Phần 1: Tấm Cám

Ngày xửa ngày xưa, có hai chị em cùng cha khác mẹ, chị tên là Tấm, em tên là Cám. Mẹ Tấm mất sớm, sau đó mấy năm cha Tấm cũng qua đời, Tấm ở với dì ghẻ là mẹ Cám. Bà mẹ kế này rất cay nghiệt, bắt Tấm phải làm hết mọi việc nặng nhọc từ việc nhà đến việc chăn trâu cắt cỏ. Trong khi đó Cám được nuông chiều không phải làm gì cả.

Gia đình Tấm cũng được xem là một gia đình khá giả. Từ khi cha Tấm mất, tiền chi tiêu trong gia đình cũng bị giảm bớt, tất cả những đồ dùng hiện đại như máy giặt, máy rửa chén bát hay là dẻ lau nhà mẹ kế đều không cho Tấm đụng vào. Tất cả đều bắt Tấm làm bằng tay, thậm chí ngay cả người giúp việc cũng không cho thuê. Bắt Tấm làm tất cả mọi thứ, hằng ngày Tấm phải lặn lội đi đến cánh đồng của nhà để gặt lúa chăn trâu rồi phải về giặt giũ nấu nướng.

Một hôm bà ta cho hai chị em mỗi người một cái giỏ bảo ra đồng xúc tép, còn hứa "Hễ đứa nào bắt được đầy giỏ thì thưởng cho cái áo lót màu đỏ". Ra đồng, Tấm chăm chỉ bắt được đầy giỏ, còn Cám thì mải chơi nên chẳng bắt được gì với lại một phần Tấm cũng sợ nước đồng sẽ làm bẩn đi bộ áo quần xinh đẹp của Cám.

Thấy Tấm bắt được một giỏ đầy, Cám bảo chị :

- Chị Tấm ơi, chị Tấm! Đầu chị lấm, chị hụp cho sâu, kẻo về mẹ mắng.

Tin là thật, Tấm bèn xuống ao lội ra chỗ sâu tắm rửa. Cám thừa dịp trút hết tép của Tấm vào giỏ của mình rồi ba chân bốn cẳng về trước. Lúc Tấm bước lên chỉ còn giỏ không, bèn ngồi xuống bưng mặt khóc hu hu. Nghe tiếng khóc của Tấm, Bụt liền hiện lên hỏi :

- Làm sao con khóc ?

Tấm thấy bụt hiện lên bất ngờ với bộ áo quần và bộ tóc màu trắng, suýt nữa Tấm sợ hãi mà hét lên. Nhưng chần chừ hồi lâu, nhìn vào ánh mắt của Bụt, Tấm thấy thân thiện lắm. Nên bèn kể lể sự tình cho Bụt nghe, Bụt bảo:

- Thôi con hãy nín đi ! Con thử nhìn vào giỏ xem còn có gì nữa không?

Tấm nhìn vào giỏ rồi nói : - Chỉ còn một con cá bống.

- Con đem con cá bống ấy về thả xuống giếng mà nuôi. Mỗi bữa, đáng ăn ba bát thì con ăn hai còn một đem thả xuống cho bống. Mỗi lần cho ăn con nhớ gọi như thế này:

Bống bống bang bang

Lên ăn cơm vàng cơm bạc nhà ta

Chớ ăn cơm hẩm cháo hoa nhà người.

Không gọi đúng như thế thì nó không lên, con nhớ lấy !

Nói xong Bụt biến mất,  Tấm nhìn xung quanh một hồi tìm mãi không biết Bụt chui ra từ đường nào đành thu lại tính tò mò của mình nghe theo lời Bụt thả bống xuống giếng. Bởi vì đây là thành phố, đa số toàn sử dụng nước máy nên tìm ra một cái giếng là rất khó khăn. May mắn thay Tấm nghe theo lời kể của một bà cô, có một cái giếng sâu ở ngoài đồng. Dù rất xa nhà nhưng Tấm vẫn cố gắng lặn lội để đến cho Bống ăn. Rồi từ hôm ấy trở đi, cứ mỗi bữa ăn, Tấm đều để dành cơm, giấu đưa ra cho bống. Mỗi lần nghe Tấm gọi, bống lại ngoi lên mặt nước đớp những hạt cơm của Tấm ném xuống. Người và cá ngày một quen nhau, và bống ngày càng lớn lên trông thấy.

Thấy Tấm sau mỗi bữa ăn thường không ngại nắng mưa mà mang cơm ra ngoài đồng, mụ dì ghẻ sinh nghi, bèn bảo Cám đi rình. Ban đầu Cám không chịu, bởi từ nhà ra đồng có đường đi rát khó khăn, chưa kể lại bị ánh nắng chiếu vào làm đen da của mình. Nhưng một hồi lâu, thấy Tấm trưa nào cũng đi ra ngoài, càng đi da tấm càng trắng nên Cám quyết định học theo. Cám nấp ở bụi cây bên bờ giếng nghe Tấm gọi bống, lấy làm lạ nhưng cũng không hiểu Tấm làm vậy là vì cái gì bèn nhẩm lấy cho thuộc rồi về kể lại cho mẹ nghe. Tối hôm ấy mụ dì ghẻ lấy giọng ngọt ngào bảo với Tấm:

- Con ơi con! Làng đã bắt đầu cấm đồng rồi đấy. Mai con đi chăn trâu, phải chăn đồng xa, chớ chăn đồng nhà, làng bắt mất trâu.

Tấm vâng lời, sáng hôm sau đưa trâu đi ăn thật xa. Ở nhà, mẹ con Cám mang bát cơm ra giếng cũng gọi bống lên ăn y như Tấm gọi. Nghe lời gọi, bống ngoi lên mặt nước. Mẹ Cám đã chực sẵn, bắt lấy bống đem về nhà làm thịt.

Đến chiều Tấm dắt trâu về, sau khi ăn xong Tấm lại mang bát cơm để dành ra giếng, Tấm gọi nhưng chả thấy bống ngoi lên như mọi khi. Tấm gọi mãi, gọi mãi, cuối cùng chỉ thấy cục máu nổi lên mặt nước. Biết là có sự chẳng lành cho bống, Tấm òa lên khóc. Bụt lại hiện lên bất ngờ hỏi:

- Con làm sao lại khóc ?

Tấm kể sự tình cho Bụt nghe, Bụt bảo:

- Con bống của con, người ta đã ăn thịt mất rồi. Thôi con hãy nín đi ! Rồi về nhặt xương nó, kiếm bốn cái lọ bỏ vào, đem chôn xuống dưới bốn chân giường con nằm.

Tấm trở về theo lời Bụt đi tìm xương bống, nhưng tìm mãi các xó vườn góc sân mà không thấy đâu cả. Một con gà thấy thế, bảo Tấm :

- Cục ta cục tác ! Cho ta nắm thóc, ta bưới xương cho !

Tay Tấm đang cầm nắm thóc, vừa cho gà ăn vừa đi tìm xương của Bống trong thùng rác. Bỗng có một con gà kêu lên nói tiếng người, Tấm giật mình  bốc nắm thóc ném cho gà. Gà chạy vào bếp bới một lúc thì thấy xương ngay. Tấm lấy xương rồi tính quay lại bắt con gà kia đi bán, gà mà nói được tiếng người chắc chắn bán được giá đắt lắm. Có thể lúc đó mẹ kế sẽ vui mừng mà mua cho mình thêm mấy bộ áo quần nữa thì tốt biết mất. Nhưng quay lại chẳng thấy con gà ấy đâu nữa, Tấm bèn nghĩ chắc con gà ấy cũng giống như ông Bụt. Đến âm thầm và đi lặng lẽ nên đành thất vọng mà quay đi. Tấm  nhặt lấy bỏ vào lọ và đem chôn dưới chân giường như lời bụt dặn.

Ít lâu sau có một nhà quý tộc mở hội trong mấy đêm ngày. Nghe bảo là tuyển vợ cho chủ nhân của gia đình đó. Già trẻ gái trai cár thành phố đều nô nức đi xem, trên các nẻo đường, quần áo mớ ba mớ bẩy dập dìu tuôn về đây như nước chảy. Hai mẹ con Cám cũng sắm sửa quần áo đẹp để đi trẩy hội. Thấy Tấm cũng muốn đi, mụ dì ghẻ nguýt dài, sau đó mụ lấy một đấu gạo trộn lẫn với một đấu thóc, bảo Tấm:

- Khi nào nhặt riêng gạo và thóc ra hai đấu thì mới được đi xem hội.

Nói đoạn, hai mẹ con quần áo xúng xính lên đường. Tấm tủi thân òa lên khóc. Bụt lại hiện lên hỏi:

- Làm sao con khóc?

Lần này đã quen với sự xuất hiện bất ngờ của bụt. Tấm  không ngạc nhiên mà chỉ đau buồn chỉ vào cái thúng, thưa:

- Dì con bắt phải nhặt thóc ra thóc, gạo ra gạo, rồi mới được đi xem hội, lúc nhặt xong thì hội đã tan rồi còn gì mà xem.

Bụt bảo: - Con đừng khóc nữa. Con mang cái thúng đặt ra giữa sân, để ta sai chim sẻ xuống nhặt giúp.

- Nhưng ngộ nhỡ chim sẻ ăn mất thì khi về con vẫn cứ bị đòn.

- Con cứ bảo chúng nó thế này:

Rặt rặt (con chim sẻ) xuống nhặt cho tao

Ăn mất hạt nào thì tao đánh chết

Thì chúng nó sẽ không ăn của con đâu.

Bụt vừa dứt lời, ở trên không có một đàn chim sẻ đáp xuống sân nhặt thóc ra một đằng, gạo ra một nẻo. Chúng nó lăng xăng ríu rít chỉ trong một lát đã làm xong, không suy suyển một hạt. Nhưng khi chim sẻ bay đi rồi, Tấm lại nức nở khóc. Bụt lại bảo:

- Con làm sao lại khóc?

- Con rách rưới quá, người ta không cho con vào xem hội.

- Con hãy đào những cái lọ xương bống đã chôn ngày trước lên thì sẽ có đủ thứ cho con trẩy hội.

Tấm vâng lời, đi đào các lọ lên. Đào lọ thứ nhất lấy ra được một cái váy lộng lẫu, một cái áo xống lụa, một cái áo trong lụa điều và một cái khăn nhiễu. Đào lọ thứ hai lấy ra được một đôi giầy cao gót thủy tinh. Đào lọ thứ ba thì thấy một chiếc xe ô tô bé tí, nhưng vừa đặt cái xe xuống đất bỗng chốc có tiếng còi vang lên và nó biến thành chiếc xe  lớn. Đào đến lọ cuối cùng thì lấy ra được một bộ ghế ngồi xinh xắn.

Tấm mừng quá vội tắm rửa rồi thắng bộ vào, vì không biết lái xe nên cứ ngồi vào trong. Không hiểu sao xe lại có thể tự lái đi. Đi được một lát đã đến được khu trung tâm. Nhưng khi phóng qua một cây cầu đá, Tấm đánh rơi một chiếc giầy xuống nước, không cách nào mò lên được. Nhưng vì thời gian gấp rút Tấm bèn bỏ qua mà đi nhanh tới lễ hội

Khi đoàn xa giá chở cậu chủ nhà quý tộc đi qua cầu, chiếc xe bỗng dưng trục trặc, nổ máy không được. Trong thời gian sửa chữa, cậu nhìn thử xuống nước, thấy cái gì lấp lánh rất thu hút, cậu sai người xuống dưới lấy lên, họ mò được một chiếc dày thủy tinh rất  tinh xảo và xinh đẹp. Cậu ngắm nghía chiếc giầy hồi lâu rồi tổ chức sự kiện, cho rao mời tất cả đám đàn bà con gái xem hội ướm thử, hễ ai đi vừa chiếc giầy thì cậu sẽ lấy làm vợ.

Bởi vì bây giờ cậu cũng đã có tuổi, mà lại có gia tài lớn như thế. Nếu như yêu cậu chắc cũng chỉ vì gia tài của cậu mà thôi. Vậy nên cậu tin vào định mệnh, có thể hôm nay cậu tìm được chiếc giầy này là có duyên, và cậu tin rằng cái duyên ấy sẽ giúp mình tìm được một người bạn đích thực.

Lê hội lại càng náo nhiệt vì các bà, các cô chen nhau đến chỗ thử giầy. Cô nào cô ấy lần lượt kéo vào ngôi lầu giữa bãi cỏ rộng để ướm một tí cầu may. Nhưng chẳng có một chân nào đi vừa cả. Mẹ con Cám cũng trong số đó. Khi Cám và dì ghẻ bước ra khỏi lầu thì gặp Tấm, Cám mách mẹ:

- Mẹ ơi, ai như chị Tấm cũng đi thử hài đấy!

Mụ dì ghẻ bĩu môi:

- Chuông khánh còn chẳng ăn ai, nữa là mảnh chĩnh vứt ngoài bờ tre!

Nhưng khi Tấm đặt chân vào giầy thì vừa như in. Cô mở khăn lấy luôn chiếc thứ hai đi vào. Hai chiếc giầy giống nhau như đúc.  Bấy giờ Tấm mới thầm thấy may mắn vì mẹ kế bắt Tấm làm việc nhiều nên Tấm mới có đôi chân hoàn hảo mà không có ai có thể có được như vậy. Đám người làm hò reo vui mừng. Lập tức cậu sai đoàn người về tận nhà mờ cô. Tấm bước lên  xe trước con mắt ngạc nhiên và hằn học của mẹ con Cám.

Tuy sống sung sướng . Tấm vẫn không quên ngày giỗ cha. Cô xin phép vua trở về nhà để soạn cỗ cúng giúp dì. Mẹ con Cám thấy Tấm sung sướng thì ghen ghét để bụng. Nay thấy Tấm về, lòng ghen ghét lại bùng bốc lên. Nghĩ ra được một mưu, mụ dì ghẻ bảo Tấm:

- Trước đây con quen trèo cau, con hãy trèo lên xé lấy một buồng cau để cúng bố.

Tấm thắc mắc hỏi lại: Chúng ta có thể ra chợ mua được mà dì.

Mụ gì ghẻ lại nhăn mày:

- Mua ngoài chợ thì không chất lượng bằng cây nhà trồng con ạ. Con chịu khó giúp mẹ, dù sao đây cũng là cơ hội để thể hiện lòng thành của con.

Tấm vâng lời trèo lên cây cau, lúc lên đến sát buồng thì ở dưới này mụ dì ghẻ cầm dao đẵn gốc. Thấy cây rung chuyển, Tấm hỏi :

- Dì làm gì dưới gốc thế ?

- Gốc cau lắm kiến, dì đuổi kiến cho nó khỏi lên đốt con.

Nhưng Tấm chưa kịp xé cau thì cây cau đã đổ. Tấm ngã lộn cổ xuống ao chết. Mụ dì ghẻ vội vàng lột áo quần của Tấm cho con mình mặc vào rồi nói dối với cậu rằng Tấm không may bị rơi xuống ao chết đuối, nay đưa em vào để thế chị. Cậu nghe nói trong bụng không vui,sai người đi điều ra sõ ràng nhưng lại không có một tí manh mối nào. Nhớ về Tâm  nhưng không biết phải làm thế nào cả nên đành đồng ý cho Cám vào, dù sao đối xử tốt với hai người họ cũng có thể an ủi Tấm một phần nào đó.

Lại nói chuyện Tấm chết hóa thành chim Vàng anh, chim bay một mạch về kinh đến vườn ngự. Thấy Cám đang đem áo quần của cậu bỏ vào máy giặt, Vàng anh dừng lại trên cành cây, bảo nó:

- Phơi áo chồng tao, phơi lao phơi sào, chớ phơi bờ rào, rách áo chồng tao.

Rồi chim Vàng anh bay thẳng vào cung rồi đậu ở cửa sổ, hót lên rất vui tai. Cậu đi đâu, chim bay đến đó. Cậu đang nhớ Tấm không nguôi, thấy chim quyến luyến theo mình, Cậu thử lẩm bẩm trong miệng, hỏi nửa đùa nửa thật:

- Vàng ảnh vàng anh, có phải vợ anh, chui vào tay áo.

Chim vàng anh bay lại đậu vào tay cậu rồi rúc vào tay áo. Từ đó cậu yêu quý vàng anh quên cả ăn ngủ. Cậu  sai làm một cái lồng bằng vàng cho chim ở. Từ đó, ngày đêm Cậu chỉ mải mê với chim, không tưởng đến Cám.

Cám vội về mách mẹ. Mẹ nó bảo cứ bắt chim làm thịt ăn rồi kiếm điều nói dối Cậu. Trở lại tòa nhà, nhân lúc cậu đi họp, Cám bắt chim làm thịt nấu ăn rồi vứt lông chim ở ngoài vườn.

Lông chim vàng anh chôn ở vườn hoá ra hai cây xoan đào. Khi cậu đi chơi vườn hoa, cành lá của chúng sà xuống che kín thành bóng, như hai cái lọng. Cậu thấy cây đẹp rợp bóng, sai người mắc võng vào hai cây rồi nằm chơi hóng mát. Khi cậu đi khỏi thì cành cây lại vươn thẳng trở lại. Từ đó, không ngày nào cậu không ra nằm hóng mát ở hai cây xoan đào.

Cám biết chuyện ấy lại về nhà mách mẹ. Mẹ nó bảo, cứ sai thợ chặt cây làm khung cửi rồi kiếm điều nói dối cậu. Về đến tòa nhà, nhân một hôm gió bão, Cám sai thợ chặt cây xoan đào lấy gỗ đóng khung cửi. Thấy cây bị chặt, cậu hỏi thì Cám đáp:

- Cây bị đổ vì bão, em sai thợ chặt làm khung cửi để dệt áo cho cậu.

Nhưng khi khung cửi đóng xong. Cám ngồi vào dệt lúc nào cũng nghe thấy tiếng khung cửi rủa mình :

Cót ca cót két

Lấy tranh chồng chị.

Chị khoét mắt ra

Thấy vậy Cám sợ hãi, vội về nhà mách mẹ. Mẹ nó bảo đốt quách khung cửi, rồi đem tro đi đổ cho rõ xa để được yên tâm. Về đến cung, Cám làm như lời mẹ nói. Nó đem tro đã đốt đi đổ ở lề đường cách xa nhà.

Đống tro bên đường lại mọc lên một cây thị cao lớn, cành lá xum xuê. Đến mùa có quả, cây thị chỉ đậu được có một quả, nhưng mùi thơm ngát tỏa ra khắp nơi. Một bà lão hàng nước gần đó có một hôm đi qua dưới gốc, ngửi thấy mùi thơm, ngẩng đầu nhìn lên thấy quả thị trên cành cao, bèn giơ bị ra nói lẩm bẩm:

- Thị ơi thị à, rụng vào bị bà, bà để bà ngửi chứ bà không ăn.

Bà lão nói vừa dứt lời, thì quả thị rụng ngay xuống đúng vào bị. Bà lão nâng niu đem về nhà cất trong buồng, thỉng thoảng lại vào ngắm nghía và ngửi mùi thơm.

Ngày nào bà lão cũng đi chợ vắng. Từ trong quả thị chui ra một cô gái thân hình bé nhỏ như ngón tay, nhưng chỉ trong chớp mắt đã biến thành Tấm. Tấm vừa bước ra đã cầm lấy chổi quét dọn nhà cửa sạch sẽ, rồi đi vo gạo thổi cơm, hái rau ở vườn nấu canh giúp bà hàng nước. Đoạn Tấm lại thu hình bé nhỏ như cũ rồi chui vào quả thị. Lần nào đi chợ về, bà lão cũng thấy nhà cửa ngăn nắp, cơm ngon, canh ngọt sẵn sàng, thì lấy làm lạ. Ban đầu tính gọi công an để điều tra, nhưng nghĩ lại mình già đến từng tuổi này rồi. Có ai lại nhẫn tâm đi hãm hại một bà già đơn côi như bà. Với lại hầu như ngày nào cũng có người làm việc giúp bà, điều này làm bà có vài phần vui mừng cũng có vài phần sợ hãi.

Một hôm bà hàng nước giả vờ đi chợ, đến nửa đường lại lén trở về, rình ở bụi cây sau nhà. Trong khi đó, Tấm từ quả thị chui ra rồi cũng làm việc như mọi lần. Bà lão rón rén lại nhìn vào khe cửa. Khi thấy cô gái xinh đẹp thì bà mừng quá, bất thình lình xô cửa vào ôm choàng lấy Tấm,  dù điều này rất lạ kì. Nhưng bà cũng chẳng buồn sợ hãi nữa, bà chỉ cần có một đứa con làm bạn với bà suốt quãng đời còn lại mà thôi, vừa ôm chặt Tấm và vừa xé vụn  vỏ thị.

Từ đó Tấm ở với bà hàng nước, hai người thương nhau như hai mẹ con. Hàng ngày Tấm giúp bà lão các việc thổi cơm, nấu nước, gói bánh, têm trầu để cho bà bán hàng.

Một hôm cậu nhàm chán đi ra khỏi nhà. Thấy có quán nước bên đường sạch sẽ, lại mang đến cho cậu cảm giác quen thuộc cậu bèn đi vào.  Bà lão mang trầu nước dâng lên cậu. Thấy trầu têm cánh phượng, cậu vừa ngạc nhiên mà vừa vui mừng. Bởi trầu tiêm cánh phượng hiện nay thấy rất ít có thể là hầu như không thấy. Chỉ có Tấm, cô mới tiêm được cánh phượng đặc biệt như thế này. Cậu nhớ tới trầu vợ mình têm ngày trước cũng y như vậy, liền hỏi :

- Trầu này ai têm?

- Trầu này con gái lão têm - bà lão đáp.

- Con gái của bà đâu, gọi ra đây cho ta xem mặt.

Bà lão gọi Tấm ra. Tấm vừa xuất hiện, cậu nhận ra ngay vợ mình ngày trước, có phần trẻ đẹp hơn xưa. Vua mừng quá, bảo bà lão hàng nước kể lại sự tình, rồi sai người  rước Tấm  và bà cụ về nhà.

Cám Thấy Tấm trở về, Cám cũng chẳng thắc mắc bởi việc Tấm chết chắc cũng chỉ có mụ dì ghẻ biết.  Cám thấy Tấm được cậu yêu thương như xưa, thì không khỏi ghen tỵ. Ngay khi Cám dành được sự yêu thương của cậu thì Tấm lại xuất hiện cướp đo tình yêu thương đó. Cám bực mình mà không làm được gì. Cuối cùng cũng quyết định học theo Tấm. Một hôm, Cám hỏi chị :

- Chị Tấm ơi, chị Tấm! Chị làm thế nào mà đẹp thế ?

Tấm không đáp, chỉ hỏi lại:

- Có muốn đẹp không để chị giúp !

Cám bằng lòng ngay. Tấm sai người  hầu đào một cái hố sâu và đun một nồi nước sôi. Cám thấy chị mình cầm nước sôi ra như vậy, trong lòng sợ hãi cầu xin chị tha thứ.

Tấm cũng hiền lành mà tha cho. Không phải là Tấm không biết tất cả mọi chuyện nhưng ngẫm lại thì Cám cũng chỉ là vật thí nghiệm của Mụ gì ghẻ mà thôi. Với lại người giết Tấm cũng không phải là Cám, nếu giết Cám, Tấm sẽ trở thành kẻ ác giống họ, sẽ trở thành người bị nhiều người ghen ghét mà cũng có thể có khả năng bị vào tù. Nên Tấm quyết định chỉ dọa Cám một chút rồi tự mình dẫn Cám về nhà thăm mụ gì ghẻ.

Mụ nhìn thấy Tấm ban đầu hoảng hốt, rồi sau này run run không dám lại gần.

- Dì ơi, dì ở đây một mình chắc cô đơn lắm. Hay vào nhà cùng ở với con cho vui.

Mụ dì ghẻ nhìn thấy khuôn mặt hiền lành cũng Tấm. Bỗng sợ hãi trong người nhưng vì Cám mụ cũng đồng ý.

Ban đêm Tấm sai người đưa mấy đĩa CD vào cho mẹ con họ xem. Mụ dì ghẻ xem phim ma trong đó xong bỗng chốc hóa bệnh và chuyển vào sống trong bệnh viện tâm thần đến chết. Còn Cám đến cuối vẫn ngây ngô không hiểu chuyện gì nhưng mất mẹ mà Cám trở trầm cảm. Từ đó mắc bệnh tự kỉ không nói chuyện với người ngoài.