NỘI DUNG

Các biện pháp phi thuế quan đối với thương mại hàng hóa là các biện pháp ngoài thuế quan ảnh hưởng đến mức độ và hướng của các dòng hàng hóa xuất nhập khẩu. Các biện pháp này nhằm bảo hộ mậu dịch và sẽ có tác động hạn chế tới thương mại quốc tế, đây có thể là các biện pháp cấm hoặc hạn chế về số lượng hàng hóa xuất nhập khẩu, thủ tục hành chính đối với hoạt động xuất nhập khẩu, các biện pháp về tiêu chuẩn kĩ thuật,... Do các biện pháp phi thuế quan là các biện pháp hành chính, pháp lí nên so với thuế quan (biện pháp có tính chất kinh tế) có tác động tiêu cực nhiều hơn đối với thương mại hàng hóa.

Xóa bỏ biện pháp phi thuế quan là các biện pháp ngoài thuế quan trên thực tế ngăn cấm hoặc hạn chế việc nhập khẩu hoặc xuất khẩu các sản phẩm giữa các quốc gia thành viên.

BÌNH LUẬN CƠ CHẾ XÓA BỎ CÁC BIỆN PHÁP PHI THUẾ QUAN

1. Cơ chế xóa bỏ theo ATIGA.

a. Cơ chế dỡ bỏ các biện pháp phi thuế quan nhằm hạn chế về số lượng (xóa bỏ ngay).

Các biện pháp hạn chế về số lượng là các lệnh cấm hoặc hạn chế thương mại với các quốc gia thành viên khác có thể thông qua hạn ngạch, giấy phép nhập khẩu hoặc các biện pháp khác với tác dụng tương tự, bao gồm các biện pháp và yêu cầu hành chính làm hạn chế thương mại. Như vậy, các quốc gia bị cấm duy trì hoặc thông qua bất kì biện pháp hạn chế về số lượng nào đối với hàng hóa xuất nhập khẩu.

Và để loại bỏ các rào cản phi thuế nhằm hạn chế về số lượng này AFTA đã áp dụng cơ chế đó là xây dựng cơ sở pháp lí: Hiệp định về chương trình ưu đãi thuế quan có hiệu lực chung cho AFTA 1992 (CEPT) và Hiệp định về thương mại hàng hóa ASEAN 2009 (ATIGA). Cả hai Hiệp định này đều quy định việc dỡ bỏ chung đối với các hạn chế về số lượng. Cụ thể:

Theo điều 41 ATIGA "Mỗi quốc gia thành viên cam kết không thông qua hoặc duy trì bất kì biện pháp cấm hoặc hạn chế số lượng đối với nhập khẩu bất kì mặt hàng nào từ một quốc gia thành viên khác hoặc đối với việc xuất khẩu bất kỳ hàng hóa nào sang lãnh thổ của quốc gia thành viên khác, trừ khi các biện pháp này phù hợp với quyền và nghĩa vụ của quốc gia này trong wto hoặc các quy định khác trong hiệp định này".

Theo điều 5.A.2 của CEPT "Các nước ASEAN cam kết sẽ loại bỏ dần các hàng rào phi thuế quan khác trong vòng 5 năm kể từ khi được hưởng các ưu đãi áp dụng cho các sản phẩm của mình".

Tuy nhiên vẫn có những ngoại lệ chung đó là trừ các trường hợp được quy định tại các Điều 8, 9 , 10 ATIGA liên quan đến an ninh, bảo vệ sức khỏe con người, văn hóa, thuần phong mỹ tục..., bảo vệ cán cân thanh toán và các biện pháp khác được Hội đồng AFTA chấp thuận. Điều này là điểm hạn chế trong việc dỡ bỏ các biện pháp phi thuế quan nhằm hạn chế số lượng. Vì trình độ phát triển của các nước thành viên AFTA có sự chênh lệch, cũng như sự đa dạng về thể chế chính trị, phong tục tập quản... do đó có các yếu tố liên quan đến an ninh, văn hóa, thuần phong mỹ tục khác nhau dẫn đến có các biện pháp hạn chế về số lượng khác nhau với hàng hóa thương mại của mỗi nước thành viên. Đồng thời dựa vào các ngoại lệ chung mà ATIGA quy định thì trên thực tế, các quốc gia thành viên sẽ đưa ra các lý lẽ biện hộ cho các biện pháp phi thuế quan có mục đích hạn chế về số lượng, gây khó khăn cho AFTA trong việc phát hiện và loại bỏ các rào cản phi thuế quan này.

b. Cơ chế xóa bỏ các biện pháp phi thuế quan khác (xóa bỏ dần dần)

Các rào cản thuế quan khác có thể hiểu là thủ tục hành chính, pháp lý khác mà quốc gia thực hiện nhằm bảo hộ thương mại, có ảnh hưởng đến việc tự do thương mại hàng hóa trong AFTA. Để xóa bỏ các rào cản phi thuế quan này, AFTA cần:

- Tiến hành rà soát các biện pháp phi thuế quan xác định được biện pháp nào là rào cản thương mại.

Bởi vì tính chất của các biện pháp phi thuế quan đôi khi không rõ ràng, khó nhận diện và phong phú trong chính sách thương mại quốc tế của các quốc gia nên để xóa bỏ các biện pháp phi thuế quan, trước hết ASEAN quy định về cơ chế rà soát để xác định biện pháp phi thuế quan của các quốc gia thành viên, cơ chế rà soát được tiến hành theo hai bước:

+ Các quốc gia thành viên phải thành lập "cơ sở dữ liệu thương mại" chứa đựng các thông tin về luật thương mại, hải quan và thủ tục để cho công chúng có thể tiếp cận qua internet.

+ Các quốc thành viên có trách nhiệm rà soát các biện pháp hành chính, pháp lý trong cơ sở dữ liệu của mình để xác định biện pháp hợp nào là biện pháp phi thuế quan để đưa vào chương trình xóa bỏ. Danh sách các biện pháp này phải được đệ trình lên hội đồng AFTA và được hội đồng AFTA chấp thuận.

Đồng thời nếu có thông báo của bất kì quốc gia khác hoặc của khu vực tư nhân về biện pháp nào đó, ủy ban điều phối thực hiện ATIGA (CCA) sẽ rà soát và đưa ra kết luận về biện pháp đó. nếu biện pháp đó bị phát hiện là rào cản thương mại thì quốc gia thành viên phải đưa biện pháp đó vào chương trình xóa bỏ.

Ưu điểm của cơ chế này là vừa nhằm phát hiện và xóa bỏ rào cản thương mại phi thuế quan tốt vừa thuận lợi hóa thương mại hàng hóa trong khu vực.

Tuy nhiên, cơ chế này vẫn còn điểm hạn chế đó là: ATIGA giao hoàn toàn công việc rà soát cho các quốc gia thành viên, do chưa có bộ máy, cơ quan chuyên biệt để thực hiện hoạt động rà soát. Điều này có thể dẫn đến việc bỏ sót các biện pháp phi thuế quan có ý nghĩa lớn đối với mục đích bảo hộ mậu dịch cua mình (nhằm phục vụ nhu cầu bảo hộ thương mại của mình ...các biện pháp mơ hồ, khó xác định).

- AFTA tiến hành xóa bỏ các biện pháp phi thuế quan đã được xác định

Trừ những trường hợp ngoại lệ chung được quy định tại các điều 8, 9, 10 ATIGA hoặc các biện pháp khác được hội đồng AFTA chấp thuận, các biện pháp phi thuế quan của mỗi quốc gia thành viên sẽ được xóa bỏ theo lộ trình:

+ Brunei, Indonesia, Malaysia, Singapore, Thái Lan (ASEAN 6 - Philipine) muộn nhất là vào 1/1/2010

+ ASEAN 4 (Campuchia, Lào, Myanmar, Việt Nam) muộn nhất vào 1/1/2015; linh hoạt tới năm 2018

+ Philippines muộn nhất 1/01/2012.

2. Cơ chế xóa bỏ theo CEPT.

CEPT chỉ đưa ra yêu cầu các Quốc gia thành viên phải loại bỏ các hạn chế định lượng đối với những sản phẩm quy định trong chương trình CEPT ngay sau khi cắt giảm thuế quan, và tập trung loại bỏ các rào cản phi thuế quan khác trong giai đoạn 5 năm sau khi các sản phẩm này được cắt giảm thuế quan.