Khác biệt căn bản giữa kinh tế thị trường XHCN và kinh tế thị trường TBCN là ở vai trò của nhà nước. Như Lênin đã mô tả trong tác phẩm Nhà nước và Cách mạng, nhà nước là một công cụ của sự thống trị giai cấp. Nó không tồn tại trên giai cấp, nhưng được sử dụng bởi một giai cấp để thống trị giai cấp khác. Ở Hoa Kỳ và các nước TBCN ở Tây Âu, sự can thiệp và điều chỉnh của nhà nước đối với nền kinh tế được sử dụng bởi giai cấp tư sản nhằm phục vụ lợi ích của giai cấp này.

  Tuy nhiên, trong nền kinh tế XHCN, nhà nước được kiểm soát bởi giai cấp công nhân và thống trị khu vực tư nhân. Nó chỉ cho phép khu vực này phát triển ở mức độ mà nó giúp ích cho sự phát triển kinh tế của cả đất nước, và phục vụ lợi ích của giai cấp công nhân và nông dân. Phần lớn thương mại và công ty không độc lập khỏi chính phủ và thay vào đó bị thống trị bởi nhà nước công nhân. Hayton mô tả điều này ở Việt Nam một cách đặc biệt: 

"Có những công ty tư nhân lớn hơn, nhưng số lượng ít. Mặc dù 350 công ty bây giờ được liệt kê trên giao dịch cổ phiếu của đất nước, 99% thương mại của đất nước vẫn là ở cỡ nhỏ và trung bình. Năm 2005, chỉ có 22 công ty tư nhân trong nước trong số 200 công ty tốp đầu và ... 'tư nhân' là thuật ngữ có thể gây tranh cãi." 

  Thậm chí trong lĩnh vực đầu tư nước ngoài, nhà nước Việt Nam vẫn chi phối vốn liên doanh nước ngoài chứ không phải cách nào khác. Bên cạnh việc chê trách các chính sách tư nhân hóa của Ngân hàng Thế giới và Quỹ tiền tệ quốc tế IMF, Hayton chỉ ra: 

"Khối đầu tư nước ngoài là phần nổi bật của nền kinh tế, với hàng triệu nhân công và cung cấp rất nhiều khoản thu từ thuế, nhưng nó không thống trị nền kinh tế. Ít nhất theo lý thuyết, họ vẫn bị kiểm soát bởi nhà nước. Năm 2005, 122 trong số 200 công ty lớn nhất thuộc sở hữu nhà nước. Con số đã thay đổi chút xíu kể từ đó, mặc dù một số ngân hàng tư nhân bây giờ cũng tham gia vào cuộc chơi. Đối với Đảng, kinh tế nhà nước mạnh mẽ là cách để duy trì độc lập dân tộc trong thời đại toàn cầu hóa. Nó có nghĩa là Đảng vẫn đặt ra những mục tiêu lớn, cũng như các quyết định phát triển 'kinh tế biển' của đất nước tháng 12/2006, một khái niệm bao phủ nhiều thứ từ nhiên liệu cho tới bữa ăn, và tàu thủy. Điều này cũng xác định rõ ràng việc duy trì mức độ cao của kiểm soát nhà nước lên các khu vực quan trọng chiến lược như tài nguyên thiên nhiên, vận tải, tài chính, cơ sở hạ tầng, quốc phòng và truyền thông." 

  Các công nhân nhiệt liệt ủng hộ các chính sách này, thậm chí cả những công nhân làm việc ở các doanh nghiệp liên doanh với nước ngoài. Hayton trích lời Vũ Thị Thắm, một công nhân dây chuyên sản xuất giầy, người đã chú ý rằng công việc mang lại thu nhập cao hơn và sống tốt hơn "khi là nông dân". Cô ấy nói: "Rất ổn. Tôi làm việc ở đây vì thu nhập ổn định. Trước tôi là nông dân và thu nhập của tôi phụ thuộc vào thời tiết. Nếu thời tiết tốt, tôi có thể làm được kha khá. Nhưng nếu tệ hại, tôi không thể làm được gì. Thậm chí khi thời tiết tốt, tôi cũng chỉ có thể kiếm được 30 đô-la/tháng, nhưng làm việc ở đây tôi có thể kiếm được 60 đô-la hoặc hơn nếu tôi làm thêm giờ."