.Thời cơ là hoàn cảnh thuận lợi đến trong một thời gian ngắn, đảm bảo một việc nào đó có thể tiến hành có kết quả. Cách mạng tháng Tám thắng lợi là do sự tác động, chuyển hoá, tổng hợp của nhiều yếu tố, trong đó nghệ thuật tạo thời cơ và chớp thời cơ của Đảng là một nhân tố vô cùng quan trọng.Dựa vào tình hình biến động của thế giới(chủ yếu là lx pháp nhât.) đảng ta kịp thời phân tích tình hình và đưa ra những chủ trương phù hợp để tạo và chớp thời cơ.

Chọn đúng thời cơ khởi nghĩa là vấn đề vô cùng quan trọng vì khởi nghĩa vũ trang; Nắm vững lý luận cuả Chủ nghĩa Mác-Lênin về khởi nghĩa vũ trang và nhận thức được sâu sắc quá trình phát triển của tình thế. Để có thể chọn đúng thời cơ, phải tạo được thời cơ, tạo thời cơ đó chính là quá trình xây dựng, chuẩn bị về đường lối, phương pháp và lực lượng cách mạng… Đó là yếu tố vật chất tạo nên thực lực của cách mạng, tạo nên sức mạnh vô địch giành thắng lợi trong giờ phút quyết định, thời cơ tháng Tám không phải là một cơ may.

9-1939 chiến tranh thế giới thứ hai bùng nổ ở Đông Dương thực dân Pháp đàn áp rất khốc liệt phong trào cách mạng do Đảng ta lãnh đạo. Chiến tranh đã đặt nhiệm vụ đánh đổ chính quyền của đế quốc và tay sai thành nhiệm vụ trực tiếp, trước mắt của cách mạng. đấu tranh dưới nhiều h thức

1940 Thực dân Pháp đã đầu hàng phát xít Nhật.nhân dân bất khuất đã đứng dậy chống cả Nhật lẫn Pháp. Các cuộc khởi nghĩa này báo hiệu một thời kỳ mới của đất nước. Thời kỳ toàn dân nổi dậy cầm vũ khí đánh đổ bọn cướp nước và bán nước giành độc lập.

Mặc dù khách quan có nhiều thuận lợi nhưng tình thế cách mạng lúc đó cũng mới chỉ là tình thế cách mạng nói chung còn  Điều kiện chủ quan chưa cho phép tiến hành đấu tranh vũ trang ngay.Tháng 11-1940 Hội nghị Trung ương Đảng  Hội nghị vạch rõ nguy cơ của các dân tộc Đông Dương bị một cổ hai tròng , kẻ thù chính của nhân dân Đông Dương lúc này là đế quốc phát xít Nhật - Pháp.

Căn cứ vào khởi nghĩa của Xô viết Nghệ tĩnh và khởi nghĩa của các cuộc khởi nghĩa ở Bắc Sơn, Nam Kỳ,đảng nhận định khi thời cơ đến “với lực lượng sẵn có, ta có thể lãnh đạo một cuộc khởi nghĩa từng phần trong từng địa phương, cũng có thể giành sự thắng lợi mà mở đường cho một cuộc tổng khởi nghĩa to lớn”.

Tháng 12-1941 Trung ương ra thông cáo về “Cuộc chiến tranh Thái Bình Dương và trách nhiệm của Đảng” vạch rõ khi quân đồng minh kéo vào đất ta tới đâu thì nơi đó nổi dậy lập chính quyền cách mạng lâm thời của địa phương rồi nhân danh chính quyền đó giao tiếp với họ.

Từ năm 1944 - 1945 những thắng lợi to lớn của Liên Xô ở mặt tận Stalin grat và các mặt trận tiếp theo đã được cuộc chiến tranh thế giới thứ hai tới bước ngoặt căn bản, số phận của bè lũ phát xít đang tới bước định đoạt. Thời cơ thuận lợi cho các dân tộc bị áp bức vùng dậy đang tới gần.

Tháng 8-1945 theo chủ trương của Đảng, tổng bộ Việt minh kêu gọi và phát động phong trào “Sắm vũ khí, đuổi thù chung” phong trào xây dựng lực lượng vũ trang, xây dựng căn cứ địa và chuẩn bị khởi nghĩa vũ trang được đẩy mạnh ,phong trào đấu tranh chính trị của quần chúng trên khắp cả nước.Ngày 22-12-1944 Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân được thành lập, đã cùng với các đội cứu quốc quân đẩy mạnh đấu tranh chính trị với đấu tranh vũ tranh, đẩy tới phong trào đánh Pháp đuổi Nhật trên cả nước.

 Từ cuối 1944 đầu năm 1945 trên chiến trường Châu Âu quân đội Xô Viết đã giành được nhiều lợi thế đưa chiến tranh đến cửa ngõ của sào huyệt phát xít Đức. Giờ tận số của phát xít Đức đã điểm. Số phận của phát xít Nhật ở Đông Dương đang lung lay, Nhật buộc phải làm cuộc đảo chính hất cẳng Pháp độc chiếm Đông Dương, chưa đầy một ngày thực dân Pháp đã đầu hàng phát xít nhật trên toàn Đông Dương.

Sau đảo chính Nhật, lực lượng tự vệ chuẩn bị khởi nghĩa vũ trang đã phát triển mạnh mẽ, rộng rãi, những căn cứ địa vũ trang hoàn bị đã được xây dựng, quảng đại quần chúng đã hướng về cách mạng, hình thái cách mạng trực tiêp đã xuất hiện. Vấn đề cấp thiết đã đặt ra cho cách mạng là biết chọn đúng thời cơ để khởi nghĩa toàn quốc. Do vậy ngay sau cuộc đảo chính Đảng ta đã nhận định là cuộc đảo chính sẽ tạo ra một tình thế khủng hoảng chính trị sâu sắc làm cho những điều kiện của cuộc tổng khởi nghĩa chín muồi nhanh chóng. Khẩu hiệu “Đánh đuổi phát xít Nhật” thay cho khẩu hiệu “Đánh đuổi Nhật - Pháp” Đảng đã phát động cao trào chống Nhật, cứu nước mạnh mẽ.Các hình thức, phương pháp đấu tranh lúc này cao hơn, mạnh mẽ hơn. Biện pháp then chốt để đưa phong trào lên cao lúc đó là phát động quần chúng “phá kho thóc, giải quyết nạn đói” nhằm tập hợp đội quân chính trị quần chúng cho cuộc khởi nghĩavì Trong lúc nhân dân ta gấp rút chuẩn bị tổng khởi nghĩa thì ở Bắc Bộ và miền Bắc Trung bộ đã xảy ra nạn đói rất khủng khiếp. đã thổi bùng lên ngọn lửa đấu tranh trong nhân dân, đẩy tới cao trào chống Nhật cứu nước dâng khắp toàn quốc, lôi kéo đông đảo các tầng lớp, giai cấp tham gia, không khí khởi nghĩa sục sôi trong cả nước.

Chiến tranh thế giới lần thứ hai bước vào giai đoạn kết thúc. Sau khi đã tiêu diệt phát xít Ý, Đức. Ngày 15-8-1945 Nhật hoàng tuyên bố đầu hàng Liên Xô và các nước đồng mình không điều kiện.

Tin Nhật đầu hàng truyền đi khắp nước đã thổi bùng ngọn lửa cách mạng trong tất cả các tầng lớp nhân dân, đẩy phong trào cách mạng lên một đỉnh cao chưa từng thấy, các tầng lớp trung gian đã ngả hẳn về cách mạng. Mặt trận Việt Minh đã thu hút hàng chục triệu hội viên đủ các tầng lớp, các dân tộc. Cao trào cứu nước đã lôi cuốn cả dân tộc vùng dậy. Những điều kiện khách quan và chủ quan cho cuộc tổng khởi nghĩa ở nước ta đã hoàn toàn chín muồi. Thời cơ cách mạng “ngàn năm có một” đã đến. “Chúng ta không thể chậm trễ”.

Một cuộc chạy đua nước rút lịch sử để giải quyết vấn đề giành quyền làm chủ đất nước đòi hỏi nhân dân ta phải mau chóng đoạt lấy thắng lợi trong cuộc chạy đua đó.

Ngay sau hội nghị toàn quốc của Đảng ngày 13-8-1945 và Đại hội quốc tân Tân Trào, Đảng Cộng sản Đông Dương và chủ tịch hmc đã ra lời hệu triệu đồng bào và chiến sĩ cả nước nổi dậy giành chính quyền. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, hơn hai mươi triệu đồng bào ta, từ Bắc đến Nam dã đồng loạt vùng dậy tiến hành Tổng khởi nghĩa oanh liệt, giải phóng toàn bộ đất nước. Thời cơ của cuộc tổng khởi nghĩa cách mạng tháng Tám 1945 chỉ tồn tại trong một khoảng thời gian rất ngắn. Khởi nghĩa là một nghệ thuật mà chỗ tuyệt diệu của nghệ thuật đó là chọn đúng thời cơ, tập trung toàn lực, giáng những đòn quyết định vào kẻ thù. Bí quyết để chớp lấy thời cơ của Đảng ta là nắm vững những nguyên lý của Chủ nghĩa Mác-Lênin về thời cơ cách mạng, phải bám sát tình hình, nhạy bén trước thời cuộc, để dự kiến chính xác, biết phải làm gì và làm như thế nào, nhất là phải ra sức chuẩn bị thự lực từ trước để một khi thời cơ đến có thể tung ra mà giành lấy thắng lợi. Tuân theo những lời giáo huấn của Mác - Lênin đồng thời vận dụng một cách sáng tạo vào hoàn cảnh cụ thể của đất nước lúc đó. Đảng ta đã dũng cảm vượt mọi khó khăn, kiên quyết lãnh đạo khởi nghĩa, không sợ gian khổ, hành động kịp thời. Lãnh đạo nhân dân nổi dậy tước vũ khí của quân Nhật trước khi quân đồng minh vào Đông dương, giành lấy chính quyền từ tay Nhật, lật đổ cọn bù nhìn tay sai của Nhật, đứng ở địa vị làm chủ nước mình mà tiếp đón quân Đồng minh vào giải giáp quân Nhật trên đất Đông Dương.

Chớp đúng thời cơ để khởi nghĩa là một đặc điểm, một ưu điểm sáng tạo của Dảng, của dân tộc ta. Điều này không phải ngẫu nhiên, ăn may mà là kết quả của sự chuẩn bị lâu dài, của dự đoán chiến lược đúng và kịp thời hành động khi điều kiện khởi nghĩa đã xuất hiện.