phí (Ví dụ: Doanh nghiệp dự định thay đổi phương thức hoạt động), doanh nghiệp sẽ không phải chịu nghĩa vụ hiện tại cho các khoản chi phí trong tương lai và cũng không phải ghi nhận bất kỳ một khoản dự phòng nào.

17. Một khoản nợ phải trả thường liên quan đến một bên đối tác có quyền lợi đối với khoản nợ đó. Tuy nhiên, cũng không cần thiết phải xác định rõ bên có quyền lợi đối với khoản nợ đó, ví dụ khoản nợ đối với cộng đồng. Một khoản nợ luôn gắn với các cam kết với bên đối tác khác. Một quyết định của Ban Giám đốc không nhất thiết phát sinh nghĩa vụ nợ liên đới tại ngày kết thúc kỳ kế toán năm, trừ khi quyết định này đã được thông báo cụ thể và đầy đủ trước ngày kết thúc kỳ kế toán năm cho những đối tượng sẽ được hưởng quyền  lợi.

18. Một sự kiện không nhất thiết phát sinh nghĩa vụ nợ ngay lập tức mà có thể sẽ phát sinh sau này do những thay đổi về pháp luật hoặc do hoạt động của doanh nghiệp dẫn đến nghĩa vụ nợ liên đới. Ví dụ: Khi xảy ra thiệt hại về môi trường có thể sẽ không phát sinh ra nghĩa vụ nợ để giải quyết các hậu quả gây ra. Tuy nhiên, nguyên nhân gây ra thiệt hại sẽ trở thành một sự kiện hiện tại khi có một qui định mới yêu cầu các thiệt hại hiện tại phải được điều chỉnh hoặc khi doanh nghiệp công khai thừa nhận nghĩa vụ của mình trong việc xử lý các thiệt hại đó như là nghĩa vụ nợ liên đới.

Sự giảm sút lợi ích kinh tế có thể xảy ra

19. Điều kiện ghi nhận một khoản nợ là khoản nợ đó phải là khoản nợ hiện tại và có khả năng làm giảm sút lợi ích kinh tế do việc thanh toán khoản nợ đó. Theo quy định của chuẩn mực này, một khoản nợ phải kèm theo sự giảm sút lợi ích kinh tế có khả năng xảy ra hơn là không xảy ra. Khi không thể xác định được một nghĩa vụ nợ hiện tại, thì doanh nghiệp phải thuyết minh một khoản nợ tiềm tàng, trừ khi khả năng giảm sút về lợi ích kinh tế là khó có thể xảy ra theo quy định tại đoạn 81.

20. Khi có nhiều nghĩa vụ nợ tương tự nhau (Ví dụ các giấy bảo hành sản phẩm hoặc các hợp đồng giống nhau) thì khả năng giảm sút lợi ích kinh tế do việc thanh toán nghĩa vụ nợ được xác định thông qua việc xem xét toàn bộ nhóm nghĩa vụ nói chung. Mặc dù việc giảm sút lợi ích kinh tế do việc thanh toán từng nghĩa vụ nợ là rất nhỏ, nhưng hoàn toàn có thể làm giảm sút lợi ích kinh tế do việc thanh toán toàn bộ nhóm nghĩa vụ đó. Trường hợp này, cần ghi nhận một khoản dự phòng nếu thoả mãn các điều kiện ghi nhận khác.

Ước tính đáng tin cậy về nghĩa vụ nợ phải trả

21. Việc sử dụng các ước tính là một phần quan trọng của việc lập báo cáo tài chính và không làm mất đi độ tin cậy của báo cáo tài chính. Điều này đặc biệt đúng với các khoản mục dự phòng mặc dù xét về tính chất các khoản mục dự phòng không chắc chắn bằng các khoản mục khác trong Bảng cân đối kế toán. Ngoại trừ trường hợp đặc biệt, doanh nghiệp phải xác định đầy đủ các điều kiện để có thể ước tính nghĩa vụ nợ để ghi nhận một khoản dự phòng.

22. Trong các trường hợp không thể ước tính nghĩa vụ nợ một cách đáng tin cậy, thì khoản nợ hiện tại không được ghi nhận, mà phải được trình bày như một khoản nợ tiềm tàng theo quy định tại đoạn 81.

Nợ tiềm tàng

23. Doanh nghiệp không được ghi nhận một khoản nợ tiềm tàng.

24. Khoản nợ tiềm tàng phải được trình bày theo quy định tại đoạn 81, trừ khi xảy ra giảm sút lợi ích kinh tế của doanh nghiệp.

25. Khi doanh nghiệp chịu nghĩa vụ pháp lý chung hoặc riêng rẽ đối với một khoản nợ, thì phần nghĩa vụ dự tính thuộc về các chủ thể khác được xem như một khoản nợ tiềm tàng. Doanh nghiệp phải ghi nhận khoản dự phòng cho phần nghĩa vụ có thể xảy ra làm giảm sút lợi ích kinh tế, trừ khi không đưa ra được cách ước tính đáng tin cậy.

26. Các khoản nợ tiềm tàng thường xảy ra không theo dự tính ban đầu. Do đó chúng phải được ước tính thường xuyên để xác định xem liệu sự giảm sút lợi ích kinh tế có xảy ra hay không. Nếu sự giảm sút lợi ích kinh tế trong tương lai có thể xảy ra có liên quan đến một khoản mục trước đây là một khoản nợ tiềm tàng, thì phải ghi nhận khoản dự phòng đó vào báo cáo tài chính của kỳ kế toán có khả năng thay đổi ngoại trừ trường hợp không đưa ra được cách ước tính đáng tin cậy.

Tài sản tiềm tàng

27. Doanh nghiệp không được ghi nhận một tài sản tiềm tàng.

28. Tài sản tiềm tàng phát sinh từ các sự kiện không có trong kế hoạch hoặc chưa được dự tính, dẫn đến khả năng có thể thu được lợi ích kinh tế cho doanh nghiệp. Ví dụ: một khoản được bồi thường đang tiến hành các thủ tục pháp lý khi kết quả chưa chắc chắn.

29. Doanh nghiệp không được ghi nhận tài sản tiềm tàng trên báo cáo tài chính vì điều này có thể dẫn đến việc ghi nhận khoản thu nhập có thể không bao giờ thu được. Tuy nhiên, khi có khoản thu nhập gần như chắc chắn thì tài sản liên quan đến nó không còn là tài sản tiềm tàng và được ghi nhận vào báo cáo tài chính là hợp lý.

30. Khi có thể thu được lợi ích kinh tế trong tương lai thì doanh nghiệp phải trình bày trong báo cáo tài chính một tài sản tiềm tàng như quy định trong đoạn 84.

31. Tài sản tiềm tàng phải được đánh giá thường xuyên để đảm bảo là đã được phản ánh một cách hợp lý trong Bản thuyết minh báo cáo tài chính. Nếu doanh nghiệp gần như chắc chắn thu được lợi ích kinh tế, thì tài sản và khoản thu nhập liên quan phải được ghi nhận trên báo cáo tài chính của kỳ kế toán có khả năng thể xảy ra khoản thu nhập đó theo quy định tại đoạn 84.

Xác định giá trị

Giá trị ước tính hợp lý

32. Giá trị ghi nhận một khoản dự phòng phải là giá trị được ước tính hợp lý nhất về khoản tiền sẽ phải chi để thanh toán nghĩa vụ nợ hiện tại tại ngày kết thúc kỳ kế toán năm.

33. Giá trị ước tính hợp lý nhất về khoản chi phí để thanh toán nghĩa vụ nợ hiện tại là giá trị mà doanh nghiệp sẽ phải thanh toán nghĩa vụ nợ hoặc chuyển nhượng cho bên thứ ba tại ngày kết thúc kỳ kế toán năm. Thường là không thể bỏ ra chi phí rất cao để thanh toán hoặc chuyển nhượng nghĩa vụ nợ tại ngày kết thúc kỳ kế toán năm. Tuy nhiên, cách ước tính về giá trị mà doanh nghiệp phải suy tính để thanh toán hoặc chuyển nhượng nghĩa vụ nợ sẽ đưa ra được giá trị ước tính đáng tin cậy nhất về chi phí sẽ phải dùng để thanh toán nghĩa vụ hiện tại tại ngày kết thúc kỳ kế toán năm.

34. Cách ước tính về kết quả và ảnh hưởng tài chính đều được xác định thông qua đánh giá của Ban giám đốc doanh nghiệp, được bổ sung thông qua kinh nghiệm từ các hoạt động tương tự và các bản báo cáo của các chuyên gia độc lập. Các căn cứ có thể dựa trên bao gồm cả các sự kiện xảy ra sau ngày kết thúc kỳ kế toán năm.

35. Có nhiều phương pháp đánh giá để ghi nhận giá trị các khoản mục không chắc chắn là một khoản dự phòng. Khi các khoản dự phòng được đánh giá là có liên quan đến nhiều khoản mục, thì nghĩa vụ nợ sẽ được tính theo tất cả các kết quả có thể thu được với các xác suất có thể xảy ra (phương pháp giá trị ước tính). Do đó, khoản dự phòng sẽ phụ thuộc vào xác suất phát sinh khoản lỗ đã ước tính là bao nhiêu, ví dụ: 60% hay 90%. Nếu các kết quả ước tính đều tương đương nhau và liên tục trong một giới hạn nhất định và mỗi điểm ở trong giới hạn đó đều có khả năng xảy ra như nhau thì sẽ chọn điểm ở giữa trong giới hạn đó.

Ví dụ

      Một doanh nghiệp bán hàng cho khách hàng có kèm giấy bảo hành sửa chữa các hỏng hóc do lỗi sản xuất được phát hiện trong vòng sáu tháng sau khi mua. Nếu tất cả các sản phẩm bán ra đều có lỗi hỏng hóc nhỏ, thì tổng chi phí sửa chữa là 1 triệu đồng. Nếu tất cả các sản phẩm bán ra đều có lỗi hỏng hóc lớn, thì tổng chi phí sửa chữa là 4 triệu đồng. Kinh nghiệm cho thấy trong năm tới, 75% hàng hóa bán ra không bị hỏng hóc, 20% hàng hóa bán ra sẽ hỏng hóc nhỏ và 5% hàng hóa bán ra sẽ có hỏng hóc lớn. Theo quy định tại đoạn 20, doanh nghiệp phải đánh giá xác suất xảy ra cho từng mức chi phí sửa chữa cho toàn bộ các nghĩa vụ bảo hành.

      Giá trị ước tính chi phí sửa chữa trong trường hợp trên sẽ là: (75% x 0) + (20% x 1 triệu) + (5% x 4 triệu) = 0,4 triệu đồng.

36. Khi đánh giá từng nghĩa vụ một cách riêng rẽ, mỗi kết quả có nhiều khả năng xảy ra nhất sẽ là giá trị nợ phải trả ước tính hợp lý nhất. Tuy nhiên, thậm chí trong trường hợp như thế, doanh nghiệp cũng cần phải xét đến các kết quả khác nữa. Khi các kết quả khác hoặc là hầu hết lớn hơn hoặc là hầu hết nhỏ hơn kết quả có nhiều khả năng xảy ra nhất, thì giá trị ước tính đáng tin cậy nhất sẽ là giá trị cao hơn hoặc thấp hơn đó. Ví dụ, doanh nghiệp buộc phải sửa chữa một hỏng hóc nghiêm trọng trong một thiết bị lớn đã bán cho khách hàng, và kết quả có khả năng xảy ra nhất là sẽ tốn 1 triệu đồng để sửa chữa thành công lần đầu, nhưng nếu có khả năng phải sửa chữa các lần tiếp theo thì phải đưa ra một khoản dự phòng có giá trị lớn hơn.

37. Khoản dự phòng phải được ghi nhận trước thuế, vì các ảnh hưởng về thuế của khoản dự phòng và những thay đổi trong các kết quả đó đã được quy định trong Chuẩn mực kế toán số 17 “Thuế thu nhập doanh nghiệp”.

Rủi ro và các yếu tố không chắc chắn

38. Rủi ro và các yếu tố không chắc chắn tồn tại xung quanh các sự kiện và các trường hợp phải được xem xét khi xác định giá trị ước tính hợp lý nhất cho một khoản dự phòng.

39. Rủi ro thể hiện sự giảm sút kết quả. Việc điều chỉnh rủi ro có thể làm tăng giá trị các khoản nợ đã được ghi nhận. Doanh nghiệp cần phải thận trọng khi đưa ra những đánh giá trong các điều kiện không chắc chắn để không làm sai lệch tăng thu nhập hay tài sản và cũng không làm sai lệch giảm chi phí và các khoản nợ. Tuy nhiên, tình trạng không chắc chắn không có nghĩa là tạo ra các khoản dự phòng quá mức hoặc khai khống các khoản nợ một cách cố ý. Ví dụ: Nếu các khoản chi phí dự tính cho một rủi ro nào đó được ước tính trên cơ sở thận trọng, thì không nên chủ quan xem kết quả đó là có khả năng xảy ra hơn các trường hợp thực tế khác. Doanh nghiệp cần phải chú ý để tránh các bước đánh giá trùng lặp đối với rủi ro và sự không chắc chắn dẫn đến làm tăng các khoản dự phòng.

40. Việc thuyết minh yếu tố không chắc chắn đối với giá trị của các khoản chi trả được quy định tại đoạn 80 (b).

Giá trị hiện tại

41. Nếu ảnh hưởng về giá trị thời gian của tiền là trọng yếu, thì giá trị của một khoản dự phòng cần được xác định là giá trị hiện tại của khoản chi phí dự tính để thanh toán nghĩa vụ nợ.

42. Phụ thuộc vào giá trị thời gian của tiền, các khoản dự phòng liên quan đến các luồng tiền ra phát sinh ngay sau ngày kết thúc kỳ kế toán năm có giá trị thực cao hơn các khoản dự phòng có cùng giá trị liên quan đến các luồng tiền ra phát sinh muộn hơn. Do đó các khoản dự phòng đều phải được chiết khấu khi giá trị thời gian của tiền có ảnh hưởng trọng yếu.

43. Tỷ lệ chiết khấu phải là tỷ lệ trước thuế và phản ảnh rõ những ước tính trên thị trường hiện tại về giá trị thời gian của tiền và rủi ro cụ thể của khoản nợ đó. Tỷ lệ chiết khấu không được phản ánh rủi ro đã tính đến của giá trị ước tính luồng tiền trong tương lai .

Các sự kiện xảy ra trong tương lai

44. Những sự kiện xảy ra trong tương lai có thể ảnh hưởng đến giá trị đã ước tính để thanh toán nghĩa vụ nợ thì phải được phản ánh vào giá trị của khoản dự phòng khi có đủ dấu hiệucho thấy các sự kiện đó sẽ xảy ra.

45. Những sự kiện dự tính sẽ xảy ra trong tương lai có thể rất quan trọng khi đánh giá các khoản dự phòng. Ví dụ, doanh nghiệp có thể cho rằng chi phí thanh lý tài sản vào cuối thời gian sử dụng của tài sản sẽ giảm do những thay đổi về công nghệ trong tương lai. Giá trị được ghi nhận đã phản ánh cách ước tính hợp lý của các nhà nghiên cứu có trình độ kỹ thuật và khách quan có tính đến các bằng chứng về công nghệ tại thời điểm thanh lý. Do vậy, việc giảm giá trị dự phòng bằng một khoản tương đương với chi phí tiết kiệm được là hợp lý khi các khoản chi phí này được cắt giảm do kinh nghiệm đã thu được khi áp dụng công nghệ hiện có của hoạt động thanh lý có nhiều phức tạp hoặc có qui mô lớn hơn so với hoạt động đã tiến hành trước đây. Tuy nhiên, doanh nghiệp khó có thể đoán trước được sự phát triển của kỹ thuật công nghệ mới áp dụng cho việc thanh lý tài sản, trừ khi có đầy đủ bằng chứng khách quan.

46. Khi đánh giá nghĩa vụ nợ phải xét đến ảnh hưởng có thể xảy ra của các quy định mới nếu có đủ bằng chứng khách quan cho thấy qui định này chắc chắn được thông qua. Do có nhiều trường hợp phát sinh nên không thể xác định được từng sự kiện riêng biệt để đưa ra đầy đủ bằng chứng khách quan cho mọi trường hợp. Bằng chứng được yêu cầu gồm cả qui định cần phải áp dụng và xem xét qui định này có thông qua chắc chắn và được đem ra áp dụng vào thời điểm thích hợp hay không. Trong một số trường hợp sẽ không đưa ra được bằng chứng khách quan, đầy đủ cho đến khi qui định mới được thông qua.

Thanh lý tài sản dự tính

47. Lãi từ hoạt động thanh lý tài sản dự tính không được xét đến khi xác định giá trị của khoản  dự phòng.

48. Không được tính các khoản lãi từ hoạt động thanh lý tài sản khi xác định giá trị khoản dự phòng, ngay cả khi hoạt động thanh lý dự tính gắn liền với sự kiện làm phát sinh khoản dự phòng đó. Thay vào đó, doanh nghiệp phải ghi nhận các khoản lãi từ hoạt động thanh lý tài sản đã dự tính tại thời điểm quy định trong các Chuẩn mực kế toán liên quan.

Các khoản bồi hoàn

49. Khi một phần hay toàn bộ chi phí để thanh toán một khoản dự phòng dự tính được bên khác bồi hoàn thì khoản bồi hoàn này chỉ được ghi nhận khi doanh nghiệp chắc chắn sẽ nhận được khoản bồi hoàn đó. Khoản bồi hoàn này phải được ghi nhận như một tài sản riêng biệt. Giá trị ghi nhận của khoản bồi hoàn không được vượt quá giá trị khoản dự phòng.

50. Trong Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh, chi phí liên quan đến khoản dự phòng có thể được trình bày theo giá trị sau khi trừ giá trị khoản bồi hoàn được ghi nhận.

51. Trong một số trường hợp, doanh nghiệp có thể tìm kiếm một bên thứ ba để thanh toán một phần hay toàn bộ chi phí cho khoản dự phòng (ví dụ, thông qua các hợp đồng bảo hiểm, các điều khoản bồi thường hoặc các giấy bảo hành của nhà cung cấp). Bên thứ ba có thể thanh toán trực tiếp hoặc hoàn trả lại các khoản doanh nghiệp đã thanh toán.

52. Hầu hết các trường hợp, doanh nghiệp đều phải chịu và phải thanh toán toàn bộ các nghĩa vụ nợ nếu bên thứ ba không có khả năng bồi hoàn do bất kỳ nguyên nhân nào. Trường hợp này, phải ghi nhận khoản dự phòng cho toàn bộ giá trị của khoản nợ, và phải ghi nhận khoản bồi hoàn đã dự tính là tài sản khi chắc chắn sẽ nhận được khoản bồi hoàn đó nếu doanh nghiệp thanh toán khoản nợ.

53. Có trường hợp, doanh nghiệp không phải chịu các khoản chi phí chưa rõ ràng nếu bên thứ ba không thực hiện thanh toán. Trường hợp doanh nghiệp không phải chịu các khoản chi phí thì các khoản chi phí này không được đưa vào khoản dự phòng.

54. Theo quy định trong đoạn 25, một khoản nợ khi doanh nghiệp phải chịu nghĩa vụ pháp lý chung hoặc riêng sẽ được ghi nhận là nợ tiềm tàng trong phạm vi dự tính nghĩa vụ sẽ được bên thứ ba thanh toán.

Thay đổi các khoản dự phòng

55. Các khoản dự phòng phải được xem xét lại và điều chỉnh tại ngày kết thúc kỳ kế toán năm để phản ánh ước tính hợp lý nhất ở thời điểm hiện tại. Nếu doanh nghiệp chắc chắn không phải chịu sự giảm sút về lợi ích kinh tế do không phải chi trả nghĩa vụ nợ thì khoản dự phòng đó phải được hoàn nhập.

56. Khi sử dụng phương pháp chiết khấu, giá trị ghi sổ của một khoản dự phòng tăng lên trong mỗi kỳ kế toán năm để phản ánh ảnh hưởng của yếu tố thời gian. Phần giá trị tăng lên này phải được ghi nhận là chi phí đi vay.

Sử dụng các khoản dự phòng

57. Chỉ nên sử dụng một khoản dự phòng cho những chi phí mà khoản dự phòng đó đã được lập từ ban đầu.

58. Chỉ những khoản chi phí liên quan đến khoản dự phòng đã được lập ban đầu mới được bù đắp bằng khoản dự phòng đó. Việc sử dụng khoản dự phòng cho các chi phí  không liên quan đến khoản dự phòng đó hoặc cho các chi phí liên quan đến khoản dự phòng được lập cho mục đích khác có thể không thể hiện ảnh hưởng của hai sự kiện khác nhau.

Áp dụng nguyên tắc ghi nhận và xác định giá trị

Các khoản lỗ hoạt động trong tương lai

59. Doanh nghiệp không được ghi nhận khoản dự phòng cho các khoản lỗ hoạt động trong tương lai.

60. Khoản lỗ hoạt động trong tương lai là khoản không thoả mãn định nghĩa về một khoản nợ phải trả quy định trong đoạn 07 và điều kiện ghi nhận các khoản dự phòng ở đoạn 11.

61. Mỗi ước tính về khoản lỗ hoạt động xảy ra trong tương lai đều là dấu hiệu về sự tổn thất của một số tài sản dùng trong kinh doanh. Doanh nghiệp phải tiến hành kiểm tra việc tổn thất đối với những tài sản này.

Các hợp đồng có rủi ro lớn

62. Nếu doanh nghiệp có hợp đồng có rủi ro lớn, thì nghĩa vụ nợ hiện tại theo hợp đồng phải được ghi nhận và đánh giá như một khoản dự phòng.

63. Nhiều hợp đồng (Ví dụ: Đơn mua hàng thường xuyên) có thể bị huỷ bỏ mà không phải thanh toán bồi thường, tức là không phát sinh nghĩa vụ nợ. Các hợp đồng có qui định rõ quyền và nghĩa vụ đối với từng bên tham gia ký kết hợp đồng thì khi phát sinh sự kiện rủi ro, hợp đồng đó sẽ thuộc phạm vi chi phối của chuẩn mực này và khoản nợ phải trả phát sinh được ghi nhận. Những hợp đồng thông thường mà không có rủi ro lớn thì không thuộc phạm vi áp dụng của chuẩn mực này.

64. Chuẩn mực này qui định hợp đồng có rủi ro lớn là hợp đồng mà trong đó, chi phí bắt buộc phải trả cho các nghĩa vụ liên quan đến hợp đồng vượt quá lợi ích kinh tế dự tính thu được từ hợp đồng đó. Các chi phí bắt buộc phải trả theo điều khoản của hợp đồng phản ánh chi phí thấp nhất nếu từ bỏ hợp đồng. Mức chi phí đó sẽ thấp hơn mức chi phí để thực hiện hợp đồng, kể cả các khoản bồi thường hoặc đền bù phát sinh do việc không thực hiện được hợp đồng.

65. Trước khi lập một khoản dự phòng riêng biệt cho một hợp đồng có rủi ro lớn, doanh nghiệp phải ghi nhận bất kỳ sự giảm sút giá trị nào của tài sản có liên quan đến hợp đồng đó.

Tái cơ cấu doanh nghiệp

66. Ví dụ về những sự kiện nằm trong định nghĩa về "tái cơ cấu doanh nghiệp":

a) Bán hoặc chấm dứt một dây chuyền sản xuất sản phẩm;

b) Đóng cửa cơ sở kinh doanh ở một địa phương, một quốc gia khác hoặc chuyển đổi hoạt động kinh doanh từ địa phương này, quốc gia này sang một địa phương hoặc một quốc gia khác;

c) Thay đổi cơ cấu bộ máy quản lý, ví dụ loại bỏ một cấp quản lý;

d) Hoạt động tái cơ cấu cơ bản sẽ gây ra tác động lớn đến bản chất và mục tiêu hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.

67. Khoản dự phòng cho chi phí tái cơ cấu doanh nghiệp chỉ được ghi nhận khi các điều kiện chung đối với khoản dự phòng như quy định trong đoạn 11 được thoả mãn. Các đoạn 69 - 78 chỉ rõ làm thế nào để áp dụng các điều kiện chung cho hoạt động tái cơ cấu doanh nghiệp.

68. Khi tiến hành tái cơ cấu doanh nghiệp thì nghĩa vụ liên đới chỉ phát sinh khi:

a)  Có kế hoạch chính thức, cụ thể để xác định rõ việc tái cơ cấu doanh nghiệp, trong đó phải thoả mãn ít nhất 5 nội dung sau:

  (i)    Thay đổi toàn bộ hoặc một phần hoạt động kinh doanh;

  (ii)   Các vị trí quan trọng bị ảnh hưởng;

  (iii)  Vị trí, nhiệm vụ và số lượng nhân viên ước tính sẽ được nhận bồi thường  

          khi họ buộc phải thôi việc;

  (iv)  Các khoản chi phí sẽ phải chi trả; và

  (v)   Khi kế hoạch được thực hiện.

 b)  Đưa danh sách chủ thể chắc chắn bị ảnh hưởng ; thực hiện kế hoạch tái cơ cấu hoặc thông báo các vấn đề quan trọng đến những chủ thể bị ảnh hưởng của việc tái cơ cấu.

69. Bằng chứng cho thấy doanh nghiệp đã tiến hành kế hoạch tái cơ cấu.Ví dụ: Tháo dỡ nhà xưởng, bán tài sản hoặc thông báo công khai về những vấn đề quan trọng của kế hoạch. Thông báo công khai về một kế hoạch tái cơ cấu cụ thể sẽ dẫn đến một nghĩa vụ nợ pháp lý khi kế hoạch đó được thực hiện theo dự tính và đầy đủ chi tiết (tức là phải chỉ rõ những vấn đề quan trọng của kế hoạch) từ đó đưa ra dự tính chắc chắn về những chủ thể có liên quan như khách hàng, các nhà cung cấp, các nhân viên (hoặc những người đại diện cho họ) để doanh nghiệp có thể tiến hành tái cơ cấu.

70. Để kế hoạch có đủ chi tiết liên quan đến nghĩa vụ nợ khi thông báo đến những đối tượng bị ảnh hưởng, thì phải lập và thực hiện kế hoạch càng sớm càng tốt, phải hoàn tất kế hoạch trong khoảng thời gian dự tính. Nếu doanh nghiệp dự tính vẫn còn một khoảng thời gian dài trước khi tiến hành tái cơ cấu hoặc quá trình tái cơ cấu phải mất một thời gian dài bất hợp lý, thì không thể chắc chắn là kế hoạch sẽ được thực hiện đúng thời gian cho phép.

71. Nếu quyết định tái cơ cấu của Ban Giám đốc đưa ra trước ngày kết thúc kỳ kế toán năm thì không dẫn đến nghĩa vụ nợ liên đới tại ngày đó, trừ khi trước ngày kết thúc kỳ kế toán năm doanh nghiệp đã:

a) Bắt đầu thực hiện kế hoạch tái cơ cấu; hoặc

 b) Thông báo những vấn đề quan trọng của kế hoạch tái cơ cấu cho những đối tượng bị ảnh hưởng theo một cách cụ thể, đầy đủ để họ có được dự tính chắc chắn về việc doanh nghiệp sẽ tiến hành tái cơ cấu.

Nếu doanh nghiệp bắt đầu thực hiện kế hoạch tái cơ cấu, hoặc thông báo những vấn đề quan trọng của kế hoạch đó tới những đối tượng bị ảnh hưởng sau ngày kết thúc kỳ kế toán năm thì việc trình bày trong Bản thuyết minh báo cáo tài chính được thực hiện theo quy định tại Chuẩn mực kế toán số 23 “Các sự kiện phát sinh sau ngày kết thúc kỳ kế toán năm”. Nếu việc tái cơ cấu là trọng yếu mà không được trình bày trong báo cáo tài chính thì có thể ảnh hưởng đến việc đưa ra quyết định kinh tế của người sử dụng báo cáo tài chính.

72. Nghĩa vụ nợ liên đới không chỉ được tạo ra từ quyết định của Ban Giám đốc. Nghĩa vụ nợ liên đới có thể là kết quả của các sự kiện đã xảy ra: Ví dụ, thoả thuận với đại diện của người làm công về các khoản thanh toán khi họ thôi việc, hoặc thoả thuận với người mua khi nhượng bán một bộ phận kinh doanh của doanh nghiệp. Một khi đã đạt được sự chấp thuận có thể đã được kết luận chỉ chờ chấp thuận của Hội đồng quản trị và được thông báo đến chủ thể đối tác thì lúc đó doanh nghiệp có nghĩa vụ thực hiện tái cơ cấu nếu thoả mãn các điều kiện quy định tại đoạn 68.

73. Không có nghĩa vụ nợ phát sinh cho tới khi doanh nghiệp ký cam kết nhượng bán, tức là khi doanh nghiệp có hợp đồng nhượng bán hiện tại.

74. Khi doanh nghiệp quyết định nhượng bán một bộ phận kinh doanh và  thông báo công khai quyết định đó, thì vẫn chưa được coi là cam kết cho đến khi xác định được người mua và hợp đồng nhượng bán được ký kết. Từ khi quyết định đến khi ký kết hợp đồng nhượng bán ràng buộc, doanh nghiệp vẫn có thể thực hiện các hoạt động khác nếu không tìm được người mua với điều khoản phù hợp. Khi công việc nhượng bán một bộ phận kinh doanh chỉ là một phần của việc tái cơ cấu, thì tài sản hoạt động phải được xem xét lại xem có tổn thất không và nghĩa vụ nợ liên đới có thể phát sinh từ các phần khác của việc tái cơ cấu trước khi một hợp đồng hiện tại được ký kết.

75. Một khoản dự phòng cho việc tái cơ cấu chỉ được dự tính cho những chi phí trực tiếp phát sinh từ hoạt động tái cơ cấu, đó là những chi phí thoả mãn cả hai điều kiện:

a) Cần phải có cho hoạt động tái cơ cấu; và

b) Không liên quan đến hoạt động thường xuyên của doanh nghiệp.

76. Một khoản dự phòng cho việc tái cơ cấu không bao gồm các chi phí như:

a) Đào tạo lại hoặc thuyên chuyển nhân viên hiện có;

b) Tiếp thị; hoặc

c) Đầu tư vào những hệ thống mới và các mạng lưới phân phối.

Những chi phí này liên quan đến hoạt động trong tương lai của doanh nghiệp và không phải là các khoản nợ phải trả cho việc tái cơ cấu tại ngày kết thúc kỳ kế toán năm. Các chi phí này phải được ghi nhận theo nguyên tắc ghi nhận các chi phí không liên quan tới việc tái cơ cấu.

77. Những khoản lỗ từ hoạt động kinh doanh trong tương lai có thể xác định được tính đến ngày tái cơ cấu thì không được bao gồm trong khoản dự phòng, trừ khi chúng liên quan đến một hợp đồng có rủi ro lớn như đã quy định trong đoạn 07.

78. Lãi dự tính thu được từ hoạt động thanh lý tài sản, ngay cả khi việc thanh lý tài sản được xem như một phần của hoạt động tái cơ cấu, không được xét đến khi xác định mức dự phòng cho việc tái cơ cấu, như đã quy định trong đoạn 47.

Trình bày báo cáo tài chính

79. Doanh nghiệp phải trình bày trong báo cáo tài chính từng loại dự phòng theo các khoản mục:

a) Số dư đầu kỳ và cuối kỳ;

b) Số dự phòng tăng do các khoản dự phòng trích lập bổ sung trong kỳ, kể cả việc tăng các khoản dự phòng hiện có;

c) Số dự phòng giảm trong kỳ do phát sinh các khoản chi phí liên quan đến khoản dự phòng đó đã được lập từ ban đầu;

d) Số dự phòng không sử dụng đến được ghi giảm (hoàn nhập) trong kỳ; và

e) Số dự phòng tăng trong kỳ do giá trị hiện tại của khoản dự phòng tăng lên theo thời gian và do ảnh hưởng của việc thay đổi tỷ lệ chiết khấu dòng tiền.

Doanh nghiệp không phải trình bày thông tin so sánh về các khoản dự phòng.

80. Đối với mỗi loại dự phòng có giá trị trọng yếu, doanh nghiệp phải trình bày các thông tin sau:

a) Tóm tắt bản chất của nghĩa vụ nợ và thời gian chi trả dự tính;

b) Dấu hiệu cho thấy có sự không chắc chắn về giá trị hoặc thời gian của các khoản chi trả. Khi cần đưa ra thông tin đầy đủ thì doanh nghiệp phải trình bày những giả định chính liên quan đến các sự kiện xảy ra trong tương lai, như đã quy định trong đoạn 44; và

c) Giá trị của khoản bồi hoàn dự tính nhận được nếu giá trị của tài sản đã được ghi nhận liên quan đến khoản bồi hoàn dự tính đó.

81. Trừ khi khó xảy ra khả năng phải chi trả, doanh nghiệp phải trình bày tóm tắt bản chất của khoản nợ tiềm tàng tại ngày kết thúc kỳ kế toán năm cùng với các thông tin sau:

a) Ước tính về ảnh hưởng tài chính của khoản nợ tiềm tàng này theo quy định ở các đoạn 32 - 48;

b) Dấu hiệu không chắc chắn liên quan đến giá trị hoặc thời gian của các khoản chi trả có thể xảy ra; và

c) Khả năng nhận được các khoản bồi hoàn.

82. Khi xác định các khoản dự phòng hoặc các khoản nợ tiềm tàng có thể tập hợp thành một loại để trình bày báo cáo tài chính thì cần phải cân nhắc xem liệu bản chất của các khoản mục đó có tương đồng với nhau đủ để trình bày chung trong một khoản mục trên báo cáo mà vẫn thoả mãn quy định ở các đoạn 80 (a), (b) và 81 (a), (b). Ví dụ, hoàn toàn có thể nhóm chung các khoản dự phòng liên quan đến việc bảo hành các sản phẩm khác nhau, nhưng lại không thể nhóm chung dự phòng bảo hành thông thường và các khoản phải trả liên quan đến vụ kiện.

83. Khi một khoản dự phòng và một khoản nợ tiềm tàng phát sinh từ cùng một tình huống thì doanh nghiệp phải trình bày theo quy định ở đoạn 79 - 81 đồng thời chỉ rõ mối liên hệ giữa khoản dự phòng và nợ tiềm tàng đó.

84. Khi có thể thu được một số lợi ích kinh tế thì doanh nghiệp phải trình bày tóm tắt về bản chất của các tài sản tiềm tàng tại ngày kết thúc kỳ kế toán năm, và khi có thể, trình bày ước tính về ảnh hưởng tài chính của chúng theo các nguyên tắc đã qui định tại đoạn 32 - 48 đối với các khoản dự phòng .

85. Việc trình bày các tài sản tiềm tàng trong Bản thuyết minh báo cáo tài chính phải tránh đưa ra các dấu hiệu sai lệch về khả năng có thể xảy ra khoản thu nhập phát sinh.

86. Nếu không thể trình bày được thông tin nào quy định trong đoạn 81 và 84, doanh nghiệp phải nêu rõ trong Bản thuyết minh báo cáo tài chính.

87. Trong một số trường hợp, việc trình bày một số hay toàn bộ các thông tin như quy định trong các đoạn 79 - 84 có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến vị thế của doanh nghiệp trong việc tranh chấp với các chủ thể khác liên quan đến nội dung của khoản dự phòng, tài sản và nợ tiềm tàng thì doanh nghiệp phải trình bày bản chất chung của vấn đề đang tranh chấp và lý do không trình bày những thông tin này./.