Tiếng tim bình thường và bất thường

05 Tháng 8

i 

2 Votes

TIẾNG TIM BÌNH THƯỜNG

Bình thường trong 1 chu chuyển tim chúng ta nghe rõ 2 tiếng: tiếng thứ nhất trầm, dài; tiếng thứ hai thanh, gọn. Giữa tiếng thứ nhất đến tiếng thứ hai có một khoảng nghỉ ngắn và từ tiếng thứ hai đến tiếng thứ nhất của chu chuyển tiếp theo có một khoảng nghỉ dài.

Ở trẻ em và thanh niên đôi khi chúng ta có thể nghe thấy tiếng thứ ba sinh lý.

TIẾNG TIM BẤT THƯỜNG

Tiếng thứ nhất bất thường

Tiếng thứ nhất chúng ta nghe thấy là do đóng các van nhĩ thất: 2 lá và 3 lá, đồng thời mở van tổ chim; nghe rõ ở mỏm tim, âm sắc trầm, dài. Tiếng thứ nhất có thể thay đổi về âm sắc và cường độ như: đanh, mạnh, mờ và tách đôi.

Tiếng thứ nhất đanh là dấu hiệu thường gặp nhất trong hẹp van 2 lá, nghe rõ ở mỏm tim

Trong các trường hợp làm thất trái co nhanh, van nhĩ thất đóng lại mạnh như gắng sức, cường giáp sốt hoặc tăng lưu lượng tuần hoàn, thông liên thất, thông liên nhĩ, còn ống động mạch, tiếng thứ nhất có thể mạnh lên.

Ngược lại, tiếng thứ nhất có thể nghe mờ đi hoặc mất trong các trường hợp: tràn dịch màng ngoài tim, thấp tim gây phù nề các lá van nhĩ thất, hở van nhĩ thất.

Trong trường hợp phân ly nhĩ thất làm cho nhĩ và thất co không đồng bộ nên cường độ tiếng thứ nhất rất khác nhau.

Thời gian dẫn truyền nhĩ-thất cũng ảnh hưởng đến cường độ tiếng thứ nhất và tiếng thứ hai. Khi khoảng P-R từ 0,12 - 0,16 giây thì tiếng thứ nhất nghe mạnh, rõ hơn tiếng thứ hai.

Khi P-R từ 0,18-0,20 giây, cường độ tiếng thứ nhất yếu đi và tiếng thứ hai nghe mạnh hơn.

Tiếng thứ hai bất thường

Tiếng thứ hai chúng ta nghe thấy là đóng các van tổ chim, thành phần phổi nghe rõ ở một vùng khu trú: liên sườn 2-3 trái; thành phần chủ nghe rõ ở vùng trước tim và liên sườn 2 phải. Điều quan trọng khi nghe tiếng thứ hai là chúng ta phải phát hiện được: T2 mạnh, tách đôi, mờ. Tiếng thứ hai mạnh lên chủ yếu do tăng áp đại tuần hoàn.

Trong tăng huyết áp, T2 mạnh nghe rõ ở liên sườn 2 phải và thường ở liên sườn 3 trái.

Trong tăng áp tiểu tuần hoàn do hẹp hai lá, thông liên nhĩ, còn ống động mạch, tâm phế mạn, T2 mạnh nghe rõ ổ van động mạch phổi.

Trong một số bệnh lý làm thất phải và thất trái co không đồng bộ, các van tổ chim đóng không cùng một lúc tạo nên tiếng T2 tách đôi.

Bình thường chúng ta nghe 2 thành phần này chỉ thấy 1 tiếng duy nhất, nhưng chúng ta bắt đầu nghe thấy tách đôi khi chúng cách nhau 0,02 giây và nghe rõ khi 0,08 giây.

Ở người bình thường, khi hít sâu ta có thể nghe T2 tách đôi sinh lý ở ổ nghe van động mạch phổi.

Tiếng thứ hai tách đôi cố định, không thay đổi theo hô hấp nghe rõ ở ổ van động mạch phổi là dấu hiệu nghe quan trọng trong chẩn đoán thông liên nhĩ.

Trong blốc nhánh phải, do thất phải khử cực chậm hơn thất trái, làm van động mạch phổi đóng muộn, 2 thành phần của tiếng thứ hai tách đôi càng xa nhau khi bệnh nhân hít sâu vào. Đây là đặc điểm quan trọng để chẩn đoán

Trong blốc nhánh trái, thất trái khử cực chậm nên van động mạch chủ đóng muộn; khác với trong blốc nhánh phải tiếng thứ hai tách đôi ở đây nghe rõ khi bệnh nhân thở ra. Ở thì thở vào nghe tiếng tách đôi sít lại và đôi khi thành 1 tiếng duy nhất

Tiếng thứ hai có thể mờ đơn độc, hoặc cùng tiếng thứ nhất, gặp trong tràn dịch màng ngoài tim, hẹp các van tổ chim, thấp tim gây phù nề van tim.

Các tiếng tim bất thường khác

Tiếng thứ ba

Tiếng thứ ba sinh lý có thể gặp ở trẻ em và người trẻ dưới 30 tuổi, cách tiếng thứ hai chừng 0,12-0,18 giây; nghe trầm ngắn.

Trong suy tâm thất cấp, hoặc lưu lượng máu qua van nhĩ-thất nhiều tạo nên tiếng thứ ba bệnh lý, và được gọi là tiếng ngựa phi. Tiếng ngựa phi nghe rõ ở mỏm hoặc trong mỏm, dọc xương ức trái, âm sắc trầm, ngăn cách tiếng thứ hai từ 0,12-0,18 giây.

Trong trường hợp ngựa phi kèm tiếng nhĩ thu, ta nghe được một nhịp bốn, bao gồm : T1, T2, T3 và tiếng nhĩ thu.

Tiếng tống máu hay còn gọi là clíc tống máu.

Xuất hiện ngay đầu thì tâm thu; có thể do mở các van tổ chim và sự căng giãn nhanh của các gốc động mạch tạo ra.

Trong các trường hợp hẹp van động mạch phổi, tăng áp động mạch phổi tiên phát hay thứ phát, giãn động mạch phổi, chúng ta nghe thấy tiếng clíc tống máu động mạch phổi rõ ở liên sườn 2-3 trái, thay đổi theo hô hấp: mạnh lên ở thì thở ra, yếu hoặc mất đi khi hít vào. Trong clíc tống máu động mạch chủ do hẹp van động mạch chủ bẩm sinh: nghe rõ ở mỏm và liên sườn 2 phải, không thay đổi theo hô hấp.

Tiếng clíc tâm thu

Là tiếng nghe âm sắc đanh, xuất hiện ở thì tâm thu, song muộn hơn tiếng clíc tống máu, thường ở giữa thì tâm thu. Chúng ta có thể nghe chỉ có 1 tiếng duy nhất hoặc 2-3 tiếng đứng sát nhau, nghe rõ ở khoảng giữa mỏm tim và phần dưới xương ức. Nguyên nhân tiếng này đến nay chưa rõ.

Tiếng clíc mở van 2 lá:

Là tiếng đến sau tiếng thứ hai từ 0,06 - 0,10 giây, âm sắc đanh, gọn, nghe rõ ở liên 4 trái sát bờ ức, gặp trong hẹp van 2 lá.

Tiếng cọ màng ngoài tim:

Khi màng ngoài tim bị viêm, lá thành và lá tạng cọ sát vào nhau tạo nên 1 tiếng thô, ráp, ngắn ở giữa 2 tiếng tim, thường nghe thấy ở vùng trước tim và không thay đổi theo hô hấp.

Các tiếng thổi ở tim

05 Tháng 8

i 

3 Votes

Bình thường khi nghe tim, ta chỉ nghe thấy 2 tiếng: T1 và T2.

Trong các trường hợp bất thường của tim chúng ta có thể nghe thấy các tiếng thổi sau đây:

Tiếng thổi tâm thu.

Tiếng thổi tâm trương.

Thổi kép.

Thổi liên tục.

Thổi tâm thu

Là tiếng thổi nghe thấy trong thời kỳ tâm thu, tương ứng với lúc mạch quay nảy. Tiếng thổi có thể ngắn, hoặc dài; nghe thấy ở đầu, giữa, cuối hoặc toàn bộ kỳ tâm thu. Âm sắc của thổi tâm thu cũng thay đổi: nếu cường độ nhẹ thì nghe như tiếng phụt hơi nước, nếu cường độ mạnh thì nghe thô, ráp.

Tiếng thổi tâm thu được chia làm 2 loại:

- Tiếng thổi phụt ngược,

- Tiếng thổi tống máu.

Tùy theo thời điểm xuất hiện của tiếng thổi trong thổi tâm thu, ta có :

- Tiếng thổi đầu tâm thu.

- Tiếng thổi giữa tâm thu.

- Tiếng thổi cuối tâm thu.

- Tiếng thổi toàn tâm thu.

Tiếng thổi toàn tâm thu có thể mạnh ở đầu thời kỳ tâm thu sau đó nhẹ dần đi, hoặc ngược lại.

Trong hở van 2 lá, ta nghe thấy tiếng thổi tâm thu phụt ngược rõ nhất ở mỏm tim, lan ra nách và thường kèm theo tiếng T3.

Trong hở van 3 lá, ta cũng nghe thấy tiếng thổi tâm thu phụt ngược nhưng nghe rõ nhất ở trong mỏm, sát bờ trái mũi ức, mạnh lên khi hít vào.

Trong trường hợp hẹp các van tổ chim, ta nghe thấy tiếng thổi tâm thu tống máu, thô ráp, mạnh dần lên ở giữa thời kỳ tâm thu; trên tâm thanh đồ nó có hình quả trám.

Tiếng thổi tâm thu còn nghe thấy trong một số bệnh tim bẩm sinh: thông liên thất, thông liên nhĩ, tứ chứng Fallot v.v...

Ví dụ, trong thông liên thất ta nghe thấy tiếng thổi tâm thu rõ nhất ở liên sườn 3-4 sát bờ ức trái, lan theo hình nan hoa.

Trong thông liên nhĩ ta cũng nghe thấy tiếng thổi tâm thu rõ nhất ở liên sườn 3 sát bờ ức trái và bao giờ cũng kèm theo tiếng T2 tách đôi cố định.

Tiếng thổi tâm trương

Thổi tâm trương là tiếng thổi nghe thấy trong thời kỳ tâm trương tương ứng lúc mạch quay chìm, nghe nhẹ, êm dịu, xa xăm như tiếng thổi. Gặp trong hở van động mạch chủ, tiếng thổi tâm trương nghe rõ ở liên sườn 3 trái, lan xuống mũi ức.

Nếu 1 cánh van động mạch chủ lộn xuống phía thất trái gây hở lỗ van, thì tiếng thổi tâm trương nghe như tiếng âm nhạc, được tả như tiếng chim gù, hay còn gọi "tiếng píu tâm trương".

Rung tâm trương

Là một dạng đặc biệt của tiếng thổi tâm trương, thường gặp trong hẹp 2 lá, nghe rõ ở mỏm tim.

Trong 1 số trường hợp tim bẩm sinh: thông liên nhĩ, thông liên thất, còn ống động mạch v.v... chúng ta nghe thấy tiếng rung tâm trương lưu lượng ở mỏm tim.

Trong hở van động mạch chủ nặng, thường nghe tiếng rung Flint lan từ liên sườn 3 trái xuống mỏm tim.

Trong hẹp van 2 lá ta nghe thấy tiếng thổi cuối tâm trương còn được gọi là tiếng thổi tiền tâm thu, nghe rõ ở mỏm tim.

Tiếng thổi kép

Tiếng thổi kép là 2 tiếng thổi tâm thu và tâm trương được nghe rõ ở cùng 1 vị trí gặp trong các trường hợp hội chứng Laubri-Pezzi, hẹp ở van động mạch chủ, hẹp ở van động mạch phổi.

Tiếng thổi liên tục.

Tiếng thổi liên tục là 1 tiếng thổi kéo dài suốt cả thời kỳ tâm thu và tâm trương, có thể mạnh lên ở thời kỳ tâm thu hoặc tâm trương, gặp trong các bệnh còn ống động mạch, dò chủ phế, vỡ túi phình xoang Valsalva, thông động-tĩnh mạch.

Rối loạn nhịp tim

05 Tháng 8

i 

2 Votes

Ở người lớn bình thường, chúng ta nghe thấy nhịp tim đều, tần số từ 60 chu kỳ/phút đến 100 chu kỳ/phút, trung bình 75 chu kì phút, do nút xoang làm chủ nhịp.

Gọi là rối loạn nhịp tim (RLNT) khi nhịp tim dưới 60 chu kì /phút hoặc trên 100 chu kì /phút hoặc nghe không đều.

Việc phân loại nhịp tim trên lâm sàng khá phức tạp ta dựa vào tần số (nhanh, chậm); đều hoặc không đều; ổ phát xung động ngoại lai nằm ở thất hay nhĩ.

Loạn nhịp đều

Loạn nhịp chậm đều: nhịp đều và tần số dưới 60 chu kì /phút gặp trong chậm xoang, blốc nhĩ thất cấâp II kiểu 2:1, hoặc 3:1 và blốc nhĩ thất cấp III.

Loạn nhịp nhanh đều: có thể là nhịp nhanh xoang, tần số từ trên 100 chu kì /phút đến 200 chu kì /phút; nhịp nhanh thất: trên 140 chu kì /phút đến 200 chu kì/phút.

Trong trường hợp nhịp nhanh thất, tần số tim không hề thay đổi với nghiệm pháp ấn nhãn cầu, xoa xoang cảnh. Đây cũng là điểm khác nhau với nhịp nhanh trên thất.

Chúng ta cũng nghe sự thay đổi tần số tim khi làm nghiệm pháp ấn nhãn cầu hoặc xoa xoang cảnh trong nhịp nhanh xoang, nhịp nhanh nhĩ, cuồng nhĩ.

Trong nhịp nhanh xoang, tần số tim chậm lại nhưng dần dần trở lại nhanh như trước.

Nhịp nhanh nhĩ có thể trở về nhịp xoang ngay khi làm các nghiệm pháp này.

Trong cuồng nhĩ có blốc 2:1, khi làm các nghiệm pháp này có thể chuyển sang dạng blốc 3:1, 4:1 v.v..., tần số tim chậm lại và đột ngột nhanh lên khi ngừng nghiệm pháp.

Loạn nhịp không đều có chu kì hoặc từng lúc.

Ở trẻ em và thanh niên, nhịp xoang có thể thay đổi theo chu kì hô hấp: nhanh lên khi hít vào và chậm đi khi thở ra, còn tiếng tim hoàn toàn bình thường.

Trong nhóm này, ngoại tâm thu là loại thường gặp nhất trên lâm sàng do có ổ kích thích ngoại lai nằm ở cơ nhĩ hoặc thất phát ra. Trên cơ sở nhịp đều, ta nghe có 1 nhát bóp đến sớm, mạnh và sau đó là 1 khoảng nghỉ bù. Nhát bóp ngoại tâm thu có thể rải rác hoặc đi liền nhau, hoặc xen kẽ thành nhịp đôi, nhịp 3 v.v...Chẩn đoán chắc chắn loại ngoại tâm thu dựa chủ yếu vào điện tâm đồ. Nhưng trên lâm sàng, bằng phương pháp nghe ta có thể thấy 1 số điểm khác nhau :

Tiếng thứ nhất của ngoại tâm thu thất thường bị tách đôi, nghe rõ nhất ở vùng giữa tim hoặc bờ trái xương ức.

Cường độ tiếng tim T1 thay đổi tùy thời điểm khởi đầu của ngoại tâm thu trong thời gian tâm trương : nó có thể mạnh hơn, bằng hoặc nhỏ hơn nhiều so với tiếng T1 bình thường. Tiếng T2 tách đôi thường khó nghe hơn và khu trú ở liên sườn 2 trái. Tiếng T2 có thể mờ hoặc không nghe thấy nếu ngoại tâm thu đến quá sớm.

Trong các nhát bóp ngoại tâm thu nhĩ tiếng tim không bị tách đôi bất thường.

Loạn nhịp hoàn toàn

Ta thường gặp loạn nhịp hoàn toàn nhất trong trong hẹp van 2 lá, ngoài ra có thể gặp trong cường giáp trạng, suy vành, viêm màng ngoài tim co thắt.

Trên điện tâm đồ là tình trạng rung nhĩ.

Hẹp van hai lá

05 Tháng 8

i 

2 Votes

Bình thường van 2 lá mở hết lúc tâm trương và diện tích lỗ van từ 4-6 cm2.

Trong hẹp van 2 lá, 2 mép van dính vào nhau dầy lên và có thể bị vôi hóa. Khi đó lỗ van 2 lá bị hẹp lại, gây cản trở cho luồng máu từ nhĩ trái xuống thất trái; và các dây chằng van có thể dầy lên và dính vào nhau. Những tổn thương của van và dây chằng dẫn tới 1 loạt thay đổi về huyết động và lâm sàng có thể phát hiện được khi nghe tim.

Trong hẹp van 2 lá tiếng T1 nghe đanh và mạnh hơn lên.

Tiếng clắc mở 2 lá:

Tiếng clắc mở khá phổ biến trong hẹp van 2 lá. Clắc mở nghe rõ nhất ở liên sườn 4 sát bờ trái xương ức; nhưng cũng có thể nghe thấy ở toàn bộ vùng trước tim. Clắc mở xảy ra sau tiếng thứ hai khoảng 0,06-0,10 giây.

Tiếng rung tâm trương:

Tiếng rung tâm trương nghe rõ nhất ở mỏm tim; trong tư thế nằm nghiêng trái và sau T2 một khoảng thời gian ngắn thường từ 0,12-0,16 giây.

Rung tâm trương có âm độ trầm, âm sắc thô, không đều, giống tiếng vê đùi trống và nghe mạnh nhất ở giữa tâm trương.

Chú ý: Ta áp chặt ống nghe vào thành ngực bệnh nhân thì tiếng rung tâm trương và nói chung các tiếng có âm độ thấp, tức là tần số thấp, có thể bị mất đi.

Hiện tượng này có thể xảy ra đối với tiếng thứ ba. Tiếng thổi tâm thu có âm độ cao nên không bị thay đổi khi ta áp chặt ống nghe vào thành ngực bệnh nhân nhưng tiếng T3 bị mất đi.

Thổi tiền tâm thu

Thổi tiền tâm thu được giải thích là do khi hẹp van hai lá, áp lực trong buồng nhĩ trái tăng cao, nên khi nhĩ trái bóp trong giai đoạn tiền tâm thu, máu được dồn từ nhĩ trái xuống thất trái với áp lực mạnh gây ra một tiếng thổi có âm độ cao và âm sắc đều gọi là thổi tiền tâm thu.

Nếu nhịp tim nhanh thì không thể phân biệt được rung tâm trương và thổi tiền tâm thu vì khi đó cả 2 tiếng hợp thành 1 tiếng rung tâm trương duy nhất.

Loạn nhịp hoàn toàn trong hẹp van 2 lá.

Loạn nhịp hoàn toàn trong hẹp van 2 lá thường do rung nhĩ. Khi đó không còn hiện tượng nhĩ bóp tiền tâm thu, nên không còn thổi tiền tâm thu. Một đặc điểm nữa là: tiếng rung tâm trương thay đổi về cường độ, tùy theo thời gian tâm trương dài hoặc ngắn, nên có lúc ta nghe rõ rung tâm trương, có lúc không.

Bệnh tim bẩm sinh

05 Tháng 8

i 

2 Votes

Còn ống động mạch

Bệnh này được đặc trưng bởi 1 tiếng thổi liên tục, nghe rõ nhất ở khoảng liên sườn 2 trái. Tiếng thổi bắt đầu từ tiếng thứ nhất, mạnh dần lên trong kì tâm thu, đến tiếng thứ 2 , sau đó nhỏ dần trong kì tâm trương.

Trường hợp còn ống động mạch có luồng thông lớn, tăng áp lực động mạch phổi, ngoài tiếng thổi liên tục ta có thể nghe T2 mạnh và tách đôi nghịch thường. Đặc biệt ở mỏm tim có tiếng rung tâm trương do tăng lưu lượng.

Đôi khi, còn ống động mạch ở người lớn, nghe tim lúc nghỉ tiếng thổi này ngắn, dường như là tiếng thổi tâm thu; nhưng khi gắng sức thì tính chất liên tục của tiếng thổi lại xuất hiện.

Thông liên thất

Bệnh này được đặc trưng bởi 1 tiếng thổi chiếm hết toàn bộ thì tâm thu, cường độ thường mạnh và mạnh lên giữa thì tâm thu, âm sắc thô ráp. Trên tâm thanh đồ thổi tâm thu có dạng hình thoi, nghe rõ nhất ở khoảng liên sườn 3-4 trái cạnh bờ ức.

Trong trường hợp thông liên thất có luồng thông lớn, ta có thể nghe thấy ở mỏm tim tiếng rung giữa thì tâm trương do tăng luu lươg máu qua van 2 lá.

Thông liên nhĩ

Trong thông liên nhĩ ta thường nghe thấy 1 tiếng thổi tâm thu có cường độ vừa phải nghe rõ nhất khoảng liên sườn 2 trái do tăng lưu lượng máu qua lỗ van động mạch phổi. Kèm theo với tiếng thổi tâm thu là tiếng thứ 2 mạnh và tách đôi cố định.

Trong trường hợp thông liên nhĩ có luồng thông lớn, ta có thể nghe thấy tiếng rung tâm trương dọc bờ trái xương ức.

Tiếng thứ nhất trong thông liên nhĩ cũng có thể mạnh lên do tăng cường độ của thành phần van ba lá. Khi nghe ở liên sườn 4 sát bờ trái xương ức ta có thể thấy T1 mạnh, T2 tách đôi cố định và tiếng rung lưu lượng.

Hẹp van động mạch phổi

Dấu hiệu đặc trưng khi nghe tim trong hẹp van động mạch phổi là tiếng thổi tâm thu thô, mạnh nhất ở liên sườn 2 trái. Tiếng thứ 2 ở ổ nghe van động mạch phổi có thể mờ đi nếu hẹp vừa hoặc mất nếu hẹp khít.

Ta thường nghe thấy tiếng clíc tống máu động mạch phổi rõ nhất ở khoảng liên sườn 2-3 trái, mạnh lên khi thở ra.

Trong trường hợp hẹp khít, ta nghe thấy tiếng nhĩ phải dọc bờ trái xương ức ở liên sườn 4-5.

Tứ chứng Fallot

Trong trường hợp này ta nghe thấy tiếng thổi tâm thu rõ nhất ở khoảng liên sườn 3-4 trái do hẹp vùng phễu van động mạch phổi. Tiếng thổi này ngắn hơn tiếng thổi của hẹp động mạch phổi đơn thuần và có cường độ tùy thuộc mức độ hẹp.

Tăng áp động mạch phổi

Tăng áp động mạch phổi có thể tiên phát hoặc thứ phát sau 1 số bệnh tim bẩm sinh: còn ống động mạch, thông liên thất, thông liên nhĩ v.v...

Các dấu hiệu đặc trưng cho tăng áp động mạch phổi khi nghe ở ổ van động mạch phổi là :

-Tiếng T2 mạnh.

-Tiếng thổi tâm thu ngắn và thô.

-Tiếng clíc tống máu động mạch pgổi.

-Tiếng thổi tâm trương của hở van động mạch phổi cơ năng.

Sự thay đổi sớm nhất là tiếng T2 mạnh lên.

Khi áp lực động mạch phổi tăng cao, tiếng thổi liên tục nhẹ đi và T2 rất mạnh.

Khi áp lực động mạch phổi quá cao, chỉ nghe tiếng thổi tâm thu ngắn, thô, T2 mạnh.

Thêm vào đó là tiếng clíc tống máu động mạch phổi.

Đồng thời có thể xuất hiện tiếng thổi tâm trương, âm sắc cao do hở van động mạch phổi cơ năng.
Khi áp lực động mạch phổi quá cao dẫn đến suy thất phải: ta nghe thấy tiếng thổi tâm thu ở bên trái mũi ức do hở van 3 lá cơ năng.