design by nhatthienlonga7zenclu@yahoo/gmail.com

Phần Một

Muốn Lấy Mật Ðừng Phá Tổ Ong

     Ngày 7 tháng 5 năm 1931, mười ngàn người ở châu thành Nữu Ước được mục kích một cuộc săn người sôi nổi chưa từng thấy. Một trăm năm mươi lính công an bao vây một căn phố để bắt tên tướng cướp Crowley, biệt danh là "Hai Súng" vì lúc nào y cũng mang hai cây súng ở trong mình. Họ leo lên mái nhà bắn xuống, đặt súng liên thanh trên nóc những nhà chung quanh, dùng hơi cay và trong hơn một tiếng đồng hồ cả một khu mỹ lệ nhất của Nữu Ước vang lên tiếng súng và tiếng "lạch tạch" của liên thinh. Crowley núp sau chiếc ghế bành đệm bông, bắn lại lính không ngừng.

      Khi bắt được y rồi, viên giám đốc Cảnh sát tuyên bố: "Nó vào hạng tội nhân nguy hiểm nhất. Nó muốn giết người là giết, không vì một lý do gì hết".

      Nhưng còn chính tội nhân, Crowley, y tự xét y ra sao? Muốn biết, bạn hãy đọc hàng sau này mà y vừa chống cự với lính vừa viết để lại cho đời: "Dưới lớp áo này, trái tim ta đập, chán ngán nhưng thương người không dám làm hại một ai hết".

      Không muốn làm hại ai hết! Vậy mà trước đó mấy ngày, khi một người lính Cảnh sát lại gần y để hỏi giấy phép lái xe hơi, thì y xả ngay một loạt súng, giết người đó tức thì. Một kẻ sát nhân không gớm máu như vậy mà còn tự khoe: "Trái tim thương người, không muốn làm hại ai hết!".

      Trước khi ngồi lên ghế điện để chịu tử hình tại khám Sing Sing, y còn than: "Tôi chỉ tự vệ mà người ta xử tôi như vậy đó".

      Nghĩa là trong thâm tâm, y nhất định không chịu nhận y có tội.

      Bạn sẽ nói: "Thì chỉ có nó nghĩ thế, chứ còn ai lạ đời như vậy nữa".

      Không đâu, thưa bạn: kẻ thù số một của nước Mỹ, Al Capone, tên đầu đảng ăn cướp đã làm cho châu thành Chicago kinh khủng, cũng nói: "Ta đã dùng những năm tươi đẹp nhất trong đời để mua vui cho thiên hạ, vậy mà phần thưởng chỉ là bị chửi, và bị săn bắt như một con thú dữ".

      Mà cả Dutch Schultz, một trong những tên cướp lợi hại nhất ở Nữu Ước cũng tuyên bố với một ký giả rằng y là ân nhân của thiên hạ.

      Viên giám đốc khám Sing Sing, ông Lawes, viết: "Ở Sing Sing, những tội nhân đều tự cho họ cũng có tâm trạng thông thường không khác đời chi hết. Cũng lý luận giảng giải tại sao chúng bắt buộc phải cạy tủ sắt hoặc bóp cò... và tuyên bố rằng bỏ tù chúng thật là bất công".

      Nếu ba tên cướp đó và cả bọn khốn nạn đương nằm trong khám, tự cho mình vô tội như vậy thì những người mà chúng ta gặp mỗi ngày ở ngoài đường, cả các bạn nữa, cả tôi nữa, chúng ta ra sao?

      Cho nên ông John Wanamaker, một thương gia lớn có lần đã tự thú: "Từ ba mươi năm nay, tôi đã hiểu rằng: sự chỉ trích chẳng ích lợi gì hết". Ông đã sớm hiểu bài học đó. Riêng tôi, tôi đã phải phấn đấu trong một phần ba thế kỷ trước khi thấy ló ra ánh sáng của chân lý này: "Dù người ta có lỗi nặng đến đâu, thì trong một trăm lần, tới chín mươi chín lần người ta tự cho là vô tội".

      Chỉ trích đã vô ích mà còn nguy hiểm, vì làm thương tổn lòng tự ái của người và gây ra oán thù. Hơn nữa, kẻ bị ta chỉ trích tự nhiên sẽ hằn học chỉ trích lại ta, như ông tổng trưởng Bộ Nội vụ Albert Fall, vì ăn hối lộ một trăm ngàn đồng mà dùng gươm súng đàn áp kẻ bị ức hiếp, sau vỡ lở, bị ngồi khám, làm cho dư luận toàn quốc oán hờn Chính phủ, đảng Cộng hòa suýt đổ, Tổng Thống Harding bị giày vò, lo lắng đến đỗi ít năm sau thì chết. Vậy mà khi người ta trách y đã lợi dụng lòng tin cậy của bạn là ông Harding và phản ông, thì vợ y nhảy chồm chồm lên, khóc sướt mướt vặn tay bứt tóc, rủa đời, la lớn: "Không! không! chồng tôi không phản ai hết. Cả một tòa nhà đầy vàng cũng không quyến rũ được chồng tôi. Chồng tôi đã bị người ta phản".

      Tâm trạng con người như vậy đó. Kẻ làm quấy oán trách đủ mọi người, mà chẳng bao giờ oán trách mình cả. Bạn cũng như vậy và tôi cũng như vậy. Cho nên từ nay, mỗi lần muốn chỉ trích ai, ta nên nhớ hai tướng cướp Capone và Crowley, nhớ Bộ trưởng Bộ nội vụ Fall. Ta nên hiểu rằng những lời chỉ trích ta thốt ra, cũng như con chim bồ câu, bao giờ nó cũng trở về chỗ cũ. Kẻ bị ta chỉ trích chắc chắn sẽ tìm hết lý lẽ để tự bào chữa và trở lại buộc tội ta.

      Và hiểu vậy nên ông Abraham Lincoln đã để lại cái danh là có tài dẫn đạo quần chúng bực nhất trong lịch sử loài người. Hồi thiếu thời ông nhiệt liệt chỉ trích bất cứ ai, thậm chí tới viết những thơ phúng thích để chế giễu người ta rồi đem liệng cùng đường cho thiên hạ đọc cười chơi. Một lần cũng vì thói đó, suýt gây nên một cuộc đấu gươm. Từ đó chẳng những ông không bao giờ nhạo báng, mỉa mai ai nữa, mà còn khoan dung dễ dãi với mọi người. Châm ngôn của ông là: "Ðừng xét người, nếu ta không muốn người xét lại ta".

      Trong thời Nam Bắc chiến tranh, có một lần bại quân phương Nam, ban đêm chạy tới một con sông, vì mưa bão mà nước dâng cao không thể nào qua nổi. Ông đánh dây thép, rồi muốn chắc chắn hơn, lại sai người mang hiệu lệnh cho đại tướng Meade cầm đầu quân phương Bắc bảo phải lập tức tấn công quân Phương Nam do tướng Lee cầm đầu. Nhưng Meade vì ngần ngừ, trễ nải đã làm ngược hẳn lệnh ông và để cho quân Phương Nam thừa lúc mực nước xuống, qua sông mà thoát được, lỡ mất cơ hội độc nhất, vì chỉ một trận đó có thể chấm dứt cuộc Nam Bắc tương tàn.

      Ông Lincoln giận lắm, la: "Trời cao đất dày, như vậy là nghĩa lý gì?" .

      Rồi ông than với con rằng: "Quân địch ở trong tay ta mà để cho nó thoát! Trong tình thế đó bất cứ ai cầm quân cũng có thể đánh bại tướng Lee. Mà nếu cha có mặt tại đó, chắc chắn đã thắng trận rồi!". Ðoạn ông hậm hực viết bức thư này:

      Ðại tướng thân mến, Tôi không tin rằng ông nhận chân được sự đại tướng Lee trốn thoát tai hại là dường nào! Quân đội y ở trong tay ta, và vì y đã bại nhiều phen, nếu đánh ngay lúc đó thì chí một trận thì chiến tranh đã kết liễu. Nay thì nó sẽ kéo dài ra không biết đến bao giờ. Thứ hai trước, ông đã không thắng nổi Lee, bây giờ y đã qua sông, mà lực lượng của ông chỉ có thể bằng hai phần ba hôm đó thì làm sao thắng nổi y được nữa?

      ... Dịp may ngàn năm một thuở của ông đã qua rồi và không ai thấu nổi nỗi buồn khổ của tôi!...

      Nhưng bức thư đó, bức thư trách nhẹ nhàng có vậy, ông viết rồi mà không gởi. Sau khi ông chết, người ta tìm thấy trong giấy tờ của ông.

      Vậy có lẽ ông đã tự nghĩ: "Hãy khoan, đợi một chút... đừng hấp tấp. Ta ngồi yên ổn trong tòa Bạch Ốc này mà ra lệnh thì thật dễ. Nhưng nếu ta đã có mặt tại bãi chiến trường, nếu như ông Meade từ mấy tuần nay, ta ñaõ thaáy maùu chaûy, ñaõ nghe tieáng reân la cuûa lính bò thöông hoaëc haáp hoái, thì coù leõ ta cuõng khoâng haêng haùi taán coâng keû ñòch laém. Vaû laïi, neáu ta coù tính ruït reø cuûa Meade thì ta cuõng haønh ñoäng y nhö oâng ta. Thoâi, vieäc ñaõ vaäy roài, noùi cuõng voâ ích. Gôûi böùc thö naøy ñi, duø ta coù haû giaän chuùt ñænh, nhöng Meade seõ traùch laïi ta, sinh ra oaùn giaän, maát loøng töï tin cuûa oâng ta ñi, vaø bieát ñaâu oâng chaúng töø chöùc nöõa".

      Laø vì oâng ñaõ kinh nghieäm raèng nhöõng lôøi nghieâm traùch khoâng coù ích lôïi gì caû.

      Theo Theodore Roosevelt keå laïi raèng hoài oâng coøn laøm Toång Thoáng, moãi laàn gaëp ñieàu khoù xöû, thöôøng ngaû löng vaøo gheá, nhìn leân taám hình cuûa Lincoln treo treân töôøng vaø töï hoûi: "Lincoln ôû ñòa vò mình, seõ xöû trí ra sao? giaûi quyeát ra sao?" .

      Chuùng ta cuõng vaäy, laàn sau coù muoán "xaøi" ai, haõy ruùt taám giaáy naêm myõ kim ôû trong tuùi ra maø ngaém hình Lincoln treân ñoù vaø töï hoûi raèng: "ÔÛ vaøo ñòa vò ta, Lincoln xöû trí ra sao?" vaø muoán söûa ñoåi ngöôøi, ta haõy söûa ñoåi ta tröôùc ñaõ. Nhö vaäy coù lôïi hôn vaø... ít nguy hieåm hôn".

      Khoång Töû noùi: "Khi böïc cöûa nhaø ta dô thì ñöøng cheâ noùc nhaø beân sao ñaày tuyeát".

      Hoài nhoû toâi töï phuï laém. Moät laàn nhaän ñöôïc böùc thö coù theâm maáy chöõ naøy: "Thö naøy ñoïc cho ngöôøi ta vieát, maø khoâng coi laïi". Toâi thích haøng chöõ ñoù laém vì toâi thaáy noù cho ta coù veû quan troïng vaø beà boän coâng vieäc. Roài moät hoâm, muoán leân maët vôùi moät tieåu thuyeát gia, toâi vieát thö cho oâng ta vaø cuõng theâm haøng chöõ aáy. Tieåu thuyeát gia ñoù gôûi traû böùc thö vaø theâm vaøo: "Chæ coù söï ngu xuaån cuûa oâng môùi ví ñöôïc vôùi söï thoâ loã cuûa oâng thoâi".

      Noùi cho ñuùng, toâi ñaõ voâ leã vaø nhöõng lôøi chæ trích ñoù khoâng phaûi laø khoâng ñaùng. Nhöng vì toâi chæ laø moät thaèng ngöôøi, neân toâi thaáy nhuïc laém vaø thaâm oaùn tieåu thuyeát gia ñoù ñeán noãi möôøi naêm sau, khi hay tin oâng ta cheát toâi ñaõ chaúng tieác moät ngöôøi coù taøi maø chæ nhôù tôùi söï oâng ñaõ laøm thöông toån loøng töï aùi cuûa toâi.

      Vaäy baïn muoán ngöôøi ta oaùn tôùi cheát, thì haõy duøng nhöõng lôøi chæ trích cay ñoäc. Coøn khoâng thì neân nhôù raèng loaøi ngöôøi khoâng phaûi luoân coù lyù trí ñaâu. Hoï haønh ñoäng suy nghó theo tình caûm, thaønh kieán, loøng kieâu caêng vaø hôïm hónh cuûa hoï. Söï chæ trích ví nhö moät moài löûa, maø loøng kieâu caêng cuûa con ngöôøi laø moät kho thuoác suùng, gaëp nhau töùc buøng noå, gieo tai haïi voâ cuøng.

      Benjamin Franklin hoài nhoû vuïng xöû bao nhieâu thì sau naøy laïi gioûi veà khoa taâm lyù vaø duïng nhaân baáy nhieâu cho neân ñöôïc boå laøm söù thaàn Hueâ Kyø taïi Phaùp. Bí quyeát cuûa söï thaønh coâng ñoù laø oâng khoâng bao giôø chæ trích ai heát vaø chæ thaønh thöïc ca tuïng ñöùc tính cuûa ngöôøi thoâi.

      Chæ trích oaùn traùch ngöôøi, buoäc loãi cho ngöôøi thì keû ñieân naøo cuõng bieát. Nhöng hieåu ngöôøi vaø tha thöù cho ngöôøi thì phaûi coù taâm hoàn cao caû vaø söùc töï chuû maïnh meõ môùi ñöôïc.

      Carlyle noùi: "Muoán xeùt ñoä löôïng cuûa ai chæ caàn xem caùch xöû söï cuûa ngöôøi ñoù vôùi keû döôùi". Vaäy ñaùng leõ buoäc toäi, chæ trích ai thì ta phaûi raùn hieåu hoï, tìm nguyeân nhaân nhöõng haønh vi cuûa hoï. Ñoù laø nguoàn goác cuûa caûm tình, khoan dung vaø hoøa haûo.

      Ñöùc Thöôïng Ñeá kia maø coøn ñôïi khi ngöôøi ta cheát roài môùi xeùt coâng vaø toäi. Taïi sao ngöôøi phaøm nhö chuùng ta laïi nghieâm khaéc hôn Ngaøi?

Phaàn Hai

Moät Bí Quyeát Quan Troïng

Trong Pheùp Xöû Theá

     Muoán daãn duï ai laøm vieäc theo yù ta, chæ coù caùch laø laøm cho ngöôøi aáy phaùt khôûi caùi yù muoán laøm vieäc ñoù.

      Xin caùc baïn nhôù kyõ ñieàu aáy.

      Xin caùc baïn nhôù raèng khoâng coù moät caùch thöù hai naøo nöõa.

      Ñaõ ñaønh, baïn coù theå chóa suùng saùu vaøo buïng moät ngöôøi qua ñöôøng maø baét ngöôøi ñoù phaûi côûi ñoàng hoà ra ñöa cho baïn. Baïn cuõng coù theå baét moät ngöôøi laøm coâng phaûi chaêm chæ laøm vieäc cho tôùi khi baïn quay löng ñi, baèng caùch doïa toáng coå haén ra cöûa.

      Caàm chieác roi maây, baïn coù theå baét con nít vaâng lôøi ñöôïc. Nhöng nhöõng caùch taøn baïo ñoù coù nhöõng phaûn öùng tai haïi laém. Muoán caûm ñoäng ai vaø daãn duï ngöôøi ñoù haønh ñoäng, chæ coù moät caùch laø ngöôøi ta muoán gì, cho ngöôøi ta caùi ñoù.

      Maø chuùng ta muoán nhöõng gì? Ít laém, nhöng khi chuùng ta ñaõ muoán thì chuùng ta naèng naëc ñoøi cho kyø ñöôïc. Nhöõng caùi chuùng ta muoán laø:

      1. Söùc khoûe vaø sanh maïng.

      2. AÊn.

      3. Nguû.

      4. Tieàn cuûa.

      5. Ñeå tieáng laïi ñôøi sau.

      6. Thoûa nhuïc duïc.

      7. Con caùi chuùng ta ñöôïc moïi söï ñaày ñuû.

      8. Ñöôïc ngöôøi khaùc coi ta laø quan troïng.

      Freud, nhaø baùc hoïc Ñöùc tröù danh veà beänh thaàn kinh noùi raèng hai thì duïc caêm baûn cuûa nhaân loaïi laø tình duïc vaø thò duïc huyeãn ngaõ.

      Trieát gia John Dewey noùi: thò hieáu maïnh nhaát cuûa nhaân loaïi laø thò duïc huyeãn ngaõ. Xin caùc baïn nhôù kyõ boán chöõ: "Thò duïc huyeãn ngaõ". Nghóa noù voâ cuøng vaø baïn seõ gaëp noù trong cuoán saùch naøy.

      Baûy thò duïc khaùc ñeàu deã thoûa maõn, duy coù thò duïc ñoù ít khi ñöôïc thoûa laém, tuy noù cuõng khaån caáp nhö aên vaø nguû.

      Abraham Lincoln noùi: "Ai cuõng muoán ñöôïc ngöôøi ta khen mình". Chuùng ta ñeàu theøm khaùt nhöõng lôøi khen chaân thaønh maø than oâi! ít khi ngöôøi ta cho ta caùi ñoù.

      Nhöng keû naøo ñaõ hoïc ñöôïc caùi bí quyeát laøm thoûa maõn loøng ñoùi khaùt lôøi khen ñoù, noù tuy kín ñaùo maø daøy voø ngöôøi ta, ñaâm reã trong loøng ngöôøi ta, thì keû aáy "naém ñöôïc moïi ngöôøi trong tay mình" vaø ñöôïc moïi ngöôøi toân troïng suøng baùi, nghe lôøi, "khi cheát ñi, keû ñaøo huyeät choân ngöôøi ñoù cuõng coøn phaûi khoùc nöõa".

      Loaøi vaät khoâng coù duïc voïng aáy. Nghieâm quaân cuûa toâi kheùo nuoâi heo vaø boø, kyø ñaáu xaûo canh noâng naøo oâng cuõng ñöôïc giaûi thöôûng. ÔÛ nhaø, oâng ghim heát thaûy baèng caáp ñoù leân treân moät taám luïa traéng, khaùch khöùa laïi oâng môû ra khoe. Heo thaûn nhieân ñoái vôùi nhöõng giaûi thöôûng aáy, coøn oâng thì khoaùi laém, vì nhöõng giaûi thöôûng ñoù cho oâng aùi caûm töôûng raèng oâng raát quan troïng.

      Neáu caùc baäc tieàn nhaân khoâng coù thò duïc trôû neân quan troïng ñoù, thì vaên minh khoâng coù vaø chuùng ta cuõng chæ nhö loaøi vaät thoâi.

      Nhôø nhu caàu ñoù maø moät thaày lyù queøn, trong moät tieäm taïp hoùa, hoïc löïc dôû dang, mua nhöõng saùch luaät raùch naùt veà maûi mieát hoïc ñeå roài trôû neân moät vó nhaân: Lincoln. Caùc vaên haøo, thi haøo vieát ñöôïc nhöõng cuoán saùch baát huû, caùc oâng "vua" daàu löûa, xe hôi... trôû neân trieäu phuù ñeàu nhôø thò duïc ñoù caû.

      Gia ñình ít ngöôøi maø caát ngoâi nhaø cöïc roäng lôùn, mua chieác xe hôi kieåu môùi nhaát, saém boä ñoà cho hôïp thôøi trang, khoe söï hoïc haønh taán tôùi cuûa mình: cuõng ñeàu do thò duïc ñoù heát. Cuõng chæ vì muoán thoûa loøng ao öôùc trôû neân moät danh nhaân, maø bieát bao thanh nieân Myõ thaønh töôùng cöôùp lôïi haïi, nhöõng tay saùt nhaân khoâng gôùm maùu, cho ñeán noãi chuùng bò baét roài thì ñoøi cho ñöôïc ñoïc ngay nhöõng tôø baùo ñeâ tieän trong ñoù ngöôøi ta taû chuùng nhö nhöõng vò anh huøng. Ñöôïc coi hình chuùng treân maët baùo beân caïnh hình nhöõng danh nhaân theá giôùi, chuùng queân caùi gheá ñieän noù ñôïi chuùng.

      Muoán bieát tính tình, tö caùch moät ngöôøi ra sao, ta chæ caàn xeùt ngöôøi ñoù duøng nhöõng phöông tieän naøo ñeå thoûa maõn thò duïc huyeãn ngaõ.

1 2 

Ñaéc Nhaân Taâm

Nguyeãn Hieán Leâ dòch

      Rockfeller thoûa maõn noù baèng caùch caát ôû Baéc Kinh moät nhaø thöông toái taân ñeå saêm soùc haøng trieäu ngöôøi ngheøo, maø oâng chöa töøng vaø seõ chaúng bao giôø thaáy maët. Dillinger thoûa maõn noù baèng caùch gieát ngöôøi, aên cöôùp caùc ngaân haøng. Bò lính coâng an saên baét, noù troán vaøo moät traïi ruoäng maø töï xöng vôùi ngöôøi trong traïi: "Dillinger laø ta ñaây!". Noù töï ñaéc ñöôïc caùi danh laø "keû thuø soá moät cuûa quaàn chuùng".

      Nhieàu vó nhaân trong theá giôùi cuõng maéc caùi taät töï khoe mình laø quan troïng. George Washington baét moãi ngöôøi phaûi xöng tuïng oâng laø: "Hueâ Kyø Toång Thoáng Ñaïi nhaân". Kha Luaân Boá ñoøi cho ñöôïc caùi danh laø "Ñeà Ñoác Ñaïi Taây Döông vaø Phoù Vöông AÁn Ñoä". Catherin, Nöõ hoaøng nöôùc Nga, khoâng chòu ñoïc nhöõng thö maø ngoaøi khoâng ñeà: "Hoaøng Ñeá ngöï laõm". Baø Toång Thoáng Lincoln, moät hoâm, döõ nhö coïp caùi, quay laïi maéng baø Grant giöõa dinh Baïch OÁc: "Sao? Toâi chöa môøi maø baø caû gan daùm ñoái toïa vôùi toâi sao?"

      Caùc nhaø trieäu phuù cuûa ta sôû dó boû tieàn ra cho Ñeà ñoác Byrd thaùm hieåm Nam Cöïc vì Ñeà ñoác höùa seõ laáy teân hoï ñaët teân cho nhöõng ngoïn nuùi quanh naêm tuyeát phuû ôû mieàn aáy. Thi haøo Victor Hugo chæ caàu sao cho ngöôøi ta laáy teân oâng ñaët teân cho kinh ñoâ nöôùc Phaùp. Vaø thi haøo Anh Shakespeare tuy ñaõ ñöôïc caû nöôùc Anh toân suøng maø coøn mua töôùc vò ñeå theâm danh giaù cho gia ñình. Coù keû laøm boä ñau, baét ngöôøi ta saên soùc mình, chieàu chuoäng mình ñeå ñöôïc thaáy mình laø quan troïng. Nhö moät coâ noï, heát hy voïng kieám choàng ñöôïc, ñöông khoûe maïnh hoùa ra taät nguyeàn, naèm hoaøi ôû giöôøng baét meï giaø saên soùc trong möôøi naêm, leân thang xuoáng thang ñeå haàu haï côm nöôùc. Baø meï kieät söùc, cheát. Trong vaøi tuaàn leã coâ aû uû ruõ, moät hoâm boãng ñöùng phaét ngay daäy, trang ñieåm roài ñi laïi nhö hoài tröôùc.

      Ñem giaûi phaãu boä oùc thì nöûa soá ngöôøi ñieân cuõng bình thöôøng nhö oùc chuùng ta. Moät vò baùc hoïc tröù danh nhaän thaáy raèng phaàn nhieàu nhöõng ngöôøi ñoù chæ muoán tìm trong töôûng töôïng, söï thoûa maõn cuûa loøng töï phuï maø hoùa ñieân.

      Trong ñôøi thöïc teá, hoï taàm thöôøng bao nhieâu, töï thaáy mình heøn haï bao nhieâu, thì trong theá giôùi töôûng töôïng cuûa hoï, hoï caøng thaáy oai quyeàn vaø danh voïng cuûa hoï lôùn lao baáy nhieâu. Nhöõng keû ñoù söôùng hôn chuùng ta nhieàu laém. Hoï ñaõ kieám ñöôïc trong theá giôùi thaàn tieân cuûa hoï caùch thoûa maõn loøng khao khaùt danh voïng cuûa hoï. Hoï ñaõ kyù moät taám chi phieáu moät trieäu ñoàng, hoaëc vieát moät böùc thö tieán daãn ta vôùi hoaøng ñeá Ba Tö roài haõnh dieän ñöa cho ta.

      Ñaõ coù nhöõng ngöôøi khaùt khao danh voïng maø hoùa ñieân nhö vaäy, thì söï bieát khen taøi naêng cuûa nhöõng ngöôøi ôû chung quanh ta taát phaûi laø moät pheùp maàu nhieäm voâ cuøng.

      Toâi môùi bieát coù moät ngöôøi moãi naêm laõnh löông moät trieäu ñoàng. Maø oâng chuû ngöôøi ñoù laïi coù tieáng laø keo cuù nöõa.

      Ngöôøi ñoù laø Charls Schwab, ngöôøi tin caån cuûa oâng vua thieác Andrew Carnegie. Maø Charles Chwab coù thieân taøi khoâng? Khoâng. Bieát roõ veà daõ kim thuaät hôn caùc vieân kyõ sö khaùc khoâng? Tuyeät nhieân khoâng. Chính oâng thuù vôùi toâi raèng nhieàu vieân coäng söï vôùi oâng gioûi veà kyõ thuaät hôn oâng nhieàu laém.

      Nhöng oâng coù moät taøi hieám coù: taøi chæ huy, daãn ñaïo. OÂng bieát cho ngöôøi ta caùi maø ngöôøi ta khaùt khao nhaát: lôøi khen vaø lôøi khuyeán khích.

      Bí quyeát cuûa oâng ñaây. Toâi xin cheùp ñuùng lôøi oâng vaø mong raèng nhöõng lôøi vaøng ngoïc ñoù ñöôïc khaéc leân baûng ñoàng, treo trong moãi nhaø, moãi tröôøng hoïc, moãi cöûa haøng, moãi coâng sôû. Hoïc thuoäc caâu ñoù caøng ích lôïi caû ngaøn laàn hôn thuoäc nhöõng coâng thöùc hoùa hoïc hay laø möïc trung bình möa moãi naêm ôû Guatemala.

      Schwab noùi:

      Caùi voán quyù nhaát cuûa toâi laø naêng löïc kheâu gôïi ñöôïc loøng haêng haùi cuûa moïi ngöôøi. Chæ coù khuyeán khích vaø khen ngôïi môùi laøm phaùt sinh vaø taêng gia nhöõng taøi naêng môùi nhaát cuûa ngöôøi ta maø thoâi.

      Nhöõng lôøi chæ trích cuûa ngöôøi treân laø moät caùch tai haïi nhaát ñeå dieät cao voïng cuûa keû laøm coâng. Toâi khoâng bao giôø raày ai heát. Toâi tin raèng toát hôn neân khuyeán khích ngöôøi ta vaø cho ngöôøi ta moät lyù töôûng ñeå noùi tôùi. Cho neân toâi luoân luoân saün saøng khen ngôïi moät caùch thaät thaø. Toâi khoâng tieác lôøi khen vaø raát deø daët trong lôøi cheâ".

      Schwab noùi vaäy maø chuùng ta haønh ñoäng ra sao?Hoaøn toaøn traùi ngöôïc. Coù ñieàu chi khoâng vöøa yù laø chuùng ta noåi côn loâi ñình leân, coøn neáu vöøa yù ta ö? Ta laøm thinh.

      Maø oâng chuû cuûa oâng laø oâng Andrew Carnegie sôû dó thaønh coâng kyø dò nhö vaäy cuõng nhôø taøi bieát khen ngöôøi ñoù. OÂng ca tuïng nhöõng ngöôøi giuùp vieäc oâng tröôùc maët hoï. OÂng ca tuïng hoï vaéng maët. OÂng coøn tìm ñöôïc caùch ca tuïng hoï sau khi oâng cheát nöõa. OÂng nghó ra caâu naøy vaø baét ngöôøi ta khaéc leân moä chí cuûa oâng: "Ñaây laø nôi nghæ ngaøn thu cuûa moät ngöôøi bieát caùch thaâu duïng nhöõng ngöôøi thoâng minh hôn mình".

      Nhaø trieäu phuù Rockefeller cuõng khoâng coù bí quyeát chi khaùc. Khi moät hoäi vieân cuûa coâng ty oâng ñaàu tö moät caùch tai haïi ôû Nam Myõ laøm cho coâng ty loã moät trieäu ñoàng Myõ kim, oâng chaúng nhöõng khoâng phieàn haø maø coøn khen baïn taøi tình vaõn cöùu ñöôïc saùu möôi phaàn traêm soá voán boû ra, maø chæ coøn loã coù boán möôi phaàn traêm thoâi.

      Ziegfield, nhaø daøn caûnh taøi nhaát cuûa Nöõu Öôùc, ñaõ noåi danh chæ vì kheùo khoe tröông neùt tuyeät myõ cuûa nhöõng coâ ñaøo phuï. OÂng thöôøng noùi baát kyø moät ngöôøi con gaùi naøo, duø xaáu ñeán noãi "chaúng ai ngoù tôùi hai laàn", oâng cuõng taïo thaønh moät ngoâi sao röïc rôõ treân saân khaáu, chæ vì oâng kheùo toâ ñieåm cho hoï coù moät söùc quyeán ruõ voâ cuøng huyeàn bí. OÂng khen hoï ñeïp, roài hoï töï thaáy hoï ñeïp, söûa soaïn cho ñeïp theâm. OÂng laïi coù oùc thöïc teá nöõa: oâng taêng löông cho hoï töø 30 myõ kim leân moät traêm baûy möôi laêm myõ kim, ñeå hoï coù ñuû tieàn maø trang söùc. OÂng laïi coù nhöõng cöû chæ phong nhaõ, lòch söï. Laàn ñaàu tieân dieãn vôû nhaïc kòch: "Ziegfield Follies", oâng ñaùnh daây theùp chuùc möøng khi ñöôïc keát quaû röïc rôõ vaø laïi taëng moãi coâ ñaøo phuï maët boù hoàng nöõa.

      Hoài maø phong traøo nhòn aên cho bôùt maäp ñang cuoàng nhieät, coù laàn toâi cuõng ñua ñoøi vaø nhòn aên trong saùu ngaøy saùu ñeâm. Khoâng khoù chòu chi heát. Tôùi ngaøy thöù saùu toâi thaáy ít ñoùi hôn ngaøy thöù nhì.

      AÁy vaäy maø neáu ta ñeå cho ngöôøi nhaø nhòn aên trong saùu ngaøy thì ta ñaõ töï cho laø coù toäi naëng, nhöng baét hoï nhòn nhöõng lôøi khen vaø khuyeán khích cuûa ta saùu ngaøy, saùu tuaàn, coù khi saùu möôi naêm thì ta khoâng aân haän chuùt naøo. Maø xeùt ra, söï khen ngôïi vaø khuyeán khích cuõng khaån thieátt nhö ñoùi caàn aên vaäy. Moät keùp haùt coù danh noùi: "Khoâng coù gì caàn thieát cho toâi baèng nhöõng traøng voã tay ñeå nuoâi loøng töï aùi cuûa toâi". Chuùng ta nuoâi cô theå cuûa con ta, cuûa baïn beø khaùch khöùa, cuûa ngöôøi laøm coâng cho ta, maø ít khi ta cho hoï thöùc aên caàn thieát cho loøng töï troïng cuûa hoï. Chuùng ta ñaõi hoï thòt caù ñeå boài boå söùc khoûe, maø queân khoâng taëng hoï nhöõng lôøi ca tuïng noù vang trong oùc raát laâu nhö nhöõng ñieäu nhaïc tuyeät thuù.

      Toâi bieát caùc baïn ñoïc tôùi ñaây seõ noùi: "Phaûi! Ai laï gì caùi thuyeát maät ngoït cheát ruoài! Nònh hoùt cho ngöôøi ta leân maây xanh chôù gì! Nhöng oâng ôi! Ngöôøi thoâng minh hoï khoâng caén caâu ñaâu!".

      Ñaõ ñaønh nhöõng lôøi nònh hoùt vuïng veà roãng tueách, vuï lôïi, ôû ngoaøi moâi, chæ löøa ñöôïc nhöõng ngöôøi ngu thoâi. Noù phaûi thaát baïi vaø thöôøng thöôøng noù thaát baïi. Nhöng noùi cho ñuùng, ta phaûi nhaän raèng theá gian naøy coù nhieàu ngöôøi öa phænh tôùi noãi khoâng phaân bieät noãi chaân giaû, caâu naøo hoï cuõng "khoaùi ñöôïc" heát, cuõng nhö nhöõng keû ñoùi quaù roài nhai caû coû, nuoát caû truøng...

      Chaúng haïn nhö hai anh em Mdivani, töï xöng laø Hoaøng thaân tuy khoâng coù laáy moät gioït maùu vua chuùa trong huyeát quaûn. Taïi sao anh em y ñaõ chieám noåi giaûi quaùn quaân trong ñaùm ña theâ? Hoï ñaõ laøm tan naùt nhieàu traùi tim ñaøn baø, cöôùi ñöôïc nhöõng ngoâi sao maøn baïc "coù danh nhaát, vaø ñeïp nhaát, nhöõng aû danh ca caû theá giôùi ngöôõng moä, vaø nhöõng thieáu phuï quyù phaùi coù baïc trieäu? Hoï laøm caùch naøo? Moät nöõ kyù giaû cuûa tuaàn baùo Myõ baøn veà hoï noùi raèng: "Ñoái vôùi ñaïi chuùng, caùi ña duyeân cuûa hai anh em Mdivani laø moät trong nhöõng ñieàu khoù hieåu nhaát töø coå chí kim". Nhöng moät ñaøo haùt danh tieáng hieåu thaáu taâm lyù phaùi maïnh, cho raèng söùc quyeán ruû maø khoâng moät ngöôøi ñaøn baø naøo choáng laïi noåi cuûa anh em nhaø ñoù, chæ ôû choã ngheä thuaät phænh nònh cuûa hoï tuyeät luaân, nhaát laø ôû trong thôøi ñaïi vaät chaát trô treõn maø ngheä thuaät ñoù cô hoà ñaõ gaàn tuyeät.

      Caû ñeán Nöõ hoaøng Victoria nöôùc Anh cuõng öa nònh laém. Vaø Thuû töôùng Disraeli thuù raèng oâng thöôøng duøng khoa ñoù trong suoát thôøi kyø oâng caàm quyeàn. Coù khi oâng nònh Nöõ hoaøng maø khoâng caàn giöõ yù töù gì heát, nhö oâng thôï hoà ñaép töøng bay hoà leân töôøng. Tuy oâng noùi vaäy, nhöng ta ñöøng queân trong söû Anh quoác. Disraeli laø moät chính trò gia khoân ngoan, maùnh lôùi xuaát chuùng, khoâng ai bì kòp, ñaùng böïc thaày trong ngheä thuaät ñoù, baïn vaø toâi khoâng baét chöôùc ñöôïc ñaâu.

      Cho neân ñoái vôùi oâng, chaùnh saùch ñoù thaønh coâng, nhöng thoùi thöôøng söï nònh hoùt roát cuoäc bao giôø cuõng haïi nhieàu hôn lôïi cho keû nònh. Noù chæ laø moät söï giaû doái vaø, cuõng nhö in giaáy baïc giaû, theá naøo cuõng coù phen bò baïi loä.

      Vaäy thì lôøi khen taëng vaø lôøi nònh hoùt khaùc nhau ôû ñaâu?

      Chính ôû choã moät ñaøng thaønh thaät töï ñaùy loøng phaùt ra vaø hoaøn toaøn khoâng vuï lôïi, coøn moät ñaøng chæ ôû ñaàu löôõi, giaû doái ñeå kieám lôïi. Lôøi khen taëng, ai cuõng haøi loøng. Lôøi phænh nònh ai cuõng khinh bæ.

      Döôùi moät pho töôïng ñoàng coå hìng dung Obregon, ngöôøi ta coù khaéc caâu naøy maø hoài sanh tieàn ñaïi töôùng thöôøng noùi: "Ta chôù neân sôï keû thuø coâng kích ta, maø raát neân gheâ sôï nhöõng ngöôøi baïn nònh ta".

      Khoâng! Traêm laàn khoâng! Toâi khoâng khuyeân baïn nònh hoùt. Traùi haún laïi! Toâi muoán chæ baïn moät loái xöû theá môùi kia!

      Xin baïn cho pheùp toâi nhaéc laïi "Toâi muoán chæ baïn moät loái xöû theá môùi".

      Anh hoaøng George sai khaéc trong ngöï tieàn vaên phoøng cuûa Ngaøi saùu caâu chaâm ngoân, trong ñoù coù caâu naøy:

      "Caùc oâng daïy cho toâi ñöøng nònh hoùt maø caøng ñöøng nghe nhöõng lôøi nònh hoùt ñeâ tieän".

      Trieát gia Emerson laïi noùi: "Ngoân ngöõ khoâng daáu noåi baûn tính". Nghóa laø: duø mieäng löôõi khoân kheùo tôùi böïc naøo, baïn vaãn khoâng giaáu ñöôïc baûn tính cuûa baïn.

      Neáu coù moät taøi nònh laø ñuû roài, thì quaù deã, vaø chuùng ta ñeàu thaønh nhöõng nhaø ngoaïi giao ñaïi taøi caû.

      Ñaùng leû chæ nghó tôùi mình thoâi, chuùng ta neân raùn ñeå yù tôùi ngöôøi khaùc, tìm nhöõng taùnh toát cuûa hoï. Vaø luùc ñoù chuùng ta seõ coù theå thaønh thaät khen hoï maø khoâng caàn phaûi duøng nhöõng lôøi taùn döông giaû doái ñeå ñeán noãi chöa kòp hôû moâi, chuùng ta ñaõ bò loät maët naï.

      Emerson laïi coøn noùi: "Baát kyø ngöôøi naøo toâi gaëp cuõng coù choã hôn toâi, ñaùng cho toâi hoïc". Ñieàu ñoù ñuùng vôùi Emerson thì ñoái vôùi baïn vaø toâi, coøn ñuùng caû ngaøn laàn nöõa. Ñöøng nghó tôùi ta nöõa, tôùi taøi naêng, nguyeän voïng cuûa ta maø nghó tôùi ñöùc tính cuûa ngöôøi.

      Vaø ñaû ñaûo caùi thoùi nònh ñi. Lôøi khen thaønh thaät vaø nhaân töø phaûi töï thaâm taâm ta phaùt ra! Ñöøng tieác nhöõng lôøi caûm ôn vaø khuyeán khích! Vaø nhöõng lôøi noùi ñoù, ít laâu sau ta coù theå queân ñi, nhöng nhöõng ngöôøi ñöôïc khen taëng seõ hoan hæ vaø luoân luoân nhaéc nhôû tôùi.

Phaàn Ba

Haõy Kheâu Gôïi ÔÛ Ngöôøi Caùi YÙ Töï Muoán Laøm Coâng Vieäc Maø Chính Ta Ñeà Nghò Vôùùi Hoï

     Toâi thì toâi öa traùi caây. Nhöng khoâng hieåu vì moät leõ bí maät gì, loaøi caù khoâng öa traùi caây nhö toâi maø laïi öa truøng. Vì vaäy khi ñi caâu, toâi khoâng nghó ñeán caùi toâi thích maø chæ nghó ñeán caùi maø caù thích thoâi. Toâi khoâng traùi caây vaøo löôõi caâu ñeå nhöû chuùng, maø moùc vaøo ñoù moät con truøng hay moät con caøo caøo, roài ñöa ñi ñöa laïi tröôùc mieäng caù vaø hoûi noùi: "Caù coù theøm khoâng?" .

      Taïi sao ta khoâng duøng chieán thuaät ñoù vôùi ngöôøi? Khi ngöôøi ta hoûi oâng Thuû töôùng Lloyd George taïi sao oâng naém ñöôïc quyeàn haønh laâu maø oâng khaùc thì bò laät ñoå, bò boû rôi, oâng ñaùp: "Toâi luoân luoân raùn kieám moài hôïp sôû thích cuûa caù".

      Taïi sao cöù luoân luoân noùi tôùi caùi maø chuùng ta muoán? Thöïc laø voâ ích, ngaây thô vaø voâ lyù. Ñaõ ñaønh, caùi gì ta thích thì ta ñeå yù tôùi luoân, nhöng chæ coù moät mình ta ñeå yù tôùi noù. Vì nhöõng ngöôì khaùc hoï cuõng chæ nghó tôùi caùi hoï thích thoâi, khoâng caàn bieát ta thích caùi gì.

      Cho neân chæ moät caùch daãn duï ngöôøi khaùc theo mình laø löïa caùch noùi sao cho lôøi yeâu caàu cuûa mình haïp vôùi sôû thích cuûa hoï vaø chæ cho hoï caùch ñaït ñöôïc sôû thích ñoù.

      Xin baïn nhôù kyõ ñieàu ñoù. Neáu baïn muoán caám con baïn huùt thuoác chaúng haïn, ñöøng thuyeát giaùo vôùi noù, ñöøng baûo noù: "Ba muoán theá naøy. Ba muoán theá khaùc". Traùi laïi neân chöùng minh cho noù thaáy raèng chaát ñoäc trong thuoác laøm haïi boä thaàn kinh vaø neàu noù khoâng boû thuoác ñi, thì coù leõ tôùi kyø thi theå thao sau noù seõ thua anh em maát. Phöông phaùp ñoù luoân luoân coâng hieäu, duø laø aùp duïng vôùi con nít hay vôùi boø con, vôùi ñöôøi öôi. Moät hoâm, hai cha con trieát gia R. W. Emerson muoán duï moät con beâ vaøo chuoàng. Nhöng hoï maéc phaûi caùi loãi thoâng thöôøng laø chæ nghó tôùi caùi hoï muoán. Cho neân cha keùo, con ñaåy. Tai haïi thay! Con beâ cuõng nhö hoï. Chæ nghó tôùi caùi noù muoán thoâi; chaân noù baùm vaøo ñaát, cöùng ngaéc, khoâng chòu rôøi ñoàng coû. Ngöôøi ôû gaùi thaáy tình caûnh ño, chò khoâng bieát ngheä thuaät vieát saùch vaø vieát tuøy buùt, nhöng ít nhaát trong tröôøng hôïp naøy, chò cuõng coù nhieàu löông tri hôn trieát gia Emerson. Chò nhöõ con beâ, ñöa ngoùn tay vaøo moõm con vaät, nhö meï cho con buù, vaø con vaät ngoan ngoaõn ñi theo ngoùn tay chò vaøo chuoàng.

      Ngay töø hoàisô sinh, baát kyø haønh ñoäng gì cuûa ta cuõng vì lôïi heát. Ta cho moät hoäi thieän naêm traêm ñoàng ö? Coù chaéc laø hoaøn toaøn khoâng vò lôïi khoâng? Khoâng. Bôûi ta coi nhö vaäy laø ñeå ñöôïc tieáng haûo taâm, ñeå thoûa loøng öa laøm moät vieäc nhaân töø, ñeïp ñeõ vaø cao caû vaø ñeå phöôùc veà sau. Vì thaùnh kinh coù noùi raèng: "Con boá thí töùc laø cho Cha vaäy". Hoaëc vì khoâng töø choái ñöôïc, vì sôï maéc côõ... hay vì muoán laøm vui loøng moät baïn thaân, moät thaân chuû. Duø sao ñi nöõa cuõng coù moät ñieàu chaéc chaén laø ta ñaõ cho vì ta muoán thoûa maõn moät thò duïc. Trong cuoán thuaät daãn duï caùch cö xöû cuûa loaøi ngöôøi, Giaùo sö Harry A. Overstreet vieát: "Haønh ñoäng do nhöõng thò duïc caên baûn cuûa ta maø phaùt sanh. Ñeå taëng nhöõng ai muoán daãn duï ngöôøi khaùc trong vieäc laøm aên, trong chính trò cuõng nhö trong tröôøng hoïc hay gia ñình, chæ coù lôøi khuyeân naøy laø hôn caû: Tröôùc heát, phaûi gôïi trong loøng ngöôøi moät yù muoán nhieät lieät nghe theo ta". Laøm ñöôïc nhö vaäy thì caû theá giôùi giuùp ta thaønh coâng vaø suoát ñôøi, chaúng bao giôø ta bò thaát baïi vaø coâ ñoäc.

      Andrew Carnegie, hoài nhoû chæ ñöôïc hoïc coù boán naêm, nhöng vì sôùm hieåu bí quyeát ñoù, neân hoài kieám aên moãi giôø coâng coù boán xu, maø tôùi sau naøy tính ra oâng ñaõ quyeân vaøo nhöõng vieäc töø thieän tôùi ba traêm saùu möôi laêm trieäu ñoàng.

      OÂng coù hai ñöùa chaùu laøm cho meï lo laéng nhieàu laém vì ñi hoïc xa maø khoâng bao giôø vieát thö veà nhaø. OÂng coù caùch khoâng buoäc traû lôøi maø chuùng traû lôøi laäp töùc. OÂng vieát moät böùc thô ngoït ngaøo laém roài taùi buùt: "Gôûi cho moãi chaùu 5$". Nhöng oâng laøm boä queân khoâng gôûi tieàn. Töùc thì thö coù hoài aâm lieàn, trong ñoù hai chaùu caùm ôn "Chuù Andrew thaân meán" vaø... Vaø gì nöõa, chaéc caùc baïn ñaõ ñoaùn ñöôïc.

      Vaäy ngaøy mai, neáu ta muoán cho ai laøm moät vieäc gì, ta haõy thong thaû suy nghó vaø töï hoûi: Laøm sao daãn duï cho oâng aáy muoán laøm vieäc mình caàu oâng aáy ñaây?

      Nhö vaäy khoûi phaûi chaïy laïi nhaø ngöôøi ta ñeå roài chæ noùi veà döï ñònh cuûa mình, maø luoáng coâng voâ ích.

      Moãi naêm moät laàn, toâi möôùn moät phoøng khieâu vuõ taïi moät khaùch saïn lôùn ôû Nöõu Öôùc ñeå dieãn thuyeát.

      Coù laàn tôùi kyø dieãn thuyeát, ngöôøi ta thình lình cho toâi hay raèng tieàn möôùn phoøng taêng leân gaáp ba giaù cuõ. Khi ñoù toâi ñaõ quaûng caùo, in veù xeáp doïn ñaâu vaøo ñoù roài. Taát nhieân laø toâi khoâng muoán traû giaù ñoù. Laøm sao baây giôø? Ñi keâu ca vôùi ngöôøi quaûn lyù khaùch saïn ñoù ö? Ñem caùi thaéc maéc cuûa mình toû vôùi ngöôøi ta ö? Ích lôïi gì ñaâu? Ngöôøi ñoù cuõng nhö toâi, chæ quan taâm tôùi ñieàu hoï muoán thoâi. Toâi suy nghó vaø hai ngaøy sau toâi laïi tìm ngöôøi ñoù, vaø noùi:

      "Nhaän ñöôïc thö oâng, toâi hôi ngaïc nhieân. Nhöng toâi khoâng traùch oâng ñaâu. ÔÛ vaøo ñòa vò oâng, coù leõ toâi cuõng haønh ñoäng nhö oâng. Boån phaän cuûa oâng quaûn lyù khaùch saïn naøy laø thaâu cho ñöôïc nhieàu lôïi. Neáu oâng kkoâng laøm nhö vaäy thì ngöôøi ta seõ môøi oâng ra vaø nhö vaäy laø ñaùng laém... Nhöng neáu oâng quyeát giöõ caùi giaù ñoù thì xin oâng laáy moät maûnh giaáy vaø chuùng ta cuøng xeùt xem lôïi vaø haïi ra sao".

      Roài toâi gaïch moät doïc chia tôø giaáy ra laø hai, moät beân ñeå "Lôïi" moät beân ñeå "Haïi".

      Trong coät "Lôïi", toâi bieân maáy chöõ naøy: "Phoøng khieâu vuõ seõ troáng" vaø toâi baøn mieäng theâm: "Nhö vaäy, oâng coù theå cho möôùn ñeå khieâu vuõ hay hoäi hoïp. Lôøi laém, vì khi ñoù giaù möôùn seõ cao hôn nhieàu, phaûi khoâng, oâng? Neáu toâi chieám phoøng aáy trong ba tuaàn, chaéc chaén laø thieät cho oâng soá lôøi aáy". Baây giôø chuùng ta xeùt tôùi "Haïi", tröôùc heát ñaùng leõ taêng soá lôøi leân ñöôïc, oâng seõ khoâng thu ñöôïc moät ñoàng naøo heát, vì toâi khoâng ñuû söùc traû giaù oâng ñònh, seõ ñi möôùn nôi khaùc ñeå dieãn thuyeát.

      "Vaû laïi coøn maát caùi lôïi naøy nöõa. Toâi dieãn thuyeát, seõ coù nhieàu thính giaû thöôïng löu, coù hoïc, giaøu coù vaø danh tieáng tôùi nghe. Thöïc laø moät söï quaûng caùo cöïc toát cho oâng. OÂng cöù boû 5.000$ quaûng caùo treân baùo, khoâng chaéc ñaõ quyeán ruû ñöôïc moät soá thính giaû nhö vaäy tôùi khaùch saïn oâng. Caùi ñoù cuõng ñaùng keå, phaûi khoâng oâng?" .

      Vöøa noùi toâi vöøa vieát hai ñieàu haïi ñoù trong coät "Haïi", roài ñöa tôø giaáy cho oâng ta vaø noùi: "Xin oâng caân nhaéc kyõ löôõng lôïi vaø haïi ñi, roài cho toâi bieát quyeát ñònh ra sao".

      Hoâm sau, toâi nhaän ñöôïc moät böùc thö cho hay raèng tieàn möôùn ñaùng leõ taêng leân 300 phaàn traêm thì chæ taêng leân naêm möôi phaàn traêm thoâi.

      Xin caùc baïn ñeå yù raèng toâi khoâng heà xin giaûm giaù nheù. Trong suoát caâu chuyeän toâi chæ noùi tôùi ñieàu maø oâng ta quan taâm tôùi, toâi chæ tìm kieám vaø baøy toû cho oâng ta caùch ñaït ñöôïc yù muoán ñoù thoâi.

      Neáu toâi theo söï xuùc ñoäng töï nhieân trong loøng maø chaïy tôùi kieám oâng ta, la leân: "Caùi gì laï luøng vaäy? Töï nhieân oâng taêng tieàn möôùn leân ba traêm phaàn traêm khi oâng bieát chaéc raèng toâi ñaõ quaûng caùo roài, ñaõ in veù roài? Ba traêm phaàn traêm! Kyø cuïc khoâng? Ñieân roài maø! Khoâng khi naøo toâi chòu giaù ñoù ñaâu!".

      Vaø chuyeän seõ xaûy ra sao? Chaéc chaén laø chuùng toâi seõ caõi nhau vaø caùc baïn bieát caõi nhau thöôøng thöôøng keát quaû ra sao. Duø toâi phaûi laøm cho oâng ta phaûi töï nhaän raèng oâng coù loãi ñi nöõa thì loøng töï aùi cuûa oâng ta cuõng khoâng chòu thua vaø chaáp nhaän lôøi toâi yeâu caàu.

      Henry Ford noùi: "Bí quyeát thaønh coâng, neáu coù, laø bieát töï ñaët mình vaøo ñòa vò ngöôøi vaø suy xeùt vöøa theo laäp tröôøng cuûa ngöôøi vöøa theo laäp tröôøng cuûa mình".

      Trong ngheä thuaät duøng ngöôøi, chöa coù lôøi khuyeân naøo chí lyù baèng lôøi ñoù, cho neân toâi muoán nhaéc laïi: "Bí quyeát thaønh coâng laø bieát töï ñaët mình vaøo ñòa vò ngöôøi vaø suy xeùt vöøa theo laäp tröôøng cuûa ngöôøi, vöøa theo laäp tröôøng cuûa mình". Chaân lyù ñoù giaûn dò minh baïch laøm sao! Ñaùng leõ ai cuõng bieát ngay. Theá maø trong moät traêm ngöôøi, thì coù tôùi chín möôi ngöôøi khoâng bieát ñeán, trong chín möôi chín tröôøng hôïp.

      Baïn muoán coù moät thí duï ö? Thì ngaøy mai tôùi sôû, baïn cöù xem xeùt nhöõng thö baïn nhaän ñöôïc, seõ thaáy söï thieáu löông tri ñoù. Ñaây laø moät böùc thö cheùp nguyeân vaên, noùi cho ñuùng hôn, laø moät tôø chaâu tri, cuûa oâng giaùm ñoác moät haõng quan troïng chuyeân moân quaûng caùo baèng voâ tuyeán ñieän gôûi cho moãi oâng quaûn lyù caùc sôû voâ tuyeán ñieän trong nöôùc.

1 2 3 

Ñaéc Nhaân Taâm

Nguyeãn Hieán Leâ dòch

      Gôûi oâng John Blank ôû Blankville OÂng Blank thaân meán,

      Coâng ty Megavox chuùng toâi muoán giöõ vöõng öu theá vaãn coù töø tröôùc tôùi nay trong ñòa haït quaûng caùo baèng voâ tuyeán ñieän.

      Toâi khoâng caàn bieát ñieàu oâng muoán. Toâi ñöông lo laéng vieäc cuûa toâi ñaây. Ngaân haøng khoâng chòu cho toâi coá nhaø cuûa toâi theâm moät haïn nöõa... Saâu aên heát boâng hoàng cuûa toâi... hoâm qua chöùng khoaùn xuoáng giaù... toâi lôõ xe ñieän saùng nay... chieàu qua ngöôøi ta khoâng môøi toâi döï tieäc... y só baûo toâi bò ñoäng maïch, bò beänh thaàn kinh vieâm. Toâi ñöông quaïu ñaây thì ñoïc nhaèm böùc thö cuûa moät keû töï thò chæ noùi ñeán döï ñònh cuûa y, yù muoán cuûa y thoâi! Cha chaû laø ngu! Vaäy maø laøm ngheà quaûng caùo chöù!.

      Vieäc quaûng caùo cuûa Quoác gia, nhôø coâng ty chuùng toâi truyeàn thanh ñaõ môû ñöôøng cho loái quaûng caùo môùi ñoù. Vaø nhöõng chöông trình phaùt thanh cuûa chuùng toâi töø hoài ñoù tôùi nay ñaõ cho chuùng toâi moät ñòa vò cao hôn nhöõng haõng khaùc.

      AØ, phaûi! Haõng oâng giaøu nhaát, maïnh nhaát. Roài sao? Caùi ñoù lieân can gì tôùi toâi ñaâu? OÂng khoâng thoâng minh chuùt naøo heát. OÂng chæ khoe söï thaønh coâng meânh moâng cuûa oâng thoâi, nhö vaäy laø laøm cho toâi caûm thaáy ñòa vò thaáp keùm cuûa toâi, oâng bieát chöa? .

      Chuùng toâi muoán cho khaùch haøng bieát roõ taát caû tình hình caùc sôû voâ tuyeán ñieän.

      OÂng muoán! OÂng muoán! Ñoà ngu! Toâi khoâng caàn bieát oâng muoán caùi gì heát; haõy noùi toâi nghe caùi maø toâi muoán.

      Vaäy xin oâng gôûi ngay cho chuùng toâi nhöõng ñieàu neân bieát veà chöông trình vaø thôøi bieåu. Nhöõng ñieàu ñoù caàn cho chuùng toâi moãi tuaàn ñeå löõa kyõ nhöõng giôø phaùt thanh tieän hôn heát.

      Gôûi ngay cho oâng! Caû gan thaät! Cuõng khoâng theøm theâm caâu: neáu khoâng laøm phieàn oâng nöõa!.

      OÂng traû lôøi gaáp, töùc laø lôïi chung cho chuùng ta.

      Thaèng khuøng! Noù daùm bieåu mình traû lôøi gaáp cho noù, trong khi mình lo laéng heát vieäc naøy vieäc khaùc. Maø böùc thö cuûa noù coù khaùc gì moät tôø chaâu tri khoâng? Toâi khoâng öa caùi gioïng ñaøn anh ñoù. Thoâi ñi!... UÛa! OÂng noùi gì tôùi caùi "lôïi chung cuûa chuùng ta" ñoù? AØ! Tôùi baây giôø oâng môùi ñaët oâng vaøo quan ñieåm cuûa toâi... nhöng caùch oâng noùi mô hoà laøm sao! Khoâng roõ raøng, khoâng giaûng giaûi chi heát.

      "Chaân thaønh chaøo oâng. Kyù teân:... Giaùm ñoác Taùi Buùt: Coù leõ oâng muoán bieát ñoaïn trích sau naøy trong tôø baùo Blankville vaø muoán truyeàn thanh noù trong ñaøi cuûa oâng".

      Maõi tôùi cuoái thö, trong choã taùi buùt oâng môùi chæ cho toâi moät ñieàu coù ích cho toâi. Taïi sao khoâng ñem ra noùi tröôùc ñi? Moät ngöôøi töï phuï laø nhaø quaûng caùo chuyeân moân, taát phaûi ngu ñoän laém môùi vuïng veà nhö vaäy.

      Moät ngöôøi suoát ñôøi laøm ngheà quaûng caùo töï cho mình laø thaàn thaùnh trong ngheä thuaät daãn duï ngöôøi khaùc maø coøn vieát moät böùc thö voâ lyù nhö vaäy, thì nhöõng oâng thôï may, laøm neäm, laøm vöôøn môùi ra sao nhæ?

      Ñaây, moät böùc thö nöõa cuûa oâng chuû söï moät nhaø ga lôùn gôûi cho oâng Edward Vermylen, theo lôùp hoïc cuûa toâi. Ngöôøi ñoïc noù coù aán töôïng gì? Toâi seõ cho baïn hay. Nhöng chuùng ta haõy ñoïc ñaõ.

      Xin oâng Edward Vermylen chuù yù.

      Thöa oâng, vì haøng hoùa cöù chieàu môùi tôùi ga chuùng toâi, cho neân söï khuaân haøng leân xe coù ñieàu trôû ngaïi: coâng vieäc nhieàu quaù, phaûi baét ngöôøi laøm coâng laøm theâm giôø, xe cam nhoâng phaûi treã. Ngaøy möôøi thaùng möôøi moät, chuùng toâi nhaän ñöôïc cuûa oâng hoài boán giôø hai möôi phuùt moät loâ laø naêm traêm möôøi caùi thuøng.

      Chuùng toâi xin oâng giuùp chuùng toâi ñeå traùnh nhöõng baát tieän ñaùng tieác do tình theá ñoù maø ra. Vaäy chuùng toâi töï tieän xin pheùp oâng, neáu coù theå ñöôïc, thu xeáp sao cho haøng cuûa oâng tôùi ga chuùng toâi vaøo buoåi saùng, nhaát laø nhöõng khi oâng gôûi nhieàu haøng.

      Ñöôïc nhö vaäy thì oâng coù lôïi laø haøng cuûa oâng ôû treân xe caát xuoáng mau vaø gôûi ñi cuõng mau.

      "Traân troïng... Kyù teân: J.B."

      OÂng Vermylen ñöa böùc thö cho toâi coi vaø bình phaåm nhö vaày: "Thö ñoù coù keát quaû ngöôïc laïi vôùi yù muoán cuûa ngöôøi vieát. Ñaàu thö, ngöôøi ta keå nhöõng noãi khoù khaên cuûa coâng ty hoûa xa, caùi ñoù ích lôïi gì cho mình ñaâu? Roài ngöôøi ta xin mình phuï löïc vôùi ngöôøi ta, sau cuøng môùi höùa seõ caát haøng vaø gôûi haøng cho mình mau hôn tröôùc. Toùm laïi, caùi quan heä tôùi mình nhaát thì hoï ñeå laïi sau cuøng vaø xeùt toaøn theå thì thö ñoù kheâu gôïi söï phaûn ñoái hôn laø söï hôïp taùc".

      Nay ta thöû tìm caùch söûa chöõa böùc thö ñoù cho hôïp hôn. Tröôùc heát ñöøng noùi ñeán nhöõng vaán ñeà rieâng cuûa mình, toán coâng voâ ích. Phaûi theo lôøi khuyeân cuûa Ford: "Ñaët ta vaøo ñòa vò ngöôøi maø suy xeùt theo quan ñieåm cuûa ngöôøi". Böùc thö söûa chöõa nhö sau naøy, tuy chöa ñöôïc hoaøn toaøn, nhöng so vôùi böùc treân cuõng taán tôùi nhieàu roài.

      OÂng Vermylen thaân meán,

      Chuùng toâi ñöôïc haân haïnh oâng chieáu coá tôùi trong möôøi boán naêm nay. Taát nhieân laø chuùng toâi mang ôn oâng nhieàu laém vaø heát loøng tìm caùch gôûi haøng cho oâng ñöôïc mau choùng.

1 2 3 

Ñaéc Nhaân Taâm

Nguyeãn Hieán Leâ dòch

      Nhöng chuùng toâi phaûi thuù raèng ñieàu ñoù khoù thi haønh laém, khi xe cam nhoâng cuûa oâng tôùi cuoái giôø laøm vieäc buoåi chieàu, nhö ngaøy möôøi thaùng möôøi moät vöøa roài. Taïi sao? Vì moät soá ñoâng khaùch haøng khaùc cuõng giao haøng cho chuùng toâi vaøo luùc ñoù. Thaønh thöû nhieàu quaù, laøm khoâng xueå vaø xe cuûa oâng phaûi ñôïi, haøng cuûa oâng phaûi gôûi treã.

      Ñieàu ñoù raát ñaùng tieác. Traùnh noù caùch naøo? Baèng caùch oâng giao haøng cho toâi vaøo ñaàu buoåi chieàu, nhö vaäy xe oâng khoûi phaûi ñôïi, haøng cuûa oâng gôûi cho mau vaø nhöõng ngöôøi laøm coâng cuûa oâng veà nhaø ñöôïc sôùm ñeå höôûng moùn mì oáng tuyeät kheùo maø haõng oâng cheá taïo ra.

      Xin oâng ñöøng cho raèng chuùng toâi keâu naøi oâng ñaâu; cuõng xin oâng ñöøng nghi raèng chuùng toâi daùm töï tieän chæ oâng caùch laøm vieäc ñaâu. Toâi gôûi haàu oâng böùc thö tröôùc heát. Duø haøng cuûa oâng tôùi giôø naøo ñi nöõa thì chuùng toâi cuõng raát vui loøng nhaän vaø gôûi ñi mau chöøng naøo hay chöøng naáy.

      Chuùng toâi bieát raèng oâng baän nhieàu vieäc laém, xin oâng ñöøng maát coâng traû lôøi thö naøy.

      Traân troïng...

      Kyù teân: J.B.

      Coù caû haøng ngöôøi baùn daïo, lang thang khaép phoá phöôøng, moûi meät, thaát voïng, löông ít. Taïi sao? Taïi hoï chæ nghó tôùi hoï, tôùi caùi maø hoï ñöông tìm kieám. Hoï khoâng hieåu raèng baïn cuõng vaäy maø toâi cuõng vaäy, chuùng ta ñeàu khoâng muoán mua nghóa laø tieâu tieàn maø chæ muoán giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà rieâng taây cuûa chuùng ta thoâi. Maø ngöôøi baùn haøng naøo giuùp chuùng ta giaûi quyeát ñöôïc nhöõng caùi ñoù, chæ cho ta hieåu raèng mua haøng cuûa hoï giuùp thì chuùng ta seõ ñôõ toán tieàn, ñôõ meät nhoïc, khoûi buoàn böïc, khoûi ñau, coù töông lai vöõng vaøng thì keû ñoù khoâng eùp uoång chuùng ta maø seõ laøm chuùng ta tin vaø nhö vaäy chuùng ta seõ mua!

      Vaäy maø bieát bao ngöôøi suoát ñôøi baùn haøng maø khoâng heà nghó tôùi quan ñieåm cuûa ngöôøi mua.

      Moät hoâm, toâi gaëp laïi moät ngöôøi tröôùc kia laøm bieän söï moät haõng cho möôùn nhaø, toâi hoûi oâng ta coù theå cho toâi bieát nhaø toâi ôû töôøng xaây baèng gaïch ñaëc hay gaïch roãng. OÂng noùi raèng khoâng bieát vaø khuyeân toâi hoûi Nghieäp ñoaøn kieán truùc sö.

      Ñieàu ñoù ai maø khoâng bieát, caàn chi phaûi nhôø tôùi oâng.

      Roài saùng hoâm sau, toâi nhaän ñöôïc cuûa oâng moät böùc thö. Traû lôøi caâu hoûi cuûa toâi chaêng? Khoâng. Ñeå khuyeân toâi moät laàn nöõa: neân hoûi Nghieäp ñoaøn kieán truùc sö vaø caäy toâi laøm ñaïi lyù baûo hieåm cho oâng.

      OÂng aáy mong toâi laøm lôïi lôùn cho oâng maø khoâng chòu giuùp cho toâi moät vieäc nhoû.

      Baát kyø trong ngheà nghieäp naøo, trong giai caáp naøo, ngöôøi ta cuõng thaáy loãi laàm quan troïng ñoù. Moät laàn ñau cuoáng hoïng, toâi laïi moät nhaø chuyeân trò beänh ñoù. Chöa coi hoïng toâi, oâng ñaõ hoûi toâi laøm ngheà gì... Beänh cuûa toâi, oâng chöa muoán bieát, maø caàn bieát caùi ví tieàn cuûa toâi. OÂng aáy khoâng tính caùch giuùp toâi maø tính caùch "boùp" toâi. Roát cuoäc laø oâng ta khoâng naëng ñöôïc cuûa toâi ñoàng naøo heát, vì toâi boû ñi ra, toûm cho caùi loøng tham cuûa oâng.

      Than oâi! Xaõ hoäi ñaày nhöõng haïn nhö vaäy, tham lam, heïp hoøi vaø ích kyû. Cho neân neáu coù sieâu nhaân naøo tìm caùch taän taâm giuùp ngöôøi maø khoâng vuï lôïi, thì trong coâng vieäc cuûa vò aáy chaéc laø ít ai caïnh tranh laém.

      OÂng O. D. Young, nhaø kinh teá tröù danh, noùi: "Ngöôøi naøo bieát töï ñaët mình vaøo ñòa vò ngöôøi khaùc, hieåu ñöôïc tö töôûng vaø yù ñònh cuûa hoï, ngöôøi ñoù khoûi phaûi lo veà töông lai cuûa mình".

      Neáu ñoïc cuoán naøy roài, caùc baïn chæ taäp ñöôïc moät khaû naêng laø: baát cöù trong tröôøng hôïp naøo cuõng ñöùng vaøo ñòa vò cuûa ngöôøi khaùc maø xeùt, thì cuoán naøy cuõng ñaõ ñaùnh daáu ñöôïc moät quaõng ñôøi môùi trong ñôøi laøm aên cuûa baïn!

      Taïi sao ngöôøi ta nhaõng boû khoa taâm lyù thöïc haønh nhö vaäy maø nhoài soï bieát bao nhieâu moùn voâ ích khaùc. Moät ngöôøi hoïc troø cuûa toâi muoán môøi baïn chôi banh ro vôùi mình maø vieát thö nhö vaày: "Toâi muoán caùc anh laïi saân cuûa toâi chôi banh roå. Toâi thích troø ñoù laém maø laàn tröôùc ít baïn quaù, khoâng ñuû laøm moät kíp... Chôi nhö vaäy coøn thuù gì nöõa!... Cho neân toâi muoán raèng ngaøy mai caùc anh laïi... Banh roå laø moân theå thao thích nhaát cuûa toâi maø toâi khoâng coù ñuû baïn chôi..."

      Vieát nhö vaäy maø ñoøi laøm cho ngöôøi ta muoán laïi chôi vôùi mình! Ngöôøi hoïc troø ñoù chæ noùi tôùi mình thoâi, khoâng heà coù moät lôøi khuyeán khích baïn. Vaäy thì coù lyù gì maø baïn y seõ tôùi chôi treân caùi saân maø laàn tröôùc y môøi, khoâng ai theøm tôùi heát?

      Maø coù bieát bao nhieâu lyù leõ ñeå duï baïn ñöôïc: naøo laø ích lôïi cuûa theå thao giöõa trôøi, thaân hình khoûe maïnh, caân ñoái, vui veû...

      Moät ngöôøi hoïc troø cuûa toâi, coù ñöùa con laøm bieáng aên. Vôï choàng ngöôøi ñoù raày noù suoát ngaøy, khoâng cho noù yeân:

      "Maù muoán con aên caùi naøy..."

      "Ba muoán cho con mau lôùn..."

      Ñöùa nhoû coù keå vaøo ñaâu nhöõng lôøi ñoù. Coù gì voâ lyù baèng baét moät ñöùa nhoû ba tuoåi coù quan nieäm cuûa ngöôøi lôùn ba chuïc tuoåi? Sau ngöôøi ñoù töï hoûi: "Thöû coi xem caùi gì laøm cho noù thích? Noù muoán gì? Neáu bieát ñöôïc noù muoán gì thì mình seõ coù theå khieán noù laøm caùi mình muoán ñöôïc". Vaø ngöôøi ñoù kieám ngay ñöôïc caùch giaûi quyeát. Ñöùa nhoû thích ñaïp xe ba baùnh laém nhöng cuøng daõy phoá ñoù coù moät ñöùa nhoû khaùc lôù hôn, hung haêng aên hieáp noù, ngöøng xe noù laïi, baét noù xuoáng roài leo leân ñaïp. Ñöùa nhoû khoùc, chaïy veà maùch maù. Maù noù ra ñuoåi ñöùa kia ñi, laáy xe laïi cho con. Ngaøy naøo cuõng nhö vaäy.

      Vaäy ñöùa nhoû muoán gì? Chaúng caàn phaûi laø nhaø trinh thaùm ñaïi taøi cuõng ñoaùn ñöôïc. Noù bò aên hieáp, noù töùc, muoán traû thuø, laøm sao ñaùnh cho ñöùa kia moät "cuù" neân thaân ñeå cho noù ôùn tôùi giaø. Ba noù bieåu vaäy, baûo noù: "Neáu con chòu aên nhöõng moùn naøy thì con maïnh laém, moät ngaøy kia ñaùnh noù nhaøo vaêng lieàn". Vaø vaán ñeà aên cuûa ñöùa beù ñöôïc giaûi quyeát töùc thì. Cho noù caùi gì noù cuõng aên, hy voïng moät ngaøy noï "noác ao" thaèng du coân kia ñaõ laøm cho noù tuûi nhuïc bieát maáy laàn.

      Ñöùa nhoû laïi coøn taät ñaùi daàm. Noù nguû vôùi baø noù. Saùng daäy, thaáy taám "ra" öôùt, baø noù baûo: "Ngoù naøy, ñeâm qua laïi ñaùi daàm nöõa". Noù caõi: "Khoâng phaûi toâi ñaâu. Baø ñoù".

      Ngöôøi ta raày noù, ñaùnh noù, laøm nhuïc noù. Ngöôøi ta nhaéc cho noù raèng: "Maù khoâng muoán cho con nhö vaày nöõa". Voâ ích nhöõng lyù leõ ñoù khoâng ñuû. Luùc ñoù cha meï môùi töï hoûi: "Laøm sao cho noù muoán söûa loãi ñöôïc".

      Noù muoán gì, ñöùa nhoû ñoù? Tröôùc heát, noù muoán baän bi gia ma nhö cha noù. Ba noù höùa mua cho noù moät boä neáu noù heát ñaùi daàm. Ñieàu thöù nhì noù muoán giöôøng noù saïch.

      Maù noù daét noù tôùi tieäm lôùn, ñöa maét laøm hieäu vôùi ngöôøi baùn haøng vaø noùi: "Ñaây, caäu naøy muoán mua ñoà ñaây". Ngöôøi baùn haøng laøm boä coi ñöùa beù nhö moät ngöôøi quan troïng, hoûi: Caäu muoán mua chi? Ñöùa nhoû cao leân ñöôïc vaøi phaân, nôû muõi ñaùp: "Toâi muoán mua moät caùi giöôøng".

      Giöôøng chôû veà nhaø roài, ñöùa nhoû chaïy kieám ba noù, khoe. "Ba, ba, leân coi giöôøng cuûa con ñi, chính con ñaõ mua ñoù!" Cha noù heát lôøi khen noù roài keát: "Con ñöøng laøm dô caùi giöôøng ñoù chöù!". Khoâng! Khoâng khi naøo! Ñöùa nhoû giöõ lôøi höùa. Vì ngöôøi ta kheùo gôïi loøng töï aùi cuûa noù. Caùi giöôøng ñoù laø giöôøng cuûa noù. Roài noù laïi baän bi gia ma nhö ngöôøi lôùn, noù muoán haønh ñoäng cuõng nhö ngöôøi lôùn vaø quaû ñöôïc nhö vaäy.

      Moät ngöôøi cha khaùc coù ñöùa con gaùi nhaát ñònh khoâng aên chaùo buoåi saùng. Maéng, giaûng giaûi, doã ngoït, ñeàu voâ hieäu. Cha meï hoûi nhau: "Laøm sao cho noù theøm aên saùng ñöôïc?" .

      Ñöùa nhoû thích baét chöôùc maù noù laém. Moät hoâm, ngöôøi ta ñaët noù leân moät chieác gheá cao, ñeå cho noù naáu moùn chaùo cuûa noù... Roài, ñuùng luùc noù ñöông vinh haïnh, ba noù vaøo, nhö voâ tình. Ñöùa nhoû khoe, khua muoãng trong caùi soong: "Ba, ngoù naøy! Hoâm nay chính con naáu chaùo".

      Roài noù aên hai ñóa chaùo, khoâng phaûi ai môøi moïc heát: Chính noù ñaõ naáu chaùo ñoù, noù töï ñaéc laém, noù töï thaáy quan troïng laém. Töï yù noù aên.

      Moät trieát gia noùi: "Phaùt bieåu caùi baûn ngaõ laø moät ñieàu caàn thieát nhaát ñoái vôùi ta". Theá thì taïi sao khoâng duøng caùi thuaät ôû treân kia trong coâng vieäc cuûa ta? Khi ta kieám ñöôïc yù naøo môùi laï, cöù ñeå cho khaùch haøng cuûa ta hoaëc ngöôøi coäng taùc vôùi ta töôûng raèng chính hoï coù yù ñoù, nhö cha meï ñöùa nhoû ñaõ ñeå cho noù tin raèng chính noù ñaõ naáu laáy chaùo. Nhö vaäy ngöôøi khaùc seõ töï ñaéc laém... vaø bieát ñaâu chaúng nhö ñöùa nhoû, ñoøi cho ñöôïc hai ñóa chaùo?

      Xin caùc baïn nhôù kyõ raèng:

      Muoán daãn duï ai, phaûi tröôùc heát kheâu gôïi cho ngöôøi ñoù coù loøng ham muoán nhieät lieät ñaõ. Laøm ñöôïc nhö vaäy, thì ngöôøi trong boán beå seõ laø baïn cuûa ta. Laøm khoâng ñöôïc, thì ta seõ thui thuûi treân ñöôøng ñôøi.

Phaàn Boán

Taùm Lôøi Khuyeân Ñeå Giuùp Caùc Baïn

Ñoïc Saùch Naøy Ñöôïc Nhieàu Lôïi Ích Nhaát

     Muoán ñoïc cuoán saùch naøy ñöôïc nhieàu lôïi ích nhaát, caàn coù moät ñöùc tính coát yeáu, quan troïng hôn caû caùc ñònh leä vaø quy taéc. Khoâng coù noù thì baøi hoïc hay tôùi maáy cuõng khoâng boå ích gì, maø coù noù thì khoâng caàn nhöõng baøi ñoù cuõng laøm ñöôïc nhöõng vieäc phi thöôøng.

      Vaäy ñieàu kieän maàu nhieäm ñoù laø gì? Raát giaûn dò: laø phaûi coù loøng ao öôùc thieát tha muoán tìm hieåu theâm, vaø moät cöôøng chí quyeát boài boå naêng löïc xöû theá duïng nhaân cuûa mình.

      Laøm sao luyeän ñöôïc chí ñoù? Baèng caùch luoân luoân taâm nieäm raèng nhöõng quy taéc daïy trong taäp naøy voâ cuøng quan troïng. Baïn haõy töï nhaéc luoân luoân raèng: "Haïnh phuùc cuûa ta, söï thaønh coâng cuûa ta, danh voïng, tieàn cuûa cuûa ta phaàn lôùn ñeàu do söï khoân kheùo trong khi giao thieäp vôùi ngöôøi maø coù".

      2. Baïn ñoïc moät laàn moãi chöông ñeå hieåu ñaïi cöông. Roài coù leõ baïn muoán haáp taáp coi tieáp ngay chöông sau. Xin ñöøng. Phaûi ñoïc kyõ moät laàn nöõa. Nhö vaäy ñôõ toán thì giôø maø coù nhieàu keát quaû.

      3. Phaûi thöôøng thöôøng ngöng ñoïc ñeå suy nghó nhöõng ñieàu môùi ñoïc vaø töï hoûi: lôøi khuyeân ñoù, luùc naøo coù theå aùp duïng ñöôïc vaø aùp duïng ra sao?. Nhö vaäy môùi boå ích.

      4. Tay neân coù caây vieát chì hoaëc vieát maùy ñeå ñaùnh daáu ôû ngoaøi leà nhöõng lôøi khuyeân naøo maø baïn tính thi haønh. Neáu laø moät quy taéc cöïc kyø quan troïng thì gaïch döôùi noù, hoaëc ñaùnh boán chöõ x: "xxxx" ôû ngoaøi leà. Nhö vaäy, khi coi laïi, mau vaø deã thaáy hôn.

      5. Toâi bieát moät ngöôøi ñaõ laøm giaùm ñoác moät coâng ty Baûo hieåm lôùn töø möôøi laêm naêm roài. Vaäy maø moãi thaùng oâng ñoïc heát nhöõng ñieàu leä baûo hieåm cuûa coâng ty, thaùng naøo cuõng vaäy, heát naêm naøy qua naêm khaùc. Taïi sao? Taïi kinh nghieäm cho oâng hay raèng chæ coù caùch ñoù môùi nhôù kyõ heát ñöôïc thoâi. Rieâng phaàn toâi, toâi ñaõ coù laàn ñeå ra hai naêm trôøi ñeå vieát cuoán saùch veà söï huøng bieän, vaäy maø toâi vaãn phaûi thænh thoaûng coi laïi cuoán ñoù ñeå khoûi queân nhöõng ñieàu chính toâi ñaõ vieát ra. Söï mau queân cuûa loaøi ngöôøi thaät laï luøng, ñaùng laøm cho ta ngaïc nhieân. Vaäy, neáu baïn muoán cuoán saùch naøy giuùp ích cho baïn ñöôïc laâu daøi, xin ñöøng töôûng raèng chæ caàn ñoïc noù moät laàn laø ñuû. Sau khi nghieân cöùu noù kyõ roài, moãi thaùng neân ñeå ra vaøi giôø oân laïi. Baïn ñaët noù luoân luoân treân baøn giaáy vaø thöôøng môû noù ra. Ñaàu oùc baïn phaûi thaám nhuaàn nhöõng khaû naêng ñeïp ñeõ noù caûi thieän ñôøi baïn, nhöõng khaû naêng maø baïn chöa coù coøn phaûi chinh phuïc nöõa. Xin baïn nhôù raèng chæ coù caùch luoân luoân thaáy ôû tröôùc maét nhöõng quy taéc ñaõ trình baøy, môùi coù theå aùp duïng noù ñöôïc moät caùch töï nhieân, khoâng khoù nhoïc nhö caùi maùy vaø laøm nhöõng quy taéc ñoù thaønh ra baûn tính thöù nhì cuûa baïn. Ngoaøi ra khoâng coù caùch naøo khaùc.

      6. Bernard Shaw noùi raèng hoïc khoâng, khoâng ñuû, phaûi thöïc haønh nöõa. Ñaõ hoïc thì phaûi haønh. OÂng noùi coù lyù. Muoán hoïc phaûi hoaït ñoäng, chôù khoâng thuï ñoäng. Nhôø thöïc haønh môùi tieán ñöôïc. Vaäy muoán thaám nhuaàn nhöõng quy taéc naøy, heã coù cô hoäi, xin baï thöïc haønh lieàn. Neáu khoâng, seõ mau queân laém. Toâi cuõng bieát ñieàu ñoù khoù khaên. Vì chính toâi cuõng coù khi thaáy khoù thi haønh nhöõng ñieàu toâi chæ cho caùc baïn. Ví duï khi baï böïc töùc, töï nhieân muoán chæ trích, khieån traùch chöù khoâng nghó tôùi söï töï ñaët mình vaøo ñòa vò ngöôøi. Kieám moät taät xaáu cuûa ngöôøi deã hôn laø tìm caùi hay cuûa hoï. Ta töï nhieân muoán noùi tôùi nhöõng vieäc ta ñöông lo nghó hôn laø noùi tôùi nhöõng ñaàu ñeà laøm cho ngöôøi khaùc vui loøng. Cho neân baïn phaûi nhôù raèng ñoïc saùch naøy khoâng phaûi ñeå hieåu bieát theâm maø laø ñeå luyeän cho coù nhöõng taäp quaùn môùi, ñeå döï bò moät loái soáng môùi. Nhö vaäy caàn phaûi maát coâng kieân nhaãn, chaêm chuù haøng ngaøy. Vaäy, xin baïn thöôøng môû nhöõng trang naøy ra. Cuoán naøy phaûi laø kim chæ nam cuûa baïn trong söï giao thieäp vôùi ngöôøi. Vaø khi baïn gaëp moät vaán ñeà nhö söûa loãi moät ñöùa nhoû, laøm sao cho baïn traêm naêm vöøa yù vôùi baïn, hoaëc laøm cho moät khaùch haøng ñöông giaän maø ñöôïc haøi loøng thì xin baïn haõy suy nghó moät chuùt ñaõ, choáng cöï vôùi xuùc ñoäng ñaàu tieân, ñöøng ñeå cho noù loâi cuoán vì thöôøng noù coù haïi. Luùc ñoù xin baïn haõy nhôù tôùi cuoán naøy, hoaëc neáu coù thì giôø thì môû ra coi, ñoïc laïi nhöõng ñoaïn ñaõ ñaùnh daáu. AÙp duïng nhöõng quy taéc trong ñoù vaø baïn seõ thaáy nhöõng keát quaû phi thöôøng.

      7. Baïn ñaët ñieàu leä vôùi ngöôøi nhaø hoaëc baïn beø raèng heã gaëp baïn laøm traùi quy taéc naøo ñoù thì baïn phaûi chòu phaït moät soá tieàn. Phaûi laøm sao cho söï hoïc taäp cuûa baïn thaønh ra moät troø chôi vui maø meâ ñöôïc.

      8. OÂng hoäi tröôûng moät ngaân haøng lôùn ôû Nöõu Öôùc, sau khi nghe vaøi baøi giaûng cuûa toâi, coù taû roõ caùch söûa mình cuûa oâng nhö sau naøy maø chính oâng ñaõ kieám ra ñöôïc töø laâu. Noù voâ cuøng hieäu nghieäm. OÂng hoïc ít laém, nhöng laø moät trong nhöõng nhaø taøi chaùnh lôùn nhaát ôû chaâu Myõ, oâng thuù raèng chæ nhôø phöông phaùp cuûa oâng maø oâng thaønh coâng.

      "Töø laâu roài, oâng noùi, toâi ghi treân moät cuoán lòch nhöõng coâng vieäc buoân baùn moãi ngaøy. Toái thöù baûy, toâi khoâng tieáp ai heát, ñeå töï xeùt mình. AÊn toái roài, toâi caám cung trong phoøng giaáy cuûa toâi, môû cuoán soå tay ra, suy nghó veà moãi caâu chuyeän, moãi laàn baøn caõi, moãi cuoäc thöông nghò, moãi vuï chaïy choït trong tuaàn leã ñoù. Toâi töï hoûi:

      - Laàn ñoù, ta ñaõ lôõ laàm choã naøo?

      - Ñaõ haønh ñoäng kheùo choã naøo? Coù theå kheùo hôn ñöôïc khoâng? Ra laøm sao? z - Söï loâi thoâi ñoù cho ta baøi hoïc gì?

      Coù khi töï xeùt nhö vaäy, toâi thaáy ñau khoå laém; coù khi toâi laáy laøm laï sao ñaõ lôõ laàm lôõ naëng neà nhö theá ñöôïc. Nhöng toâi caøng lôùn tuoåi thì laàm lôõ caøng ít ñi vaø coù khi coøn muoán töï voã vai vaø khen mình nöõa. Chöa coù gì giuùp toâi nhieàu baèng phöông phaùp töï xeùt vaø töï caûi ñoù.

      Nhôø noù maø toâi xeùt ñoaùn chaéc chaén, minh maãn hôn, caùc söï quyeát ñònh cuûa toâi thích ñaùng hôn, vaø giuùp toâi raát nhieàu trong söï giao thieäp vôùi moïi ngöôøi. Toâi xin nhieät lieät giôùi thieäu noù vôùi "haûi noäi chö quaân töû".

      Taïi sao caùc baïn khoâng duøng moät phöông phaùp töông töï ñeå kieåm ñieåm laïi caùch caùc baïn aùp duïng nhöõng quy taéc trong taäp naøy ra sao? Neáu caùc baïn quyeát taâm laøm, seõ coù hai caùi lôïi:

      Thöù nhaát: Caùc baïn seõ say meâ hoïc ñöôïc moät moân hoïc coù giaù trò voâ song veà phöông dieän giaùo hoùa. Thöù nhì: Caùc baïn seõ nhaän thaáy raèng khaû naêng cuûa baïn laøm ñeïp loøng vaø daãn duï ngöôøi khaùc seõ naåy nôû röïc rôõ nhö boâng ñaøo veà tieát xuaân vaäy.

      Toùm Laïi: Muoán ñoïc saùch ñöôïc nhieàu ích lôïi nhaát, phaûi:

      Coù loøng ham muoán hoïc hoûi vaø thi haønh nhöõng ñònh leä chi phoái söï giao thieäp giöõa loaøi ngöôøi vôùi nhau.

      Ñoïc moãi chöông hai laàn, roài môùi qua chöông sau.

      Thænh thoaûng ngöng ñoïc ñeå töï hoûi neân thi haønh nhöõng quy taéc ra sao vaø vaøo luùc naøo?

      Gaïch döôùi nhöõng yù chính.

      Moãi thaùng coi laïi cuoán naøy moät laàn.

      Heã coù cô hoäi thì phaûi thöïc haønh ngay nhöõng quy taéc hoïc ñöôïc. Duøng cuoán naøy laøm kim chæ nam ñeå giaûi quyeát nhöõng noåi khoù khaên haøng ngaøy.

      Taëng cho baïn thaân moät soá tieàn naøo ñoù moãi khi baïn gaëp ta laøm traùi vôùi nhöõng quy taéc ñoù. Nhö vaäy ñeå laøm cho söï hoïc bieán thaønh moät troø chôi höùng thuù.

      Moãi tuaàn kieåm ñieåm nhöõng taán tôùi hoaëc nhöõng sai laàm cuûa mình. Baïn haõy töï xeùt coi ñaõ boài boå ñöôïc khuyeát ñieåm naøo vaø trong dòp naøo.

Ñaéc Nhaân Taâm

Nguyeãn Hieán Leâ dòch

Phaàn Naêm

Ñeå Cho Tôùi Ñaâu Cuõng Ñöôïc

Tieáp Ñoùn Nieàm Nôû

     Thaät tình baïn cuõng chaúng caàn ñoïc saùch naøy môùi bieát caùch ñaéc nhaân taâm. Baïn chæ caàn aùp duïng nhöõng phöông phaùp thu phuïc caûm tình cuûa moät con vaät maø caû hoaøn caàu khoâng ai khoâng thöông meán.

      Laùt nöõa, ra ñöôøng baïn seõ gaëp noù. Khi coøn xa baïn chöøng möôøi böôùc, noù ñaõ baét ñaàu ve vaõy ñuoâi roài. Neáu ngöøng laïi maø vuoát ve noù thì noù choàm leân vaø toû ra traêm veû yeâu thöông vaø baïn coù theå bieát chaéc chaén raèng trong söï noàng naøn ñoù khoâng coù moät maûy may vuï lôïi, vì noù chaúng caàu baïn mua giuùp moät vaøi moùn haøng eá, maø cuõng chaúng ham gì ñöôïc keát duyeân cuøng baïn.

      Coù bao giôø baïn ngöøng laïi moät phuùt maø suy nghó raèng treân vuõ truï naøy, chæ coù con choù laø khoâng caàn laøm vieäc maø cuõng soáng moät caùch ung dung khoâng? Ta nuoâi gaø, vì gaø cho ta tröùng; ta nuoâi boø, vì boø cho ta söõa, maø ta coù nuoâi choù chæ vì caùi lyù ñoäc nhaát laø noù cho ta caùi eâm ñeàm cuûa tình thöông.

      Trong nhöõng kyû nieäm eâm ñeàm nhaát cuûa tuoåi thô, toâi coøn nhôù ñeùn con Cuùn cuûa toâi, moät con choù nhoû, loâng vaøng, ñuoâi cuït maø cha toâi mua cho toâi coù naêm saéc. Cuùn chöa heà ñoïc moät trang saùch taâm lyù naøo heát. Noù khoâng caàn ñoïc. Giaùo sö William James, giaùo sö Harry A. Overstreet, khoâng ngaøy naøo daïy ñöôïc cho noù moät chuùt ngheä thuaät laøm ñeïp loøng ngöôøi. Nhöng noù coù phöông phaùp hoaøn toaøn ñeå laøm moïi ngöôøi yeâu noù: laø chính noù, noù yeâu moïi ngöôøi. Loøng yeâu thöông ñoù töï nhieân vaø chaân thaønh tôùi noãi toâi khoâng theå khoâng meán noù ñöôïc.

      Caùc baïn muoán gaây thieän caûm khoâng: Haõy laøm nhö con Cuùn: Queân mình vaø thöông ngöôøi.

      Con Cuùn hieåu raèng neáu soát saéng quan taâm tôùi ngöôøi, thì chæ trong hai thaùng seõ coù nhieàu baïn thaân hôn laø hai naêm kieám ñuû caùch laøm cho ngöôøi ta phaûi quan taâm tôùi mình. Toâi phaûi nhaéc laïi caâu ñoù:

      Neáu caùc baïn soát saéng thaønh thaät quan taâm tôùi ngöôøi khaùc thì chæ trong hai thaùng seõ coù nhieàu baïn thaân hôn laø hai naêm gaéng coâng baét ngöôøi khaùc quan taâm tôùi caùc baïn.

      Vaäy maø bieát bao ngöôøi moät ñôøi laàm lôõ khoâng chöøa, khoâng bieát ñònh luaät ñoù. Hoï nhaát ñònh muoán ngöôøi khaùc phaûi chuù yù tôùi hoï. Coâng daõ traøng... Thieân haï khoâng nghó tôùi baïn ñaâu. Hoï nghó tôùi hoï, saùng, chieàu vaø toái.

      Coâng ty Ñieän thoaïi ôû Nöõu Öôùc môùi ñieàu tra xem trong khi ñaøm thoaïi tieáng naøo ñöôïc duøng nhieàu nhaát. Caùc baïn ñaõ ñoaùn ñöôïc... Ñoù laø tieáng "toâi". Trong naêm traêm caâu chuyeän thì ngöôøi ta duøng noù tôùi 3.900 laàn "Toâi", "Toâi", "Toâi"...

      Khi baïn coi taám hình trong ñoù coù baïn chuïp chung vôùi nhöõng ngöôøi khaùc, thì thöù nhaát maø baïn ngoù laø ai?

      Neáu baïn tin raèng moïi ngöôøi ñeàu chuù yù tôùi baïn, thì xin baïn traû lôøi caâu naøy: "Neáu baïn chaúng may chieàu nay töø traàn thì coù bao nhieâu ngöôøi ñi tieãn baïn tôùi huyeät?" .

      Taïi sao ngöôøi khaùc quan taâm tôùi baïn trong khi baïn khoâng quan taâm tôùi ngöôøi ta tröôùc? Xin baïn caàm caây vieát chì vaø traû lôøi caâu hoûi ñoù trong haøng boû traéng döôùi ñaây.

      Neáu chuùng ta chæ gaéng söùc kích ñoäng ngöôøi khaùc ñeå cho hoï chuù yù tôùi ta thì khoâng bao giôø coù baïn chaân thaønh heát. Ñoù khoâng phaûi laø caùch gaây ñöôïc tình tri kyû.

      Alfred Adler, trieát gia tröù danh, vieát moät cuoán saùch raát hay ñeà laø Chaân nghóa cuûa cuoäc ñôøi, trong ñoù oâng noùi: "Keû naøo khoâng quan taâm tôùi ngöôøi khaùc, chaúng nhöõng seõ gaëp nhieàu söï khoù khaên nhaát trong ñôøi, maø coøn laø ngöôøi coù haïi nhaát cho xaõ hoäi. Heát thaûy nhöõng keû thaát baïi ñeàu thuoäc haïng ngöôøi ñoù". Caùc baïn coù theå ñoïc haøng taù nhöõng cuoán saùch veà taâm lyù maø khoâng kieám ñöôïc moät lôøi vöøa ñuùng vöøa nhieàu nghóa nhö caâu ñoù. Toâi raát gheùt noùi ñi noùi laïi. Nhöng lôøi tuyeân boá cuûa oâng Adler quan troïng tôùi noãi toâi phaûi cheùp laïi noù laïi laàn nöõa:

      Keû naøo khoâng quan taâm tôùi ngöôøi khaùc, chaúng nhöõng seõ gaëp nhieàu khoù khaên nhaát trong ñôøi, maø coøn laø ngöôøi coù haïi nhaát cho xaõ hoäi. Heát thaûy nhöõng keû thaát baïi ñeàu thuoäc haïng ngöôøi ñoù.

      Ñôøi soáng cuûa Hoaøng Ñeá Naõ Phaù Luaân, chöùng minh lôøi noùi ñoù. Khi ly dò Hoaøng Haäu Joseùphine, vì côù baø naøy khoâng theå cho oâng ngöôøi keá töï, oâng than thôû cuøng baø tröôùc khi chia tay: "Söï phuù quyù vinh hoa cuûa toâi, traàn gian chöa ai töøng thaáy. Vaäy maø cho ñeán giôø naøy ñaây, baø laø ngöôøi ñoäc nhaát treân ñôøi, toâi coù theå tin caäy ñöôïc".

      Naõ Phaù Luaân thì tin nhö vaäy. Nhöng ai ñaõ töøng ñoïc söû ñeàu buoàn maø nhaän thaáy raèng loøng tin ñoù quaù ñaùng.

      OÂng giaùm ñoác tôø baùo Collier's noùi "Muoán cho ñoäc giaû thích nhöõng truyeän ngaén cuûa baïn thì baïn phaûi yeâu ñoäc giaû ñaõ, phaûi chuù yù tôùi hoï". Chaân lyù ñoù ñuùng khi baïn vieát tieåu thuyeát cho ñoäc giaû coi. Noù coøn ba laàn ñuùng hôn nöõa, khi baïn tröïc tieáp noùi chuyeän vôùi ngöôøi khaùc.

      Howard Thurston, oâng vua aûo thuaät, trong boán möôi naêm trôøi, ñem taøi bòt maét thieân haï laøm cho caû theá giôùi ngaïc nhieân vaø thaùn phuïc, kieám ñöôïc gaàn hai trieäu ñoàng, moät hoâm thuù vôùi toâi raèng hoài oâng nhoû, ñaõ phaûi xa cha meï ñi lang thang, aên xin heát nhaø naøy tôùi nhaø khaùc, vaø nhôø ngoù nhöõng quaûng caùo hai beân ñöôøng löûa maø bieát ñoïc. Veà ngheà aûo thuaät, thieáu gì ngöôøi bieát nhieàu hôn oâng, nhöng oâng coù hai ñöùc tính maø ngöôøi khaùc khoâng coù:

      Thöù nhaát: thaáu roõ taâm lyù loaøi ngöôøi vaø khi leân saân khaáu, oâng coù söùc quyeán ruû vaø gaây höùng. Moãi cöû chæ cuûa oâng, moãi laàn oâng chuyeån gioïng noùi, moãi neùt caâu maøy laø caû moät coâng trình luyeän taäp. Maø heát thaûy coâng trình ñoù chæ coù muïc ñích laøm cho khaùn giaû say meâ vaø thaáy thì giôø choùng qua.

      Thöù nhì: oâng thaønh thaät chuù yù tôùi khaùn giaû. Caùc nhaø aûo thuaät khaùc ôû treân saân khaáu ngoù xuoáng tröøng tröøng nhö coù veû noùi: "Tuïi naøy toaøn ñoà maét thòt. ta seõ bòp chuùng deã nhö chôi". Phöông phaùp cuûa Thurston khaùc haún. Moãi laàn saép ra saân khaáu, oâng töï noùi: "Ta mang ôn nhöõng ngöôøi tôùi ñaây coi ta dieãn troø. Nhôø hoï, ta soáng ñöôïc phong löu. Vaäy ta phaûi heát söùc troå taøi cho hoï vöøa loøng". Roài oâng vöøa nhuû thaàm: "Toâi yeâu khaùn giaû cuûa toâi. Toâi yeâu khaùn giaû cuûa toâi", vöøa tieán ra ngoaøi saân khaáu. Baïn cho laø loá bòch, laø voâ lyù ö? Caùi ñoù laø quyeàn cuûa baïn. Nhöng chính ñoù laø nguyeân nhaân söï thaønh coâng cuûa moät trong nhöõng nhaø aûo thuaät danh tieáng nhaát töø xöa tôùi nay.

      Toång Thoáng Theùodore Roosevelt thu ñöôïc nhaân taâm moät caùch laï luøng cuõng nhôø bí quyeát ñoù. Cho ñeán ngöôøi ôû cuûa oâng cuõng suøng baùi oâng nöõa. Ngöôøi da ñen laøm boài phoøng cho oâng, vieát moät cuoán saùch noùi veà ñôøi tö cuûa oâng, trong ñoù coù caâu chuyeän lyù thuù naøy:

      Moät hoâm, nhaø toâi hoûi Toång Thoáng veà loaøi chim ña ña maø noù chöa töøng thaáy bao giôø. Ngaøi taû tæ mæ loaøi chim ñoù cho noù nghe. Moät laùt sau, coù ngöôøi keâu ñieän thoaïi, nhaø toâi chaïy laïi traû lôøi. Thì ra ngaøi Toång Thoáng keâu noù, cho noù hay raèng hieän coù moät con chim ña ña ñaäu trong saân coû, vaø neáu noù muoán coi thì ngoù ra seõ thaáy. Chæ nhöõng vieäc nhö vaäy cuõng ñuû taû taùnh tình cuûa Ngaøi vaø nhöõng vieäc ñoù, Ngaøi raát thöôøng laøm.

      "Moãi khi Ngaøi ñi daïo gaàn tôùi nhaø rieâng cuûa chuùng toâi, duø chuùng toâi coù ñöùng khuaát thì cuõng keâu chuùng toâi vaø chaøo lôùn tieáng".

1 2 

Ñaéc Nhaân Taâm

Nguyeãn Hieán Leâ dòch

      Moät oâng chuû nhö vaäy, thì ngöôøi laøm coâng naøo maø khoâng yeâu kính? Baát cöù ai maø khoâng yeâu kính?

      Moät böõa, oâng tôùi Baïch OÁc, phaûi khi Toång Thoáng Talf vaø Phu nhôn ñi vaéng, oâng keâu leân töøng ngöôøi ñaày tôù cuõ vaø noàng naøn hoûi thaêm hoï, caû ñeán nhöõng chò phuï beáp cuõng ñöôïc haân haïnh ñoù. Khi gaëp chò phuï beáp Alice, oâng hoûi chò coøn laøm baùnh mì baèng boät baép khoâng. Chò ta ñaùp coøn laøm, nhöng chæ coù ñaày tôù aên, coøn treân baøn oâng chuû khoâng ai duøng tôùi.

      OÂng cöôøi lôùn: "Taïi caùc ngaøi khoâng saønh aên. Khi naøo gaëp Ngaøi Toång Thoáng, toâi seõ cheâ Ngaøi choã ñoù".

      Chò ñoù daâng oâng moät mieáng baùnh mì boät baép. OÂng vöøa ñi veà phoøng giaáy vöøa aên, gaëp ngöôøi laøm vöôøn naøo, oâng cuõng keâu teân maø chaøo nhö hoài oâng coøn laøm Toång Thoáng. Moät chuù laøm coâng giaø röng röng nöôùc maét noùi raèng, ngaøy hoâm ñoù laø ngaøy sung söôùng nhaát cuûa chuù töø hai naêm nay. Vaø ñoåi ngaøy ñoù laáy taám giaáy moät traêm, chuù cuõng khoâng ñoåi.

      OÂng Charles W. Eliot, giaùm ñoác Ñaïi hoïc tröôøng Harvard trong gaàn nöûa theá kyû, cuõng nhôø ñöùc ñoä tha thieát lo toan giuùp ngöôøi maø ñöôïc kính meán nhaát trong caùc tröôøng ñaïi hoï töø coå chí kim.

      Moät hoâm, moät sinh vieân ngheøo laïi xin quyõ töông trôï sinh vieân do oâng quaûn lyù cho möôïn naêm möôi naêm myõ kim ñeå laáy tieàn aên hoïc, oâng cho möôïn. Khi ngöôøi ñoù caùm ôn roài, saép quay ra, oâng goïi laïi: "Troø haõy ngoài chôi moät laùt. Troø naáu nöôùng laáy ôû trong phoøng phaûi khoâng? Söï ñoù chaúng haïi gì cho söùc khoûe cuûa troø, neáu troø bieát löïa moùn aên vöøa boå, vöøa reû, vaø aên ñöôïc ñuû no. Hoài toâi coøn ñi hoïc, toâi cuõng nhö troø. Troø bieát moùn thòt deâ ñoâng khoâng? Boå nhaát vaø reû nhaát. Hoài xöa, toâi laøm moùn ñoù nhö vaày...". Roài oâng giaûng moät hôn veà caùch löïa thòt, naáu, eùp, aên... Sinh vieân ñoù laáy laøm ngaïc nhieân laém vaø caûm ñoäng voâ cuøng.

      Toâi nhôø kinh nghieäm maø thaáy raèng coù theå laøm cho caùc nhaân vaät quan troïng coù danh voïng nhaát chaâu Myõ ñeå yù tôùi ta vaø chòu hôïp taùc vôùi ta baèng caùch ta chuù yù tôùi hoï, kính meán hoï vaø thaät loøng ngöôõng moä hoï.

      Ñaây laø moät thí duï:

      Caùch ñaây ñaõ laâu, hoài toâi coøn daïy khoa "Vieát tieåu thuyeát" taïi Hoïc ñöôøng Ngheä thuaät vaø Khoa hoïc ôû tænh Brooklyn, toâi öôùc ao sao ñöôïc nhieàu danh só ñaùng ngöôõng moä tôùi lôùp toâi, dieãn thuyeát cho hoïc troø toâi nghe veà nhöõng kinh nghieäm hoï ñaõ thaâu thaùi ñöôïc.

      Toâi vaø hoïc troø toâi lieàn chung nhau vieát cho moãi vò moät böùc thö. Trong thö noùi raèng chuùng toâi raát thaùn phuïc taùc phaåm cuûa hoï vaø heát loøng öôùc ao ñöôïc hoïc hoûi yù kieán cuûa hoï vaø nhöõng bí quyeát ñaõ giuùp hoï thaønh coâng röïc rôõ.

      Moãi böùc thö ñoù coù gaàn moät traêm naêm möôi ngöôøi hoïc troø cuûa toâi kyù teân. Chuùng toâi laïi noùi theâm raèng vì chuùng toâi dö hieåu hoï raát ít thôøi giôø raûnh rang ñeå soaïn moät baøi dieãn vaên, neân chuùng toâi maïn pheùp ñính theo moät baûn phoûng vaán veà ñôøi tö vaø phöông phaùp laøm vieäc cuûa hoï.

      Caùch cö xöû nhaõ nhaën ñoù laøm cho hoï vöøa loøng laém. Ai maø chaúng phaûi vöøa loøng?

      Cho neân khoâng coù moät danh nhaân naøo töø choái lôøi thaày troø chuùng toâi yeâu caàu: hoï ñích thaân tôùi Brooklyn vaø vui veû dieãn thuyeát cho chuùng toâi nghe.

      Heát thaûy chuùng ta, töø ngöôøi ñoà teå, ngöôøi baùn baùnh ñeán vua chuùa treân ngai vaøng, heát thaûy ñeàu quyù meán nhöõng ngöôøi... ngöôõng moä chuùng ta. Nhö Hoaøng Ñeá nöôùc Ñöùc Guillaume ñeä nhò chaúng haïn, sau ñaïi chieán tröôùc, caû theá giôùi gheùt cay gheùt ñaéng oâng. Chính daân toäc cuûa oâng cuõng choáng laïi oâng nöõa. OÂng phaûi troán qua Hoøa Lan ñeå khoûi maát ñaàu. Caû trieäu ngöôøi ñoøi thieâu soáng hoaëc phaân thaây oâng. Vaäy maø trong ñaùm löûa giaän buøng buøng cuûa caû nhaân loaïi ñoù, laïi coù moät ñöùa nhoû vieát cho oâng moät böùc thö giaûn dò vaø chaân thaønh, chöùa chang tình quyù meán vaø ngöôõng moä. Ñöùa nhoû noùi ai nghó sao maëc ai, rieâng vôùi noù, Hoaøng Ñeá Guillaume bao giôø cuõng laø chuùa noù, hoaøng ñeá cuûa noù. Hoaøng Ñeá caûm ñoäng vì böùc thö ñoù laém neân môøi noù qua Hoøa Lan thaêm oâng. Ñöùa nhoû ñi, coù maù noù theo, keát cuïc laø moät ñaùm cöôùi... Ñöùa nhoû ñoù baåm tính ñaõ bieát laøm ñeïp loøng ngöôøi, khoâng caàn phaûi ñoïc saùch naøy.

      Muoán ñöôïc ngöôøi khaùc yeâu ta, ta phaûi vì hoï, ñöøng quaûn coâng, ñöøng sôï maát thì giôø, phaûi suy nghó, gaéng söùc maø queân mình nöõa. Quoác vöông Edouard III tröôùc khi qua thaêm Nam Myõ, hoïc tieáng Y Pha Nho trong ba thaùng ñeå coù theå dieãn thuyeát baèng tieáng baûn xöù ñöôïc. Nhôø vaäy maø oâng ñöôïc daân Nam Myõ kính yeâu voâ cuøng.

      Ñaõ töø laâu roài, toâi raùn bieát vaø ghi kyõ löôõng sinh nhaät cuûa baïn beø trong cuoán soå naøy. Laøm sao maø bieát ñöôïc nhöõng ngaøy ñoù? Deã daøng laém. Tuy toâi chaúng tin chuùt chi veà khoa chieâm tinh heát, nhöng toâi cuõng cöù hoûi baïn toâi coù tin raèng ngaøy sinh thaùng ñeû coù aûnh höôûng ñeán tính tình vaãn maïng ta khoâng. Roài toâi hoûi ngaøy sinh thaùng ñeû cuûa oâng ta. Toâi nhaåm ngaøy thaùng ñoù cho nhôù, roài heã oâng quay löng ñi laø toâi cheùp voäi leân moät mieáng giaáy naøo ñoù, ñeå sau seõ bieân vaøo soå tay. Tôùi ñaàu naêm toâi ñaùm daáu nhöõng ngaøy thaùng ñoù voâ moät cuoán lòch ñeå xeù tôùi ngaøy ñoù, töï nhieân nhôù ñeán, maø gôùi thö hoaëc "daây theùp" chuùc möøng baïn toâi. Caùc baïn toâi ngaïc nhieân laøm sao! Vaø toâi thaønh coâng khoâng ngôø! Coù khi chæ moät mình toâi nhôù möøng sinh nhaät cuûa caùc baïn toâi thoâi.

      Baïn muoán gaây thieän caûm ö? Thì cöù nieàm nôû vaø soát saéng ñoùn tieáp moïi ngöôøi. Tröôùc maùy ñieän thoaïi cuõng vaäy. Khi traû lôøi "Allo!", baïn coá laáy caùi gioïng vui veû, eâm aùi ñeå ngöôøi nghe thaáy raèng baïn thích ñöôïc noùi chuyeän vôùi ngöôøi ñoù laém.

      Coâng ty Ñieän thoaïi Nöõu Öôùc daïy caùc coâ phaân phoái ñieän thoaïi noùi caâu naøy: "Daï xin Ngaøi nhaéc giuøm em soá bao nhieâu aï" vôùi moät gioïng eâm dòu ngoït ngaøo nhö chaøo lôøi hoûi. Ngaøy mai, khi keâu ñieän thoaïi, xin baïn nghó ñeán ñieàu ñoù.

      Thuaät ñoù trong nhöõng giao thieäp veà thöông maïi coù keát quaû khoâng? Toâi coù theå keå caû chuïc thí duï ra ñaây, nhöng thieáu choã chæ xin keå ra hai thoâi.

      OÂng C.R.Walters laøm vieäc taïi moät ngaân haøng, ñöôïc leänh treân phaùi ñieàu tra kín, xem moät haõng kia coù ñaùng ñöôïc tín nhieäm khoâng. OÂng beøn laïi thaêm oâng giaùm ñoác moät coâng ty kyõ ngheä lôùn ñeå xin oâng giuùp cho ít taøi lieäu veà haõng noï. OÂng kia traû lôøi moät caùch mô hoà, ruït reø, nhö ngöôøi khoâng muoán bò lieân luïy. Cuoäc gaëp gôõ ñoù voâ ích.

      OÂng Walters thaát voïng khoâng bieát laøm sao. Boãng oâng söïc nhôù khi saép voâ phoøng giaáy nhaø kyõ ngheä ñoù, coù nghe moät coâ thö kyù noùi vôùi oân naøy raèng hoâm nay khoâng coù con coø naøo môùi cho oâng ta heát. Thì ra kyõ ngheä gia ñoù söu taäp "coø" cho con trai oâng möôøi hai tuoåi.

      OÂng Walters laïi nhôù sôû oâng nhaän ñöôïc nhieàu thö ngoaïi quoác gôûi laïi. Theá laø oâng ñaõ kieám caùch thoaùt ñöôïc côn bí roài. Chieàu hoâm sau, oâng trôû laïi thaêm nhaø kyõ ngheä, vieát treân mieáng giaáy nhoû raèng coù "coø" laï ñem laïi bieáu con oâng, roài bieåu ngöôøi ra ñöa vaøo... Laàn naøy ñöôïc tieáp ñoùn nieàm nôû laøm sao! Ngöôøi kyõ ngheä sieát tay oâng nhö moät ngöôøi ra öùng cöû nghò vieän sieát tay moät cöû tri vaäy! Nhaø kyõ ngheä töôi nhö hoa, vöøa laät ñi laät laïi nhöõng con "coø", vöøa nhaéc ñi nhaéc laïi: "Thaèng Goerge cuûa toâi seõ meâ con coø naøy! Coøn con kia nöõa, thaät laø voâ giaù".

      OÂng Walters keå laïi raèng: "Trong nöûa giôø ñoàng hoà, chuùng toâi chæ noùi chuyeän coø, vaø nhìn taám hình caäu George. Roài khoâng ñôïi toâi hoûi, nhaø kyõ ngheä quan troïng ñoù boû moät giôø ñoàng hoà nöõa cho toâi bieát heát thaûy nhöõng taøi lieäu maø toâi muoán coù. Khoâng coù ñieàu gì oâng bieát maø khoâng cho toâi hay, roài laïi keâu nhöõng ngöôøi giuùp vieäc maø hoûi theâm nöõa, laïi goïi ñieän thoaïi tröôùc maët toâi ñeå hoûi thaêm nhöõng nôi oâng quen bieát. OÂng ñöa toâi moät choàng baùo caùo, thö töø, coù ñuû nhöõng con soá. Moät söï thaønh coâng chöa töøng thaáy".

      Vaø ñaây laø moät chöùng côù khaùc.

      OÂng Knaphle môøi moät xí nghieäp lôùn coù raát nhieàu chi nhaùnh mua than cho haõng maø oâng thay maët. Môøi haøng maáy naêm maø khoâng ñaït keát quaû chi heát. Xí nghieäp ñoù cöù tieáp tuïc mua than cuûa moät haõng taïi ngoaïi oâ chaâu thaønh, maø than ñoù laïi do cam nhoâng chôû ngang qua haõng oâng Knaphle.

      OÂng naøy giaän laém vaø trong moät buoåi dieãn thuyeát trong lôùp toâi, oâng ñaõ toû ra söï uaát haän cuûa oâng baèng caùch naëng lôøi chæ trích nhöõng xí nghieäp lieân hieäp, toá caùo raèng ñoù laø caùi ung thö cuûa neàn kinh teá quoác gia.

      Toâi khuyeán duï oâng aáy thöû duøng moät chieán thuaät khaùc haún. Chuùng toâi tính toå chöùc moät cuoäc baøn caõi ñaàu ñeà nhö vaày: "Nhöõng xí nghieäp lieân hieäp coù haïi cho neàn kinh teá moät nöôùc khoâng?"

      Roài toâi khuyeân oâng Knaphle, trong khi vaøn caõi, ñöøng chæ trích maø traùi laïi beânh vöïc cho söï lieân hieäp ñoù. OÂng baèng loøng ñi laïi thaêm ngay ngöôøi chæ huy xí nghieäp maø oâng gheùt cay gheùt ñaéng ñoù vaø noùi: "Thöa oâng, toâi laïi khoâng phaûi ñeå baùn than cho oâng ñaâu... Toâi laïi ñaây ñeå xin oâng vaøi lôøi chæ baûo". Roài giaûng giaûi ñaàu ñeà cuoäc baøn caõi cho oâng kia nghe vaø keát luaän: "Thöa oâng, chæ coù oâng laø giuùp toâi ñöôïc, ngoaøi oâng ra, khoù coù ngöôøi chæ ñöôïc cho toâi nhöõng ñieàu toâi caàn bieát. Toâi quyeát thaéng trong cuoäc tranh luaän ñoù vaø ñöôïc oâng giuùp, toâi seõ mang ôn oâng laém...".

      Keát quaû nhö vaày, theo lôøi oâng Knaphle: "Toâi chæ xin oâng aáy tieáp toâi moät phuùt thoâi, maø oâng aáy cuõng chæ baèng loøng tieáp toâi moät phuùt thoâi. Vaäy maø sau khi nghe toâi noùi roài, oâng môøi toâi ngoài aø noùi chuyeän vôùi toâi ñuùng moät giôø boán möôi baûy phuùt. OÂng cho goïi moät ngöôøi chæ huy khaùc ñaõ vieát moät cuoán saùch veà caùc xí nghieäp lieân hieäp tôùi giuùp yù cho toâi.

      OÂng vieát thö cho Toång hoäi caùc xí nghieäp ñoù ñeå xin cho toâi moät baûn sao tôø bieân baûn moät cuoäc baøn caõi veà vaán ñeà Lieân hieäp caùc xí nghieäp. Roài thao thao baát tuyeät, maét oâng long lanh, oâng haêng haùi ca tuïng nhöõng ích lôïi voâ cuøng cuûa cheá ñoä ñoù ñoái vôùi nhaân loaïi: oâng noùi oâng laáy laøm vinh haïnh ñaõ giuùp ñôõ cho caû traêm coâng ty ngheøo nhôø chính saùch lieân hieäp maø trôû neân thònh vöôïng. Toâi phaûi thuù nhaän raèng nhöõng lyù luaän xaùc ñaùng cuûa oâng ñaõ môû maét cho toâi nhaän chaân ñöôïc nhöõng söï thaät maø tröôùc kia toâi khoâng heà suy nghó tôùi. OÂng ñaõ phaù tan caùc thaønh kieán cuûa toâi. Khi toâi töø bieät oâng, oâng tieãn toâi ra tôùi cöûa, quaøng vai toâi, chuùc toâi thaønh coâng, môøi toâi laïi thaêm oâng cho oâng bieát keát quaû cuoäc tranh bieän vaø sau cuøng oâng noùi: "Qua xuaân, môøi oâng trôû laïi thaêm toâi. Toâi muoán mua than taïi haõng oâng...".

Keát quaû ñoù thaät laø moät kyø tích ñoái vôùi toâi. Toâi khoâng môøi maø ñöôïc ngöôøi mua. Chæ trong hai giôø ñoàng hoà, toâi chuù yù, quan taâm tôùi coâng vieäc cuûa oâng maø ñöôïc keát quaû nhieàu hôn laø luoân hai naêm gaéng söùc chæ tìm caùch laøm cho oâng aáy ñeå yù ñeán toâi vaø than cuûa toâi.

      Chaân lyù ñoù khoâng môùi meû gì. Töø ngaøn xöa, moät traêm naêm tröôùc Thieân Chuùa giaùng sinh, moät thi só La Maõ. Pubhlius Syrus ñaõ nghieäm raèng: "Chuùng ta chæ chuù troïng tôùi ngöôøi naøo chuù troïng tôùi ta".

      Vaäy muoán gaây ñöôïc tình thaân cuûa ngöôøi khaùc, caùc baïn phaûi theo quy taéc thöù nhaát sau naày:

      Thaønh thaät chuù troïng tôùi moïi ngöôøi.

Phaàn Saùu

Moät Caùch Deã Daøng

Ñeå Gaây Myõ Caûm Luùc Sô Kieán

     Coù nhieàu baø muoán gaây myõ caûm, tieâu caû moät gia taøi ñeå ñaép vaøo thaân nhöõng nhung cuøng voùc, ñeo vaøo mình nhöõng vaøng cuøng ngoïc, maø hôõi ôi, queân haún caùi boä maët cuûa mình ñi, baét noù mang nhöõng neùt chua ngoa vaø ích kyû. Hoï queân raèng ñoái vôùi ñaøn oâng, neùt maët nuï cöôøi quan troïng hôn tô luïa khoaùc leân mình. Nhaân tieän, xin nhaéc baïn, ví nhö baø nhaø ñoøi may moät caùi aùo nhung, thì xin chôù traû lôøi baø baèng caâu ñoù nheù!.

      Charles Schwab maø treân kia toâi ñaõ keå chuyeän, noùi raèng nuï cöôøi cuûa oâng ta ñaùng giaù trieäu ñoàng. Soá ñoù coøn döôùi söï thöïc vì taát caû söï thaønh coâng laï luøng cuûa oâng ñeàu nhôø taâm tính oâng. Maø chính nuï cöôøi quyeán ruû cuûa oâng laïi laø khaû naêng khaû aùi nhaát.

      Moät buoåi toái, toâi ñöôïc tieáp Maurice Chevalier, danh ca cuûa theá giôùi. Thuù thöïc laø toâi thaát voïng. Toâi khoâng ngôø oâng uû ruõ, laàm lyø nhö vaäy, khaùc haún vôùi trí toâi töôûng töôïng. Nhöng boãng nhieân, oâng ta mæm cöôøi. Roõ raøng ñoù laø moät tia naéng xuyeân qua maây muø... Khoâng coù nuï cöôøi ñoù, Maurice Chevalier coù leõ coøn ñang ñoùng baøn gheá ôû Paris nhö oâng thaân vaø anh em oâng.

      Mæm cöôøi vôùi ai, töùc nhö noùi vôùi ngöôøi ñoù: "Toâi meán oâng... Ñöôïc gaëp oâng, toâi vui veû laém... toâi sung söôùng laém...".

      Leõ coá nhieân, nuï cöôøi ñoù phaûi chaân thaät, töï ñaùy loøng phaùt ra môùi quyeán ruû, uûy laïo ñöôïc ngöôøi, coøn thöù nuï cöôøi nhích meùp nôû ngoaøi moâi, nhö do moät boä maùy phaùt ra, khoâng löøa ñöôïc ai heát, chæ laøm cho ngöôøi ta gheùt thoâi. OÂng chæ huy nhaân vieân moät cöûa haøng lôùn ôû Nöõu Öôùc noùi raèng oâng öa möôùn moät coâ baùn haøng hoïc löïc sô ñaúng maø nuï cöôøi coù duyeân hôn laø moät coâ cöû nhaân vaên chöông maø maët laïnh nhö baèng.

      Taïi sao ta thöông loaøi choù? Taïi chuùng tung taêng, vui möøng ñoùn röôùc ta, laøm cho ta vui loøng khi thaáy chuùng.

      Neáu khoâng thaáy höùng thuù khi laøm moät vieäc thí khoâng theå laøm neân vieäc ñoù.

      Ñaõ töøng coù ngöôøi baét tay vaøo vieäc laøm vôùi moät loøng hoan hæ voâ bieân vaø vì vaäy maø thaønh coâng. Nhöng laâu daàn quen ngheà, loøng hoan hæ tieâu tan. Ngöôøi ñoù chæ coøn laøm ñuû boån phaän thoâi. Roài tôùi chaùn naûn. Roài tôùi thaát baïi.

      Trong xaõ giao cuõng vaäy. Phaûi hoan hæ giao du vôùi ngöôøi thì môùi mong höùng thuù giao du vôùi mình.

      Toâi ñaõ khuyeân caû ngaøn thöông gia nhö vaày: "Caùc oâng luoân trong moät tuaàn leã, luùc naøo cuõng mæm cöôøi, gaëp ai cuõng mæm cöôøi... roài caùc oâng laïi ñaây cho toâi bieát keát quaû ra sao".

      Thì ñaây keát quaû nhö vaày:

      OÂng Steinhardt vieát thö cho toâi keå:

      "Toâi coù vôï möôøi taùm naêm roài, vaø trong thôøi gian ñoù ít khi toâi mæm cöôøi vôùi nhaø toâi. Töø saùng daäy tôùi khi ñi laøm, toâi ít khi noùi vôùi nhaø toâi quaù 12 tieáng. Trong chaâu thaønh Nöõu Öôùc naøy, toâi vaøo haïng ngöôøi caøu nhaøu khoù chòu nhaát.

      "Nghe lôøi khuyeân, toâi thí nghieäm "tuaàn leã mæm cöôøi" vaø ngay saùng hoâm sau, khi röûa maët, ngoù trong göông, toâi töï nhuû phaûi boû caùi boä maët ñöa ma ñoù ñi vaø quyeát chí mæm cöôøi.

      Khi ngoài baøn aên saùng, toâi hôùn hôû chaøo nhaø toâi. Nhaø toâi ngaïc nhieân voâ cuøng. Toâi giöõ luoân nhö vaäy trong hai thaùng nay vaø tìm thaáy ñöôïc nhieàu haïnh phuùc trong gia ñình, hôn caû moät naêm vöøa qua.

      Baây giôø, gaëp ngöôøi boài coi thang maùy, ngöôøi giöõ cöûa, ngöôøi baøn giaáy xe, gaëp ai toâi cuõng chaøo hoaëc mæm cöôøi. Toâi khoâng chæ trích ai, cheâ ai heát, toâi khuyeán khích vaø khen ngôïi. Toâi khoâng noùi chuyeän toâi cho ngöôøi khaùc nghe nöõa vaø raùn hieåu noãi loøng cuûa ngöôøi khaùc. Toâi bieán thaønh moät ngöôøi môùi, sung söôùng, coù loøng töø thieän vaø ñöôïc moïi ngöôøi thöông. Hoûi coøn coù phaàn thöôûng naøo quyù hôn nöa khoâng?" .

      Xin baïn nhôù raèng ngöôøi vieát thö ñoù laø troïng maõi mua baùn chöùng khoaùn ôû thò tröôøng chöùng khoaùn Nöõu Öôùc, moät ngheà khoù tôùi noãi moät traêm ngöôøi thì coù chín möôi chín ngöôøi thaát baïi.

      Franklin Bettger, moät bieän söï kheùo leùo nhaát trong ngheà baûo hieåm noùi vôùi toâi: "Töø laâu, toâi ñaõ hieåu raèng vôùi nuï cöôøi, ñi ñaâu ta cuõng ñöôïc tieáp ñoùn nieàm nôû. Cho neân tröôùc khi voâ nhaø moät thaân chuû naøo, toâi döøng laïi moät chuùt, nghó tôùi taát caû nhöõng sung söôùng maø trôøi ñaõ cho toâi. YÙ nghó ñoù töï nhieân laøm nôû nuï cöôøi treân moâi toâi... vaø toâi goõ cöûa, töôi tænh nhö ñoùa hoa. Moät phaàn lôùn, nhôø coù thuaät ñoù maø toâi thaønh coâng".

      Laø vì, giaùo sö William James noùi: "Haønh ñoäng cô hoà theo sau tö töôûng, nhöng söï thöïc thì caû hai ñoàng thôøi phaùt ñoäng. Duøng nghò löïc ñeå ñieàu khieån haønh ñoäng töùc laø ñieàu khieån tình caûm moät caùch giaùn tieáp...".

      Vaäy khi maát caùi vui roài, muoán kieám noù laïi thì khoâng caùch naøo baèng haønh ñoäng nhö noù ñaõ trôû veà vôùi ta... Haïnh phuùc cuûa ta khoâng do ngoaïi vaät ñem tôùi maø töï taâm ta phaùt khôûi. Hai ngöôøi cuøng ôû moät choã, cuøng laøm moät ngheà, gia saûn ngang nhau, ñòa vò trong xaõ hoäi baèng nhau maø moät ngöôøi söôùng, moät ngöôøi khoå, laø vì ñaâu? Vì taâm traïng hoï khaùc nhau. Trong soá cu li Trung Hoa, vaát vaû döôùi aùnh naéng thieâu ngöôøi, ñoåi cheùn moà hoâi laáy 7 xu moãi ngaøy, toâi ñaõ töøng thaáy nhieàu neùt maët vui töôi, nhö treân maët caùc phuù oâng ôû Nöõu Öôùc.

      Shakespear moät thi haøo nöôùc Anh noùi: "Khoâng coù chi toát maø cuõng chaúng coù xaáu; xaáu toát ñeàu do töôûng töôïng maø ra caû".

      Abraham Lincoln nghieäm raèng phaàn nhieàu ngöôøi ta bieát an phaän maø ñöôïc sung söôùng. OÂng noùi coù lyù vaø toâi ñaõ coù dòp nhaän roõ söï thaät ñoù:

      Moät hoâm toâi gaëp ôû Nöõu Öôùc ba möôi taøn taät, choáng gaäy hay naïng, leát beát leo leân nhöõng böïc cuûa moät nhaø ga lôùn. Coù ñöùa phaûi coõng môùi leân noåi. Toâi ngaïc nhieân nghe chuùng vui cöôøi gioøn giaõ. Moät ngöôøi coi soùc chuùng giaûng cho toâi: "Khi moät em ñoù hieåu raèng mình seõ taøn taät suoát ñôøi, thì môùi ñaàu nhö ruïng rôøi, roài bình tónh laïi, cam loøng vôùi ñònh maïng, roài caûm thaáy sung söôùng hôn nhöõng ñöùa treû maïnh".

      Toâi kính phuïc nhöõng em nhoû ñoù. Caùc em ñaõ cho toâi moät baøi hoïc maø toâi seõ ghi nhôù suoát ñôøi.

      Xin caùc baïn ñoïc, vaø nhôù thi haønh, vì ñoïc suoâng khoâng coù keát qua, nhöõng lôøi khuyeân chí lyù sau naøy cuûa giaùo sö Albert Hubbard:

      ÔÛ nhaø ra baïn ngöûng ñaàu leân, ñöa caèm ra, hít ñaày phoåi khoâng khí vaø aùnh saùng maët trôøi, mæm cöôøi vôùi moïi ngöôøi vaø thaân aùi sieát tay ngöôøi quen bieát. Ñöøng maát thì giôø nghó tôùi keû thuø cuûa baïn. Raùn vaïch roõ trong ñaàu muïc ñích baïn muoán ñaït vaø thaúng tieán tôùi lyù töôûng ñoù. Moät khi baïn ñaõ ñònh kyõ nhöõng haønh vi ñeïp ñeõ, cao caû baïn muoán laøm thì töï nhieân ngaøy thaùng seõ ñöa cô hoäi thuaän tieän tôùi laàn laàn cho baïn thöïc hieän ñöôïc yù baïn, cuõng nhö caën buïi trong nöôùc bieån laàn laàn tuï laïi maø trôû neân san hoâ".

      Baïn haõy in saâu vaøo oùc hình dung nhaân vaät coù taøi naêng trung tín vaø höõu ích maø baïn muoán trôû neân roài moãi giôø troâi qua, söùc töôûng töôïng seõ laàn laàn thay ñoåi baïn cho tôùi khi thaønh haún nhaân vaät ñoù.

      Maõnh löïc cuûa tö töôûng toái cao. Baïn haõy nuoâi laáy moät taâm traïng quaân töû, can ñaûm, trung chính vaø vui veû. Vì tö töôûng thì haønh vi taát ñeïp. Ñaõ ham muoán raát phaûi thaønh coâng vaø lôøi caàu nguyeän naøo chaân thaønh cuõng ñöôïc chuaån höùa. Lyù töôûng uû aáp trong loøng seõ caáu taïo neân nhöõng haønh vi hôïp vôùi lyù töôûng. Ngöûng ñaàu leân, baïn, vì neáu trong moãi caùi keùn coù moät con böôùm chöa nôû, thì trong taâm moãi ngöôøi cuõng coù moät ñieåm Phaät, chæ ñôïi dòp phaùt huy.

      Ngöôøi Trung Hoa thaät khoân ngoan. Caâu phöông ngoân naøy cuûa hoï phaûi ñöôïc daùn trong noùn chuùng ta ñoäi: "Ngöôøi naøo khoâng bieát mæm cöôøi, ñöøng neân môû tieäm", vaø khi baøn tôùi ñieàu kieän môû tieäm, oâng Fletcher ñaõ ñöa ra nhöõng tö töôûng naøy:

      Giaù Trò Cuûa Nuï Cöôøi:

      Moät nuï cöôøi chaúng maát voán, maø lôïi thaät nhieàu.

      Moät nuï cöôøi khoâng laøm ngheøo ngöôøi phaùt noù nhöng laøm giaøu ngöôøi nhaän noù.

      Moät ngöôøi cöôøi chæ nôû trong khoaûnh khaéc, nhöng coù khi laøm cho ta nhôù suoát ñôøi.

      Keû phuù quyù tôùi böïc naøo maø khoâng coù noù thì cuõng vaãn coøn ngheøo, coøn keû ngheøo heøn tôùi ñaâu maø saün coù noù thì vaãn coøn caùi voán voâ taän.

      Nuï cöôøi gaây haïnh phuùc trong gia ñình, noù laø nguoàn goác nhöõng haûo yù trong thöông nghieäp vaø laø daáu hieäu cuûa tình beø baïn.

      Noù boài döôõng keû meät nhoïc, noù laø hình aûnh bình minh cho keû ngaõ loøng, laø naéng xuaân cho keû buoàn raàu vaø laø thuoác maàu nhieäm nhaát cuûa taïo hoùa ñeå chöõa lo aâu.

      Nuï cöôøi khoâng theå mua ñöôïc, khoâng theå xin nhö khaát thöïc ñöôïc, khoâng möôïn ñöôïc, maø cuõng khoâng theå aên caép ñöôïc. Vì ta khö khö giöõ noù thì noù chaúng coù giaù trò gì, nhöng neáu ta duøng noù moät caùch phung phí thì giaù trò noù voâ cuøng.

      Cho neân khi baïn gaëp moät ngöôøi meät nhoïc, khoâng coøn söùc töôi cöôøi vôùi baïn ñöôïc, thì baïn haõy mæm cöôøi vôùi ngöôøi ñoù ñi. Vì ngöôøi naøo khoâng coøn laáy nuï cöôøi ñeå taëng keû khaùc, ngöôøi ñoù caàn nhaän moät nuï cöôøi hôn ai heát...

      Vaäy neáu baïn muoán ñöôïc thöông meán, xin nhôù quy taéc thöù hai naøy:

      Giöõ nuï cöôøi treân moâi.

Phaàn Baûy

Khoâng Theo Quy Taéc Sau Naøy

Töùc Laø Töï Röôùc Laáy Thaát Baïi

     Naêm 1898 Joe Farley cheát moät caùch baát ngôø, ñeå laïi vôï goùa vaø con coâi vôùi traêm ñoàng baïc voán.

      Ñöùa lôùn nhaát teân Jim möôøi tuoåi, phaûi giuùp vieäc trong moät loø gaïch, ñaåy xe caùt, ñoå caùt vaøo khuoân, phôi gaïch. Khoâng coù thì giôø hoïc, nhöng coù thieân taøi trôøi cho rieâng daân AÙi Nhó Lan, laø baåm sinh ñaõ bieát ngheä thuaät laøm cho ngöôøi khaùc thöông mình. Lôùn leân oâng laøm chính trò, taäp nhôù teân hoï vaø veõ maët cuûa ngöôøi khaùc, maø laàn laàn trí nhôù ñoù trôû neân kyø dò.

      Khoâng heà toøng hoïc moät tröôøng ñaïi hoïc naøo heát, maø chöa ñaày boán möôi saùu tuoåi, coù tôùi boán tröôøng ñaïi hoïc caáp baèng danh döï cho oâng, laïi laøm Hoäi Tröôûng UÛy Ban Daân Chuû Quoác Gia, vaø Toång giaùm ñoác sôû Böu ñieän.

      Moät laàn ñöôïc oâng tieáp, toâi hoûi oâng bí quyeát cuûa söï thaønh coâng ñoù. OÂng ñaùp: "Nai löng ra maø laøm vieäc". Toâi caõi: "Ñöøng noùi chôi maø!".

      OÂng hoûi laïi toâi: "Vaäy theo oâng, bí quyeát ñoù ôû ñaâu?" . Toâi ñaùp: "Ngöôøi ta noùi raèng oâng coù theå goïi teân ñöôïc möôøi ngaøn ngöôøi".

      OÂng caõi:

      - Xin loãi oâng, oâng laàm. Toâi coù theå goïi teân naêm chuïc ngaøn ngöôøi.

      Nhôø trí nhôù kinh dò ñoù maø Jim Farley ñi coå ñoäng ñaéc löïc cho oâng Franklin D. Roosevelt ñöôïc quoác daân baàu laøm Toång Thoáng.

      Phöông phaùp oâng giaûn dò laém. Moãi laàn oâng môùi laøm quen vôùi ai, oâng hoûi teân hoï ngöôøi ñoù vaø caùch vieát ra sao. OÂng tìm caùch bieát roõ veà gia ñình, ngheå nghieäp vaø maøu saéc chính trò ngöôøi ñoù, ghi nhôù laáy roài laàn sau gaëp laïi, duø laø caùch moät naêm ñi nöõa oâng cuõng coù theå voã vai ngöôøi ñoù maø hoûi thaêmveà vôï, con, caû ñeán nhöõng caây troàng trong vöôøn ngöôøi ñoù nöõa!

      Vaäy thì tôùi ñaâu oâng cuõng coù baïn thaân, coù gì laø laï.

      Maáy thaùng tröôùc cuoäc baàu cöû Toång Thoáng Roosevelt, Jim Farley vieát moät ngaøy caû traêm böùc thö cho daân mieàn Baéc vaø mieàn Taây. Roài oâng ñi trong möôøi chín ngaøy, khaép hai chuïc xöù, treân ba chuïc ngaøn caây soá. Ñi xe löûa, xe ngöïa, xe hôi, taøu thuûy. Tôùi moät tænh, oâng ñaõi caùc cö tri moät böõa tröa hay böõa toái, ñem heát taâm can maø baøy toû thieät hôn vôùi hoï, ñoaïn chaïy bieán qua tænh khaùc.

      Trôû veà nhaø, oâng vieát ngay thö cho moät ngöôøi oâng quen nhaát trong ñaùm cöû tri oâng môùi ñaõi tieäc vaø xin cho bieát teân nhöõng ngöôøi ñaõ coù maët hoâm oâng coå ñoäng.

      Thaønh thöû oâng coù moät cuoán soå ghi haøng ngaøn teân nhöõng ngöôøi aáy. Roài moãi cöû tri ñoù ñeàu ngaïc nhieân nhaän ñöôïc cuûa oâng moät böùc thö ñeà "Baïn Bill thaân meán". "Baïn Joe thaân meán"... vaø kyù teân "Jim".

      Jim Farley hieåu raèng haïng trung nhaân ñeàu thaáy teân mình eâm aùi hôn heát thaûy nhöõng teân khaùc. Nhôù ñöôïc teân ñoù, ñoïc noù ñöôïc moät caùch deã daøng, töùc laø khen ngöôøi ñoù moät caùch kín ñaùo vaø khoân kheùo. Coøn neáu queân hoaëc vieát sai teân ñoù töùc laø laøm cho ngöôøi ta khoù chòu. Rieâng toâi, toâi cho raèng ngöôøi ta voâ leã vôùi toâi, neáu treân bao thö gôûi cho toâi ngöôøi ta ñaõ bieân sai teân toâi.

      Nhöõng kyõ thuaät gia giuùp vieäc oâng Adrew Carnegie bieát roõ daõ kim thuaät hôn oâng nhieàu. Vaäy taïi sao oâng vua theùp ñoù thaønh coâng? Laø vì oâng bieát daãn ñaïo ngöôøi. Ngay töø hoài ít tuoåi, oâng ñaõ coù taøi toå chöùc, thaáu taâm lyù vaø thuaät chæ huy. Môùi möôøi tuoåi oâng ñaõ thaáy raèng ai cuõng cho teân hoï cuûa mình laø voâ cuøng quan troïng. Moät hoâm, oâng baét ñöôïc moät con thoû caùi môùi sanh ñöôïc moät baày thoû con. Maø khoâng coù chi nuoâi chuùng heát. OÂng beøn duï tuïi baïn nhoû nhö vaày: "Neáu chuùng baây chòu kieám laù caây nuoâi baày thoû thì ta seõ laáy teân moãi ñöùa ñaët teân cho moät con thoû con". Keát quaû thaàn dieäu. Vaø oâng khoâng bao giôø queân chuyeän ñoù heát.

      Nhieàu naêm sau, oâng laïi duøng thuaät ñoù. OÂng laáy teân hoäi tröôûng moät coâng ty xe löûa ñaõ ñaët teân cho moät xöôûng lôùn cuûa oâng vaø nhôø vaäy maø coâng ty xe löûa ñoù thaønh khaùch haøng mua ñöôøng raày cuûa oâng!

      Khi George Pullman vaø Carnegie tranh nhau ñoäc quyeàn cheá taïo nhöõng toa xe löûa coù giöôøng nguû cho coâng ty Hoûa xa noï, hai beân chæ trích laãn nhau, ñua nhau haï giaù, thaønh thöû khoâng lôøi. Nhöng Carnegie nhôù baøi hoïc con thoû. Moät hoâm gaëp Pullman oâng chaøo: "Chaøo oâng Pullman, oâng coù tin raèng hai ñöùa mình ñeàu ñieân heát khoâng?" .

      OÂng kia hoûi laïi: OÂng muoán noùi chi?

      Carnegie beøn ñeà xöôùng vôùi Pullman hôïp hai coâng ty laïi laøm moät, duøng nhöõng lôïi chung cuûa söï lieân keát ñoù, Pullman chuù yù nghe, nhöng chöa tin haún. Sau cuøng, oâng hoûi: "Coâng ty môùi ñoù seõ ñaët teân chi?" . Carnegie töùc khaéc traû lôøi: "Thì ñaët laø Coâng ty Pullman taát nhieân roài".

      Hieäu quaû töùc thì. Neùt maët Pullman töôi haún leân, roài oâng môøi: "OÂng voâ phoøng toâi. Chuùng ta seõ baøn theâm...".

      Cuoäc thöông löôïng ñoù ñöa tôùi moät kheá öôùc noù thay ñoåi cuïc dieän kyõ ngheä thieát loä ñöôøng saét ôû Myõ.

      Caùi taøi nhôù ñöôïc vaø kính troïng teân baïn vaø teân nhöõng ngöôøi coäâng söï cuûa oâng, laø moät trong nhöõng bí quyeát ñaõ laøm cho oâng noåi danh, oâng töï phuï raèng nhôù ñöôïc teân hoï moät soá ñoâng thôï cuûa oâng, vaø khoe raèng oâng coøn ñích thaân chæ huy xí nghieäp cuûa oâng ngaøy naøo, thì khoâng coù nhöõng vuï laøm reo khuaáy roái söï yeân oån caàn maãn trong caùc xöôûng oâng ngaøy ñoù.

      Coøn oâng Paderewsky, moät nhaïc só döông caàm noåi danh, raát ñöôïc loøng ngöôøi beáp da ñen haàu oâng trong toa xe löûa rieâng cuûa oâng. Moãi laàn oâng ñi bieåu dieãn taøi ngheä veà, ngöôøi beáp ñoù luoân luoân ñích thaân daâng cho oâng moät moùn aên ñeâm maø y naáu rieâng ñeå oâng duøng. Taïi sao y quyù oâng nhö vaäy? Taïi oâng theo leã pheùp chaâu AÂu, vôùi gioïng trònh troïng goïi ngöôøi ñoù baèng: "OÂng Copper" chôù khoâng keâu xaùch meù theo kieåu Myõ. Vaø "oâng Copper" thích ñöôïc goïi nhö vaäy laém.

      Loaøi ngöôøi cho teân mình laø vinh döï laém cho neân tìm ñuû caùch ñeå truyeàn noù laïi ñôøi sau.

      Nhö oâng Barum laø ngöôøi keo baån coù tieáng, chæ vì khoâng con noái doõi, maø daùm boû ra hai muoân röôõi myõ kim cho thaèng chaùu ngoaïi ñeå y chòu theo hoï oâng.

      Hai traêm naêm tröôùc, nhöõng ngöôøi giaøu coù thöôøng bieáu tieàn cho caùc vaên só ñeå ñöôïc thaáy teân mình treân choã ñeà taëng cuûa taùc giaû.

      Caùc thö vieän, vieän baûo taøng sôû dó söu taäp ñöôïc nhieàu saùch baùo, ñoà quyù laø nhôø caùc phuù gia bieáu ñoà hoaëc quyeân tieàn ñeå löu danh laïi sau naøy. Nhaø thôø, ñeàn chuøa cuõng vaäy: nhöõng ngöôøi boû nhöõng soá tieàn lôùn ra ñuùc töôïng, toâ chuoâng laø nhöõng ai?

      Sôû dó chuùng ta queân teân ngöôøi, phaàn nhieàu laø vì chuùng ta khoâng chòu maát coâng, maát thì giôø cheùp laïi, laëp laïi, cho noù in vaøo trong ñaàu oùc chuùng ta. Chuùng ta töï baøo chöõa raèng nhö vaäy quaù laâu, maø coâng vieäc ta beà boän quaù.

      Nhöng chaéc khoâng coù ai baän vieäc baèng Toång Thoáng Franklin D. Roosevelt. Vaäy maø oâng coù caùch nhôù ñöôïc caû nhöõng ngöôøi thôï maùy oâng ñaõ gaëp.

      Haõng Chrysler ñoùng moät chieác xe hôi rieâng cho Toång Thoáng F. D. Roosevelt, roài cho kyõ sö W. F. Chamberlain vôùi moät ngöôøi thôï maùy laïi Baïch OÁc giao xe cho Toång Thoáng.

      OÂng Chamberlain tôùi, ñöôïc Toång Thoáng tieáp ñaõi nieàm nôû, goïi teân vaø chaøo hoûi, toû raèng ñöôïc oâng Chamberlain tôùi chæ nhöõng boä phaän xe cho oâng, oâng hoan hæ voâ cuøng. OÂng ngaém nghía töøng boä phaän nhoû moät, töø neäm ngoài cho tôùi caùi khoùa cöûa, tôùi thuøng xe, nhaát laø nhöõng chi tieát naøo do oâng Chamberlain saùng taïo cho tieän, thì oâng cuõng muoán ghi nhôù vaø chæ cho baø Toång Thoáng, cho nöõ Boä tröôûng lao ñoäng Perkin vaø coâ thö kyù rieâng cuûa oâng... Roài oâng khen khoâng ngôùt mieäng: "Thaät tuyeät, chæ caàn aán caùi nuùt laø xe chaïy thaúng, chaúng khoù nhoïc chuùt chi heát. Ñeïp quaù... toâi muoán coù thì giôø thaùo boä maùy ra xem xeùt noù chaïy ra sao".

      Khi oâng Chamberlain ñaõ chæ cho oâng roài, Toång Thoáng quay laïi noùi: "OÂng Chamberlain, Hoäi ñoàng Ngaân haøng lieân bang ñang ñôïi toâi töø nöûa giôø roài; xin kieáu oâng, toâi phaûi ñi môùi ñöôïc...".

      Luùc oâng Chamberlain tôùi, coù giôùi thieäu cho Toång Thoáng ngöôøi thôï maùy ñi theo oâng. Anh naøy nhuùt nhaùt, ñöùng xa xa, khoâng noùi nöûa lôøi, maø teân cuûa anh tröôùc sau chæ nhaét coù moät laàn, vaäy maø tröôùc khi töø giaõ, Toång Thoáng ñöa maét kieám anh ta, baét tay anh ta, goïi teân anh ta vaø caùm ôn ñaõ maát coâng tôùi. Nhöõng lôøi ñoù khoâng phaûi thoát ra töø caùi maùy ñaâu, maø traùi laïi, coù moät gioïng yeâu meán thaät thaø.

      Ít ngaøy sau, oâng Chamberlain nhaän ñöôïc taám hình vôùi chöõ kyù cuûa Toång Thoáng gôûi bieáu vaø maáy lôøi caûm ôn moät laàn nöõa. Thaät khoâng sao hieåu ñöôïc oâng kieám ñaâu ñuû thì giôø ñeå laøm coâng vieäc gaây caûm tình ñoù.

      Franlin D. Roosevelt bieát raèng moät trong nhöõng caùch chaéc chaén deã daøng vaø coâng hieäu nhaát ñeå laøm cho moät ngöôøi vui loøng laø nhôù teân hoï ngöôøi aáy vaø toû cho hoï thaáy raèng hoï quan troïng. Toång Thoáng Roosevelt laøm nhö vaäy, coøn phaàn ñoäng chuùng ta, ra sao? Chuùng ta khi ñöôïc giôùi thieäu vôùi moät ngöôøi laï, noùi chuyeän vôùi hoï moät laùt, roài khi töø bieät khoâng nhôù teân ngöôøi ta ñeå maø chaøo nöõa.

      Moät nhaø chính trò tröôùc nhaát phaûi nhôù teân cöû tri. Nhö vaäy môùi coù danh vaø quyeàn ñöôïc. Neáu khoâng thì bò thieân haï boû queân. Trong thöông maïi vaø xaõ giao, söï nhôù teân ngöôøi cuõng quan heä khoâng keùm gì trong chính trò.

      Hoaøng Ñeá Naõ Phaù Luaân ñeä tam khoe raèng duø vieäc nöôùc beà boän maø oâng vaãn coù theå nhôù teân moãi ngöôøi oâng ñaõ gaëp. Phöông phaùp oâng giaûn dò laém. Khoâng oâng nghe khoâng roõ moät teân naøo, oâng noùi: "Xin loãi, toâi chöa nghe roõ". Neáu teân hôi laï, oâng baûo ngöôøi ta ñaùnh vaàn cho oâng nhôù, oâng tìm caùch noùi teân ngöôøi ñoù vaøi ba laàn vaø raùn ghi trong trí nhôù hình daùng, veû maët ngöôøi ñoù ñeå khi thaáy ngöôøi thì lieân töôûng ngay tôùi teân ñöôïc.

      Neáu laø moät nhaân vaät raát quan troïng, oâng vieát ngay teân ngöôøi ñoù treân moät mieáng giaáy, ngoù kyõ noù, taäp trung tö töôûng vaøo noù, cho noù khaéc saâu trong oùc. Nhö vaäy, oâng duøng caû tai laãn maét ñeå nhôù. Taát caû nhöõng caùi ñoù maát thì giôø laém. Nhöng Emerson noùi: "Muoán leã pheùp thì phaûi chòu nhieàu hy sinh nhoû".

      Vaäy, muoán gaây thieän caûm, xin baïn ñeå yù tôùi quy taéc thöù ba naøy:

      "Phaûi nhôù raèng teân moät ngöôøi ñoái vôùi ngöôøi ñoù laø moät aâm thanh quan troïng vaø eâm tai hôn heát thaûy nhöõng aâm thanh khaùc".

Phaàn Taùm

Baïn Muoán Thaønh Moät Ngöôøi

Noùi Chuyeän Coù Duyeân Khoâng? Deã Laém

     Môùi roài, sau moät tieäc röôïu, chuû nhaø môøi toâi ñaùnh baøi. Toâi khoâng bieát chôi maø baø ngoài beân caïnh toâi cuõng vaäy. Chuùng toâi noùi chuyeän vôùi nhau.

      Baø aáy bieát raèng hoài tröôùc toâi coù vieäc phaûi ôû beân AÂu naêm naêm.

      Baø noùi: "OÂng Carnegie, toâi öôùc ao ñöôïc oâng taû cho nghe nhöõng thaéng caûnh beân ñoù".

      Chuùng toâi laïi ngoài treân chieác gheá daøi, baø ta cho hay raèng môùi ôû chaâu Phi veà vôùi choàng baø. Toâi noùi: "Chaâu Phi coù nhieàu caùi thuù laém. Toâi vaãn mong moûi töø laâu ñöôïc dòp qua ñoù, maø chæ ñi moät laàn tôùi Alger roài trôû veà. Toâi ôû Alger ñöôïc ñuùng hai möôi boán giôø ñoàng hoà... ÔÛ beân ñoù, oâng baø coù saên thuù röøng khoâng? ... Coù ö? OÂng baø thaät may maén, toâi muoán ñöôïc nhö oâng baø laém. Xin baø keå cho toâi nghe".

      Theá laø baø ta dieãn thuyeát trong boán möôi laêm phuùt, khoâng nhôù gì tôùi nhöõng caûnh beân AÂu nöõa. Baø chæ muoán gaëp ñöôïc ngöôøi chaêm chuù nghe ñeå baø coù caùi vui ñöôïc dòp noùi tôùi baø vaø nhöõng kyû nieäm cuûa baø.

      Baø ñoù kyø dò khoâng? Thöa khoâng! Voâ soá ngöôøi cuõng nhö baø. Taát caû chuùng ta ñeàu muoán dieãn thuyeát khi coù ngöôøi chaêm chuù nghe ta.

      Trong moät böõa côm toái, taïi nhaø moät ngöôøi baïn laøm ngheà xuaát baûn, toâi ñöôïc gaëp moät nhaø thöïc vaät hoïc coù danh. Ñoù laø laàn ñaàu tieân trong ñôøi toâi ñöôïc gaëp moät nhaø thöïc vaät hoïc vaø oâng aáy noùi chuyeän nghe muoán meâ. Toâi xích laïi gaàn, nghe oâng dieãn giaûi veà caùc loaøi caây coû vaø nhöõng chi tieát laï luøng veà moät caây raát taàm thöôøng laø khoai taây... OÂng khuyeân toâi nhieàu ñieàu raát quyù veà caùch giöõ gìn khu vöôøn nhoû cuûa toâi.

      Trong böõa tieäc ñoù, coù möôøi hai oâng khaùch nöõa maø toâi nhö khoâng bieát coù ai heát: toâi phaïm heát thaûy nhöõng ñieàu thöôøng thöùc veà xaõ giao ñeå nghe trong maáy giôø ñoàng hoà nhaø thöïc vaät hoïc cuûa toâi.

      Tôùi nöûa ñeâm toâi xin pheùp ra veà. Sau naøy coù ngöôøi cho hay raèng, toâi vöøa ra khoûi phoøng, nhaø thoâng thaùi ñoù quay laïi vôùi oâng chuû nhaø, khen toâi theá naøy, theá khaùc vaø cho raèng caâu chuyeän toâi raát höùng thuù vaø toâi laø moät ngöôøi aên noùi coù duyeân.

      Toâi maø noùi chuyeän coù duyeân ö? Nhöng hoâm ñoù toâi coù thoát ra nöûa lôøi naøo ñaâu?

      Giaû thöû toâi coù noùi, thì caâu chuyeän ñaõ xoay qua moät vaán ñeà naøo khaùc roài, vì veà khoa thaûo moäc hoïc, toâi hoaøn toaøn khoâng bieát chuùt chi heát. Toâi chæ meâ maån nghe thoâi. Vì nhöõng ñieàu oâng giaûng giaûi kích thích toâi nhieàu laém. OÂng aáy thaáy roõ nhö vaäy vaø ñieàu ñoù laøm cho oâng vui laø leõ töï nhieân. Chaêm chuù nghe moät ngöôøi noùi, khaùc gì nhieät lieät khen ngôïi hoï. Moät thi só baûo "Say meâ nghe lôøi cuûa moät ngöôøi, töùc laø toân kính hoï, maø raát ít ngöôøi khoâng caûm ñoäng tröôùc söï toân kính ñoù".

      Toâi ngoû yù muoán ñöôïc taùi ngoä oâng vaø thaät tình toâi baây giôø raát muoán ñöôïc gaëp oâng laàn nöõa.

      Ñoù, chæ vì vaäy maø oâng khen toâi noùi chuyeän kheùo, söï thaät toâi chæ laø moät thính giaû kieàu maãu vaø bieát coå vuõ oâng noùi thoâi.

      Laøm sao cho khaùch haøng coù thieän caûm vôùi ta, vui veû nghe ta, tin ta vaø theo yù ta? Theo giaùo sö C. W. Eliot thì khoâng khoù chi heát. Tröôùc heát ta phaûi ñaëc bieät chaêm chuù nghe hoï. Khoâng coù chi laøm ñeïp loøng hoï baèng.

      Ñieàu ñoù deã hieåu quaù maø! Khoâng caàn phaûi theo hoïc boán naêm taïi Harvard ñeå tìm thaáy chaân lyù ñoù. Vaäy maø toâi thaáy vaø caùc baïn cuõng thaáy coù nhöõng nhaø buoân khoâng ngaàn ngaïi, möôùn nhöõng cöûa haøng xa hoa, chuù troïng veà söï buoân haøng vôùi caùc giaù hôøi nhaát ñeå coù theå baùn reû maø vaãn lôøi, cöûa haøng hoï chöng baøy loäng laãy, hoï tieâu haøng traêm ñoàng vaøo coâng cuoäc quaûng caùo, maø roài roát cuoäc, möôùn nhöõng ngöôøi laøm coâng khoâng bieát ngheä thuaät "nghe" ngaét lôøi khaùch haøng, caõi laïi hoï, laøm maát loøng hoï, nhö vaäy coù khaùc gì ñuoåi hoï ra khoûi cöûa haøng khoâng?

      Xin caùc baïn nghe chuyeän oâng J. C. Wooton, moät ngöôøi hoïc troø cuûa toâi. OÂng aáy mua moät boä ñoà taïi tieäm lôùn noï. Veà nhaø baän ít böõa oâng böïc mình vì thaáy maøu aùo thoâi ra vaø laøm ñen coå aùo sô mi.

      OÂng ñem boä ñoà laïi tieäm, phaøn naøn vôùi ngöôøi laøm coâng ñaõ baùn boä ñoà ñoù cho oâng. Cuõng khoâng phaûi ñeå phaøn naøn nöõa, maø ñeå giaûng giaûi cho ngöôøi baùn haøng nghe, nhöng ngöôøi naøy chöa nghe, ñaõ ngaét ngay lôøi: "Chuùng toâi ñaõ baùn caû ngaøn boä ñoà thöù ñoù, maø chöa heà coù ai keâu ca chi heát".

      Lôøi thì nhö vaäy, nhöng gioïng coøn teä hôn nöõa. Gioïng hung haêng nhö muoán baûo: "Chuù noùi doái, chuù ôi! Toâi ñi guoác trong buïng chuù roài!".

      Nghe thaáy chuùng toâi caõi coï nhau, moät ngöôøi baùn haøng khaùc chaïy laïi, cheâm vaøo: "Boä ñoà maøu ñen naøo, luùc môùi ñaàu cuõng hôi thoâi ra nhö vaäy, khoâng theå traùnh ñöôïc... Nhaát laø nhöõng boä ñoà giaù ñoù. Taïi nöôùc nhuoäm nhö vaäy".

      Toâi giaän soâi leân, oâng Wooton noùi, ngöôøi baùn haøng thöù nhaát coù yù cho toâi doái tra, ngöôøi thöù nhì muoán cheâ toâi ñaõ mua ñoà xaáu, reû tieàn. Toâi noåi ñieân, muoán lieäng boä ñoà vaøo ñaàu hoï thì thình lình, ngöôøi chuû gian haøng tôùi. Ngöôøi naøy thaät thaïo ngheà, laøm cho moät khaùch haøng ñöông thònh noä hoùa ra haøi loøng.

      OÂng ta laøm ra sao?

      Tröôùc heát: oâng ta nghe caâu chuyeän cuûa toâi töø ñaàu chí cuoái, khoâng noùi nöûa lôøi.

      Sau: khi toâi ngöøng noùi, hai ngöôøi baùn haøng kia trình baøy lyù leõ cuûa hoï ra thì oâng beânh toâi maø beû lyù leõ cuûa hoï. Khoâng nhöõng oâng coâng nhaän raèng quaû thaät aùo ngoaøi ñaõ thoâi va laøm ñan coå aùo sô mi toâi maø oâng coøn nhaéc laïi raèng baát kyø moùn naøo baùn ôû tieäm ñoù, cuõng phaûi laøm cho khaùch haøng veà nhaø hoaøn toaøn vöøa yù.

      Sau heát: oâng nhaän raèng khoâng bieát taïi sao noù laïi thoâi ra nhö vaäy, vaø oâng thaúng thaén noùi vôùi toâi: "Xin oâng cho bieát chuùng toâi phaûi laøm sao, vaø chuùng toâi seõ tuaân leänh oâng".

1 2 

Ñaéc Nhaân Taâm

Nguyeãn Hieán Leâ dòch

      Naêm phuùt tröôùc, chaéc laø toâi ñaõ la leân: "OÂng giöõ laáy boä ñoà quyù hoùa ñoù cuûa oâng". Nhöng baây giôø toâi traû lôøi: Toâi chæ muoán laïi hoûi yù oâng thoâi, toâi muoán bieát sau naøy noù coøn thoâi nöõa khoâng vaø laøm sao cho noù khoûi thoâi.

      OÂng ta khuyeân toâi mang veà baän thöû moät tuaàn nöõa. Neáu luùc ñoù khoâng vöøa loøng thì seõ mang laïi ñoåi. Vaø oâng ta laáy laøm aân haän vì söï ñoù laém.

      Toâi trôû veà, töôi tænh. Moät tuaàn sau, aùo ñoù quaû nhieân heát thoâi. Vaø töø ñoù toâi hoaøn toaøn tín nhieäm cöûa haøng ñoù".

      Ngöôøi ñoù ñöôïc laøm chuû gian haøng, coù chi laï? Hai ngöôøi baùn haøng kia seõ laøm phuï suoát ñôøi... Coù leõ coøn neân ñoåi hoï xuoáng goùi hay khuaân ñoà nöõa laø khaùc, ñeå hoï heát tieáp xuùc vôùi khaùch haøng.

      Nhieàu khi muoán cho moät ngöôøi maéc beänh caøu nhaøu kinh nieân nguoâi côn giaän chæ caàn coù moät kieân taâm hieåu hoï, chòu laøm thinh nghe hoï, ñeå hoï maëc tình phuøng mang, trôïn maét nhö con raén hoå, phun ra ngoaøi caùi noïc ñoäc noù laøm cho hoï ñöông ngheït thôû.

      Vaøi naêm tröôùc, coâng ty ñieän thoaïi Nöõu Öôùc gaëp moät thaân chuû gaét goûng, khoù tính, traàn gian coù moät. Y laøm ñuû tình, ñuû toäi, doïa ñaäp maùy ñieän thoaïi, khoâng chòu traû tieàn y thieáu, cho raèng coâng ty tính loän, keâu naøi treân maët baùo naêm baûy phen, ñaàu ñôn kieän ôû toøa vaø taïi UÛy ban caùc coâng sôû. Sau cuøng muoán cho yeân chuyeän, coâng ty phaùi moät söù giaû khoân lanh nhaát laïi thaêm con "aùc laø" ñoù. Söù giaû bình tónh nghe oâng töôùng quaïu ñoù, ñeå maëc oâng tuoân nhöõng lôøi cay ñaéng ra cho haû loøng, vaø chæ gaät ñaàu taùn thaønh vaø "moâ phaät".

      Nghe oâng ta tuoân ra trong ba giôø ñoàng hoà roài veà. Laàn sau trôû laïi nghe oâng ta tieáp tuïc cuoäc dieãn thuyeát doâng toá cuûa oâng. Boán phen nhö vaäy. Laàn thöù tö, tröôùc khi veà, nhaø söù giaû ñaõ nghieãm nhieân thaønh moät danh döï Hoäi vieân trong "Hoäi baûo trôï nhöõng ngöôøi duøng ñieän thoaïi", maø oâng ñoù môùi saùng laäp. Hoäi ñoù, cho maõi tôùi baây giôø cuõng vaãn voûn veïn coù hai ngöôøi ñoù laøm Hoäi vieân thoâi.

      Nhaø söù giaû chæ vieäc chuù yù nghe vaø keát quaû laø oâng töôùng quaïu ñoù thaønh ra thuaàn haäu, chòu traû heát soá tieàn ñaõ thieáu coâng ty vaø chòu ruùt ñôn khoâng kieän coâng ty nöõa. Thaät chöa töøng thaáy oâng ta deã daõi vôùi oâng coâng ty bao giôø.

      Taïi sao vaäy? Laø vì oâng keâu naøi, phaûn khaùng ñeå toû caùi quan troïng cuûa oâng ra, khi ngöôøi thay maët cho coâng ty chòu nhaän thaáy söï quan troïng ñoù, thì nhöõng noåi baát bình töôûng töôûng cuûa oâng tan nhö maây khoùi heát.

      Nhieàu naêm tröôùc, moät khaùch haøng giaän döõ böôùc vaøo vaên phoøng oâng F. J. Detmer, nhaø saùng taïo xöôûng deät Detmer lôùn nhaát theá giôùi.

      Ngöôøi ñoù roõ raøng thieáu cuûa xí nghieäp Detmer möôøi laêm Myõ Kim, vieát thö ñoøi nhieàu laàn maø khoâng chòu traû, hoâm ñoù ñi xe löûa töø nhaø laïi haõng, noùi khoâng nhöõng khoâng traû soá tieàn maø töø raøy khoâng theøm mua haøng ôû haõng nöõa.

      OÂng Detmer saün saøng kieân taâm nghe, khi ngöôøi ñoù ñaõ truùt heát côn loâi ñình, bình tónh laïi roài, cô hoäi thuaän tieän, oâng Detmer môùi oân toàn noùi: "Toâi caùm ôn oâng ñaõ laïi taän ñaây ñeå cho toâi hay nhöõng ñieàu ñoù. Nhö vaäy oâng ñaõ giuùp toâi moät vieäc lôùn laém; vì neáu phoøng keá toaùn cuûa chuùng toâi ñaõ laøm cho oâng baát bình thì chaéc coù nhieàu khaùch haøng deã daõi cuõng baát bình nöõa. Vaø ñieàu ñoù chuùng toâi taát nhieân laø muoán traùnh. Xin oâng tin toâi, oâng noùng loøng laïi phaân traàn vôùi toâi moät, thì toâi noùng muoán bieát nhöõng noåi baát bình cuûa oâng tôùi hai kia".

      OÂng ta chaéc laø tuyeät nhieân khoâng ngôø toâi traû lôøi nhö vaäy, oâng Detmer keå laïi. Toâi töôûng oâng ta hôi cuït höùng vì oâng ta töø xa laïi coát yù laø ñeå "xaøi" toâi cho haû... Theá maø ñaùng leõ gaây vôùi oâng aáy, toâi laïi caùm ôn oâng! Toâi höùa vôùi oâng xoùa noù ñi, vì "moät ngöôøi ngaên naép nhö oâng, tính toaùn moãi moät cuoán soå taát laø ít laãn loän hôn caùc vieân keát toaùn cuûa toâi phaûi tính toaùn soå cuûa caû ngaøn khaùch haøng.

      Toâi laïi theâm raèng, toâi hieåu loøng oâng aáy laém vaø ôû ñòa vò oâng ta, coù leõ cuõng haønh ñoäng nhö oâng. Roài toâi laïi giôùi thieäu vôùi oâng aáy vaøi nhaø baùn len khaùc vì oâng aáy khoâng muoán mua giuùp toâi nöõa.

      Hoài tröôùc, moãi laàn oâng aáy ra tænh, toâi thöôøng môøi oâng duøng böõa tröa vôùi toâi. Laàn naøy toâi cuõng môøi oâng, oâng ta baát ñaéc dó nhaän lôøi... Nhöng tôùi chieàu, khi cuøng vôùi toâi trôû laïi phoøng giaáy cuûa toâi, oâng ñaët mua cho toâi moät soá haøng lôùn nhaát töø tröôùc tôùi giôø. OÂng veà nhaø bình tónh hôn vaø muoán toû ra coâng baèng vôùi chuùng toâi, cuõng nhö chuùng toâi ñaõ coâng baèng vôùi oâng, oâng luïc giaáy tôø cuûa oâng ra, kieám thaáy toa haøng ñaõ thaát laïc vaø gôûi traû chuùng toâi möôøi laêm Myõ Kim vôùi vaøi lôøi xin loãi.

      "Sau naøy, khi con trai oâng ta sanh, oâng laáy teân Detmer cuûa toâi ñaët teân ñeäm cho con oâng vaø oâng coøn laø baïn thaân vaø khaùh haøng cuûa chuùng toâi cho tôùi khi oâng töø traàn hai naêm sau".

      Ñaõ laâu roài, moät caäu beù Hoøa Lan tôùi di truù nöôùc Myõ. Cha meï caäu ngheøo laém. Tan giôø hoïc, caäu phaûi kieám tieàn baèng caùch lau cöûa kính moät tieäm baùnh mì vaø löôïm nhöõng cuïc than vuïng maø caùc xe chôû than ñeå rôùt treân ñöôøng. Teân caäu laø Edward Bok. Suoát thieáu thôøi, caäu ñi hoïc caû thaûy coù saùu naêm. Vaäy maø sau trôû thaønh moät trong nhöõng nhaø xuaát baûn taïp chí lôùn nhaát ôû chaâu Myõ. Chuyeän ñôøi caäu daøi laém. Nhöng sôû dó coù keát quaû ñoù laø vì caäu thi haønh ñuùng caùc quy taéc daïy trong chöông naøy.

      Caäu thoâi hoïc töø hoài möôøi ba tuoåi, phaûi laøm boài cho moät coâng ty noï. Nhöng vaãn quyeát chí hoïc, hoïc moät mình. Caäu nhòn aên böõa tröa vaø ñeå daønh tieàn ñi xe ñieän cho tôùi khi mua ñöôïc moät cuoán töï ñieån taû coâng nghieäp caùc danh nhaân nöôùc Myõ. Vaø caäu naûy ra moät yù raát môùi. Sau khi ñoïc tieåu söû caùc danh nhaân hieän ñaïi, caäu vieát thö cho nhieàu vò yeâu caàu hoï cho bieát theâm nhöõng chi tieát thuoäc hoài thô aáu maø töï ñieån khoâng ghi cheùp. Vì caäu toû ra "bieát nghe" cho neân ñöôïc caùc danh nhaân ñoù keå chuyeän mình cho caäu. Hoài ñaïi töôùng J.A.Garfield öùng cöû Toång Thoáng, caäu vieát thö hoûi coù phaûi hoài thieáu thôøi ñaïi töôùng ñaõ laøm ngheà keùo ghe treân kinh ñeå ñoä nhaät khoâng? Vaø Garfield traû lôøi caäu... Caäu laïi vieát thö hoûi ñaïi töôùng Grant xin cho bieát nhöõng chi tieát trong moät traän maø ñaïi töôùng caàm quaân. Grant veõ cho caäu moät baûn ñoà roài môøi caäu luùc ñoù môùi möôøi boán tuoåi röôõi laïi nhaø duøng böõa vaø noùi chuyeän.

      Nhôø kheùo kích thích nhöõng ngöôøi ñoù, taû laïi nhöõng thaønh coâng cuûa ho, moät vaán ñeà maø baát cöù danh nhaân hay thöôøng nhaân ai cuõng öa noùi tôùi maø khoâng chaùn, cho neân caäu beù xuaát thaân heøn haï ñoù khoâng bao laâu ñöôïc giao thieäp vôùi moät soá danh nhaân nöôùc Myõ vaø ñöôïc nhieàu vò tieáp ñaõi nhö khaùch quyù. Söï giao thieäp ñoù nung ñuùc cho caäu moät ñöùc tính quyù baùu, moät hoaøi baõo vaø moät hy voïng cao xa, xoay chuyeån haún caû cuoäc ñôøi caäu. Vaø toâi nhaéc laïi, ñöôïc vaäy chæ nhôø caäu thi haønh ñuùng nhöõng quy taéc maø chuùng ta neâu ra ñaây.

      Isaac Marcosson, nhaø quaùn quaân veà moân phoûng vaán caùc danh nhaân, noùi raèng phaàn ñoâng phoûng vaán vieân khoâng thaønh coâng chæ vì quaù chaêm chuù nghe nhöõng caâu vaán thaønh ra khoâng chuù yù nghe nhöõng caâu ñaùp... Nhieàu danh nhaân noùi vôùi Marcosson raèng hoï öa gaëp moät ngöôøi bieát nghe hôn laø moät ngöôøi bieát noùi chuyeän. Tai haïi thay! Khaû naêng bieát nghe ñoù hình nhö laïi laø khaû naêng hieám thaáy nhaát.

      Khoâng phaûi chæ caùc danh nhaân môùi thích ñöôïc ngöôøi ta nghe mình noùi ñaâu, veà phöông dieän ñoù, thöôøng nhaân cuõng nhö hoï. Moät vaên só ñaõ noùi: "Nhieàu ngöôøi môøi baùc só tôùi chæ ñeå keå leå taâm söï thoâi".

      Trong nhöõng ngaøy ñen toái nhaát cuûa cuoäc Nam Baéc chieán tranh, Lincoln vieát thö môøi moät oâng baïn cuõ ôû xöù Illinois tôùi Washington ñeå baøn veà vaøi vaán ñeà. OÂng baïn tôùi Baïch OÁc vaø Lincoln noùi vôùi oâng trong maáy tieáng ñoàng hoà veà tôø boá caùo oâng tính coâng boá ñeå thuû tieâu cheá ñoä noâ leä. Lincoln oân laïi taát caû nhöõng lyù leû beânh vöïc ñaïo luaät ñoù vaø nhöõng lyù leû choáng ñaïo luaät ñoù, oâng ñoïc laïi heát caû nhöõng böùc thö vaø baøi baùo noùi veà vaán ñeà ñoù, trong ñoù coù nhieàu baøi thoáng traùch oâng sao chöa pheá tröø cheá ñoä noâ leä, laïi coù nhieàu baøi khaùc chæ trích oâng vì oâng muoán huûy boû cheá ñoä ñoù.

      Sau khi dieãn thuyeát moät hoài laâu. Lincoln baét tay oân baïn giaø, chuùc oâng ta bình an vaø môøi oâng ta trôû veà Illinois, chaúng hoûi yù kieán oâng ta moät chuùt chi heát. Lincoln ñaõ noùi ñeå truùt nhöõng noåi suy nghó noù ñeø naëng trong loøng oâng, nhö vaäy ñeå cho oùc oâng ñöôïc saùng suoát. OÂng baïn giaø keå laïi: "Khi oâng Lincoln noùi xong roài, oâng aáy bình tónh hôn".

      Lincoln khoâng caàn moät ngöôøi khuyeân baûo, oâng chæ muoán coù moät baïn thaân nghe oâng noùi vaø hieåu oâng ñeå oâng truùt taâm söï cuûa oâng thoâi. Heát thaûy chuùng ta chaúng nhö vaäy ö? Vaø oâng khaùch haøng böïc töùc, ngöôøi laøm coâng baát bình, oâng baïn maát loøng... ñeàu caàn kieám ngöôøi ñeå than thôû.

      Neáu caùc baïn muoán ngöôøi ta troán baïn, cheá gieãu leùn baïn hay khinh gheùt baïn thì baïn laøm nhö vaäy: Ñöøng bao giôø nghe ngöôøi khaùc noùi heát, baïn cöù noùi hoaøi veà baïn thoâi. Trong khi ngöôøi khaùc noùi, baïn naåy ra moät yù gì chaêng, thì ñöøng ñôïi ngöôøi ta noùi heát caâu. Ñôïi maø laøm gì? Caâu chuyeän ngöôøi ta keå ñaâu coù thuù vò hay ho baèn gcaâu chuyeän baïn saép keå ra? Taïi sao maát thì giôø nghe chuyeän con caø con keâ ñoù? Maïnh baïo ñi, caét ngang caâu ngöôøi ta noùi ñi.

      Baïn coù quen ai haønh ñoäng nhö vaäy khoâng? Rieâng toâi. Toâi ñaõ thaáy... Thöïc tai haïi.Chòu khoâng noåi hoï! Hoï ñaày töï phuï, say meâ veà caùi quan troïng cuûa hoï! Nöïc cöôøi nhaát laø moät soá trong nhöõng keû ñoù laïi ñöôïc moïi ngöôøi coi laø giôùi thöôïng löu! Keû naøo chæ noùi veà mình thì chæ nghó tôùi mình thoâi. Vaø keû chæ nghó tôùi mình thoâi, nhaát ñònh laø moät keû thieáu giaùo duïc. OÂng Nicholas Murray Putler, hoäi tröôûng tröôøng Ñaïi hoïc Columbia noùi nhö vaày: "Duø keû ñoù hoïc haønh tôùi böïc naøo nöõa thì cuõng vaãn laø thieáu giaùo duïc".

      Vaäy neáu baïn muoán ngöôøi ta coi laø noùi chuyeän coù duyeân thì baïn phaûi bieát caùch nghe. Neân nghe lôøi khuyeân taøi tình naøy cuûa moät ngöôøi ñaøn baø: "Muoán ñöôïc ngöôøi chuù yù tôùi, tröôùc heát phaûi bieát chuù yù tôùi ngöôøi". Baïn neân ñaët nhöõng caâu vaán maø ai cuõng say meâ ñaùp: töùc nhö nhöõng caâu hoûi veà ñôøi tö hay ñôøi coâng cuûa hoï, nhöõng thaønh coâng cuûa hoï.

      Neân nhôù raèng ngöôøi noùi chuyeän vôùi ta quan taâm tôùi nhöõng thò duïc, nhöõng vaán ñeà cuûa hoï traêm phaàn thì chæ quan taâm ñeán ta, ñeán noãi thaéc maéc cuûa ta moät phaàn thoâi. Beänh nhöùc raêng daøy voø ngöôøi ñoù hôn laø caûnh ñoùi keùm laøm cheát caû trieäu daân Trung Quoác. Moät caùi nhoït taïi coå ngöôøi ñoù laøm cho ngöôøi ñoù lo laéng hôn boán chuïc naïn ñoäng ñaát ôû chaâu Phi. Laàn sau, coù noùi chuyeän vôùi ai, xin baïn nhôù tôùi ñieàu ñoù.

      Vaäy muoán cho ngöôøi meán, baïn theo quy taéc thöù tö sau naøy:

      Bieát chaêm chuù nghe vaø khuyeán khích ngöôøi khaùc noùi tôùi hoï.

Phaàn Chín

Laøm Sao Gaây Ñöôïc Thieän Caûm

     Nhöõng ai ñaõ gaëp Toång Thoáng Theùodore Roosevelt ñeàu ngaïc nhieân veà söï bieát nhieàu, hieåu roäng cuûa oâng. Baát kyø moät ngöôøi chaên boø hay kî binh, moät nhaø chính trò, hay moät nhaø ngoaïi giao laïi thaêm. OÂng ñeàu bieát caùch hoûi chuyeän ngöôøi ñoù. Bí quyeát cuûa oâng ö? Giaûn dò laém. Khi Roosevelt phaûi tieáp moät ngöôøi khaùch, thì caû buoåi toái hoâm tröôùc oâng nghieân cöùu vaán ñeà maø oâng bieát khaùch öa noùi tôùi hôn heát.

      Cuõng nhö heát thaûy nhöõng ngöôøi daãn ñaïo quaàn chuùng, oâng bieát raèng caùch thaàn dieäu nhaát ñeå chieám loøng ngöôøi laø baøn tôùi vaán ñeà maø ngöôøi ñoù thöôøng aáp uû trong loøng.

      Moät thieân taøi, William Lyon Phelps, tröôùc laøm giaùo sö vaên chöông ôû Ñaïi hoïc ñöôøng Yale, ñaõ hieåu chaân lyù ñoù töø hoài coøn nhoû. Trong moät baøi luaän veà "Nhaân taùnh" oâng keå:

      Hoài taùm tuoåi, toâi veà nghæ heø ôû nhaø coâ toâi. Moät buoåi toái, moät oâng khaùch laïi chôi. Sau khi chaøo hoûi coâ toâi, oâng heát söùc chuù yù tôùi toâi. Hoài ñoù toâi meâ chôi taøu laém vaø oâng noùi veà taøu moät caùch laøm cho toâi thích ñaët bieät. Khi oâng veà roài, toâi nhieät lieät khen oâng. Ñaùng phuï laø döôøng naøo! OÂng aáy yeâu taøu laøm sao? Vaø bieát roõ noù laém? Nhöng coâ toâi baûo oâng aáy laøm luaät sö ôû Nöõu Öôùc vaø chaúng bao giôø ñeå yù tôùi taøu heát. Toâi la leân: "Theá thì taïi sao oâng chæ noùi tôùi taøu cho chaùu nghe?" .

      Coâ toâi traû lôøi: "Taïi oâng laø ngöôøi coù giaùo duïc, oâng thaáy chaùu meâ veà taøu thì oâng noùi veà taøu. OÂng raùn söùc gaây thieän caûm vôùi chaùu".

      Vaø William Lyon Phelps noùi theâm: "Khoâng bao giôø toâi queân lôøi nhaän xeùt ñoù cuûa coâ toâi".

      Hieän toâi coøn giöõ moät böùc thö cuûa oâng Edward L. Chalif, moät ngöôøi hoaït ñoäng nhieàu cho caùc hoäi höôùng ñaïo.

      OÂng vieát: Moät hoâm hay tin coù moät ñoaøn höôùng ñaïo saép qua chaâu AÂu hoïp ñaïi hoäi caùc höôùng ñaïo sinh toaøn caàu, toâi muoán cho moät höôùng ñaïo sinh cuûa toâi döï cuoäc ñoù. Toâi beøn laïi thaêm oâng hoäi tröôûng moät xí nghieäp vaøo haøng lôùn nhaát ôû Myõ xin oâng caáp cho toâi phí toån du lòch.

      Tröôùc khi tôùi thaêm oâng, toâi tình côø hay raèng oâng môùi kyù moät taám chi phieáu moät trieäu Myõ kim, roài sau khi huûy boû ñi, vì khoâng caàn xaøi tôùi, oâng ñem ñoùng khung laïi, giöõ laøm kyû nieäm moät vaät hieám coù. Gaëp maët oâng, toâi lieàn xin oâng cho coi vaät quyù ñoù. Moät chi phieáu moät trieäu Myõ kim! Toâi noùi vôùi oâng raèng toâi chöa töøng bieát ngöôøi naøo kyù moät chi phieáu khoång loà nhö vaäy vaø toâi muoán keå laïi cho caùc höôùng ñaïo sinh cuûa toâi raèng chính maét toâi ñaõ thaáy moät chi phieáu moät trieäu ñoàng! OÂng vui veû ñöa toâi coi. Toâi ngaém nghía, taùn thöôûng vaø xin oâng keå cho nghe vì nhöõng ñaïi söï gì maø oâng ñaõ phaùt noù ra.

      Caùc baïn nhaän thaáy raèng oâng Chalif khi baét ñaàu caâu chuyeän khoâng heà noùi tôùi höôùng ñaïo sinh, tôùi cuoäc du lòch hoaëc tôùi muïc ñích cuûa oâng. OÂng chæ noùi tôùi vaán ñeà maø oâng kia öa nhaát. Vaø söï kheùo leùo cuûa oâng ñöôïc thöôûng nhö sau naøy:

      Moät luùc sau, oâng hoäi tröôûng hoûi toâi: "AØ! OÂng laïi thaêm toâi coù chuyeän chi?" . Toâi baøy toû lôøi toâi yeâu caàu. Vaø ngaïc nhieân laøm sao, oâng öng lieàn, laïi coøn cho toâi nhieàu hôn soá toâi muoán nöõa. Toâi chæ xin phí toån cho moät höôùng ñaïo sinh, maø oâng chòu phí toån cho tôùi naêm ngöôøi vaø caû cho toâi nöõa, oâng laïi coøn cho toâi moät tôø tín duïng ñeå tôùi chaâu AÂu laõnh moät ngaøn Myõ kim. OÂng laïi khuyeân toâi neân ôû chaâu AÂu 7 tuaàn leã. OÂng coøn ñöa cho nhieàu böùc thö giôùi thieäu toâi vôùi caùc nhaø ñaïi lyù cuûa oâng. Khi chuùng toâi tôùi Paris, luùc aáy oâng coù maët taïi ñoù, oâng tieáp ñoùn chuùng toâi vaø töï laùi xe ñöa chuùng toâi ñi coi chaâu thaønh nöõa.

      Töø hoài ñoù, oâng ñaõ kieám vieäc cho nhieàu höôùng ñaïo sinh cuûa chuùng toâi maø cha meï ngheøo. Vaø cho tôùi nay, oâng vaãn coøn soát saéng giuùp ñôõ ñoaøn cuûa chuùng toâi.

      Toâi bieát chaéc raèng neáu tröôùc kia toâi khoâng kieám ñöôïc sôû thích cuûa oâng vaø laøm cho oâng vui loøng ngay töø luùc ñaàu, thì oâng khoâng cho toâi ñöôïc moät phaàn möôøi nhöõng caùi oâng ñaõ cho toâi".

      Phöông phaùp ñoù coù neân thi haønh trong söï giao thieäp veà thöông maïi khoâng? Thì ñaây, ta haõy xeùt tröôøng hôïp cuûa oâng Henry G. Duvernoy, moät trong nhöõng nhaø laøm baùnh mì lôùn nhaát ôû Nöõu Öôùc.

      Ñaõ 4 naêm roài, oâng ta kieám caùch baùn baùnh cho moät khaùch saïn noï ôû Nöõu Öôùc. Moãi tuaàn laïi thaêm oâng chuû khaùch saïn moät laàn, moãi khi oâng naøy döï cuoäc coâng ích naøo thì oâng Duvernoy cuõng coù maët taïi ñoù, tôùi ñoãi oâng coøn möôùn phoøng ôû ngay trong khaùch saïn ñoù ñeå "thuyeát" oâng kia. Coâng daõ traøng.

      Sau khi theo hoïc lôùp giaûng cuûa chuùng toâi, oâng Duvernoy thay ñoåi chieán löôïc. OÂng kieám caùch doø bieát thò hieáu oâng giaùm ñoác khaùch saïn.

      Toâi hay raèng, lôøi oâng Duvernoy noùi, oâng aáy nhôø haêng haùi hoaït ñoäng cho moät lieân ñoaøn caùc chuû nhaân khaùch saïn maø muïc ñích laø phoâ tröông "söï tieáp ñaõi nieàm nôû cuûa chaâu Myõ", neân ñöôïc laøm hoäi tröôûng hoäi ñoù. Lieân ñoaøn ñoù sau ñöôïc caùc chuû nhaân khaùch saïn vaïn quoác gia nhaäp vaø trôû neân moät hoäi quoác teá maø chính oâng ñöôïc laøm hoäi tröôûng. Hoäi nghò cuûa nhöõng hoäi ñoù hoïp ôû ñaâu thì daàu phaûi loäi suoái treøo ñeøo, vöôït ñaïi döông, qua sa maïc, oâng cuõng tôùi döï.

      Cho neân laàn sau gaëp oâng, toâi noùi ngay tôùi lieân ñoaøn cuûa oâng.

      Vaø, caùc baïn ôi! Noàng naøn laøm sao! OÂng huøng hoàn dieãn thuyeát trong nöûa giôø ñoàng hoà veà toå chöùc ñoù. Vaø toâi thaáy roõ raøng nhöõng hoäi ñoù laø caùi "nghieän" cuûa oâng, laø leõ soáng cuûa ñôøi oâng. Tröôùc khi töø giaõ oâng, thì oâng ñaõ baùn cho toâi moät taám theû hoäi vieân.

      Toâi khoâng heà noùi tôùi baùnh cuûa toâi. Nhöng vaøi hoâm sau, ngöôøi quaûn lyù khaùch saïn keâu ñieän thoaïi baûo toâi mang maãu baùnh laïi ñeå tính giaù caû.

      Ngöôøi ñoù baûo toâi: "Khoâng bieát oâng ñaõ laøm gì maø chuû toâi thích oâng tôùi noãi ngoài ñaâu cuõng chæ noùi tôùi oâng thoâi".

      Caùc baïn thöû töôûng töôïng: Theo ñuoåi oâng aáy boán naêm trôøi maø chaúng keát quaû chi heát. Neáu toâi khoâng bieát caùch kieám nhöõng thò hieáu vaø nhöõng caùi oâng aáy meâ nhaát thì baây giôø chaéc vaãn coøn phaûi naên næ oâng aáy mua giuùp cho nöõa.

      Vaäy muoán gaây thieän caûm vôùi ai, xin baïn:

      ... Noùi vôùi ngöôøi aáy veà caùi sôû thích, hoaøi baõo cuûa hoï.

      Ñoù laø quy taéc thöù naêm.

Phaàn Möôøi

Laøm Sao Cho Ngöôøi Ta Öa Mình Lieàn

     Hoâm noï toâi laïi sôû Böu ñieän. Khi ñôïi tôùi löôït toâi ñeå thö baûo ñaûm, toâi ñeå yù tôùi boä maët chaùn chöôøng cuûa thaày thö kyù. Moät cuoäc ñôøi ngaøy ngaøy caân thö, baùn coø, bieân cheùp nhö vaäy taát nhieân laø khoâng thuù gì heát. Toâi töï nhuû: "Raùn laøm vui anh chaøng naøy moät chuùt, laøm cho y nôû moät nuï cöôøi... Muoán vaäy, phaûi khen y caùi gì môùi ñöôïc. Thöû kieám xem y coù caùi gì thaät ñaùng khen khoâng?" . Khoâng phaûi deã, vì mình khoâng quen ngöôøi ta. Nhöng tröôøng hôïp hoâm ñoù raát deã thaày thö kyù aáy coù boä toùc raát ñeïp.

      Vaäy, trong khi thaày caân thö cuûa toâi, toâi noùi: "Toâi öôùc ao coù ñöôïc boä toùc nhö thaày!".

      Thaày aáy ngöûng ñaàu leân hôi ngaïc nhieân, neùt maët töôi cöôøi vaø nhuõn nhaën traû lôøi: "Baây giôø noù ñaõ keùm tröôùc roài". Toâi noùi raèng tröôùc ra sao khoâng bieát, chöù baây giôø toùc thaày coøn ñeïp laém. Thaày raát hoan hæ. Chuùng toâi noùi chuyeän vui veû moät luùc. Khi toâi ra veà, thaày aáy noùi theâm: "Thöa oâng, quaû ñaõ coù nhieàu ngöôøi khen toùc toâi".

      Toâi daùm cuoäc vôùi baïn raèng böõa ñoù thaày veà nhaø, vui nhö saùo, keå chuyeän cho vôï nghe vaø buoåi toái, khi röûa maët ngaém boä toùc trong göông, töï nhuû "Keå ra toùc mình ñeïp thaät".

      Khi toâi keå laïi chuyeän ñoù, moät ngöôøi hoïc troø toâi hoûi: "Nhöng oân muoán caàu ngöôøi ñoù ñieàu chi?" .

      Toâi muoán caàu ngöôøi ñoù ñieàu chi ö? Trôøi cao ñaát daày! Neáu chuùng ta ích kyû moät caùch ti tieän ñeán noãi khoâng phaân phaùt ñöôïc moät chuùt haïnh phuùc cho ngöôøi chung quanh, ñeán noãi heã khen ai laø cuõng ñeå hy voïng ruùt cuûa ngöôøi ta caùc lôïi gì, neáu tim ta khoâng lôùn hôn traùi oåi röøng, thì chuùng ta coù thaát baïi cuõng laø ñaùng kieáp.

      Nhöng quaû toâi coù caàu anh chaøng ñoù cho toâi moät vaät voâ cuøng quyù baùu: laø söï haøi loøng cao thöôïng vì ñaõ coù moät haønh vi hoaøn toaøn khoâng vò lôïi, moät haønh vi nhaân töø maø ta seõ vui veû nhôù tôùi hoaøi.

      Coù moät ñònh luaät quan troïng nhaát maø chuùng ta phaûi theo khi giao thieäp. Theo noù thì vieäc gì cuõng hoùa deã, trôû ngaïi gì cuõng thaéng ñöôïc, ta seõ coù voâ soá ngöôøi thöông, seõ thaønh coâng vaø vui söôùng.

      Neáu laøm traùi luaät ñoù töùc thì nhöõng noãi khoù khaên seõ hieän ra. Luaät ñoù laø: "Luoân luoân phaûi laøm cho ngöôøi caûm thaáy söï quan troïng cuûa hoï". Nhö treân kia toâi ñaõ noùi, giaùo sö John Dewey cho raèng thò duïc huyeãn ngaõ laø thò duïc maïnh nhaát cuûa loaøi ngöôøi. Chính thò duïc ñoù laøm cho ngöôøi khaùc loaøi vaät.

      Trong maáy chuïc theá kyû, caùc trieát nhaân tìm kieám caùc ñònh luaät chi phoái söï giao thieäp giöõa ngöôøi vôùi ngöôøi vaø taát caû nhöõng söï tìm toøi ñoù ñeàu ñöa ñeán moãi moät quy taéc khoâng môùi meû gì, moät quy taéc ñaõ coù töø hoài nhaân loaïi môùi coù söû. Ba ngaøn naêm tröôùc, Zoroastre ñaõ daïy quy taéc ñoù cho daân Ba Tö thôø thaàn löûa. Hai möôi boán theá kyû tröôùc, Khoång Töû ñaõ giaûng tôùi noù. Laõo Töû cuõng ñaõ ñem ra daïy hoïc troø.

      Naêm theá kyû tröôùc Thieân chuùa giaùng sinh, Ñöùc Thích Ca ñaõ tuyeân boá noù treân bôø soâng Haèng Haø, maø quy taéc ñoù ñaõ ñöôïc cheùp trong saùch ñaïo Baø La Moân, 1.000 naêm tröôùc khi Ñöùc Thích Ca ra ñôøi.

      Sau naøy, Ñöùc Ki Toâ ñem noù ra giaûng treân nhöõng ñoài ñaù ôû xöù Judeùe. Tö töôûng ñoù toùm taéc trong moät caâu naøy, coù leõ laø ñònh luaät quan troïng nhaát trong theá giôùi:

      "Con muoán ñöôïc ngöôøi ta cö xöû vôùi con ra sao thì con cö xöû vôùi ngöôøi ta nhö vaäy".

      Baïn muoán nhöõng ngöôøi baïn gaëp gôõ ñoàng yù vôùi baïn. Baïn muoán ngöôøi ta thöøa nhaän taøi naêng cuûa baïn. Töï thaáy mình quan troïng trong khu vöïc cuûa baïn, baïn thaáy thích. Baïn gheùt nhöõng lôøi taùn döông giaû doái thoâ loã, nhöng baïn cuõng theøm khaùt nhöõng lôøi khen thaønh thaät. Baïn muoán baïn thaân giao vaø baïn ñoàng nghieäp cöïc löïc taùn thaønh, khoâng tieác lôøi ca tuïng baïn. Heát thaûy chuùng ta ai cuõng muoán nhö vaäy.

      Vaäy chuùng ta haõy tuaân lôøi Thaùnh kinh: "Muoán nhaän cuûa ngöôøi ta caùi gì thì cho ngöôøi ta caùi ñoù".

      Ta caàn phaûi xöû söï nhö vaäy khi naøo? Baèng caùch naøo? ... ÔÛ ñaâu? ... Xin ñaùp: Baát kyø luùc naøo vaø baát kyø ôû ñaâu.

      Moät hoâm, tôùi moät sôû Thoâng tin, toâi hoûi moät thaày kyù chuyeân moân tieáp khaùch, chæ cho toâi phoøng laøm vieäc cuûa baïn toâi, oâng Henri Souvaine. Baän moät cheá phuïc saïch seõ, thaày ta coù veû töï ñaéc giöõ vieäc chæ daãn ñoù laém. Thaày traû lôøi toâi roõ raøng töøng tieáng moät: "Henri Souvaine laàu 18. Phoøng 1816".

      Toâi saép chaïy laïi thang maùy. Nhöng toâi ngöøng laïi vaø quay laïi noùi: "Toâi khen thaày. Thaày ñaõ chæ ñöôøng cho toâi moät caùch roõ raøng, thoâng minh laém. Thaày coù gioïng noùi cuûa moät taøi töû. Caùi ñoù hieám laém".

      Töôi nhö hoa, thaày giaûng cho toâi nghe taïi sao moãi laàn thaày ngöøng laïi vaø noùi roõ raøng töøng tieáng.

      Nhöõng lôøi toâi khen laøm cho thaày cao leân ñöôïc vaøi phaân. Vaø trong khi bay leân taàng laàu thöù 8, toâi caûm thaáy raèng chieàu hoâm ñoù toâi ñaõ laøm taêng ñöôïc ñoâi chuùt caùi toång löôïng haïnh phuùc cuûa nhaân loaïi.

      Ñöøng baûo phaûi laø moät vöông quoác treân ngai vaøng hay laø moät ñaïi söù cuûa Myõ ôû Phaùp môùi caàn thi haønh trieát lyù ñoù. Baïn coù theå duøng thuaät ñoù moãi ngaøy.

      Chaúng haïn, baïn ñoøi moùn khoai taây chieân maø chò boài ñöa leân moùn khoai taâu nghieàn, baïn chæ caàn noùi ngoït ngaøo: "Toâi aân haän vì laøm phieàn chò, nhöng toâi thích moùn khoai taây chieân hôn", thì chò ñoù vui veû traû lôøi ngay: "Khoâng sao, thöa oâng, ñeå toâi ñoåi haàu oâng", vaø chò aáy caûm ñoäng khi thaáy ñöôïc baïn kính troïng.

      Nhöõng caâu ngaên ngaén nhö: "Xin loãi ñaõ laøm phieàn oâng... xin oâng coù loøng toát... oâng laøm ôn..." vaø sau cuøng khoâng queân hai chöõ "caùm ôn" laø moät thöù daàu laøm trôn tru boä maùy sinh hoaït haèng ngaøy cuûa ta maø laïi laø daáu hieäu cuûa moät söï giaùo duïc toát nöõa.

      Xin baïn nghe chuyeän nhaø vieát tieåu thuyeát Hall Caine. OÂng thaân oâng laøm thôï reøn vaø hoài nhoû oâng hoïc ít laém. Vaäy maø khi qua ñôøi, oâng laø moät nhaø vaên giaøu nhaát theá giôùi.

1 2 3 4 

Ñaéc Nhaân Taâm

Nguyeãn Hieán Leâ dòch

      Chuyeän ñôøi oâng nhö vaày: OÂng thích thô cuûa Dante Gabriel Rossetti laém. OÂng dieãn thuyeát ca tuïng taùc phaåm cuûa thi nhaân ñoù, roài cheùp baøi dieãn vaên gôûi bieáu thi nhaân. OÂng naøy thích laém vaø chaéc töï nghó: "Ngöôøi naøy treû tuoåi maø bieát troïng taøi ta nhö vaäy, taát phaûi laø ngöôøi thoâng minh". Roài Rossetti môøi ngöôøi con moät anh thôï reøn ñoù laïi laøm thö kyù cho oâng. Nhôø ñòa vò moái ñoù, Caine gaëp ñöôïc nhieàu ñaøn anh trong vaên ñaøn, ñöôïc hoï khuyeân baûo khuyeán khích, baét ñaàu vieát vaên vaø sau noåi danh tôùi noãi laâu ñaøi oâng ôû taïi cuø lao Man ñaõ trôû neân nôi chieâm baùi cuûa caùc nhaø du lòch, vaø oâng ñeå laïi moät gia taøi laø hai trieäu naêm traêm ngaøn ñoàng. Neáu oâng khoâng vieát baøi khen oâng Rossetti thì bieát ñaâu oâng ñaõ chaúng cheát trong ngheøo naøn vaø khoâng moät ai bieát tôùi.

      Ñoù caùi maõnh löïc phi thöôøng cuûa lôøi khen laø nhö vaäy, khi noù töï ñaùy loøng phaùt ra.

      Thi nhaân Rossetti töï cho laø moät nhaân vaät quan troïng. Caùi ñoù coù chi laï? Ai trong chuùng ta maø khoâng töï cho laø quan troïng, toái quan troïng?

      Daân toäc cuõng khoâng khaùc chi caù nhaân heát.

      Baïn töï thaáy mình hôn ngöôøi Nhaät ö? Söï thaät thì ngöôøi Nhaät töï cho hoï hôn baïn voâ cuøng. Moät ngöôøi trong phaùi coå chaúng haïn, töùc giaän laém khi thaáy moät ngöôøi ñaøn baø Nhaät khieâu vuõ vôùi moät ngöôøi da traéng.

      Baïn coù töï cho raèng mình hôn ngöôøi AÁn Ñoä khoâng? Ñoù laø quyeàn cuûa baïn. Nhöng coù tôùi moät trieäu ngöôøi AÁn Ñoä khinh baïn tôùi noãi khoâng chòu moù tôùi thöùc aên maø boùng nhô nhôùp cuûa baïn ñaõ phôùt qua, vì sôï laây nhô nhôùp.

      Baïn töï cho laø hôn nhöõng thoå daân mieàn Baéc cöïc nhieàu laàn ö? Baïn ñöôïc hoaøn toaøn töï do nghó nhö vaäy. Nhöng söï thaät thoå daân ñoù khinh baïn voâ cuøng. Baïn muoán bieát loøng khinh ñoù tôùi böïc naøo? Thì ñaây: Trong boïn hoï, coù keû khoán naïn naøo ñaàn ñoän ñeán noãi khoâng laøm noåi moät vieäc chi heát thì hoï goïi laø "Ñoà da traéng".

      Ñoù laø lôøi chöûi thaäm teä nhaát cuûa hoï.

      Daân toäc naøo cuõng töï cho mình hôn caùc daân toäc khaùc. Do ñoù maø coù loøng aùi quoác, vaø chieán tranh!

      Chuùng ta can ñaûm nhaän kyõ chaân lyù naøy: Moãi ngöôøi maø chuùng ta gaëp ñeàu coi coù moät hoã naøo hôn ta.

      Neáu baïn muoán ñöôïc loøng ngöôøi ñoù, haõy kheùo leùo toû cho hoï thaáy raèng ta thaønh thaät nhaän söï quan troïng cuûa hoï, troïng ñòa vò cuûa hoï.

      Xin baïn nhôù lôøi naøy cuûa Emerson: "Moãi ngöôøi ñeàu coù choã hôn toâi; cho neân ôû gaàn hoï, toâi hoïc hoï ñöôïc".

      Ñieàu ñau loøng laø nhieàu khi nhöõng keû khoâng coù chuùt chi ñaùng töï kieâu heát laïi khoe khoang raàm roä ñeå che laáp nhöõng thieáu soùt cuûa hoï, khoe khoang tôùi noãi chöôùng tai gai maét ngöôøi khaùc.

      Nhö Shakespeare ñaõ noùi: "Ngöôøi ñôøi! OÂi ngöôøi ñôøi keâu caêng khoaùc ñöôïc chuùt uy quyeàn, ngöôøi ñoù lieàn dieãn tröôùc Hoùa coâng nhöõng haøi kòch loá laêng tôùi noãi caùc vò thieân thaàn phaûi sa leä".

      Vaø baây giôø, toâi xin keå ba thí duï maø söï aùp duïng nhöõng phöông phaùp treân kia ñaõ mang laïi nhöõng keát quaû raát khaû quan.

      Thí duï thöù nhaát: Moät oâng ñaïi tuïng maø ta goïi laø R... vì oâng ta muoán giaáu teân. Ít laâu sau khi baét ñaàu theo lôùp giaûng cuûa toâi, oâng vôùi vôï ñi xe hôi veà queâ baø ñeå thaêm hoï haøng. Baø maéc ñi thaêm nhöõng nôi khaùc, cho neân moät mình oâng haàu chuyeän moät baø coâ beân nhaø vôï. OÂng quyeát thöïc haønh ngay nhöõng lyù thuyeát ñaõ hoïc ñöôïc vaø kieám chung quanh oâng xem coù caùi gì coù theå chaân thaøn khen ñöôïc khoâng.

      OÂng hoûi baø coâ:

      Thöa coâ, nhaø coâ caát naêm 1890?

      Phaûi, chính naêm ñoù.

      OÂng R. tieáp:

      Coi nhaø naøy chaùu nhôù laïi nhöõng nôi chaùu sanh tröôûng.

      Nhaø ñeïp quaù!... roäng... kieåu raát kheùo... Baây giôø ngöôøi ta khoâng bieát xaây nhaø ñeïp nhö vaäy nöõa.

      Baø giaø noùi:

      Chaùu noùi coù lyù. Thanh nieân baây giôø khoâng bieát theá naøo laø moät ngoâi nhaø ñeïp. Hoï chæ muoán coù moät caên phoá nhoû, moät maùy laïnh, roài laùi xe hôi, ñi chôi phieám.

1 2 3 4 

Ñaéc Nhaân Taâm

Nguyeãn Hieán Leâ dòch

      Baèng moät gioïng caûm ñoäng, baø oân laïi nhöõng kyû nieäm eâm ñeàm hoài xöa:

      "Nhaø naøy laø keát tinh cuûa bieát bao nhieâu naêm mô töôûng. Döôïng vaø coâ ñaõ aâu yeám maø xaây döïng noù, sau khi ñaõ aáp uû noù trong loøng gaàn nöûa ñôøi ngöôøi. Chính döôïng vaø coâ laø kieán truùc sö ñoù...".

      Roài baø daét oâng R. ñi thaêm caùc phoøng, chæ cho coi töøng baûo vaät baø ñaõ goùp nhaët ñöôïc trong caùc cuoäc du lòch vaø ñaõ naâng niu suoát ñôøi: Khaên quaøng baèng haøng Cachemire, ñoà söù coå, giöôøng gheá ñoùng ôû Phaùp, böùc tranh cuûa hoïa só YÙ Ñaïi Lôïi vaø nhöõng taám maøn baèng tô, di tích cuûa moät laâu ñaøi beân Phaùp... Nhaát nhaát oâng R. ñeàu taùn thöôûng.

      Sau khi coi heát caùc phoøng roài, baø ñöa toâi ñi coi nhaø ñeå xe. Taïi ñoù, coù keâ moät chieác xe hôi hieäu Packard, gaàn nhö môùi nguyeân.

      Baèng moät gioïng eâm ñeàm baø noùi: Döôïng chaùu mua chieác xe naøy ñöôïc ít laâu thì maát, töø hoài ñoù coâ chöa ñi noù laàn naøo heát...

      Chaùu saønh vaø coù oùc thaåm myõ... Coâ muoán cho chaùu chieác xe ñaáy.

      Toâi ngaïc nhieân ñaùp:

      Thöa coâ, coâ thöông chaùu quaù. Coâ roäng raõi quaù, chaùu caûm ñoäng laém, nhöng thaät tình chaùu khoâng theå naøo nhaän ñöôïc. Chaùu laø chaùu reå xa. Vaû laïi coâ coøn nhieàu chaùu ruoät, coâ ñeå cho caùc anh aáy caùc anh aáy seõ möøng laém.

      Baø la leân: "Chaùu ruoät! Phaûi, caùi thöù chaùu noù chæ mong giaø naøy cheát ñeå chieám xe hôi cuûa giaø! Khoâng khi naøo coâ ñeå xe Packard naøy veà tay chuùng noù ñaâu!".

      Vaäy thì coù theå ñem baùn cho haõng xe ñöôïc.

      Baø lôùn tieáng: "Baùn ö? Chaùu töôûng coâ baùn xe naøy sao? Chòu thaáy nhöõng ngöôøi laï ngöï trong chieác xe naøy sao? Moät chieác xe döôïng chaùu mua cho coâ, maø ñem baùn noù? Khoâng khi naøo! Coâ cho chaùu ñaáy, vì chaùu bieát yeâu nhöõng ñoà ñeïp".

      Töø choái thì sôï phaät yù baø coâ, cho neân oâng R. phaûi nhaän.

      Baø giaø ñoù soáng moät mình trong dinh cô roäng nhö vaäy giöõa ñoáng khaên quaøng, ñoà coå vaø kyû nieäm, neân khaùt khao chuùt tình aâu yeám. Hoài xöa baø treû ñeïp, ñöôïc nhieàu ngöôøi taâng boác. Baø caát ngoâi nhaø aáy, yeâu meán trang hoaøng noù baèng taát caû nhöõng baûo vaät thu thaäp ñöôïc ôû chaâu AÂu vaø baây giôø trong caûnh veà giaø buoàn teû coâ ñoäc, baø khaùt khao chuùt loøng thöông, chuùt aám aùp trong loøng vaø ít lôøi thaùn phuïc maø khoâng coù keû naøo bieát lam vöøa loøng baø heát. Khi gaëp ñöôïc nhöõng caùi ao öôùc töø laâu ñoù, khaùc naøo ñi giöõa sa maïc maø gaëp doøng suoái, baø taát nhieân caûm taám loøng ngöôøi chaùu reå laém vaø cho ngay moät chieác xe hôi loäng laãy.

      Moät ngöôøi hoïc troø khaùc cuûa toâi, veõ vöôøn cho moät oâng tröôûng toøa coù danh, thaáy baày choù cuûa oâng naøy ñeïp, khen: "Thöa oâng, baày choù cuûa oâng ngoä laém, chaéc oâng ñöôïc nhieàu giaûi thöôûng trong caùc cuoäc thi choù ñeïp".

      OÂng tröôûng toøa vui loøng laém, daét hoïa só ñi coi baày choù oâng nuoâi vaø nhöõng giaûi thöôûng chuùng ñaõ kieám ñöôïc, noùi chuyeän raát laâu veà gioøng gioáng caùc con choù ñoù vaø sau cuøng hoûi:

      OÂng coù em trai nhoû khoâng?

      Thöa, toâi coù moät chaùu trai.

      Chaéc noù thích moät con choù nhoû?

      Noùi chi nöõa, chaéc noù meâ ñi.

      Ñöôïc! Ñeå toâi cho chaùu moät con.

      Roài oâng tröôûng toøa chæ cho hoïa só caùch nuoâi choù, laïi caån thaän ñaùnh maùy leân giaáy, sôï oâng naøy khoâng nhôù.

      Thaønh thöû oâng tröôûng toøa ñoù cho hoïa só moät con choù ñaùng moät traêm Myõ Kim vaø boû ra moät giôø quyù baùu cuûa oâng chæ vì hoïa só ñaõ thaønh thaät khen taøi nuoâi choù va baày choù cuûa oâng.

      George Eastman vua phim Kodak, ñaõ cheá ra thöù phim trong suoát ñeå chieáu boùng ñöôïc vaø kieám ñöôïc caû 100 trieäu myõ kim, noåi tieáng khaép hoaøn caàu. Maëc daàu vaäy, oâng aáy cuõng nhö baïn vaø toâi, caûm ñoäng tröôùc nhöõng lôøi khen taàm thöôøng nhaát.

      Hoài ñoù, oâng Eastman xaây moät tröôøng aâm nhaïc vaø moät nhaø haùt ñeå baùo hieáu cho meï. OÂng Adamson, giaùm ›þác moä´Àhaõng ¨oùng ghÑ‑ quan h³oïng, Ouo„n ñöYhc oângBAastmanmua gheÍWgiuùp ¦å baøy¨

rong hÓó ngoâiF[1]haø ñoN¤ OÂng ‚Bamson àNøn duøË ñieän?hoaïi ¡Yïi vieœ kieánG¹ruùc sÀ–cuû oÓ

g East3”n ñeå ðƒn ñöôï]0haàu cèˆyeänŠofg Eastï{n.

Ç 2KÝ3 ã

HYPE´GK "h

J¡±//www.¢EetshŃèÝcom/¢ch/dac+Yanta)ÌÖ#p" \³$Orang_4prangä\Î<4 Í*1

ÑaécNí•ân Tþ:¿¢

Nguûr¿ Hie¿n§ñeâ dÈP°á

 Ø8ô KhiAoJãg Adô‑

Òn tô;

¦•vieâŸö°öeán º

àc söÛ7§¥n: "ÙYS EasNÃ’. baäG7äeäc Zni². OÂÉIoù mC9d" noù9

¥ thì

g®úi maÈi¤  roàê°L°. Ne¡ý"²goài¥šHu quð

#aêm €U|

t th\i

gøng ŠÕ[}oïngÑ03åthaøŠFp—oângŸQ¦#t".

ÝTñ   Vå¸öY kie)âºlruùcN5

daétR

‚ag AdÀêén vo

ÕXÜoøng[1]pg EarDxIn, oÑ;Ônaøy‹„Ò­ng c²ÒcUcuïi[1]

ÛVân bBþëgiaá]WÂoät õ…!& laâý>¶úùi nqÆý6g ña¹ä;eân,n®ç­án lžP

gaànÍÌÎ\ oânlÖJBa, n.? "Ch'²Ujhai ërµ, ca oˆâng W[mývieäðìÔri?" W‘

¸    z'Ttân kµV•8 trudp¶*ö giR÷/øthie;÷´áâng #ƒo™son bìl÷ o²n]ê{øy nÜ„:ß

  ê¨ØTha‡*2Yg EaEրð, trP@9!khü c¨~g ñôyû7toâig·Ðxém

pk—

g gi6zðoângãMVÐøm¨"÷íåU tro"9óoät özEÔng—Gcp¥íhoøn@7-Þøy tl"M› lÀt¶¨Ð¨t ca‡#Åhuù.3:Neng'öÚ‑Ú”cuõn&ÊÉù laÏBÓshöé3á"!™ùn lL¦Vbtö'ø–ÅÝNh®%N>ß"↠cs»¡nthˆáê§&âoø…rÏPlÝm viÈ[1]é>na

oe•Àt »

 –eïp Ê|Fg ³OuÐ| n4&²Þã*    bI

.ng™„a§Õ…n:ØïgnQÒ  "O;þ²hlaÙHˆºi ú“‑wƒ¾aïi ºhà? ñ¹´áÖ[aøòµyþðrà toŽi­Îue«‘«ît.ÒŠqŽRë, …h&‚©Ì nÊH¾­¥ïp†[«<ºc. ùoZ¼cñôùõg

Ÿ\ t¤Û oýlícÓ Ìñ§ la

:ª9önÕüÚóÝ g#€wÛŒóâin„û¯ÁeroWÄÈ/É[1]ùi3£Zr/baqW+JÄäc¬Ë¡}uu ò†Uz5coÔ[1]ª‹}®haÇ

ÛW<aà•–Q•2ngÖ(è_!ù ¨’—iÃ

hö‹m]Ái.anXp«ì€Xngu)

if²

|‰fkAdTH‑u…q•Ù

ZQѐg \ùÖð²±hö²Ëì±*Wm;“ §9 l'Ÿ&E@•y û溠'

Π…Ø•ªd0öù=J/ba=x±:˜°¡D¾â‰iþômoÉ™…*

n ûµ—àô[=ž

[#úân=k·„N? eWl»á´‰dã

,°æ s

Šé(úïc beân YÙ.

      Ñuùng vaäy, oâng Eatman traû lôøi. Toâi chôû noù töø beân Anh veà. Moät oâng baïn saønh veà caùc loaøi danh moäc ñaõ löïa giuøm toâi.

      Roài oâng Eatman chæ cho oâng Adamson taát caû nhöõng ñoà trang hoaøng trong phoøng, chính do oâng chæ baûo, saép ñaët. Hai ngöôøi laïi ñöùng tröôùc cöûa soå, oâng Eatman nhuõn nhaën vaø kín ñaùo nhö thöôøng leä, laáy tay chæ nhöõng coâng cuoäc oâng ñaõ gaày döïng ñeå cöùu giuùp nhaân loaïi. OÂng Adamson nhieät lieät khen oâng ñaõ bieát duøng tieàn. Moät luùc sau, oâng Eatman môû moät tuû kính, laáy ra moät maùy chuïp hình caùi maùy thöù nhaát cuûa oâng, do moät ngöôøi Anh baùn cho oâng.

      OÂng Adamson hoûi oâng veà nhöõng noãi khoù khaên buoåi ñaàu vaø oâng caûm ñoäng, keå leå veà caûnh ngheøo khoå cuûa oâng hoài nhoû: baø meï goùa, naáu côm cho khaùch troï, coøn oâng thì laøm thö kyù, sao kheá öôùc cho moät sôû baûo hieåm ñeå kieám moãi ngaøy naêm caéc. Caûnh ngheøo khoå aùm aûnh oâng ngaøy ñeâm, laøm oâng lo sôï laém vaø nhaát quyeát kieám sao cho ñuû soá tieàn ñeå baø cuï khoûi caûnh vaát vaû khoâng keå cheát ñoù.

      Thaáy oâng Adamson chaêm chuù nghe, oâng haêng haùi taû nhöõng ñeâm thí nghieäm caùc taám kính chuïp hình, sau khi ñaõ vaát vaû ngaøy ôû phoøng giaáy, chæ chôïp maét ñöôïc moät chuùt trong khi ñôïi caùc chaát hoùa hoïc ngaám. Thaønh thöû coù laàn luoân hai möôi baûy giôø ñoàng hoà, oâng khoâng coù dòp thay quaàn aùo.

      Sau cuøng oâng noùi:

      "Laàn du lòch cuoái cuøng qua Nhaät Baûn, toâi coù mua veà moät boä gheá baøy trong haønh lang nhaø toâi. Nhöng naéng gioïi laøm lôû sôn, neân chính tay toâi phaûi sôn laïi. OÂng coù muoán bieát taøi sôn gheá cuûa toâi khoâng? Tröa nay oâng laïi duøng böõa vôùi toâi, toâi chæ cho oâng coi".

      Sau böõa aên, oâng Eatman daét khaùch ñi xem gheá. Gheá xaáu chæ ñaùng moät ñoàng moät gheá, nhöng oâng Eatman laø ngöôøi ñaõ kieám ñöôïc caû traêm trieäu baïc, vinh haïnh khoe nhöõng chieác gheá ñoù laém, vì chính tay oâng ñaõ sôn noù.

      Roát cuoäc, caùi com maêng gheá chín vaïn myõ kim ñoù ai ñöôïc laõnh, chaéc baïn ñaõ hieåu. Vaø töø ñoù hai ngöôøi thaønh caëp tri kyû cho tôùi oâng Eastman maát.

      Caùi aûo thuaät cuûa lôøi khen ñoù coù neân duøng trong gia ñình khoâng? Toâi töôûng khoâng coù nôi naøo ngöôøi ta caàn duøng noù maø cuõng xao nhaõng noù baèng trong gia ñình.

      Baø ôû nhaø chaéc coù ít nhieàu taùnh toát, ít nhaát hoài xöa oâng cuõng chæ nhö vaäy, neáu khoâng, sao oâng cöôøi baø? Nhöng ñaõ bao laâu roài oâng chöa heà khen baø moät lôøi? Töø hoài naøo ö?

      Baø Dorothy Dix, noåi danh veà nhöõng caâu chuyeän haèng ngaøy, noùi:

      Chöa hoïc ngheä thuaät khen thì xin oâng ñöøng laäp gia ñình. Tröôùc khi cöôùi baø, oâng laøm vui baø laø moät söï lòch thieäp, sau khi cöôùi roài, noù laø moät söï caàn thieát vaø moät baûo ñaûm cho haïnh phuùc trong gia ñình. Tình vôï choàng khoâng caàn loøng thaúng thaén baèng söï khoân kheùo ngoaïi giao.

      Neáu oâng muoán moãi böõa aên thöôøng laø moät böõa tieäc thì xin oâng ñöøng bao giôø cheâ baø nhaø laø naáu nöôùng vuïng, ñöøng bao giôø böïc mình maø so saùnh nhöõng moùn cuûa baø laøm vôùi nhöõng moùn cuûa cuï baø laøm hoài xöa. Traùi laïi, cöù khen khoâng ngôùt taøi quaûn gia cuûa baø, cöù khen thaúng ngay raèng baø hoaøn toaøn, ñaõ duyeân daùng maën maø, ñuû coâng ngoân dung haïnh laïi coøn laø moät noäi trôï kieåu maãu nöõa. Caû nhöõng khi côm kheâ, canh maën, oâng cuõng khoâng neân phaøn naøn. Chæ neân noùi raèng böõa côm laàn ñoù khoâng ñöôïc nhaän lôøi khen ñoù, baø seõ chaúng quaûn coâng trong vieäc beáp nöôùc. Phaûi kheùo leùo, ñöøng khen baát ngôø quaù cho baø khoûi nghi.

      Nhöng chieàu nay hay chieàu mai, oâng neân mau ít boâng veà bieáu baø. Ñöøng noùi suoâng: "Phaûi, vieäc ñoù neân laøm", roài ñeå ñoù. Phaûi laøm ngay ñi. Vaø xin oâng nhôù keøm theâm moät nuï cöôøi vôùi vaøi lôøi aâu yeám. Neáu ngöôøi choàng naøo cuõng ñoái ñaõi vôùi vôï caùch ñoù thì ñaâu coù nhieàu vuï ly dò nhö vaäy?.

      Baïn coù muoán bieát laøm sao cho moät ngöôøi ñaøn baø meâ baïn khoâng? Caùi ñoù môùi taøi! Khoâng phaûi bí quyeát cuûa toâi ñaâu, maø cuûa baø Dorothy Dix. Moät laàn baø phoûng vaán moät anh chaøng noåi tieáng coù nhieàu vôï, ñaõ chieám ñöôïc traùi tim vaø caû voán lieáng nöõa cuûa hai möôi ba ngöôøi ñaøn baø. Toâi phaûi noùi raèng baø phoûng vaán anh chaøng aáy ôû trong khaùm. Khi baø hoûi anh ta laøm sao maø duï doã ñöôïc nhieàu ñaøn baø nhö vaäy thì anh ta ñaùp: "Thaèng khôø naøo maø chaúng laøm ñöôïc... Thì cöù khen hoï cho hoï nghe".

      Thuaät ñoù duøng ñoái vôùi ñaøn oâng cuõng coù keát quaû myõ maõn. Disareli, moät trong nhöõng nhaø chính trò khoân kheùo nhaát ñaõ naém vaän maïng caû ñeá quoác Anh, coù laàn noùi: "Gaëp moät ngöôøi cöù noùi vôùi hoï veà chính thaân hoï, hoï seõ nghe baïn haèng giôø".

      Vaäy muoán ñöôïc thieän caûm cuûa ngöôøi khaùc, xin baïn theo quy taéc thöù saùu:

      Laøm sao cho hoï thaáy caùi quan troïng cuûa hoï.

      Caùc baïn ñoïc tôùi ñaây ñaõ nhieàu roài. Xin gaáp saùch laïi. Gaït taøn thuoác trong oáng ñieáu ñi. Vaø ngay töø baây giôø ngöôøi ñaàu tieân laïi gaàn baïn cuõng ñem thí nghieäm vaøo hoï thuaät khen ñoù ñi. Baïn seõ thaáy thaät laø thaàn hieäu.

Phaàn Möôøi Moät

Trong Moät Cuoäc Tranh Bieän

Khoâng Coù Ngöôøi Thaéng Keû Baïi

     Trong moät böõa tieäc, oâng khaùch ngoài beân tay maët toâi quaû quyeát raèng caâu "Coù moät vò thaàn naém vaän maïng cuûa ta, ta cöôõng laïi khoâng ñöôïc" ôû trong Thaùnh kinh. OÂng ta laàm. Toâi bieát vaäy. Toâi chaéc chaén vaäy, khoâng ngôø vöïc gì nöõa. Cho neân, ñeå toû söï hôn ngöôøi cuûa toâi, söï quan troïng cuûa toâi, toâi töï nhaän vieäc caûi chính. Maø coù ai caàu toâi caûi chính ñaâu! Toâi baûo oâng ta raèng caâu ñoù cuûa thi haøo Shakespeare. OÂn ta khoâng chòu nhaän mình laàm, caõi! "Sao? Caâu ñoù maø cuûa Shakespear sao? Khoâng theå ñöôïc, thaät voâ lyù! Roõ raøng trong Thaùnh kinh maø! Toâi bieát". Ngoài beân traùi toâi laø oâng Grammond, baïn cuõ cuûa toâi, oâng naøy ñaõ nhieàu naêm nghieân cöùu Shakespear. Cho neân chuùng toâi quay laïi cuøng xin oâng Grammond phaân giaûi xem ai phaûi ai traùi. OÂng Grammond ñaù maïnh vaøo chaân toâi ôû döôùi baøn laøm hieäu roài tuyeân boá: "Anh Dale anh laàm roài: oâng noùi ñuùng. Caâu ñoù ôû trong Thaùnh kinh".

      Khi ñi veà cuøng vôùi oâng Grammond, toâi noùi:

      "Anh bieát caâu ñoù cuûa Shakespear maø!"

      OÂng Grammond traû lôøi: "Dó nhieân. Noù ôû trong kòch Hamlet, hoài V, maøn II. Nhöng, naøy anh, chuùng ta laø khaùch trong moät cuoäc hoäi hoïp vui veû, taïi sao muoán chöùng minh raèng oâng aáy laàm? Coù phaûi laøm nhö vaäy maø ngöôøi ta coù thieän caûm vôùi mình ñaâu? Sao khoâng ñeå oâng ta giöõ theå dieän moät chuùt? OÂng ta khoâng hoûi yù kieán cuûa anh maø. Taïi sao quaû quyeát tranh bieän vôùi oâng aáy? Ñöøng gaây vôùi ai heát".

      "Ñöøng gaây vôùi ai heát". OÂng baïn giaø cuûa toâi noùi caâu aáy, nay ñaõ khuaát, nhöng lôøi khuyeân ñoù, baây giôø vaãn coøn giuùp cho toâi nhieàu.

      Maø hoài aáy toâi caàn coù baøi hoïc ñoù voâ cuøng. Thuôû thieáu thôøi, toâi ham meâ tranh bieän vôùi anh toâi. ÔÛ tröôøng, khoâng coù cuoäc tranh bieän naøo maø toâi khoâng coù maët. Toâi hoïc pheùp luaän lyù, pheùp laäp luaän, sau naøy toâi daïy moân bieän chöùng phaùp vaø toâi phaûi thuù raèng: OÂi! Maéc côõ thay! Coù laàn toâi tính vieát moät cuoán saùch veà moân ñoù nöõa. Toâi ñaõ coù maët trong haøng ngaøn cuoäc tranh bieän vaø coù khi döï cuoäc baøn caõi nöõa. Vaø sau voâ soá kinh nghieäm, toâi nhaän thaáy raèng caùch hay nhaát ñeå thaéng moät cuoäc tranh bieän laø traùnh haún noù ñi. Haõy troán noù nhö troán raén hoå, hoaëc troán ñoäng ñaát vaäy.

      Möôøi laàn thì coù tôùi chín laàn caùc ñoái thuû, sau cuoäc tranh bieän, vaãn tin chaéc raèng mình coù lyù.

      Trong caùc cuoäc tranh bieän khoâng ai thaéng heát. Thöïc vaäy, vì neáu baïn thua... thì laø thua roài. Vaø neáu baïn thaéng thì... baïn cuõng thua nöõa. Taïi sao ö? Thì ñaây! Ví duï baïn thaéng ñoái thuû cuûa baïn moät caùch röïc rôõ vaø toû cho ngöôøi ñoù thaáy raèng y laø moät thaèng ngu. Phaûi, roài sao nöõa? Baïn ñaõ laøm thöông toån loøng töï aùi, loøng kieâu caêng cuûa ngöôøi ta. Ngöôøi ta töùc giaän laém vì ñaõ thua baïn. Roài thì:

      Keû naøo baét buoäc nghe ai, luoân luoân vaãn giöõ yù sai cuûa mình.

      Baïn bieát ñieàu ñoù chöù?

      Trong moät coâng ty lôùn baûo hieåm, taát caû nhaân vieân phaûi theo leänh naøy: "Khoâng bao giôø ñöôïc tranh bieän". Khoâng phaûi tranh bieän maø laøm cho ngöôøi ta tin ñöôïc. Hai söï ñoù khoâng coù chuùt lieân laïc gì vôùi nhau heát. Muoán daãn duï ngöôøi, khoâng phaûi tranh bieän maø ñöôïc.

      Chaúng haïn, ñaõ laâu roài, toâi coù moät ngöôøi hoïc troø hieáu thaéng laém, trung haäu giaûn dò, nhöng trôøi! Thích caõi nhau laøm sao! Anh ta laøm ñaïi lyù cho moät haõng baùn cam nhoâng, nhöng khoâng thaønh coâng, chæ vì anh thích caõi laïi nhöõng ngöôøi anh môøi mua xe vaø laøm cho hoï phaùt giaän. Anh tranh bieän, la où, khoâng töï chuû ñöôïc nöõa. Coù khaùch naøo daùm chæ trích xe cuûa anh ö, anh ñoû maët tía tai leân, chæ muoán nhaøo vaøo boùp coå ngöôøi ta. Caùi thôøi ñoù, bao giôø anh cuõng thaéng trong caùc cuoäc tranh bieän. Nhöng veà sau, anh thuù vôùi toâi: Than oâi! Bieát bao laàn ôû nhaø moät khaùch haøng ra, toâi khoan khoaùi töï nhuû: "Ta ñaõ laøm cho thaèng cha ñoù phaûi ngaäm caâm"... Toâi laøm cho hoï ngaäm caâm, phaûi, nhöng toâi chaúng baùn cho hoï ñöôïc chuùt chi heát.

      Coâng vieäc thöù nhaát cuûa toâi khoâng phaûi laø daïy anh ta aên noùi, maø daïy anh ta giöõ moàm mieäng. Vaø baây giôø anh ta laø moät ngöôøi baùn haøng quan troïng nhaát trong coâng ty Baïch xa ôû Nöõu Öôùc. Baây giôø anh laøm sao? Xin nghe anh ta noùi:

      Baây giôø, khi toâi laïi nhaø moät khaùch haøng vaø neáu ngöôøi ñoù baûo toâi: "Caùi gì? Xe cam nhoâng haõng Baïch xa? Toâi xin chòu. Xe ñoù dôû quaù. Cho khoâng toâi, toâi cuõng khoâng nhaän. Toâi, toâi mua xe cam nhoâng haõng X", thì toâi ngoït ngaøo traû lôøi ngöôøi aáy raèng:

      "Thöa oâng, xe haõng X toát laém. Neáu oâng mua xe haõng ñoù, oâng khoâng laàm ñaâu. Haõng ñoù tin caäy ñöôïc vaø cheá taïo ñoà thaät toát".

      Nhö vaäy oâng ta heát noùi gì nöõa, khoâng coøn lyù leõ gì ñeå tranh bieän ñöôïc nöõa. OÂng aáy baûo xe haõng X cöø laém. Toâi ñaùp: "Chaéc chaén vaäy". Thì oâng phaûi im lieàn. OÂng aáy khoâng theå laëp ñi laëp laïi suoát caû buoåi chieàu caâu: "Xe haõng X raát toát". Theá laø chuùng toâi boû caâu chuyeän ñoù vaø chuùng toâi baét ñaàu taû nhöõng caùi toát, kheùo cuûa xe cam nhoâng Baïch xa cuûa toâi.

      Coù moät hoài maø moät moái haøng chæ trích haõng toâi nhö treân kia thì toâi ñaõ phaùt ñieân roài. Toâi ñaõ ñaäp nhieàu voá vaøo haõng X cuûa oâng aáy roài vaø caøng ñaäp thì oâng aáy laïi caøng binh vöïc noù. Caøng binh vöïc thì oâng aáy laïi caøng tin chaéc raèng xe haõng X toát hôn caùc xe khaùc.

      Nghó tôùi quaù khöù cuûa toâi, toâi töï hoûi, vôùi tính tình nhö vaäy, laøm sao toâi coù theå baùn ñöôïc moùn haøng gì chöù. Ñaõ phí nhieàu naêm ñeå tranh bieän, gaây loän, vaø taïo ra söï phaûn khaùng laïi mình. Baây giôø toâi quyeát laøm thinh. Nhö vaäy lôïi hôn nhieàu".

      OÂng Franklin ñaõ laø khoân kheùo, oâng noùi:

      "Mình tranh bieän vaø caùi leõ, coù theå laøm cho ngöôøi khaùc ngöôïng ñöôïc, nhöng thaúng nhö vaäy coù ích gì ñaâu, vì khoâng khi naøo laøm cho ngöôøi ta thaønh thaät ñoàng yù vôùi mình heát".

      Vaäy xin baïn töï yù löïa laáy: Moät ñaøng thì röïc rôõ thaéng ngöôøi ta, nhöng veà phöông dieän lyù luaän, moät ñaøng thì ñöôïc ngöôøi ta thaønh thaät ñoàng yù vôùi mình. Xin löïa laáy moät vì ñöôïc caû hai laø ñieàu hieám thaáy laém.

      Moät tôø baùo ôû Boston cheùp laïi moä chí ngoä nghónh sau naøy:

      Ñaây laø nôi an nghó ngaøn thu cuûa William Joy.

      Y suoát ñôøi haêng haùi beânh vöïc yù kieán cuûa y.

1 2 

Ñaéc Nhaân Taâm

Nguyeãn Hieán Leâ dòch

      Y coù lyù trong ñôøi y.

      Nhöng coù lyù hay voâ lyù.

      Y cuõng vaãn cheát khoâng hôn, chaúng keùm".

      Phaûi, baïn coù lyù laém, ngaøn laàn coù lyù trong khi baïn haêng haùi chöùng minh ñeà nghò cuûa baïn. Nhöng baïn luoáng coâng voâ ích vì khoâng theå thay ñoåi yù kieán ngöôøi khaùc. Vaäy baïn coù lyù hay voâ lyù roát cuoäc cuõng vaäy!

      Sau nhieàu naêm hoaït ñoäng chính trò, William Mc. Adoo, toång tröôûng thôøi Toång Thoáng Wilson tuyeân boá: "Lyù luaän khoâng theå naøo thaéng ñöôïc moät ngöôøi ngu heát".

      "Moät ngöôøi ngu!" OÂng nhuõn nhaën quaù, oâng Mc. Adoo.

      Nhieàu naêm kinh nghieäm ñaõ daïy cho toâi raèng khoâng theå naøo laøm ñoåi yù kieán cuûa baát kyø moät ngöôøi naøo, duø ngöôøi ñoù thoâng minh hoïc thöù tôùi ñaâu ñi nöõa! Xin caùc baïn nghe chuyeän oâng F. Parsons, moät nhaø buoân, tôùi phoøng giaáy moät vieân chöùc thu thueá ñeå keâu naøi veà moät söï tính loän trong soá thueá cuûa oâng. Nguyeân do laø ngöôøi ta ñaõ ñaùnh thueá vaøo moät soá tieàn chín ngaøn ñoàng maø oâng chöa thaâu ñöôïc vaø cuõng bao giôø thaâu ñöôïc vì con nôï khoâng traû noåi. Vieân thu thueá laïnh luøng ñaùp: "Caùi ñoù toâi khoâng bieát. Ñaõ khai soá tieàn ñoù thì phaûi ñoùng thueá".

      Hai beân caõi lyù trong moät giôø ñoàng hoà: Vieân thu thueá thì laïnh luøng, ngaïo ngheã vaø coá chaáp. OÂng Parsons daãn chöùng ra cuõng voâ ích. Caøng tranh bieän thì vieân thu thueá caøng lyø. Sau cuøng, oâng Parsons thay ñoåi chieán thuaät vaø kieám caùch thoûa loøng töï aùi cuûa vieân thu thueá, oâng noùi: "Taát nhieân toâi cuõng cho raèng vieäc cuûa toâi khoâng quan troïng baèng nhöõng vieäc khaùc, gai goùc hôn nhieàu maø oâng thöôøng phaûi giaûi quyeát. Chính toâi cuõng ñaõ hoïc chuùt ít veà thueá maù, quoác khoá. Toâi thích moân ñoù laém... Nhöng taát nhieân laø toâi chæ hoïc trong saùch, coøn oâng, oâng hoïc moät caùch tröïc tieáp, hoï baèng kinh nghieäm. Coù luùc toâi muoán laøm ngheà cuûa oâng. Toâi seõ hoïc theâm ñöôïc bieát bao nhieâu ñieàu".

      Xin caùc baïn nhôù raèng oâng Parsons thöïc tình nghó nhö vaäy.

      Vieân thu thueá töùc thôøi thaúng ngöôøi leân, döïa löng vaøo gheá, keå cho oâng Parsons nghe nhöõng chuyeän veà ngheà cuûa oâng, nhöõng vuï gian laän xaûo quyeät maø oâng ñaõ khaùm phaù ñöôïc. Laàn laàn lôøi leõ, cöû chæ hoùa ra thaân maät, roài oâng ta keå chuyeän veà con caùi oâng ta. Khi oâng Parsons ra veà, oâng aáy noùi ñeå xeùt laïi yeâu caàu vaø seõ cho hay keát quaû ra sao. Ba ngaøy sau, oâng cho oâng Parsons hay laø oâng mieãn cho soá thueá ñoù, nhö lôøi oâng Parsons xin.

      Caâu chuyeän ñoù chöùng toû roõ raøng caùi nhöôïc ñieåm thoâng thöôøng nhaát cuûa loaøi ngöôøi laø muoán toû söï quan troïng cuûa mình ra. Môùi ñaàu vieân thu thueá toû uy quyeàn cuûa oâng moät caùch oàn aøo. Nhöng khi uy quyeàn ñoù ñaõ ñöôïc oâng Parsons coâng nhaän roài khi oâng naøy khoâng tranh bieän nöõa thì oâng ta töôi tænh ra, hoùa ra nhaân töø, deã caûm vaø toát buïng nhö nhöõng ngöôøi khaùc.

      Constant, ngöôøi boài phoøng thaân caän nhaát cuûa Hoaøng Ñeá Naõ Phaù Luaân thöôøng haàu bi da Hoaøng Haäu Joseùphine. Trong cuoán kyù öùc veà ñôøi tö cuûa Naõ Phaù Luaân, oâng vieát: "Tuy toâi chôi bi da raát gioûi nhöng toâi cuõng coá yù nhöôøng cho Hoaøng Haäu thaéng toâi, maø ñöôïc vaäy, Hoaøng Haäu raát vui loøng".

      Ta neân luoân luoân nhôù baøi hoïc ñoù:

      Ta haõy ñeå cho khaùch haøng, beø baïn, ngöôøi yeâu vaø baïn traêm naêm cuûa ta thaéng ta trong nhöõng cuoäc tranh bieän nho nhoû maø khoâng traùnh ñöôïc.

      Ñöùc Thích Ca noùi "Oaùn khoâng bao giôø dieät ñöôïc oaùn, chæ coù tình thöông môùi dieät noù ñöôïc thoâi" Tranh bieän khoâng phaù tan ñöôïc söï hieåu laàm. Phaûi thieäp theá, bieát kheùo leùo, coù loøng hoøa giaûi vaø khoan hoàng, töï ñaët mình vaøo ñòa vò ñoái thuû cuûa ta môùi coù theå thu phuïc hoï ñöôïc.

      Moät laàn Lincoln khieån traùch moät só quan nhoû tuoåi ñaõ tranh bieän vôùi baïn. OÂng noùi "Ngöôøi naøo ñaõ muoán tu thaân töï tieán thì khoâng phí thì giôø caõi vaõ nhau. Nhöõng cuoäc gaây loän ñoù laøm cho tính tình hoùa ra khoù chòu vaø laøm maát söï töï chuû ñi. Thænh thoaûng phaûi bieát nhòn ngöôøi. Thaø nhöôøng loái cho moät con choù coøn hôn laø tranh nhau vôùi noù ñeå noù caén cho. Vì duø coù gieát ñöôïc noù thì veát caén cuõng khoâng laønh ngay ñöôïc".

      Vaäy muoán daãn duï ngöôøi khaùc cho hoï nghó nhö mình, baïn phaûi theo quy taéc thöù nhaát naøy:

      Caùch hay hôn heát ñeå thaéng moät cuoäc tranh bieän laø traùnh haún noù ñi.

Phaàn Möôøi Hai

Moät Caùch Chaéc Chaén Ñeå Gaây Oaùn Thuø Traùnh Noù Caùch Naøo?

     Hoài oâng Thoedore Roosevelt coøn laøm Toång Thoáng, oâng thuù raèng trong traêm laàn oâng chæ chaéc xeùt ñoaùn ñuùng ñöôïc baûy möôi laêm laàn laø nhieàu, khaû naêng cuûa oâng khoâng theå hôn ñöôïc nöõa.

      Moät trong nhöõng vò coù taøi danh nhaát cuûa theá kyû hai möôi maø kyû luïc toái cao chæ ñöôïc coù baáy nhieâu, thì boïn dung phaøm nhö baïn vaø toâi, coøn hy voïng gì nöõa?

      Neáu baïn chaéc chaén raèng traêm laàn baïn chæ laàm lôõ boán möôi laêm laàn thoâi, thì baïn coøn ñôïi gì maø khoâng laïi ñoùng ñoâ ôû Wall Street, kieám haèng trieäu baïc moãi ngaøy, saém moät chieác du thuyeàn vaø cöôùi moät ngoâi sao haùt boùng? Nhöng neáu baïn laàm lôõ nhieàu hôn thì taïi sao laïi töï cho caùi quyeàn cheâ ngöôøi khaùc laø laàm lôõ?

      Baïn coù nhieàu caùch cho ngöôøi ta hieåu raèng ngöôøi ta laàm: ví duï moät veû nhìn, moät gioïng noùi, moät cöû chæ nhöõng caùi ñoù cuõng huøng hoàn nhö lôøi noùi vaäy. Nhöng ngöôøi ta coù ñoàng yù vôùi baïn khoâng? Ngöôøi ta coù vui loøng chòu nhaän ngöôøi ta laàm khoâng? Khoâng! Vì baïn ñaõ ñaäp moät voá ngay vaøo trí khoân, vaøo oùc xeùt ñoaùn, loøng töï aùi cuûa ngöôøi ta. Nhö vaäy laø baïn xuùi ngöôøi ta phaûn khaùng laïi, chôù khoâng phaûi giuùp ngöôøi ta ñoåi yù kieán. Baïn ñaõ xuùc phaïm ngöôøi ta, thì duø coù ñem caû khoa lyù luaän cuûa Platon hay Emmanuel Kant ñoå leân ñaàu ngöôøi ta baïn cuõng chaúng theá naøo thay ñoåi yù kieán cuûa ngöôøi ta ñöôïc.

      Ñöøng bao giôø môû ñaàu caâu chuyeän nhö vaày: Toâi seõ chöùng minh cho oâng ñieàu ñoù… Toâi seõ chöùng roõ raèng… Nhö vaäy töùc laø noùi: "Toâi khoân hôn oâng. Toâi seõ laøm cho oâng ñoåi yù".

      Baïn ñaõ thaùch ñoá ngöôøi ta. Baïn gaây ra söùc phaûn khaùng vaø xuùi giuïc ngöôøi ta tranh ñaáu vôùi baïn tröôùc khi baïn baøy toû quan nieäm cuûa baïn.

      Trong nhöõng tröôøng hôïp thuaän tieän nhaát, cuõng ñaõ khoù maø söûa ñöôïc yù kieán cuûa ngöôøi khaùc. Vaäy thì taïi sao laïi coøn döïng theâm trôû ngaïi nöõa? Taïi sao laïi mua laáy caùi baát lôïi cho mình?

      Muoán chöùng minh ñieàu gì, phaûi laäp luaän moät caùch kín ñaùo, ñöøng cho ngöôøi nhaän thaáy chuû yù cuûa ta. Phaûi kheùo leùo laém, teá nhò laém, ñöøng cho ai ñoaùn ñöôïc baïn muoán ñöa ngöôøi ta ñeán ñaâu.

      Baïn neân theo lôøi khuyeân sau naøy cuûa moät thi nhaân:

      Daïy baûo maø ñöøng coù veû daïy baûo.

      "Giaûng moät môùi maø nhö nhaéc laïi moät ñieàu ñaõ queân roài".

      Lord Chesterfiel noùi vôùi con:

      "Con neân khoân hôn nhöõng treû khaùc, neáu coù theå ñöôïc nhöng ñöøng cho chuùng bieát con hôn chuùng".

      Baây giôø toâi gaàn nhö khoâng tin moät chuùt naøo nhöõng ñieàu maø hai möôi naêm tröôùc toâi tin, tröø baûng cöûu chöông ra. Maø chöa chaéc. Khi ñoïc nhöõng thuyeát cuûa Einstein, toâi sinh ngôø caû baûng cöûu chöông laø khoâng ñuùng nöõa. Trong hai möôi naêm nöõa, coù leõ toâi khoâng coøn tin tôùi nöûa lôøi toâi ñaõ noùi trong cuoán saùch naøy. YÙ kieán cuûa toâi khoâng coøn vöõng vaøng nhö hoài tröôùc nöõa. Socrate xöa thöôøng nhaéc ñi nhaéc laïi cho ñeä töû ôû Atheønes: "Thaày chæ bieát chaéc coù moät ñieàu naøy laø thaày khoâng bieát chi heát".

      Laøm sao baây giôø? Toâi khoâng daùm khoe raèng toâi gioûi hôn Socrate, cho neân toâi ñaõ chöøa, khoâng daùm cheâ ai laø laàm nöõa. Vaø nhö vaäy toâi thaáy lôïi voâ cuøng.

      Neáu moät ngöôøi cho moät ñieàu laø ñuùng trong khi baïn cho noù laø sai, duø baïn coù bieát chaéc raèng noù sai ñi nöõa, thì baïn cöù noùi nhö vaày:

      Toâi khoâng ñoàng yù vôùi oâng, nhöng toâi coù theå laàm ñöôïc. Toâi vaãn thöôøng laàm… Neáu toâi laàm, toâi seõ ñoåi yù kieán… Vaäy chuùng ta cuøng xeùt laïi xem sao nheù?. Nhö vaäy chaúng hôn ö?

      Nhöõng caâu nhö vaày thaät laø thaàn dieäu:

      "Toâi coù theå laàm ñöôïc… Chuùng ta cuøng xeùt laïi xem…". Khoâng coù moät ngöôøi naøo nghe nhöõng lôøi ñoù maø giaän döõ ñöôïc!

      Xeùt laïi söï kieän, laø moät phöông phaùp khoa hoïc. Toâi ñaõ coù moät laàn phoûng vaán Stefanson, nhaø thaùm hieåm möôøi moät naêm ôû gaàn ñòa cöïc, trong saùu naêm aên toaøn thòt boø vaø uoáng nöôùc laïnh. OÂng aáy taû cho toâi nghe moät cuoäc thí nghieäm maø oâng ñaõ laøm. Toâi hoûi thí nghieäm nhö vaäy ñeå chöùng minh ñieàu chi. Khoâng khi naøo toâi queân ñöôïc caâu traû lôøi naøy cuûa oâng: "Moät nhaø khoa hoïc khoâng bao giôø daùm chöùng minh moät ñieàu chi heát. Chæ gaéng söùc tìm kieám nhöõng söï kieän ñaõ xaûy ra thoâi".

      Ai caám caùc baïn baét chöôùc caùc nhaø thoâng thaùi? Neáu baïn saün saøng nhaän raèng baïn coù theå laàm ñöôïc thì khoûi lo gì heát. Vì tuyeân boá nhö vaäy laø traùnh tröôùc ñöôïc caùc cuoäc tranh bieän, vaø laøm cho ñoái phöông naûy loøng coâng baèng, voâ tö, roäng raõi cuõng nhö baïn, nghóa laø töï nhaän raèng cuõng coù theå laàm lôõ nhö baïn ñöôïc.

      Neáu baïn bieát chaéc raèng ngöôøi ta laàm maø baïn noùi thaúng ngay ra, thì seõ ra sao? Ñaây, thí duï döôùi naøy cho baïn thaáy.

      OÂng S, moät luaät sö coøn nhoû tuoåi ôû Nöõu Öôùc, môùi caõi taïi toøa Thöôïng thaåm Nöõu Öôùc trong moät vuï kieän lôùn. Trong phieân nhoùm, moät thaåm phaùn hoûi oâng S.: "Trong luaät haøng haûi, thôøi haïn tieâu dieät thaåm quyeàn laø saùu naêm phaûi khoâng?" .

      OÂng S. ñöông caõi, ngöøng laïi, ngoù traân traân vò thaåm phaùn roài buoät mieäng: "Kính Ngaøi, trong luaät haøng haûi khoâng coù thôøi haïn tieâu dieät thaåm quyeàn".

1 2 

Ñaéc Nhaân Taâm

Nguyeãn Hieán Leâ dòch

      Sau oâng S. keå laïi: "Luùc ñoù, trong phoøng im laëng nhö tôø, khoâng khí laïnh ngaét nhö baêng. OÂng thaåm phaùn laàm. Toâi ñaõ chöùng toû raèng oâng aáy laàm. Nhö vaäy ñaâu phaûi caùch laáy loøng oâng vaø laøm cho oâng nghe theo lyù luaän cuûa toâi. Toâi chaéc chaén cöù ñuùng luaät thì toâi phaûi thaéng trong vuï kieän ñoù vaø laàn ñoù toâi caõi huøng hoàn hôn bao giôø heát. Vaäy maø toâi thua. Toâi ñaõ maéc phaûi moät loãi khoâng sao tha thöù ñöôïc laø ñaõ chæ cho moät vò raát coù danh vaø hoïc raát roäng raèng oâng ta laàm".

      Raát ít ngöôøi xeùt ñoaùn moät caùch hoaøn toaøn khaùch quan vaø saùng suoát. Phaàn ñoâng chuùng ta ñaày thaønh kieán vaø thieân vò. Phaàn ñoâng chuùng ta bò loøng ghen tuoâng, nghi ngôø, sôï seät, ghanh gheùt va kieâu caêng laøm muø quaùng. Laïi theâm ngöôøi ta phaàn nhieàu khoâng muoán thay ñoåi yù kieán, duø laø yù kieán veà toân giaùo, veà chính trò hay veà moät hieäu xe, moät taøi töû haùt boùng. Cho neân trong khi noùi chuyeän, neáu baïn coù taùnh hay nhaéc ñi nhaéc laïi cho moät ngöôøi nghe raèng hoï laàm, thì xin baïn moãi buoåi saùng, quyø goái tuïng ñoaïn sau naøy, roài haõy ñieåm taâm. Ñoaïn ñoù trích trong cuoán "Luyeän tinh thaàn" cuûa giaùo sö James Harvey Robinson:

      Chuùng ta thöôøng töï nhieân thay ñoåi yù kieán deã daøng maø khoâng caûm ñoäng chuùt chi heát. Nhöng neáu ai chæ trích raèng yù kieán ta laàm, thì chuùng ta seõ thaáy beõ vaø phaûn khaùng laïi lieàn. Thaät chuùng ta nheï daï voâ cuøng khi tin chaéc moät ñieàu gì, nhöng coù ai toû yù muoán baét ta rôøi boû ñieàu tin töôûng ñoù ñi, laø ta binh vöïc noù moät caùch giaän döõ, taøn baïo. Taát nhieân laø ta haønh ñoäng nhö vaäy, khoâng phaûi vì quyù baùu gì nhöõng yù töôûng ñoù ñaâu, maø chæ vì loøng töï aùi cuûa ta bò ñe doïa. Hai tieáng "cuûa toâi" trong coâng vieäc sinh nhai cuûa loaøi ngöôøi, laø nhöõng tieáng quan troïng nhaát, vaø khi bieát suy tính ñeán hai tieáng ñoù, laø bieát khoân vaäy. Duø laø böõa aên "cuûa toâi", con choù "cuûa toâi" hay nhaø "cuûa toâi", cha "cuûa toâi", nöôùc "cuûa toâi". Trôøi "cuûa toâi", caùi "cuûa toâi" naøo cuõng coù maõnh löïc nhö nhau heát.

      Chuùng ta giaän khi ngöôøi ta baûo ñoàng hoà cuûa chuùng ta chaäm, xe chuùng ta coå, ñieàu ñoù ñaõ ñaønh, maø chuùng ta coøn giaän khi ngöôøi ta cho raèng nhöõng quan nieäm cuûa ta veà ngoâi Hoûa tinh, veà coâng duïng cuûa moät vò thuoác, hoaëc veà vaên minh Ai Caäp laø sai nöõa… Chuùng ta thích soáng trong nhöõng tin töôûng maø chuùng ta ñaõ quen nhaän laø ñuùng roài. Coù ai chæ trích nhöõng quan nieäm ñoù, töùc thì ta phaûn ñoäng laïi, kieám ñuû lyù leõ ñeå beânh vöïc chuùng. Toùm laïi, goïi laø lyù luaän, chöù kyø thöïc chuùng ta chæ töôûng töôïng ra nhöõng lyù leõ ñeå giuùp ta coá giöõ nhöõng thaønh kieán cuõ cuûa ta thoâi.

      Toâi nhôù coù laàn ñaët laøm nhöõng taám maøn ren ñeå trang hoaøng trong nhaø. Laøm roài, ít laâu sau môùi tính tieàn, toâi phaûi traû moät giaù cöùa coå.

      Sau ñoù vaøi böõa, moät baø baïn laïi chôi, toâi chæ nhöõng taám maøn, voâ tình noùi giaù nöõa. Baø ta leân gioïng ñaéc thaéng: "Giaù ñoù sao? Hoï löøa oâng roài. Gì maø döõ tôïn vaäy?" .

      Quaû coù vaäy. Nhöng söï thöïc ñoù toâi khoâng thích nghe chuùt naøo caû. Toâi raùn töï baøo chöõa. Toâi baûo baø baïn toâi raèng ñoà toát khoâng bao giôø ñaét heát, vaø muoán coù nhöõng ñoà thöôïng haïng, coù myõ thuaät maø traû giaù nhö giaù "baùn soân" thì ñöôïc ñaâu, vaân vaân…

      Hoâm sau, moät baø khaùc laïi coi nhöõng taám maøn ñoù, ngaém nghía, taám taéc khen vaø tieác khoâng coù tieàn saém noåi. Töùc thì söï phaûn ñoäng cuûa toâi traùi ngöôïc laïi haún, chaéc caùc baïn ñoaùn ñöôïc. Toâi ñaùp: "Noùi thaät ra toâi cuõng vaäy, khoâng ñuû tieàn duøng thöù xa xæ phaåm ñoù, noù ñaét quaù. Ñaùng leõ khoâng neân mua thì phaûi".

      Khi ta coù loãi, ta coù theå nhaän loãi rieâng vôùi ta. Chuùng ta coù theå nhaän loãi vôùi ngöôøi khaùc nöõa, neáu hoï bieát ngoït ngaøo khoân kheùo nghe ta noùi. Taïi sao vaäy? Taïi ta ñöôïc töï ñaéc raèng ñaõ thaønh thaät vaø can ñaûm töï thuù. Nhöng neáu ngöôøi ta baét chuùng ta nuoát cay maø nhaän loãi thì laïi khaùc haún.

      Horace Greely, moät nhaø xuaát baûn coù danh trong thôøi Nam Baéc chieán tranh, phaûn khaùng kòch lieät chính saùch cuûa Lincoln. OÂng duøng ñuû caùch chæ trích, doïa daãm, traøo phuùng, haèng thaùng, haèng naêm nhö vaäy, hy voïng oâng Lincoln seõ phaûi ñoåi chính saùch… Nhöng ñaõ phí coâng coâng kích vaø ñaõ hoaøn toaøn thaát baïi. Nhöõng lôøi phuùng thích, chöûi maéng khoâng laøm cho ngöôøi khaùc ñoåi yù hoï maø theo yù mình bao giôø.

      Neáu baïn muoán tu thaân, taäp töï chuû vaø laøm cho ngöôøi khaùc tin theo mình thì haõy ñoïc cuoán töï thuaät cuûa Benjamin Franklin, moät cuoán saùch ñoïc raát meâ vaø ñöôïc lieät vaøo nhöõng taùc phaåm coå ñieån böïc nhaát cuûa Myõ. Trong cuoán ñoù, Franklin keå chuyeän oâng thaéng ñöôïc tính khaû oá thích chæ trích tranh bieän chuyeän cuûa oâng ra sao, ñeå thaønh moät nhaø ngoaïi giao dòu daøng nhaát, hoaøn toaøn nhaát trong lòch söû nöôùc Myõ.

      Hoài oâng Franklin coøn nhoû, thoâ loã vaø vuïng veà, moät oâng baïn giaø daïy cho oâng nhöõng chaân lyù nghieâm khaéc naøy:

      "Ben maày thieät khoù chòu. Ai khoâng ñoàng yù vôùi maøy thì maøy coù gioïng cöùng coûi vôùi ta. Maày phaûn ñoái ngöôøi ta nhö taùt nöôùc vaøo maët ngöôøi ta vaäy. Cho neân ngöôøi ta troán maày heát; khoâng ai chæ baûo chi cho maày heát, vì voâ ích. Vaäy thì laøm sao kieán thöùc heïp hoøi cuûa maøy coù cô hoäi môû mang ñöôïc".

      Tuy bò maéng nhö taùt nöôùc vaøo maët, nhöng oâng Franklin oùc ñaõ giaø giaën vaø khoân, hieåu raèng nhö vaäy laø ñaùng, vaø oâng nghe lôøi, töï söûa tính ngay ñeå traùnh nhöõng thaát baïi tai haïi sau naøy.

      OÂng nhaát ñònh töø ñoù khoâng choáng laïi yù kieán ngöoøi nöõa. Khoâng duøng caû nhöõng chöõ coù yù nghóa quaù quyeát nhö "chaéc chaén", "khoâng ngôø gì caû", v.v.. maø duøng nhöõng chöõ meàm moûng hôn nhö "toâi thaáy" "toâi töôûng", "toâi hieåu raèng"… Coù ai xeùt ñoaùn laàm loän tröôùc maët oâng thì oâng töï kìm cheá, ñeå ñöøng haêng haùi chæ trích ngöôøi ñoù nöõa, vaø oâng baét ñaàu noùi vôùi ngöôøi ñoù raèng trong nhöõng tröôøng hôïp khaùc thì yù kieán ngöôøi ñoù ñuùng, trong tröôøng hôïp naøy theo oâng, coù leõ hôi khaùc v.v…

      OÂng thaáy lieàn nhöõng lôïi cuûa thaùi ñoä nhö vaäy: noùi chuyeän vôùi ngöôøi khaùc thaáy vui hôn, yù kieán cuûa oâng ñöôïc ngöôøi khaùc coâng nhaän ngay, vaø khi oâng laàm loãi thì khoâng aân haän nhieàu nöõa, ñoái thuû cuûa oâng chòu boû quan nieäm cuûa hoï ñeå theo quan nieäm cuûa oâng.

      Phöông phaùp ñoù môùi ñaàu traùi haún vôùi baåm tính cuûa oâng, vaäy maø taäp luyeän laâu thaønh thoùi quen. Nhôø noù vaø cuõng nhôø söï thanh lieâm, nghieâm chính cuûa oâng maø oâng ñöôïc quoác daân uûng hoä, khi oâng ñeà nghò ñaët nhöõng cheá ñoä môùi, thay theá cheá ñoä cu, laïi ñöôïc uy tín lôùn trong cuoäc hoäi hoïp tröôùc coâng chuùng, tuy oâng dieãn thuyeát raát dôû, luùng tuùng, khoâng huøng hoàn chuùt naøo. Roát cuoäc ngöôøi ta tin theo oâng heát.

      Trong nhöõng söï giao thieäp veà thöông maïi, phöông phaùp cuûa Benjamin Franklin coù keát quaû toát khoâng? Ñoïc chuyeän sau naøy baïn seõ bieát:

      OÂng S. caäy oâng Mahoniey cheá taïo moät kieåu maùy môùi, duøng trong kyõ ngheä daàu löûa. OÂng Mahoniey veõ baûn ñoà aùn, ñöa oâng S. coi, oâng naøy baèng loøng. OÂng Mahoniey beøn cho thôï khôûi coâng. Nhöng raày raø thay, oâng S. laïi ñöa ñoà aùn ñoù cho baïn beø coi. Hoï cheâ bai ñuû thöù: caùi naøy roäng quaù caùi kia ngaén quaù… quaù theá naøy, quaù theá khaùc. Hoï giaøy voø oâng S, tôùi noãi oâng naøy hoaûng leân, goïi ñieän thoaïi baûo oâng Mahoniey raèng khoâng chòu nhaän kieåu maùy ñoù ñaâu.

      OÂng Mahoniey xem xeùt laïi kyõ löôõng kieåu maùy, tin chaéc raèng noù hoaøn toaøn, vaø oâng S, cuøng baïn beø oâng ta chaúng bieát chuùt gì heát, chæ trích baäy. Nhöng oâng Mahoniey khoâng noùi ra vaäy, sôï maát loøng, maø laïi thaêm oâng S.

      Môùi troâng thaáy toâi, oâng Mahoniey noùi, oâng S nhaûy choàm choàm leân, vöøa chaïy laïi toâi vöøa giô quaû ñaùm vöøa la, maït saùt maùy cuûa toâi roài keát luaän:

      "Baây giôø oâng tính ra sao ñaây?"

      Toâi raát bình tónh ñaùp raèng oâng aáy muoán ra sao thì toâi seõ laøm nhö vaäy. "OÂng traû coâng toâi, vaäy töï nhieân toâi phaûi laøm vöøa yù oâng. Nhöng phaûi coù ngöôøi chòu traùch nhieäm trong vuï naøy chöù? Neáu yù cuûa oâng hay thì xin oâng veõ baûn ñoà aùn khaùc ñi, tuy toâi ñaõ boû ra hai ngaøn ñoàng ñeå baét ñaàu laøm maùy cuûa toâi roài, toâi baèng loøng boû soá tieàn ñoù ñi, laøm laïi maùy khaùc cho oâng, ñeå ñöôïc vöøa yù oâng. Nhöng toâi xin nhaéc laïi, neáu oâng nhaát ñònh ñoøi thay ñoåi thì oâng phaûi chòu traùch nhieäm trong söï ruûi ro, maùy hö chaïy khoâng ñöôïc. Coøn nhö toâi, toâi vaãn nghó raèng kieåu toâi toát, neáu oâng ñeå cho toâi laøm theo kieåu ñoù, thì taát nhieân toâi phaûi gaùnh laáy heát caû traùch nhieäm".

      Trong khi toâi noùi oâng S. bình tónh laïi laàn laàn vaø khi toâi ngöng, oâng baûo toâi "Ñöôïc. Thoâi cöù theo yù oâng. Nhöng neáu hö hoûng thì maëc oâng!".

      Chaúng nhöõng maùy khoâng hö hoûng chuùt chi heát maø laïi coøn toát laém… vaø oâng S. höùa muøa sau seõ ñaët laøm hai caùi maùy nhö vaäy nöõa.

      Khi oâng ta chaïy laïi cöï toâi, ñöa quaû ñaám tröôùc maët toâi baûo raèng toâi chaúng bieát chuùt chi veà maùy heát, toâi daèn loøng laém môùi khoûi gaây loän vôùi oâng vaø töï beânh vöïc. Nhöng söï neùn loøng ñoù ñaõ coù keát quaû toát. Neáu khoâng nhö vaäy chuùng toâi seõ kieän nhau, toâi seõ maát tieàn vaø laøm cho moät khaùch haøng toát hoùa ra keû thuø cuûa toâi. Toâi quaû quyeát raèng khoâng khi naøo ñöôïc baûo ngöôøi khaùc laàm heát. Phöông phaùp ñoù nguy hieåm laém.

      Lôøi khuyeân ñoù khoâng môùi meû gì. Möôøi chín theá kyû tröôùc, Ñöùc Ki Toâ noùi: "Con haõy mau mau theo yù kieán ñoái thuû cuûa con ñi".

      Nghóa laø: Ñöøng tranh bieän vôùi ngöôøi khaùc, duø ngöôøi ñoù laø khaùch haøng, hay laø baïn traêm naêm, laø keû thuø cuûa mình. Ñöøng chæ cho ngöôøi ta thaáy raèng ngöôøi ta laàm laãn, ñöøng laøm cho ngöôøi khaùc töùc giaän, traùi laïi phaûi bieát khoân kheùo.

      Hai naêm tröôùc Thieân Chuùa giaùng sinh, moät oâng vua Ai Caäp noùi nhoû vôùi con oâng nhö vaày "Phaûi khoân kheùo, bieát ngoaïi giao, con nhö vaäy ñaït ñöôïc muïc ñích deã daøng hôn".

      Chuùng ta baây giôø caàn lôøi khuyeân ñoù laém.

      Vaäy muoán cho ngöôøi khaùc theo yù mình, xin baïn nhôù quy taéc thöù hai sau naøy:

      Phaûi troïng yù kieán cuûa ngöôøi khaùc

      Ñöøng bao giôø cheâ ai laø laàm heát.

Phaàn Möôøi Ba

Quaù Taéc Quy Cung

     Toâi ôû taïi moät vuøng ngoaïi oâ keá caän Nöõu Öôùc. Nhöng gaàn ngay nhaø toâi coù moät khu röøng hoang, cöù muøa xuaân tôùi thì caùc buïi caây troå ñaày boâng traéng, loaøi soùc sanh saûn trong ñoù vaø coù loaïi cuùc daïi moïc cao hôn ñaàu ngöïa. Nôi ñoù keâu laø laâm vieân. Toâi thích daét con choù nhoû cuûa toâi laïi nôi ñoù daïo chôi. Con Rex hieàn vaø deã thöông. Vì nôi ñoù vaéng ngöôøi neân toâi cho noù chaïy nhaûy töï do, khoâng bò xích, cuõng khoâng bò ñai moõm.

      Moät hoâm toâi gaëp moät ngöôøi hieán binh cöôõi ngöïa, coù veû muoán laøm oai laém. Ngöôøi aáy hoûi toâi baèng moät gioïng xaüng:

      Taïi sao ñeå choù chaïy nhö vaäy, khoâng coù xích, cuõng khoâng coù ñai moõm gì heát? Khoâng bieát raèng ñieàu ñoù caám sao?

      Toâi ngoït ngaøo ñaùp laïi:

      Coù, toâi bieát, nhöng ôû choã vaéng ngöôøi naøy toâi töôûng voâ haïi.

      A thaày töôùng! Thaày töôùng! Luaät phaùp khoâng caàn bieát thaày töôùng ra sao heát. Con vaät ñoù coù theå gieát moät con soùc hay caén moät ñöùa nhoû! Laàn naøy toâi boû qua cho, laàn sau toâi baét ñöôïc nöõa thì toâi baét buoäc phaûi laøm bieân baûn ñöa thaày ra toøa".

      Toâi ngoan ngoaõn höùa seõ vaâng lôøi.

      Vaø toâi giöõ lôøi ñöôïc… trong vaøi ngaøy. Con Rex khoâng chòu ñeo ñai moõm. Toâi tính thöû laøm caøn moät laàn nöõa xem sao. EÂm ñöôïc trong moät thôøi gian. Roài moät buoåi chieàu, môùi leo leân ngoïn moät goø nhoû, toâi hoaûng leân, vì thình lình thaáy töôïng tröng cuûa luaät phaùp nghieâm khaéc laø chuù hieán binh böõa noï, laàn naøy cöôõi ngöïa hoàng, maø con Rex cuûa toâi chaïy thaúng tôùi chuù ta.

      Laàn naøy thì "bò" roài. Toâi bieát vaäy. Cho neân khoâng ñôïi chuù ta goïi toâi laïi, toâi voäi vaøng xin loãi tröôùc.

      "Daï, laàn naøy toâi bò baét taïi traän. Toâi khoâng coù gì ñeå chöõa loãi heát. Tuaàn tröôùc thaày ñaõ giao heïn roài, heã baét gaëp laàn nöõa thì thaày phaït".

      Ngöôøi hieán binh ñaùp baèng moät gioïng töø toán:

      Phaûi… chaéc chaén roài… Nhöng toâi cuõng hieåu thaày. ÔÛ choã vaéng ngöôøi ai maø khoâng muoán thaû choù nhö con choù nhoû naøy cho noù töï do chaïy moät chuùt.

      Daï, ai cuõng muoán nhö vaäy… nhöng duø sao thì cuõng laø ñieàu caám.

      OÀ! Con vaät nhoû naøy maø laøm haïi ai ñöôïc?

      Daï, nhöng noù coù theå caén cheát caùc con soùc ñöôïc!

      Thoâi thaày, ñöøng laøm lôùn chuyeän! Baây giôø toâi chæ cho thaày. Cho con nhoû naøy chaïy laïi ñaøng xa kia ñi, cho khuaát maét toâi… Roài thì thoâi, khoâng sao heát!

      Chuù hieán binh ñoù chæ laø ngöôøi nhö nhöõng ngöôøi khaùc: muoán toû cho ngöôøi ta thaáy söï quan troïng cuûa mình. Cho neân khi toâi buoäc toäi toâi roài thì chuù chæ coøn moãi moät caùch giöõ loøng töï troïng laø toû moät thaùi ñoä khoan hoàng.

      Ví thöû toâi ñaõ kieám caùch töï baøo chöõa thì seõ xaûy ra sao? Seõ tranh bieän vaø roài roát cuoäc ra sao, baïn ñaõ bieát. Ñaèng naøy, toâi khoâng gaây söï gì heát. Toâi nhaän ngay raèng chuù aáy hoaøn toaøn coù lyù maø toâi thì hoaøn toaøn coù loãi. Toâi vui veû vaø thaúng thaén nhaän ngay nhö vaäy. Cho neân caâu chuyeän eâm thaám. Toâi beânh vöïc quan ñieåm cuûa chuù aáy thì taát chuù aáy beânh vöïc quan ñieåm cuûa toâi. Thaønh thöû laàn tröôùc chuù aáy doïa phaït toâi, maø laàn naøy thaät laø töû teá vôùi toâi.

      Khi chuùng ta bieát raèng chuùng ta ñaùng bò phaït, thì can ñaûm nhaän loãi tröôùc ngay ñi, chaúng hôn ö? Mình töï khieån traùch mình chaúng hôn ñeå ngöôøi khaùc maéng mình ö?

      Vaäy bieát tröôùc ngöôøi khaùc theá naøo cuõng noùi nhöõng lôøi khoù chòu vôùi mình, thì mình töï ñem lôøi ñoù traùch mình ñi, vaø ngöôøi ta seõ khoâng laøm gì mình ñöôïc nöõa. Nhö vaäy thì 100 laàn, coù tôùi 99 laàn, ngöôøi ta seõ ñaïi löôïng, khoan hoàng vôùi mình, nhaém maét boû qua heát nhö chuù hieán binh ôû Laâm vieân treân kia.

      Ferdinand E Warren, chuyeân veà quaûng caùo cuõng duøng phöông phaùp ñoù ñeå ñöôïc loøng moät khaùch haøng khoù tính. OÂng aáy noùi:

      Laøm ngheà cuûa toâi phaûi ñöùng ñaén, ñuùng heïn. Moät vaøi nhaø xuaát baûn muoán raèng nhöõng böùc quaûng caùo hoï ñaët phaûi laøm lieàn. Nhö vaäy coù laàm laãn moät chuùt cuõng khoâng sao. Nhöng toâi bieát moät nhaø xuaát baûn noï tìm ñöôïc moät tieåu tieát naøo ñeå chæ trích thì thích laém. Toâi nhieàu khi ôû phoøng oâng aáy ra veà, ngaùn vì nhöõng lôøi chæ trích cuûa oâng thì ít, maø ngaùn vì ñieäu boä cuûa oâng thì nhieàu. Môùi roài, laøm xong moät coâng vieäc gaáp, toâi gôûi oâng aáy coi. OÂng keâu ñieän thoaïi môøi toâi laïi vì coù choã hoûng. Toâi chaïy laïi. Noãi lo aâu cuûa toâi quaû khoâng sai: Trong caùi veû cuûa oâng nghòch toâi, toâi coøn thaáy caùi veû khoaùi chí, vì gaëp ñöôïc dòp chæ trích toâi. OÂng haàm haàm hoûi toâi sao laïi laøm nhö vaày, nhö vaày…

      Ñaây laø dòp thöïc haønh nhöõng quy taéc toâi ñaõ hoïc ñöôïc. Toâi ñaùp: "Thöa oâng, oâng traùch raát ñuùng, toâi coù loãi vaø khoâng coù gì töï baøo chöõa heát. Toâi laøm vieäc vôùi oâng ñaõ laâu, ñaùng leõ phaûi bieát laøm vöøa yù oâng môùi phaûi. Toâi töï thaáy xaáu hoå".

      Töùc thì oâng töï kieám nhöõng leõ ñeå beânh vöïc toâi:

1 2 

Ñaéc Nhaân Taâm

Nguyeãn Hieán Leâ dòch

      Phaûi… nhöng, nghó kyõ, loãi ñoù cuõng khoâng naëng gì, chæ laø…

      Toâi ngaét lôøi: "Baát kyø loãi lôùn hay nhoû cuõng coù theå ñöa tôùi nhöõng keát quaû tai haïi nhaát. Vaû laïi troâng thaáy nhöõng laàm lôõ, khoù chòu laém".

      OÂng aáy muoán noùi maø toâi khoâng ñeå oâng noùi. Toâi thaáy thích laém. Laàn ñaàu tieân trong ñôøi toâi, toâi töï buoäc toäi toâi maø thuù vò chöù! Toâi tieáp:

      Ñaùng leõ toâi phaûi coø yù töù moät chuùt. OÂng giao vieäc cho toâi ñaõ nhieàu laàn, toâi khoâng laøm vöøa loøng oâng ñöôïc thì loãi veà toâi. Ñeå toâi mang veà veõ laïi heát.

      Ñöøng! Ñöøng! Khoâng bao giôø toâi baét buoäc oâng nhö vaäy.

      Roài oâng aáy khen coâng vieäc cuûa toâi, chæ muoán söûa ñoåi laïi chuùt xíu thoâi, vaø caùi loãi nhoû ñoù cuõng chaúng laøm toán coâng toán cuûa gì, xeùt kyõ noù chæ laø moät chi tieát… moät chi tieát khoâng quan troïng.

      Söï voäi vaøng töï buoäc toäi cuûa toâi ñaõ laøm cho oâng chöng höûng, heát giaän. Sau cuøng oâng môøi toâi ôû laïi duøng böõa, ñöa cho toâi moät taám chi phieáu vaø ñaët toâi laø moät böùc veõ khaùc nöõa".

      Baát kyø thaèng khuøng naøo cuõng töï baøo chöõa cho mình ñöôïc maø nhöõng thaèng khuøng ñeàu laøm nhö vaäy heát. Nhöng bieát nhaän loãi cuûa mình laø bieát vöôït leân treân boïn ngöôøi thöôøng vaø bieát moät noãi vui cao thöôïng hieám coù. Cho neân moät kyù söï ñeïp nhaát trong lòch söû laø hoài ñaïi töôùng Lee, trong cuoäc Nam Baéc chieán tranh, töï nhaän loãi vì oâng maø ñaïo kò binh cuûa töôùng Pickett phaûi thaát baïi trong cuoäc taán coâng taïi Gettysburg.

      Cuoäc taán coâng ñoù laø moät loãi laàm ñaõ laøm ñoã maùu nhieàu nhaát trong ñôøi caàm quaân raát anh huøng vaø röïc rôõ cuûa Lee. OÂng bieát raèng söï thaát baïi ñoù seõ laøm cho quaân phöông Nam do oâng chæ huy khoâng sao thaéng ñöôïc quaân phöông Baéc nöõa vaø seõ phaûi hoaøn toaøn tan naùt. OÂng thaát voïng tôùi noãi oâng xin töø chöùc vaø xin cho "moät ngöôøi khaùc treû hôn, taøi gioûi hôn" thay oâng. Neáu oâng truùt traùch nhieäm cuoäc chieán baïi ñoù thì oâng thieáu gì lyù leõ: nhö vaøi ngöôøi ñoaøn tröôûng ñaõ boû oâng… kî binh tôùi treã quaù v.v.

      Nhöng Lee, raát cao thöôïng, khoâng chòu ñoå loãi cho keû khaùc. Trong khi quaân cuûa Pickett baïi traän, vaø bò thöông naëng trôû veà, oâng phi ngöïa ñi ñoùn vaø thuù: "moïi söï ñeàu do loãi cuûa toâi caû… Chæ moät mình toâi chòu traùch nhieämveà cuoäc chieán baïi naøy thoâi". Thaät laø cao thöôïng.

      Trong lòch söû ít thaáy nhöõng ñaïi töôùng coù can ñaûm vaø ñaïi löôïng ñeå töï nhaän loãi nhö vaäy.

      Elbert Hubbard, moät trong nhöõng nhaø vieát chuyeän haèng ngaøy ñaëc saéc nhaát ñaõ laøm cho ngöôøi ta say meâ, thöôøng bò ngöôøi ta oaùn döõ vì nhöõng baøi chæ trích cuûa oâng nhöng nhôø oâng kheùo leùo cho neân thöôøng khi keû thuø cuûa oâng laïi thaønh baïn thaân cuûa oâng.

      Coù laàn moät ñoïc giaû noùng tính vieát thö cho oâng raèng khoâng ñoàng yù vôùi oâng veà baøi oâng vieát kì tröôùc, vaø duøng nhöõng danh tröø khoâng ñeïp ñeõ gì ñeå taëng oâng. OÂng traû lôøi baèng maáy doøng sau naøy:

      Nghó kyõ, toâi cuõng khoâng ñoàng yù vôùi toâi veà baøi ñoù. Coù leõ hoâm nay toâi khoâng thích nhöõng baøi toâi ñaõ vieát ngaøy hoâm qua nöõa. Toâi sung söôùng ñöôïc oâng cho bieát yù kieán. Laàn sau, neáu oâng ñi ngang, xin môøi oâng voâ chôi, chuùng ta baøn luaän veà chuyeän ñoù.

      Chaân thaønh kính chuùc…

      Coøn coù caùch gì cheâ bai moät ngöôøi coù gioïng meàm moûng nhö vaäy nöõa?

      Hoïc vieân theo lôùp giaûng cuûa toâi phaûi thi moät baøi kyø dò. Moãi ngöôøi phaûi ñeå cho caùc baïn xeùt ñoaùn mình. Nhöõng baïn naøy phaûi thaønh thöïc noùi cho ngöôøi ñoù bieát coù choã naøo ñaùng öa, choã naøo ñaùng gheùt: Nhöõng lôøi nhaän xeùt ñoù phaûi vieát leân giaáy vaø khoâng kyù teân, nhö vaäy töï do toû heát nhöõng yù nghó thaàm kín nhaát cuûa mình ñöôïc.

      Sau khi döï thi kyø ñoù, moät thanh nieân laïi kieám toâi, thaát voïng. Caùc baïn anh ta chæ trích anh ta khoâng tieác lôøi: naøo laø töï ñaéc quaù, haùch dòch, ích kyû, xaáu baïn, coù oùc phaûn ñoäng, ñaùng toáng coå ra khoûi lôùp.

      Buoåi hoïc sau, "toäi nhaân" ñoù ñöùng daäy, nhìn thaúng vaøo caùc baïn, ñoïc lôùn tieáng nhöõng lôøi chöûi ñoù cuûa hoï. Nhöng anh daèn loøng, khoâng maït saùt laïi nhöõng keû ñaõ xöû toäi anh, maø noùi:

      "Caùc baïn, toâi bieát raèng toâi khoâng deã thöông chuùt naøo heát, toâi khoâng coøn ngôø gì veà ñieàu ñoù. Ñoïc nhöõng lôøi chæ trích cuûa anh em, toâi buoàn laém, nhöng noù coù ích cho toâi. Noù ñaõ laøm cho toâi bôùt töï phuï, ñaõ cho toâi moät baøi hoïc toát. Xeùt cho cuøng, toâi chæ laø moät ngöôøi caàn ñöôïc tình thöông yeâu cuõng nhö moïi ngöôøi khaùc. Caùc baïn chòu giuùp toâi khoâng? Chieàu nay caùc baïn coù chòu vieát cho toâi ít haøng thaønh thaät chæ cho toâi caùch phaûi laøm sao ñeå söûa mình khoâng? Toâi seõ heát söùc tu tænh laïi".

      Khoâng phaûi anh aáy dieãn kòch ñaâu. Loøng anh thaønh thaät cho neân laøm caûm ñoäng taát caû thính giaû. Taát caû nhöõng ngöôøi maø 8 ngaøy tröôùc muoán ñem "haønh hình" anh thì baây giôø beânh vöïc anh nhieät lieät, khen loøng chaân thaønh, khieâm nhöôïng cuûa anh, söï haêng haùi söûa mình cuûa anh. Hoï khuyeán khích anh, khuyeân anh vaø thuù raèng ñaõ coù nhieàu thieän caûm vôùi anh.

      Nhö trong Thaùnh kinh ñaõ noùi: "Caâu traû lôøi nhaõ nhaën cuûa anh ñaõ laøm cho nguoâi moïi söï giaän döõ".

      Khi bieát chaéc raèng chuùng ta coù lyù, chuùng ta phaûi raùn ngoït ngaøo vaø kheùo leùo toû yù kieán cuûa ta vôùi ngöôøi khaùc. Nhöng khi chuùng ta laàm maø söï ñoù thöôøng coù laém, neáu ta thaønh thaät vôùi ta thì chuùng ta phaûi vui veû nhaän loãi lieàn. Chaúng nhöõng seõ coù keát quaû baát ngôø maø nhö vaäy laïi coøn vui hôn laø kieám caùch töï baøo chöõa cho mình.

      Xin baïn nhôù kyõ phöông ngoân say naøy: "Neáu phaûn khaùng laïi thì coù ñöôïc cuõng khoâng boû vaøo ñaâu. Coøn cöù nhaän ñi thì ñöôïc nhieàu hôn caùi mình muoán nöõa".

      Vaäy muoán cho ngöôøi khaùc theo yù kieán mình, xin baïn nhôù quy taéc thöù ba sau naøy:

      Khi baïn laàm lôõ, haõy vui loøng nhaän loãi ngay ñi.

Phaàn Möôøi Boán

Do Traùi Tim Seõ Thaéng Ñöôïc Lyù Trí

     Khi baïn giaän döõ ai, truùt ñöôïc côn thònh noä leân ñaàu ngöôøi ñoù, baïn thaáy haû daï laém... nhöng ngöôøi aáy caûm thaáy gì luùc ñoù? Haøi loøng nhö baïn khoâng? Vaø caùi gioïng gaây goå, thaùi ñoä cöøu thò cuûa baïn coù laøm cho ngöôøi aáy muoán hoøa giaûi vôùi baïn khoâng?

      Woodrow Wilson noùi: Neáu baïn ñöa hai quaû ñaám ra noùi chuyeän vôùi toâi, thì baïn coù theå tin chaéc raèng toâi cuõng ñöa ngay hai quaû ñaám ra vôùi baïn lieàn. Nhöng neáu baïn noùi: Chuùng ta haõy ngoài xuoáng ñaây vaø oân toàn noùi chuyeän vôùi nhau. Vì yù kieán chuùng ta khaùc nhau, cho neân phaûi raùn tìm nguyeân nhaân choã baát ñoàng ñoù, neáu baïn noùi nhö vaäy, thì chuùng ta seõ thaáy ngay raèng yù kieán cuûa chuùng ta roát cuoäc khoâng khaùc xa nhau laém, nhöõng choã baát ñoàng yù raát ít, coøn nhöõng choã ñoàng yù thì nhieàu, vaø neáu chuùng ta thaät tình vaø kieân taâm muoán hoøa giaûi vôùi nhau thì cuõng deã.

      Khoâng ai hieåu roõ söï xaùc ñaùng cuûa nhöõng lôøi noùi ñoù baèng John D. Rockefeller. Naêm 1915, Rockefeller laø ngöôøi bò nhieàu ngöôøi oaùn nhaát ôû mieàn moû Colorado. Töø hai naêm roài, xöù ñoù bò taøn phaù vì moät vuï ñình coâng laøm ñoå maùu nhieàu nhaát trong neàn kyõ ngheä cuûa Myõ. Nhöõng thôï moû trong Coâng ty Nhieân lieäu vaø Kim thuoäc ôû xöù Colorado do oâng Rockefeller giaùm ñoác quyeát lieät ñoøi taêng löông. Duïng cuï vaø nhaø maùy bò phaù phaùch, ngöôøi ta keâu lính tôùi, sinh ra moät cuoäc ñoå maùu, vaø nhieàu thôï ñình coâng ngaõ guïc döôùi laèn ñaïn. Trong tình hình khaån tröông nhö vaäy, trong khoâng khí böøng böøng thuø oaùn ñoù, Rockefeller quyeát laáy loøng nhöõng keû phaûn ñoäng vaø giaûi hoøa vôùi hoï. OÂng laøm caùch naøo maø thaønh coâng? Thì ñaây, giaûi phaùp cuûa oâng:

      Sau khi maát haøng tuaàn coå ñoäng raùo rieát trong boïn thôï ñeå môû saün con ñöôøng hoøa giaûi, oâng dieãn thuyeát tröôùc ñaùm thôï ñình coâng. Baøi dieãn vaên ñoù laø moät tröù taùc coù keát quaû laï luøng. Noù deïp ñöôïc nhöõng laøn soùng thuø nghòch bao vaây oâng, ñang muoán nhaän oâng xuoáng vaø laøm cho moät soá ñoâng thôï theo oâng. OÂng giaûng giaûi vôùi hoï moät caùch thaân maät, kheùo leùo ñeán noãi thôï ñình coâng trôû laïi laøm vieäc maø khoâng heà nhaéc tôùi söï xin taêng löông nöõa, maëc daàu tröôùc kai hoï chieán ñaáu döõ tôïn nhö theá.

      Döôùi ñaây, toâi seõ cheùp laïi ñoaïn ñaàu baøi dieãn vaøo tuyeät ñoù. Baïn seõ thaáy thieän caûm, nhieät taâm vaø haûo yù choùi loïi trong ñoaïn ñoù.

      Xin baïn nhôù raèng Rockefeller noùi vôùi nhöõng ngöôøi maø maáy hoâm tröôùc ñoøi treo coå oâng cho kyø ñöôïc. Vaäy maø gioïng cuûa oâng dòu daøng, nhoû nheï, thaân maät hôn laø noùi vôùi caùc nhaø truyeàn giaùo nöõa. Trong baøi ñaày nhöõng caâu töôi töïa hoa, nhö nhöõng caâu naøy:

      Toâi laáy laøm vinh döï ñöôïc ôû trong nhoùm anh em, toâi ñaõ laïi thaêm gia ñình anh em, chuùng ta gaëp nhau ôû ñaây nhö nhöõng baïn thaân... tinh thaàn hieåu bieát laãn nhau... quyeàn lôïi chung... toâi ñöôïc tôùi ñaây laø nhôø thònh tình cuûa anh em...

      Baøi dieãn vaên baét ñaàu nhö vaày:

      Ngaøy hoâm nay laø moät ngaøy vinh döï trong ñôøi toâi. Laàn naøy laø laàn thöù nhaát toâi ñöôïc caùi vui vaø caùi may maén gaëp heát thaûy nhöõng ngöôøi thay maët nhaân vieân trong coâng ty lôùn cuûa chuùng ta, caùc vò quaûn lyù, caùc vò chæ huy, vaø xin anh em tin chaéc raèng toâi laáy laøm haân haïnh ñöôïc coù maët ôû ñaây vaø seõ nhôù cuoäc hoäi hoïp naøy suoát ñôøi toâi. Neáu cuoäc hoäi hoïp naøy xaûy ra hai tuaàn leã tröôùc thì toâi ñoái vôùi phaàn nhieàu anh em cuõng nhö moät ngöôøi döng thoâi. Nhöng vì môùi moät vaøi ngaøy nay, toâi ñaõ ñi thaêm heát caùc moû ôû phöông Nam, troø chuyeän vôùi caùc ngöôøi thay maët anh em, cho neân chuùng ta hoâm nay gaëp nhau ôû ñaây, khoâng phaûi nhö thuø nghòch nhau, maø nhö choã baïn thaân vaø chính nhôø caùi tinh thaàn thaân meán nhau ñoù maø toâi thaáy sung söôùng ñöôïc baøn vôùi anh em veà quyeàn lôïi chung cuûa chuùng ta.

      "Thaät chæ nhôø thònh tình cuûa anh em maø toâi ñöôïc coù maët trong cuoäc hoïp giöõa caùc vò giaùm ñoác cuûa coâng ty vaø caùc vò thay maët cho nhaân vieân, vì toâi khoâng coù caùi may ñöôïc ôû treân nhoùm treân hay nhoùm döôùi. Vaäy maø toâi thaáy toâi lieân keát maät thieát vôùi anh em, vì, tuy ñaïi dieän cho chuû nhaân, toâi coøn thay maët taát caû nhöõng ngöôøi laøm coâng nöõa".

      Ngheä thuaät laøm cho keû thuø trôû neân baïn thaân, ñeán nhö vaäy laø tuyeät kheùo.

      Ví thöû Rockefeller ñaõ löïa moät chieán thuaät khaùc, ñaõ coâng kích caùc thôï moû, quaùt vaøo tai hoï taát caû nhöõng söï thaät laøm cho hoï maát loøng, duøng moät gioïng khoù chòu nhö baûo hoï laø khôø, thì hoûi hoï coù chòu nhaän loãi cuûa hoï hay khoâng, duø lyù luaän cuûa oâng cöïc kyø xaùc ñaùng? Vaø luùc ñoù seõ ra sao? Loøng giaän, thuø vaø phaûn ñoäng taát nhieân seõ taêng leân!

      Neáu moät ngöôøi ñoái vôùi baïn chæ coù loøng thuø vaø aùc caûm, thì coù duøng ñuû caùc lyù luaän, baïn cuõng khoâng theå naøo daãn duï ngöôøi ñoù theo quan ñieåm cuûa baïn ñöôïc. Nhöõng cha meï gaét goûng, nhöõng oâng chuû vaø oâng choàng chuyeân ñoaùn, nhöõng baø vôï hay gaây goå phaûi hieåu raèng ai cuõng muoán khö khö giöõ laáy yù kieán cuûa mình, khoâng bao giôø duøng voõ löïc maø baét buoäc ñöôïc hoï ñoàng yù kieán vôùi ta. Traùi laïi phaûi duøng lôøi leõ ngoït ngaøo vaø taám loøng thöông meán, raát ngoït ngaøo vaø raát thaân meán.

      Caùch ñaây gaàn moät theá kyû Lincoln baûo:

      Moät caâu chaâm ngoân coå noùi: "Ruoài öa maät". Chaúng nhöõng ruoài maø ngöôøi cuõng vaäy. Muoán cho moät ngöôøi theo yù ta thì tröôùc heát phaûi laøm cho ngöôøi aáy tin raèng ta laø baïn thaân thieát thaønh thaät cuûa hoï ñaõ. Lôøi ngoït ngaøo seõ chieám noåi traùi tim hoï vaø do traùi tim, ta seõ thaéng ñöôïc lyù trí hoï.

      Caùc oâng chuû xí nghieäp bieát raèng toû ñaïi ñoä vôùi thôï ñình coâng laø coù lôïi cho mình. Cho neân khi hai ngaøn naêm traêm ngöôøi thôï coâng ty "Baïch xa" ñình coâng ñeå ñoøi taêng löông vaø quyeàn laäp nghieäp ñoaøn, oâng hoäi tröôûng coâng ty ñoù laø oâng A. F. Black ñaõ khoâng giaän döõ, chöûi, doïa, aùp cheá, maéng hoï laø coäng saûn, maø laïi coøn nònh hoï nöõa, khen hoï treân maët baùo raèng hoï thaùi ñoä oân hoøa. Thaáy ñoaøn ñình coâng töï veä khoâng coù vieäc laøm, oâng bieáu hoï gaêng bao tay vaø nhöõng traùi caàu ñeå hoï tieâu khieån.

      Loøng toát cuûa oâng coù keát quaû laø khuyeán khích nhöõng ngöôøi coù haûo yù. Roài thì thôï ñình coâng möôïn choåi, leng, xe boø, queùt töôùc chung quanh xöôûng, löôïm giaáy vuïn, taøn thuoác, taøn queït treân ñaát. Caùc baïn thöû töôûng töôïng ñieàu ñoù! Thôï vöøa queùt xöôûng vöøa chieán ñaáu ñeå ñoøi hoûi naøy noï. Trong lòch söû doâng toá cuûa kyõ ngheä Myõ, suoát maáy traêm naêm chöa heà thaáy laàn naøo nhö vaäy. Ñöôïc moät tuaàn, chuû vaø thôï hoøa giaûi vôùi nhau vaø vuï ñình coâng chaám döùt trong moät khoâng khí eâm ñeàm vaø thaân maät.

      Vöøa ñeïp trai, vöøa huøng hoàn, Daniel Webster laø moät trong nhöõng luaät sö noåi danh nhaát thôøi oâng. Nhöng duø lyù leõ cuûa oâng dieãn ra maïnh meõ tôùi ñaâu, oâng cuõng khoâng queân noùi theâm nhöõng lôøi lòch söï eâm dòu naøy: "Quyeàn ñònh ñoaït veà ngaøi Boài thaåm", "Thöa caùc ngaøi ñieàu naøy coù leõ ñaùng cho ta suy nghó...", "Ñaây laø vaøi vieäc xaûy ra maø toâi mong raèng caùc ngaøi ñöøng boû qua...", "Hieåu roõ loøng ngöôøi nhö caùc ngaøi, chaéc caùc ngaøi seõ deã daøng thaáy yù nghóa cuûa nhöõng haønh vi ñoù...!".

      Cöù ngoït ngaøo, khoâng toán söùc maø laøm cho caùc oâng toøa phaûi theo yù kieán oâng. OÂng giaøu coù nhôø gioïng eâm aùi, oân toàn, thaân maät cuûa oâng.

      Chuùng ta coù leõ khoâng bao giôø coù cô hoäi hoøa giaûi moät vuï ñình coâng, hoaëc huøng bieän ôû toøa, nhöng coù nhieàu tröôøng hôïp khaùc maø phöông phaùp treân kia giuùp ích cho ta ñöôïc. Bieát ñaâu moät ngaøy kia ta chaúng ôû trong tröôøng hôïp oâng Straub, xin ngöôøi chuû nhaø tham lam cuûa oâng haï tieàn möôùn nhaø cuûa oâng xuoáng.

      OÂng Straub, theo hoïc lôùp giaûng cuûa chuùng toâi, keå chuyeän: Toâi vieát thö cho ngöôøi chuû nhaø, baùo tröôùc raèng heát haïn cho giao keøo, toâi seõ doïn ñi nôi khaùc. Thaät ra toâi khoâng coù yù ñi ñaâu heát, nhöng toâi mong raèng lôøi doïa ñoù coù leõ laøm cho oâng ta chòu haï tieàn möôùn nhaø cuûa toâi xuoáng. Nhöng ít hy voïng thaønh coâng, nhieàu ngöôøi khaùc möôùn nhaø cuõng ñaõ laøm thöû nhö toâi vaø ñeàu thaát baïi heát, hoï noùi con ngöôøi ñoù raùo rieát laém. Toâi töï nhuû: Baây giôø laø luùc ñem thi haønh khoa maø ta ñöông hoïc ñaây.

      Nhaän ñöôïc thö cuûa toâi, oâng ta laïi nhaø toâi lieàn, theo sau coù ngöôøi thö kyù. Toâi ra taän cöûa ñoùn oâng, voâ cuøng nieàm nôû. Toâi khoâng ñaù ñoäng gì tôùi tieàn möôùn nhaø heát. Toâi baét ñaàu khoe caên toâi ôû ñeïp, toâi thích ôû ñoù laém, toâi khoâng tieác lôøi khen. Toâi khen oâng ta kheùo quaûn lyù caên phoá ñoù vaø keát luaän raèng: Toâi muoán ôû theâm moät naêm nöõa, nhöng khoâng ñæ tieàn traû.

      Roõ raøng toâi thaáy oâng ta chöa heà ñöôïc ngöôøi möôùn nhaø naøo noùi vôùi oâng baèng caùi gioïng ñoù. OÂng ta khoâng bieát nghó laøm sao heát. OÂng ta beøn keå noåi lo phieàn cuûa oâng. Ngöôøi möôùn nhaø luoân luoân keâu naøi. Coù moät ngöôøi gôûi cho oâng möôøi boán böùc thö maø nhieàu böùc chöûi oâng haún hoi, moät ngöôøi khaùc laïi doïa traû laïi phoá, neáu oâng khoâng coù caùch naøo caám ngöôøi möôùn töøng treân ngaùy ban ñeâm! OÂng aáy noùi: Gaëp ñöôïc ngöôøi nhö toâi, vui laøm sao! Roài khoâng caàu xin oâng, oâng cuõng töï haï tieàn möôùn xuoáng moät chuùt. Toâi xin haï xuoáng nhieàu hôn nöõa… OÂng ta baèng loøng lieàn.

      "Neáu toâi duøng phöông phaùp cuûa nhöõng ngöôøi möôùn phoá khaùc, chaéc chaén toâi ñaõ thaát baïi nhö hoï. Toâi thaønh coâng nhôø thaùi ñoä nhuõn nhaën, thaân maät, hieåu bieát cuûa toâi".

1 2 

Ñaéc Nhaân Taâm

Nguyeãn Hieán Leâ dòch

      Ñaây laø moät thí duï khaùc. Baø Dorothy Fay thuoäc phaùi thöôïng löu ôû Long Island keå raèng:

      Môùi roài, toâi môøi vaøi ngöôøi baïn laïi duøng böõa tröa vôùi toâi. Cuoäc hoäi hoïp ñoù ñoái vôùi toâi quan troïng laém vaø taát nhieân toâi muoán söï tieáp ñaõi ñöôïc hoaøn toaøn chu ñaùo. Thöôøng thöôøng trong nhöõng dòp long troïng nhö vaäy, toâi möôùn anh haàu baøn Emile lo toan giuùp toâi. Nhöng hoâm aáy anh Emile tôùi khoâng ñöôïc, maëc daàu toâi coù daën tröôùc. Anh cho moät ngöôøi giuùp vieäc laïi theá. Thaät laø tai haïi! Anh phuï vieäc ñoù chaúng bieát chuùt chi veà khoa haàn baøn caû. Baø khaùch quyù nhaát cuûa toâi, ñaùng leõ phaûi ñöa moùn aên môøi tröôùc, thì anh nhaát ñònh môøi sau cuøng. Coù moät luùc, anh daâng baø ta moùn rau caàn, rau chæ coù chuùt xíu maø doïn trong moät caùi ñóa ñaïi haûi. Thòt thì dai, khoai thì naùt. Thaät laø nhuï nhaõ, toâi giaän laém. Raùn söùc laém môùi giöõ ñöôïc nuï cöôøi trong caû buoåi tieäc maø toâi ñau khoå nhö bò haønh hình vaäy.

      Nhöng toâi töï nhuû: "Anh Emile, anh ñôïi khi naøo gaëp anh, toâi seõ cho anh moät traän".

      Nhöng ngay toái hoâm ñaùng ghi nhôù ñoù, toâi ñöôïc döï thính moät buoåi dieãn thuyeát veà ngheä thuaät daãn duï ngöôøi vaø toâi hieåu raèng coù raày anh Emile cuõng voâ ích, chæ laøm cho anh aáy giaän oaùn toâi vaø khoâng muoán haàu tieäc giuùp toâi nöõa. Toâi raùn töï ñaët toâi vaøo ñòa vò anh vaø thaáy raèng anh khoâng chòu traùch nhieäm trong böõa tieäc ñoù, vì khoâng phaûi anh ñi chôï, cuõng khoâng phaûi anh naáu moùn aên. Ngöôøi phuï cuûa anh vuïng daïi, ñaâu phaûi loãi cuûa anh. Coù leõ vì giaän döõ maø toâi ñaõ xeùt anh voäi vaøng quaù, nghieâm khaéc quaù. Cho neân ñaùng leõ buoäc toäi anh, toâi ñònh thay ñoåi thaùi ñoä maø khoan hoàng vôùi anh vaø toâi ñaõ thaønh coâng röïc rôõ. Hoâm sau toâi gaëp anh, maët anh buoàn thiu nhöng coù veû saün saøng ñeå töï baøo chöõa. Toâi baûo: "Naày, anh Emile… toâi muoán anh hieåu raèng khi toâi ñaõi khaùch, toâi raát caàn coù anh giuùp tay toâi. Anh laø ngöôøi haàu baøn kheùo nhaát tænh Nöõu Öôùc naày… Toâi hieåu, hoâm tröôùc khoâng phaûi anh troâng nom böõa tieäc. Anh khoâng coù loãi chi heát…".

      Maây muø tan heát. Anh Emile mæm cöôøi, ñaùp:

      Thöa baø, quaû vaäy. Böõa tieäc ñoù hoûng laø loãi taïi ñaàu beáp chöù khoâng taïi toâi.

      Toâi tieáp:

      Anh Emile, toâi tính theát vaøi böõa tieäc nöõa. Toâi muoán hoûi yù kieán anh. Anh nghó toâi coù neân giöõ chò ñaàu beáp khoâng?

      Thöa baø, neân laém chöù. Söï ñaùng tieác laàn tröôùc chaéc chaén khoâng xaûy ra nöõa ñaâu.

      Tuaàn sau, toâi ñaõi khaùch böõa tröa. Anh Emile vaø toâi ñònh thöïc ñôn.

      Khi khaùch khöùa tôùi thì treân baøn chöng ñaày boâng hoàng röïc rôõ. Anh Emile saên soùc ñuû moïi beà. Giaù toâi coù thieát tieäc moät vò Hoaøng Haäu thì anh cuõng taän taâm ñeán vaäy laø cuøng. Moùn aên naáu raát kheùo vaø daâng leân coøn noùng hoåi. Coâng vieäc haàu khaùch thaät laø hoaøn toaøn. Anh daét boán ngöôøi phuï laïi haàu khaùch chöù khoâng phaûi moät ngöôøi nhö thöôøng leä. Cuoái böõa, ñích thaân anh daâng khaùch moät moùn traùng mieäng thaät ngon; khi ra veà, baø khaùch quyù nhaát cuûa toâi hoûi:

      Baø coù thuaät gì maø ngöôøi haàu taän taâm vaø kheùo leùo nhö vaäy?. Baø aáy noùi ñuùng. Toâi coù thuaät laï laø bieát duøng lôøi leõ oân toàn vaø nhöõng lôøi khen thaønh thaät.

      Ñaõ laâu laém, khi toâi coøn laø moät ñöùa nhoû chaïy chaân khoâng qua nhöõng khu röøng ñeå tôùi tröôøng laøng taïi mieàn Missouri, moät hoâm, toâi ñoïc moät baøi nguï ngoân veà maët trôøi vaø gioù. Gioù khoe gioù maïnh maët trôøi khoe maët trôøi maïnh. Gioù noùi: "Toâi seõ laøm cho anh thaáy raèng toâi maïnh hôn anh. Anh thaáy oâng gì ôû döôùi traàn kia khoâng? Toâi caù vôùi anh, xem hai ta, ai seõ laøm cho laõo ñoù phaûi toác aùo ra tröôùc heát". Töùc thì maët trôøi bieán sau ñaùm maây vaø gioù baét ñaàu thoåi maïnh nhö baõo. Nhöng caøng thoåi maïnh thì laõo caøng boù chaët aùo vaøo mình.

      Sau cuøng, gioù meät phaûi ngöøng. Luùc ñoù, maët trôøi ôû sau ñaùm maây loù ra, töôi tænh cöôøi vôùi khaùch boä haønh. Moät laùt, thaáy noùng quaù, laõo giaø lau moà hoâi traùn vaø côûi aùo. Maët trôøi môùi noùi cho gioù hieåu raèng: "Dòu daøng vaø thaân yeâu bao giôø cuõng maïnh hôn vuõ löïc vaø giaän döõ".

      Trong khi caäu hoïc troø ñoïc baøi nguï ngoân ñoù taïi moät nôi raát xa laøng caäu ôû, thì taïi tænh Boston maø hoài ñoù toâi chöùng minh chaân lyù daïy trong baøi aáy. Caâu chuyeän ñoù, ba chuïc naêm sau, nghóa laø môùi ñaây, Baùc só A. H. B. theo hoïc lôùp giaûng cuûa toâi, keå laïi cho toâi nghe nhö sau naøy:

      Hoài ñoù, nhöõng tôø baùo ôû Boston ñaêng ñaày nhöõng quaûng caùo cuûa boïn lang baêm vaø cuûa boïn coâ muï vöôøn maø moân thuoác vaø caùch ñôõ ñeû cuûa hoï ñaõ laøm cho nhieàu ngöôøi nguy taùnh maïng. Vaøi coâ muï ñoù bò baét, nhöng nhôø vaän ñoäng vôùi vaøi chính khaùch, hoï chæ bò phaït moät soá tieàn nhoû thoâi.

      Moái phaãn uaát döõ doäi tôùi noåi nhöõng ngöôøi löông thieän ôû Boston noåi caû daäy, la où, coøn caùc vò muïc sö ñaêng ñaøn maït saùt caùc baùo, caàu Chuùa tröøng trò nhöõng con buoân nhôùp nhuùa ñoù ñi.

      Daân gian keâu naøi ñuû caùch maø voâ hieäu. Vuï aáy ñöa tôùi nghò vieän, baøn caõi soâi noåi, nhöng roát cuoäc cuõng vì söï thoái naùt trong chính giôùi maø bò eùm nheïm.

      Baùc só B. laø hoäi tröôûng "Coâng giaùo" cuûa chaâu thaønh Boston, ñöôïc beø baïn giuùp ñôõ, oâng duøng ñuû caùch baøi tröø, nhöng than oâi! Khoâng coù keát quaû chi heát, khoâng hy voïng gì tröø ñöôïc boïn ñoù heát.

      Roài moät ñeâm, oâng naûy ra moät yù. OÂng nghó tôùi caùch maø ngöôøi ta chöa töøng nghó tôùi. Laø duøng lôøi leõ ngoït ngaøo thaân maät vaø khen khoân kheùo.

      OÂng vieát moät böùc thö cho oâng chuû nhieäm tôø baùo Boston Herald toû loøng haâm moä. OÂng noùi ngaøy naøo oâng cuõng ñoïc noù, vì tin töùc ñaày ñuû roõ raøng, vì baùo khoâng lôïi duïng nhöõng baûn tính ñeâ tieän cuûa quaàn chuùng, vaø vì nhöõng baøi xaõ thuyeát raát giaù trò. Thöïc laø moät tôø baùo raát quyù cho caùc gia ñình vaø moät trong nhöõng tôø baùo aán loaùt ñeïp nhaát taïi Myõ.

      Nhöng, Baùc só B. tieáp, moät oâng baïn thaân cuûa toâi noùi vôùi toâi raèng, moät buoåi toái noï, con gaùi cuûa oâng aáy ñoïc lôùn tieáng moät baøi quaûng caùo cuûa moät teân chuyeân moân phaù thai vaø hoûi oâng aáy nghóa vaøi chöõ laï: oâng baïn toâi thaät luùng tuùng, khoâng bieát lôøi ra sao. Tôø baùo cuûa ngaøi ñöôïc caùc gia ñình sang troïng nhaát ôû Boston ñoïc. Chaéc trong nhieàu gia ñình khaùc ñaõ xaûy ra vieäc yù ngoaïi nhö trong gia ñình oâng baïn toâi ñoù. Neáu ngaøi coù moät vaøi coâ em, chaéc haún cuõng khoâng muoán cho caùc coâ ñoïc nhöõng baøi quaûng caùo ñoù. Vaø neáu caùc coâ hoûi ngaøi nhöõng caâu hoûi veà chuyeän ñoù thì ngaøi seõ traû lôøi ra sao?

      "Toâi tieác raèng moät tôø baùo raát coù giaù trò nhö baùo cuûa ngaøi gaàn hoaøn toaøn veà moïi phöông dieän laïi coù caùi loãi ñoù laøm cho cha meï khoâng daùm cho con caùi ñoïc noù nöõa. Chaéc caû ngaøn ñoäc giaû cuõng ñoàng yù vôùi toâi".

      Hai ngaøy sau, oâng chuû nhieäm tôø Boston Herald vieát thö traû lôøi oâng B. Böùc thö ñoù, oâng giöõ treân ba möôi naêm vaø ñöa toâi coi khi oâng laïi nghe lôùp giaûng cuûa toâi.

      Böùc thö aáy, toâi cheùp laïi ñaây. Thö ñeà ngaøy möôøi ba thaùng möôøi naêm 1904.

      Kính OÂng, Nhaän ñöôïc thö ngaøy möôøi moät thaùng naøy cuûa OÂng, toâi ñoäi ôn OÂng laém. Keå töø thöù hai, toâi nhaát ñònh taåy tôø baùo Herald cho heát nhöõng baøi quaûng caùo coù haïi. Nhöõng thuoác ñoïa thai seõ hoaøn toaøn bò tröø tieät. Coøn nhöõng quaûng caùo y döôïc coù ích lôïi chung, khoâng theå naøo töø choái heát ñöôïc, toâi seõ kieåm duyeät gaét gao cho noù thaønh ra hoaøn toaøn voâ haïi.

      Toâi ñaõ coù yù ñoù töø hoài toâi baét ñaàu laøm chuû nhieäm tôø baùo Boston Herald vaø böùc thö cuûa OÂng laøm cho toâi quaû quyeát thi haønh.

      Toâi xin caùm ôn OÂng vaø caàu chuùc OÂng…

      Esope, moät noâ leä Hy Laïp, vieát nhöõng nguï ngoân baát huû saùu traêm naêm tröôùc Thieân Chuùa giaùng sanh. Nhöng nhöõng lôøi khuyeân baûo cuûa oâng tôùi baây giôø vaãn coøn quyù khoâng keùm hoài hai möôi laêm theá kyû tröôùc. AÙnh naéng maët trôøi laøm cho baïn phaûi côûi aùo ra mau hôn laø moät traän cuoàng phong, nhöng lôøi ngoït ngaøo, eâm ñeàm ñi saâu vaøo loøng ngöôøi ta hôn laø côn thònh noä, ñaäp baøn quaùt thaùo.

      Xin baïn nhôù caâu naøy cuûa Lincoln: "Ruoài öa maät". Vaäy baïn muoán cho ngöôøi khaùc theo yù baïn, xin baïn ñöøng queân quy taéc thöù boán:

      Neân oân toàn, ngoït ngaøo, khoâng neân xaüng.

Phaàn Möôøi Laêm

Bí Quyeát Cuûa Socrate

     Khi baïn muoán cho moät thính giaû tin theo baïn thì ngay töø ñaàu caâu chuyeän, baïn phaûi traùnh ñöøng neâu leân nhöõng quan ñieåm maø baïn vaø ngöôøi ñoù baát ñoàng yù. Traùi laïi, baïn neân coá taâm gôïi leân nhöõng vaán ñeà maø caû hai beân ñoàng yù. Phaûi raùn heát söùc ñeå chöùng minh raèng muïc ñích maø caû hai beân ñeàu muoán ñaït gioáng in nhau, nhöng chæ coù phöông tieän ñöa ñeán muïc ñích laø hôi khaùc nhau thoâi.

      Baïn raùn laøm cho ngöôøi ñoù noùi: "Phaûi, phaûi" caøng sôùm caøng hay. Ñöøng bao giôø ñeå ngöôøi ñoù traû lôøi "khoâng" heát.

      Trong cuoán "Thuaät daãn duï caùch cö xö xöû cuûa loaøi ngöôøi", giaùo sö Qverstreet noùi: Moät caâu traû lôøi "khoâng", laø moät trôû ngaïi khoù vöôït noåi. Khi moät ngöôøi noùi "khoâng", taát caû loøng töï phuï cuûa ngöôøi ñoù baét buoäc hoï giöõ hoaøi thaùi ñoä aáy vaø tieáp tuïc noùi "khoâng" hoaøi. Sau naøy ngöôøi ñoù coù hieåu raèng caâu traû lôøi "khoâng" ñoù laø voâ lyù, cuõng maëc! Ngöôøi ñoù khoâng theå ñoåi yù ñöôïc, vì loøng töï aùi cuûa hoï. Cho neân ngay ñaàu caâu chuyeän baïn phaûi ñöa ngöôøi ñoù vaøo con ñöôøng coù lôïi cho baïn: con ñöôøng ñoàng yù vôùi baïn. Ñieàu ñoù toái caàn.

      Nhöõng caâu traû lôøi "coù" moät khi ñaõ phaùt ra roài, thì cöù theo ñaø ñoù maø tieán cuõng nhö nhöõng vieân bi da khi ñaõ chaïy theo höôùng naøo, phaûi gaëp moät trôû löïc maïnh laém môùi chòu laên trôû veà hoaëc ñoåi höôùng.

      Khi moät ngöôøi noùi "khoâng" moät caùch thaønh thaät vaø quaû quyeát thì tieáng ñoù khoâng phaûi chæ phaùt ôû ngoaøi moâi maø thoâi ñaâu. Caû cô theå ngöôøi ñoù, nhöõng haïch, nhöõng gaân, nhöõng baép thòt, ñeàu co caû laïi trong moät thaùi ñoä töø choái. Coù khi thaáy ñöôïc söï phaûn ñoäng hieän ra ngoaøi nöõa, taát caû cô theå choáng cöï laïi, khoâng chòu coù thaùi ñoä "baèng loøng".

      Traùi laïi, khi moät ngöôøi noùi "coù", caû cô theå ngöôøi ñoù ñeàu thaúng duoãi ra moät thaùi ñoä saün saøng tieáp ñoùn. Cho neân, ta caøng laøm cho nhieàu ngöôøi noùi nhieàu tieáng "coù" bao nhieâu thì ngöôøi ñoù caøng deã thuaän yù theo ñeà nghò ta baáy nhieâu.

      Ñaët nhöõng caâu hoûi baét ngöôøi ta phaûi traû lôøi "coù" laø moät ñieàu raát deã. Vaäy maø bieát bao ngöôøi khoâng chòu laøm theo nhö vaäy! Ngöôøi ta töôûng raèng laøm cho keû khaùc noåi giaän leân laø söï quan troïng cuûa ngöôøi ta taêng leân. Baïn thöû coi moät nghò só phe cöïc taû: trong cuoäc hoäi nghò naøo maø gaëp nhöõng oâng baïn baûo thuû thì oâng ta laøm cho nhöõng oâng naøy noåi khuøng leân. Neáu oâng ta thích nhö vaäy, thì coøn coù theå tha thöù ñöôïc. Nhöng neáu oâng ta hy voïng duøng caùch ñoù ñeå ñöôïc keát quaû hay moät caùi lôïi gì, thì quaû thöïc oâng raát ngu doát veà khoa taâm lyù.

      Neáu chaúng may, baét ñaàu caâu chuyeän vôùi moät ngöôøi baïn ñaõ laøm cho ngöôøi ñoù noùi "khoâng", thì sau naøy muoán laøm cho ngöôøi ñoù ñoåi yù maø noùi "coù", baïn phaûi duøng khoâng bieát bao nhieâu laø khoân kheùo vaø kieân taâm môùi ñöôïc.

      Chính nhôø phöông phaùp laøm cho ngöôøi ta "gaät ñaàu" ñoù, maø oâng James Emerson, thuû quyõ taïi moät ngaân haøng, laøm cho ngaân haøng ñoù khoûi maát moät thaân chuû. OÂng aáy noùi:

      Toâi ñöa cho moät oâng muoán gôûi tieàn taïi ngaân haøng, moät tôø giaáy coù in saün nhöõng caâu hoûi ñeå oâng traû lôøi. OÂng traû lôøi moät vaøi caâu thoâi, roài nhaát ñònh khoâng traû lôøi nhöõng caâu khaùc.

      Neáu khoâng ñöôïc hoïc khoa taâm lyù, thì chaéc toâi ñaõ noùi vôùi oâng ta raèng: "OÂng khoâng chòu traû lôøi thì khoâng theå naøo chuùng toâi nhaän tieàn cuûa oâng ñöôïc". Toâi laáy laøm maéc côõ, maø nhôù laïi hoài tröôùc ñaõ coù laàn loãi laàm nhö vaäy, hoài ñoù, toâi raát haøi loøng maø ñöa toái haäu thö ñoù ra ñeå toû raèng toâi laø chuû, maø ñieàu leä cuûa ngaân haøng khoâng phaûi laø chuyeän giôõn! Toâi ñaõ khoâng caàn bieát thaân chuû cuûa toâi nghó sao vaø queân raèng hoï coù quyeàn ñöôïc toâi tieáp ñoùn moät caùch nieàm nôû nhaát, chieàu chuoäng nhaát vì hoï mang tieàn laïi gôûi toâi.

      Nhöng ngaøy hoâm ñoù, toâi quyeát haønh ñoäng coù lyù trí hôn; toâi traùnh khoâng nghó tôùi ñieàu toâi muoán maø ñeå heát taâm tö vaøo nhöõng yù muoán cuûa thaân chuû, vaø tröôùc heát, phaûi laøm sao cho hoï noùi "Phaûi, phaûi" ngay töø ñaàu. Cho neân toâi noùi raèng nhöõng chi tieát maø oâng aáy khoâng chòu cho bieát, khoâng caàn thieát gì heát.

      Nhöng, toâi tieáp, ví thöû chaúng may oâng thình lình quy tieân, thì chaéc oâng aáy cuõng muoán cho soá tieàn oâng giöõ chuùng toâi seõ veà moät ngöôøi baø con thaân nhaát chöù?

      Chaéc chaén vaäy, oâng ta ñaùp.

      Vaäy oâng nghó coù neân cho chuùng toâi bieân teân ngöôøi baø con ñoù ñeå chaúng may coù chuyeän chi, chuùng toâi seõ laøm ñuùng yù oâng vaø khoâng treã khoâng?

      Ñieåm ñoù, oâng ta cuõng traû lôøi "coù" nöõa.

      Roài laàn oâng dòu gioïng vì thaáy raèng chuùng toâi hoûi nhöõng ñieàu ñoù khoâng phaûi vì toø moø maø vì caùi lôïi cuûa oâng. Khoâng nhöõng oâng baèng loøng cho chuùng toâi nhöõng chi tieát oâng muoán bieát maø coøn nghe lôøi khuyeân cuûa toâi, giao phieáu khoaùn cuûa oâng cho ngaân haøng chuùng toâi quaûn lyù nöõa.

      Toâi laøm cho oâng aáy: "Phaûi, phaûi" ngay töø luùc ñaàu vaø queân muïc ñích cuoái cuøng cuûa caâu chuyeän. Roát cuoäc, toâi xin oâng aáy cho bieát ñieàu gì, oâng cuõng vui loøng cho bieát heát".

      OÂng Joesph Allison, ñaïi lyù cho coâng ty Westinghouse noùi vôùi chuùng toâi:

      Ñaõ töø laâu, chuùng toâi raùn laøm cho moät haõng lôùn noï mua maùy cuûa chuùng toâi. Nhöng coâng toi. Sau cuøng, sau möôøi ba naêm gaéng söùc, ñi laïi môøi moïc, toâi laøm chuyeån loøng ñöôïc oâng giaùm ñoác kyõ thuaät haõng ñoù vaø oâng mua giuøm cho toâi ñöôïc vaøi caùi maùy.

      Toâi bieát raèng neáu nhöõng caùi maùy ñoù laøm cho oâng vöøa loøng, thì oâng seõ ñaët 700 maùy khaùc.

      Maø toâi chaéc chaén raèng maùy cuûa chuùng toâi hoaøn toaøn. Cho neân ba tuaàn sau, toâi laïi thaêm oâng, vôùi nuï cöôøi treân moâi…

      Nhöng nuï cöôøi ñoù phaûi tan ngay, vì oâng giaùm ñoác tieáp toâi baèng lôøi "baät ngöûa" naøy:

      Allison, toâi khoâng theå mua soá maùy coøn laïi ñöôïc.

1 2 

Ñaéc Nhaân Taâm

Nguyeãn Hieán Leâ dòch

      Toâi ngaïc nhieân laém, hoûi:

      Taïi sao? Taïi sao vaäy?

      Vì noù noùng quaù, rôø vaøo, chaùy tay ñi.

      Toâi bieát raèng caõi lyù cuõng voâ ích, phöông phaùp ñoù chæ coù haïi thoâi. Toâi raùn duøng phöông phaùp: "Phaûi, phaûi"

      Toâi noùi:

      Thöa oâng Smith, toâi hoaøn toaøn ñoàng yù vôùi oâng; neáu nhöõng maùy ñoù noùng quaù thì oâng khoâng neân ñaët mua theâm nöõa. Phaûi duøng nhöõng maùy maø nhieät ñoä khoâng cao quaù giôùi haïn maø "Hoäi cheá taïo ñieän cuï" ñaõ ñònh phaûi khoâng oâng?

      OÂng aáy nhaän nhö vaäy. Theá laø toâi ñaõ nhaän ñöôïc moät tieáng "Phaûi" roài.

      Ñieàu leä cuûa hoäi ñoù ñònh raèng moät caùi maùy cheá taïo theo pheùp khoâng ñöôïc coù moät nhieät ñoä cao hôn nhieät ñoä trong xöôûng quaù hai möôi hai ñoä.

      Phaûi, ñieàu ñoù ñuùng, oâng ta coâng nhaän. Nhöng maùy cuûa oâng noùng hôn nhö vaäy nhieàu.

      Toâi khoâng caõi lôøi oâng, chæ hoûi xem nhieät ñoä trong xöôûng laø bao nhieâu.

      Nhieät ñoä trong xöôûng ö? Khoaûng chöøng hai möôi boán ñoä chöù gì?

      Daï, oâng coäng hai möôi hai ñoä vôùi hai möôi boán ñoä, oâng seõ ñöôïc laø boán möôi saùu ñoä. Neáu oâng ñeå tay voâ nöôùc noùng boán möôi saùu ñoä, oâng coù thaáy tay muoán boûng khoâng?

      Moät laàn nöõa, oâng baét buoäc phaûi ñaùp: "Phaûi"

      Toâi ngoït ngaøo keát luaän:

      Vaäy, coù leõ ñöøng neân rôø.

      OÂng aáy chòu nhaän:

      OÂng noùi coù lyù.

      Chuùng toâi tieáp tuïc noùi chuyeän trong moät luùc. Roài oâng goïi coâ thö kyù cuûa oâng, vaø ñöa toâi moät caùi giaáy ñaët haøng 35.000 myõ kim!

      Phaûi maát nhieàu naêm, khoâng keå caû ngaøn myõ kim vaøo nhöõng vuï thaát baïi, toâi môùi hieåu ñöôïc raèng tranh bieän hoaøn toaøn voâ ích. Neân ñöùng vaøo laäp tröôøng cuûa ngöôøi khaùc maø daãn duï cho ngöôøi ta traû lôøi: "Phaûi, phaûi". Nhö vaäy ích lôïi hôn nhieàu…

      Socrate ñaõ laøm moät vieäc maø ích ngöôøi laøm ñöôïc töø xöa tôùi nay: OÂng ñaõ laäp ra moät trieát lyù môùi, vaø ngaøy nay, hai möôi ba theá kyû sau khi oâng maát, oâng coøn ñöôïc suøng baùi laø moät nhaø taâm lyù saâu saéc nhaát ñaõ coù aûnh höôûng lôùn ñeán theá giôùi ñieân ñaûo cuûa chuùng ta naøy.

      Phöông phaùp cuûa oâng ra sao? OÂng coù bao giôø noùi vôùi ngöôøi laùng gieàng cuûa oâng raèng hoï laàm khoâng? Khoâng, keû khaùc kia chöù oâng tuyeät nhieân khoâng, oâng khoâng vuïng daïi nhö vaäy. Taát caû thuaät cuûa oâng maø baây giôø ngöôøi ta goïi laø "phöông phaùp cuûa Socrate" laø ñaët nhöõng caâu vaán laøm sao cho keû ñoái thuû chæ coù theå ñaùp "coù" ñöôïc thoâi. Laàn laàn, nhöõng caâu ñaùp cuûa ngöôøi ñoù thaønh moät chuoãi "coù". Nhö vaäy töø moät caâu vaán baét buoäc phaûi ñaùp "coù" oâng daãn duï ngöôøi ñoù ñeán moät keát luaän maø neáu ñöa ra ít phuùt tröôùc, ngöôøi ñoù ñaõ cöông quyeát kích baùc.

      Laàn sau, neáu ta coù ngöùa mieäng muoán ñaéc chí tuyeân boá raèng ngöôøi haøng xoùm cuûa ta laàm thì ta haõy nhôù tôùi laõo sö Socrate vaø khieâm toán tìm moät caâu vaán moät caâu vaán noù keùo veà cho ta moät caâu ñaùp "coù".

      Ngöôøi Trung Hoa coù moät caâu phöông ngoân chöùa taát caû caùi khoân ngoan cuûa phöông Ñoâng: Muoán ñi xa, phaûi ñi töø töø.

      Vaäy muoán cho ngöôøi khaùc theo yù kieán cuûa baïn, xin baïn theo quy taéc thöù naêm sau naøy:

      Daãn duï cho keû ñoái thuû cuûa baïn ñaùp "Phaûi" ngay töø ñaàu caâu chuyeän.

Phaàn Thöù Möôøi Saùu

Xaû Hôi

     Nhieàu ngöôøi maéc caùi taät noùi nhieàu quaù, khi muoán keû khaùc tin theo mình. Nhaát laø nhöõng ngöôøi baùn haøng thöôøng maéc caùi taät ñoù hôn caû. Phaûi ñeå cho ngöôøi khaùc truùt baàu taâm söï cuûa hoï ra. Hoï bieát roõ hôn baïn coâng vieäc cuûa hoï, vaán ñeà cuûa hoï. Hoûi hoï vaøi caâu roài ñeå hoï maëc yù "dieãn thuyeát".

      Neáu baïn khoâng ñoàng yù vôùi hoï, taát caû baïn muoán ngaét lôøi hoï. Nhöng xin ñöøng. Nguy hieåm laém. Khi hoï chöa ñöôïc thoûa loøng baøy toû kyõ heát nhöõng yù cuûa hoï, thì hoï khoâng nghe baïn ñaâu! Baïn haõy kieân taâm vaø khoâng thieân vò, chòu khoù chuù heát yù nghe hoï cuøng khuyeán khích cho hoï baøy toû heát tö töôûng saâu kín cuûa hoï ra.

      Thuaät ñoù coù keát quaû myõ maõn trong coâng vieäc laøm aên khoâng? Xin baïn haõy nghe chuyeän moät ngöôøi voâ ích maø baét buoäc phaûi duøng thuaät aáy.

      Moät trong nhöõng haõng saûn xuaát xe hôi lôùn nhaát ôû Myõ yeâu caàu caùc nhaø saûn xuaát da cho maãu ñeå laøm nieäm xe. Vuï laøm aên ñoù lôùn laém, vì giao keøo seõ thi haønh trong moät naêm. Moãi nhaø baùn da ñeàu cho ngöôøi thay maët mang maãu haøng laïi. Hoäi ñoàng quaûn trò haõng xe hôi xem xeùt kyõ caùc maãu haøng roài, môøi caùc ngöôøi thay maët ñoù laïi moät laàn cuoái cuøng ñeå beânh vöïc thöù haøng cuûa hoï. Ñoù laø cô hoäi toái haäu ñeå ñöôïc moái haøng hay khoâng.

      Tôùi phieân oâng G. B. R., moät trong ba ngöôøi baùn haøng. Nhöng buoåi saùng hoâm ñoù, oâng thöùc daäy, thaáy cuoáng hoïng ñau laém.

      OÂng ta keå laïi: Toâi maát haún tieáng. Chæ coù theå noùi khaøn khaøn, nho nhoû khoâng ai nghe roõ ñöôïc caû.

      Toâi ñöôïc ñöa vaøo moät phoøng. Taïi ñoù ñaõ coù vieân kyõ sö coi xöôûng deät, vieân chuû söï coi vieäc mua, vieän chuû söï coi vieäc baùn va oâng hoäi tröôøng coâng ty. Toâi giaéng heát söùc ñeå noùi, nhöng chæ phaùt ra ñöôïc moät tieáng khaøn khaøn.

      Chuùng toâi ngoài chung quanh moät caùi baøn troøn. Toâi lieàn vieát leân tôø giaáy caâu naày: "Thöa caùc Ngaøi, toâi xin loãi caùc Ngaøi: toâi ñau cuoáng hoïng noùi khoâng ra tieáng".

      OÂng hoäi tröôøng noùi: "Toâi seõ noùi thay oâng". Maø thaät vaäy, oâng ta noùi thay toâi. OÂng ñöa nhöõng maãu haøng cuûa toâi ra, vaø khoe noù toát. Moät cuoäc baøn caõi haêng haùi noåi leân vì oâng hoäi tröôøng thay lôøi cho toâi, cho neân oâng beânh vöïc haøng cuûa toâi. Toâi chæ döï vaøo cuoäc thaûo luaän ñoù baèng caùch móm cöôøi, nhuùn vai vaø laøm vaøi ñieäu boä.

      Keát quaû cuoäc tranh luaän laï luøng ñoù, laø haõng xe kyù giao keøo vôùi haõng cuûa toâi vaø xin cho baïn hay raèng, giao keøo kyù keát mua tôùi moät trieäu thöôùc da, ñaùng giaù 1.600.000 myõ kim. Chöa bao giôø toâi laõnh ñöôïc moät moái haøng quan troïng nhö vaäy.

      Toâi bieát raèng neáu toâi noùi ñöôïc nhö thöôøng thì toâi ñaõ maát moái haøng ñoù, vì toâi coù moät quan nieäm hoaøn toaøn laàm laãn veà caùch môøi haøng. Nhôø tröôøng hôïp baát ngôø ñoù maø toâi thaáy raèng im ñi, ñeå ngöôøi khaùc noùi, laïi lôïi nhieàu cho ta.

      OÂng Joseph S. Webb, thanh tra coâng ty ñieän khí ôû Philadelphie, cuõng tìm thaáy chaân lyù ñoù khi oâng thanh tra taïi Pensylvanie. OÂng cuøng vieân ñaïi lyù taïi mieàn ñoù ñi thaêm moät khu coù nhieàu ngöôøi Hoa Lan laøm chuû traïi.

      Khi ñi qua moät gian nhaø saïch seõ, oâng hoûi: "Taïi sao boïn naøy khoâng duøng ñieän?" Vieân ñaïi lyù traû lôøi baèng gioïng chaùn naûn: "Hoï keo baån laém, voâ phöông keá. Maø hoï laïi coøn gheùt coâng ty cuûa ta nöõa. Toâi ñaõ thöû ñuùng caùch... Voâ hy voïng".

      OÂng Webb noùi: Maëc daàu vaäy, ta cöù thöû xem.

      OÂng goõ cöûa. Cöûa he heù môû, ñeå thoø caùi muõi cuûa moät baø giaø ra. Baø aáy teân laø Drukenbrod.

      OÂng Webb sau naøy keå laïi: Khi troâng thaáy chuùng toâi, ba ta ñoùng maïnh caùnh cöûa laïi moät caùi raàm! Ngay tröôùc muõi chuùng toâi. Toâi laïi goõ cöûa nöõa: baø ta laïi hieän ra, nhöng laàn naøy ñeå maït saùt chuùng toâi vaø coâng ty chuùng toâi...

      Toâi beøn cho aáy hay raèng: Thöa baø, toâi aân haän ñaõ laøm phieàn baø. Toâi laïi ñaây khoâng phaûi vì ñieän ñaâu, maø chæ vì muoán mua cuûa baø vaùi caùi tröùng gaø thoâi.

      Baø ta heù môû caùnh cöûa roäng theâm chuùt nöõa roài nhìn chuùng toâi töø ñaàu ñeán chaân, vôùi moät veû nghi ngôø.

      Vaâng, toâi thaáy nhöõng con gaø aáp cuûa baø toát quaù, gioáng gaø Taøu phaûi khoâng, thöa baø? ... Toâi muoán xin baø baùn cho toâi moät chuïc tröùng môùi.

      Taùnh toø moø cuûa baø bò kích thích. Laàn naày baø môû toang cöûa ra hoûi: Sao oâng bieát laø gaø Taøu? . Chính toâi cuõng nuoâi gaø, vaø chöa töøng thaáy gaø naøo toát nhö gaø baø.

      Baø ta hoûi toâi, coù veû ngôø vöïc: Neáu vaäy, oâng ñaõ coù tröùng roài, sao coøn hoûi mua? Vì gaø cuûa toâi laø gaø ta, ñeû tröùng traéng. Maø baø bieát raèng tröùng gaø ta laøm baùnh khoâng toát baèng tröùng gaø Taøu. Vaû laïi nhaø toâi nhaát ñònh laøm baùnh cho thaät ngon kia.

      Baø Druckenbrod tieán haún ra ngoaøi cöûa, veû maët deã chòu hôn. Trong luùc ñoù, toâi ngoù chung quanh vaø thaáy moät gian nhaø laøm bô, pho maùt, beà ngoaøi coù veû saïch seõ. Toâi lieàn tieáp: Maø toâi daùm caù vôùi baø raèng baày gaø cuûa baø coù lôøi nhieàu hôn laø soá söõa cuûa oâng nhaø.

      Truùng roài ñaáy! Caù caén caâu roài. Baø ta vinh haïnh tuyeân boá raèng tröùng lôøi hôn laø bô, söõa. Nhöng khoâng theá naøo noùi cho laõo gia cöùng coå vaø xuaån ñoù nghe ñöôïc heát.

      Baø ta môøi chöùng toâi ñi coi chuoàng gaø. Toâi thaáy baø cheá ra ñöôïc ñoà vaät taøi tình vaø toâi toû lôøi khen. Toâi chæ cho baø vaøi moùn troän cho gaø aên vaø nhöõng nhieät ñoä khoâng khí coù lôïi nhaát cho gaø. Toâi laïi nhôø baø chæ baûo toâi nhieàu ñieàu. Roài chuùng toâi thaønh ñoâi baïn tri kyû, keå leå taâm söï vôùi nhau.

      Ñöôïc moät luùc, baø ta noùi raèng vaøi ngöôøi haøng xoùm ñaõ cho maéc ñieän vaøo chuoàng gaø vaø thaáy keát quaû myõ maõn. Baø xin toâi thaønh thöïc cho bieát yù kieán neân baét chöôùc hoï khoâng.

      Hai tuaàn sau, ñaøn gaø Taøu cuûa baø Druckenbrod vui veû cuùc cuùc vaø bôùt ñaát döôùi aùnh saùng ñeøn ñieän.

      Toâi ñöôïc theâm moät khaùch haøng nöõa baø ta ñöôïc nhieàu tröùng theâm vì gaø ñeû nhieàu hôn. Caû hai chuùng toâi ñeàu haøi loøng.

      Nhöng neáu toâi khoâng ñeå cho baø ta noùi tröôùc, noùi cho thoûa thích, roài töï yù tin raèng maéc ñieän vaøo nhaø laø lôïi, thì toâi coù ñöôïc keát quaû ñoù khoâng?

      Coù nhöõng keû nhö vaäy: ñeå yù hoï mua chöù khoâng môøi eùp ñöôïc. Môùi roài, trong tôø baùo New york Herald Tribune, moät haõng noï coù ñaêng quaûng caùo caàn moät ngöôøi voù taøi naêng vaø kinh nghieäm ñaëc bieät. OÂng Charles T. Cubellis vieát thö xin vieäc vaø vaøi ngaøy sau nhaän ñöôïc giaáy môøi. Khoâng ñeå maát moät phuùt, oâng laïi ngay ñöôøng Wall Street thu heát thaûy nhöõng taøi lieäu veà ngöôøi saùng laäp vaø oâng chuû haõng hieän taïi., Trong khi noùi chuyeän vôùi oâng chuû ñoù, oâng Cubellis noùi: "Toâi seõ laáy laøm haân haïnh laém, neáu ñöôïc giuùp vieäc moät haõng coù quaù khöù röïc rôõ nhö haõng oâng... Hình nhö oâng baét ñaàu ganh ñua treân tröôøng thöông maïi töø hoài hai möôi taùm tuoåi, vaø voán chæ voûn veïn coù moät phoøng giaáy nhoû vaø ngöôøi giuùp vieäc chæ coù moãi moät thö kyù ñaùnh maùy. Phaûi nhö vaäy khoâng, thöa oâng?"

      Phaàn nhieàu nhöõng ngöôøi ñaõ thaønh coâng thích nhôù laïi nhöõng khoù khaên buoåi ñaàu. OÂng naày cuõng khoâng ra ngoaøi leä ñoù. OÂng ñaõ môû haõng vôùi caùi voán 450 myõ kim vaø moät yù môùi trong ñaàu. OÂng ñaõ thaéng ñöôïc heát nhöõng noåi thaát voïng, nhöõng lôøi phuùng thích cay chua, laøm vieäc 12 giôø tôùi 16 giôø moät ngaøy, chuû nhaät hay ngaøy leã cuõng vaäy. Maø thaät tình oâng ñaéc chí laø phaûi. Keå laïi nhöõng chuyeän ñoù, oâng hoan hæ voâ cuøng.

      Sau cuøng, oâng hoûi qua loa veà lyù lòch oâng Cubellis roài môøi oâng phoù hoäi tröôûng laïi noùi: "Toâi töôûng oâng naøy giuùp vieäc cho chuùng ta ñöôïc".

      OÂng Cubellis ñaõ chòu khoù kieám taøi lieäu veà oâng chuû maø oâng muoán ñöôïc giuùp vieäc. Nhö vaäy oâng toû raèng oâng quan taâm tôùi chuû vaø xí nghieäp cuûa oâng ta. OÂng laïi khuyeán khích cho oâng chuû noùi. Vì vaäy maø gaây ñöôïc thieän caûm raát deã daøng.

      Chuùng ta neân nhôù raèng baïn thaân cuûa chuùng ta thích noùi veà nhöõng taøi naêng cuûa hoï hôn laø thích nghe ta keå nhöõng taøi naêng cuûa ta. La Rochefoucauld noùi: "Ta toû ra hôn baïn thì baïn seõ thaønh keû thuø cuûa ta, chòu nhöôøng baïn thì baïn seõ lieân keát vôùi ta.

      Thöïc vaäy, khi hoï hôn ta, hoï muoán toû söï quan troïng cuûa hoï ra; neáu traùi laïi, hoï thaáy keùm ta thì hoï seõ ganh gheùt ta.

      Moät caâu phöông ngoân Ñöùc noùi: "Khoâng coù noãi vui naøo hoaøn toaøn ñaày ñuû baéng caùi vui hieåm aùc ñöôïc thaáy keû tröôùc kia mình theøm muoán ñòa vò, nay bò sa cô lôõ böôùc".

      Thaät vaäy, chaéc coù nhieàu baïn thaân cuûa ta thaáy chuùng ta lôõ laøng vui hôn laø thaáy chuùng ta sung söôøng.

      Cho neân phaûi kín ñaùo: Ñöøng noùi tôùi söï thaønh coâng cuûa ta; nhö vaäy ngöôøi chung quanh chaén chaéc seõ vui loøng. Vaên só Irwin Cobb hieåu ñieàu aáy. Moät hoâm taïi toøa aùn, khi ñöùng laøm chöùng cho moät ngöôøi baïn, moät oâng luaät sö noùi vôùi oâng: "Thöa oâng, toâi bieát raèng oâng laø moät trong nhöõng vaên só noåi danh ôû Myõ, coù phaûi khoâng aï?" OÂng Cobb traû lôøi: "Thöa oâng, coù leõ toâi chæ laø ngöôøi gaëp nhieàu may maén nhaát maø thoâi".

      Chuùng ta phaûi nhuõn nhaën vì chuùng ta laø phaøm nhaân. Traêm naêm nöõa, baïn vaø toâi ñeàu khoâng coøn nöõa vaø chaúng ai coøn nhôù tôùi chuùng ta caû. Ñôøi thaät ngaén nguûi. Coù bieát bao vieäc neân laøm, hôi ñaâu baét keû chung quanh ta phaûi nghe ta keå leå nhöõng ñöùc tính, nhöõng thaønh coâng cuûa ta. Neân ñeå cho hoï noùi. Maø nghó cho kyõ, chuùng ta coù gì ñaùng töï phuï ñaâu? Baïn coù bieát ngu xuaån vôùi thoâng minh khaùc nhau ra sao khoâng? Raát ít: chæ hôn keùm nhau moät chuùt xíu chaát i oát trong haïch giaùp traïng tuyeán cuûa ta. Neáu moät y só moå haïch, laáy chaát i oát trong ñoù ra thì baïn seõ thaønh ra ngu xuaån. Chæ vaøi gioït i oát maø tieäm baøo cheá naøo cuõng coù baùn, neân baïn khoûi phaûi soáng trong caùc döôõng ñöôøng daønh cho nhöõng keû baát thaønh nhaân. Chæ nhôø coù baáy nhieâu ñoù thoâi: vaøi gioït i oát! Thaät chaúng coù chi ñaùng khoe khoang heát!

      Vaäy, muoán cho ngöôøi khaùc theo yù baïn, thì...Baïn cöù ñeå cho ngöôøi ñoù noùi cho thoûa thích

Phaàn Thöù Möôøi Baûy

Thieän Baát Chuyeân Myõ

     Nhöõng yù kieán maø baïn töï kieám thaáy, coù phaûi baïn tin hôn laø nhöõng yù maø ngöôøi ta ñaët trong maâm baïc ñeå daâng baïn khoâng? Neáu baïn hieåu ñieàu ñoù laø ñuùng maø baïn coøn nhaát ñònh baét ngöôøi khaùc phaûi theo yù baïn thì chaúng phaûi laø vuïng veà ö? Bieát kheùo leùo daãn khôûi vaøi yù roài ñeå cho ngöôøi ta töï keát luaän laáy, chaúng laø khoân hôn ö? .

      OÂng Adolph Seltz, ôû Philadelphie, troâng nom vieäc baùn xe hôi lôùn, coù moät boïn ngöôøi giuùp vieäc vöøa baát taøi, vöøa voâ quy cuû. OÂng coù boån phaän laø gieo haêng haøi trong loøng boïn voâ voïng ñoù. OÂng beøn hoïp caû boïn, roài xin hoï coù nguyeän voïng gì, cöù noùi thaúng ra khoâng ngaïi chi heát, roài oâng seõ heát söùc laøm cho hoï vöøa loøng. Boïn hoï beøn yeâu caàu naøy noï. Ñeán löôït oâng, oâng hoûi laïi hoï: "Baây giôø, caùc thaày cho toâi bieát toâi hy voïng ôû caùc thaày ñöôïc nhöõng gì"? Hoï ñoàng thanh noùi: Chuùng toâi xin chaân thaønh, ngay thaúng, laïc quan, coù keát quaû laø sau cuoäc noùi chuyeän ñoù, heát thaûy moïi ngöôøi ñeàu laøm vieäc vôùi loøng can ñaûm vaø nhöõng saùng kieán môùi laï, vaø moät haøng baùn taêng leân moät caùch kyø dò.

      OÂng Seltz noùi: "Caùc ngöôøi giuùp vieäc toâi ñeàu kyù keát vôùi toâi moät tôø hôïp ñoàng tinh thaàn vaø toâi giöõ lôøi cuûa toâi thì hoï cuõng quyeát giöõ lôøi cuûa hoï. Toâi chæ caàn hoûi yù hoï, ñaõi hoï coù heä thoáng, laø toâi muoán gì ñöôïc naáy".

      Chuùng ta khoâng ai muoán laøm vieäc moät caùch baát ñaéc dó, maø muoán raèng coâng vieäc cuûa ta hôïp yù nguyeän vaø sôû thích cuûa ta. Vaø mong ngöôøi khaùc bieát ñeán nhöõng yù töôûng, nhu caàu öôùc voïng cuûa ta. Nhö tröôøng hôïp cuûa oâng Eugeøne Wesson. OÂng ñaõ maát aên hoa hoàng haøng ngaøn myõ kim roài môùi hieåu ñöôïc chaân lyù ñoù. OÂng laø moät ngheä só veõ kieåu cho caùc nhaø saûn xuaát vaûi boâng vaø kieåu aùo. Ñaõ bao naêm, oâng kieân taâm xin veõ giuùp kieåu cho moät nhaø cheá taïo quan troïng nhaát ôû Nöõu Öôùc. Nhaø cheá taïo ñoù vaãn tieáp oâng, nhöng khoâng bao giôø mua giuùp oâng moät kieåu naøo heát, chæ ngaém nghóa kyõ böùc veõ cuûa oâng roài noùi: "Anh Wesson, nhöõng kieåu böõa nay khoâng duøng ñöôïc".

      Sau nhieàu laàn thaát baïi, oâng Wesson hieåu raèng phöông phaùp cuûa oâng dôû, vaø oâng ñaõ theo veát xe cuûa ngöôøi khaùc roài. OÂng nhaát ñònh ñi ñöôøng khaùc vaø baét ñaàu nghieân cöùu ngheä thuaät daãn duï ngöôøi. Ít laâu sau, oâng naõy ra moät yù. Löïa naêm sau nöùc phaùc hoïa coøn dôû dang, oâng chaïy laïi nhaø cheá taïo vaø noùi: "Thöa oâng, toâi muoán xin oâng giuùp toâi moät vieäc. Toâi coù vaøi böùc veõ phaùc ñaây, xin oâng cho bieát toâi neân theâm bôùt ra sao ñeå ñöôïc vöøa yù oâng".

      Nhaø cheá taïo ngaém nghía hoài laâu khoâng noùi nöûa lôøi roài tuyeân boá: "Ñeå toâi suy nghó ít böõa".

      OÂng Wesson nghe lôøi, ba ngaøy sau trôû laïi, vaâng theo lôøi chæ baûo cuûa nhaø cheá taïo, veà nhaø veõ theo yù oâng ta. Keát quaû: taát caû nhöõng kieåu ñoù ñeàu ñöôïc thu nhaän.

      Töø ñoù trôû ñi, oâng Wesson luoân luoân ñöôïc laõnh veõ kieåu theo yù nhaø cheá taïo.

      Nhaø ngheä só ñoù noùi: "Toâi hieåu taïi sao trong haøng naêm trôøi, toâi ñaõ thaát baïi. Laø vì toâi muoán xuùi oâng aáy mua nhöõng böùc veõ maø toâi cho raèng hôïp yù oâng. Phaûi laøm ngöôïc laïi nhö vaäy môùi ñöôïc. Baây giôø toâi hoûi yù oâng tröôùc, neân oâng coù caûm töôûng raèng chính oâng ñaõ saùng taïo ra kieåu maø quaû coù vaäy thaät. Toâi khoâng caàn phaûi maát coâng tìm mua nhöõng kieåu töï oâng ñaõ ñaët".

      OÂng Theodore Roosevelt khi coøn laøm Thoáng ñoác Nöõu Öôùc ñaõ coù moät thuû ñoaïn kyø dò: oâng duøng caùch oân hoøa khieán thuû laõnh caùc ñaûng chaùnh trò trong tænh vui loøng taùn thaønh nhöõng caûi caùch maø tröôùc kia hoï phaûn khaùng kòch lieät.

      Ñaây laø phöông phaùp cuûa oâng: khi oâng coù moät caùi gheá quan troïng naøo troáng, oâng môøi heát caùc thuû laõnh laïi hoûi, theo yù hoï neân cöû ai. OÂng Roosevelt noùi: Tröôùc heát, hoï ñöôïc cô hoäi tieán cöû moät ñaûng vieân laõo luyeän cuûa hoï, cho ñaûng hoï theâm vaây caùnh trong chaùnh phuû. Toâi traû lôøi raèng ngöôøi ñoù coù leõ khoâng ñöôïc daân chuùng uûng hoä vaø neáu ñeå cöû coù leõ thaát saùch.

      Hoï ñöa ra moät nhaân vaät khaùc maø toâi khoâng öa laém. Toâi traû lôøi coù leõ ngöôøi ñoù khoâng laøm haøi loøng söï mong ñôïi cuûa daân chuùng vaø nhö vaäy daân tình seõ thaát voïng maát, neân tìm moät ngöôøi khaùc taøi naêng vaø tö caùch ñöû hôn heát ñeå giöõ ñòa vò ñoù.

      Laàn thöù ba, hoï tieán cöû moät ngöôøi khaù hôn nhieàu, nhöng vaãn chöa ñöôïc nhö yù.

      Toâi caûm ôn hoï vaø yeâu caàu hoï gaéng söùc moät laàn cuoái cuøng nöõa. Töùc thì hoï tieán cöû moïi ngöôøi chính yù toâi cuõng muoán choïn. Toâi hoan hæ nhaän lôøi vaø caùm ôn hoï ñaõ giuùp toâi raát ñaéc löïc. Toâi ñeå hoï tin raèng hoï ñaõ toaøn quyeàn tieán cöû. Roài toâi chæ cho hoï thaáy raèng toâi ñaõ chieàu loøng hoï, vaø toâi tin hoï seõ taän taâm baùo ñaùp toâi trong dòp khaùc. Vaø ñeå traû ôn toâi, hoï ñaõ taùn trôï nhöõng caûi caùch trieät ñeå cuûa toâi veà phaùp cheá.

      Xin baïn nhôù kyõ ñieàu naøy: Roosevelt luoân luoân hoûi yù nhöõng ngöôøi coäng taùc vaø toân troïng yù kieán cuûa hoï. Moãi laàn oâng boá duïng moät ngöôøi vaøo moät moät ñòa vò quan troïng, oâng ñeå cho thuû laõnh caùc ñaûng chính trò töôûng raèng chính hoï ñaõ löïa choïn ngöôøi ñoù.

      Moät ngöôøi baùn xe hôi cuõ theo hoïc lôùp giaûng cuûa toâi, cuõng duøng phöông phaùp ñoù ñeå baùn moät chieác xe hôi cho moät moái haøng ngöôøi xöù Toâ Caùch Lan. Chæ ñaõ ñuû xe maø khaùch haøng chaúng vöøa yù chieác naøo heát: xe naøy hôû quaù, xe kia kín quaù, chieác thì ñaéc quaù, chieác quaùi naøo cuõng ñaéc quaù... Thaát voïng, ngöôøi baùn xe laïi hoûi yù nhöõng baïn theo hoïc lôùp giaûng cuûa toâi.

      Chuùng toâi khuyeân neân boû yù muoán laøm cho khaùch haøng tin theo mình. Neân ñeå hoï töï ñònh ñoaït laáy. Ñöøng toû yù kieán cuûa mình ra nöõa, traùi laïi neân hoûi yù kieán cuûa hoï... Laøm cho hoï tin raèng chính hoï quyeát ñònh chôù khoâng phaûi ta xuùi hoï.

      Ngöôøi ñoù theo lôøi. Gaëp nhaèm luùc môùi mua laïi ñöôïc moät chieác maø coù leõ oâng khaùch haøng kia seõ vöøa yù. Beøn duøng ñieän thoaïi môøi oâng ta laïi cöûa haøng ñeå xin chæ baûo giuøm moät vieäc.

      Khi khaùch haøng tôùi, ngöôøi baùn xe hoûi: "OÂng giuùp toâi ñöôïc moät vieäc khoâng? Toâi bieát oâng saønh veà vieäc mua baùn xe hôi laém. OÂng xeùt vaø thöû chieác xe naøy giuøm toâi. Vaø xin oâng cho bieát, theo yù oâng, chöøng bao nhieâu tieàn thì neân mua".

      Maët khaùch haøng töôi nhö hoa. Ngöôøi ta ñaõ phuïc taøi y, laïi hoûi yù kieán y. Y laùi xe thöû moät voøng lôùn, trôû veà tuyeán boá: "Neáu coù theå mua vôùi giaù naêm ngaøn thì neân laém. Gía ñoù hôøi".

      Thöa oâng, neáu toâi mua ñöôïc giaù ñoù, roài ñeå laïi haàu oâng, oâng chòu khoâng?

      Naêm ngaøn ñoàng? Thì chòu lieàn chöù coøn gì nöõa!

      Chieác xe baùn ñöôïc töùc thì vì chính khaùch haøng ñaõ töï tính giaù laáy. Cuõng nhôø phöông phaùp ñoù maø moät haõng saûn xuaát maùy chieáu quang X, baùn ñöôïc maùy cho moät trong nhöõng nhaø thöông lôùn nhaát ôû Brooklyn. Nhaø thöông ñoù muoán môû moät phoøng chieáu quang tuyeán tinh haûo nhaát nöôùc Myõ. Baùc só L. laø ngöôøi ñöôïc giao traùch nhieäm ñaûm ñöông coâng vieäc ñoù bò nhöõng nhaø thay maët ñuû caùc hieäu maùy laïi quaáy raày. Hoï thi nhau ca tuïng maùy cuûa hoï.

      Nhöng coù moät nhaø saûn xuaát khoân kheùo hôn hoï nhieàu vì oâng ta ñaõ thaâm hieåu khoa daãn duï ngöôøi. OÂng vieát böùc thö naøy cho Baùc só L: Xöôûng chuùng toâi môùi phaùt minh moät kieåu maùy môùi ñeå chieáu quang tuyeán X. Cöûa haøng chuùng toâi môùi nhaän ñöôïc loâ thöù nhaát. Chuùng toâi bieát kieåu chöa hoaøn toaøn vaø muoán söûa chöõa laïi cho thaät vöøa yù. Cho neân xin Ngaøi neáu coù thì giôø quaù boä laïi xem giuùp chuùng toâi ñeå chæ baûo cho chuùng toâi caùch söûa ñoåi, ngoõ haàu ñöôïc giôùi chuyeân moân thaâu duøng, thì chuùng toâi ñoäi ôn Ngaøi laém.

      Vì bieát raèng Ngaøi raát baän vieäc, neân chuùng toâi xin Ngaøi coù theå gia aân giuùp chuùng toâi ñeå chuùng toâi cho xe laïi röôùc Ngaøi.

      Baùc só L. noùi: "Toâi nhaän ñöôïc böùc thö ñoù, ngaïc nhieân laém, ngaïc nhieân maø cuõng vui nöõa. Töø tröôùc, chöa coù nhaø cheá taïo naøo hoûi yù kieán toâi heát. Böùc thö ñoù laøm cho toâi thaáy toâi quan troïng. Tuaàn ñoù, toâi baän vieäc laém, nhöng toâi xin kieáu khoâng döï moät böõa tieäc naøo ñeå laøm vui loøng nhaø kyõ ngheä. Toâi thöû maùy, khi xem xeùt kyõ, toâi thaáy maùy toát, coù giaù trò. Khoâng ai môøi toâi mua heát maø töï yù toâi, toâi ngoõ yù mua veà duøng trong nhaø thöông cuûa toâi".

      Hoài oâng Wilson laøm Toång Thoáng Myõ quoác, ñaïi taù House ñaõ coù raát nhieàu aûnh höôûng trong caùc quyeát ñònh cuûa Toång Thoáng caû trong phaïm vi quoác gia laãn quoác teá. Trong nhöõng vaán ñeà quan troïng nhaát, Toång Thoáng Wilson cuõng thöôøng nghe theo ñaïi taù House nhieàu hôn caû nhöõng nhaân vieân trong vaên phoøng Ngaøi.

      Ñaïi taù laøm caùch naøo coù aûnh höôûng tôùi böïc ñoù? Ta nay bieát roõ nhôø Ñaïi taù ñaõ keå taâm söï vôùi moät ngöôøi baïn thaân nhö sau: "Khi toâi muoán cho Toång Thoáng theo yù kieán toâi, toâi laøm nhö voâ tình toû yù ñoù ra tröôùc maët Ngaøi, toâi gieo haït gioáng ñoù vaøo trong trí Ngaøi, vaø chæ noùi thoaùng qua ñuû ñeå Ngaøi nghe thaáy vaø suy nghó tôùi. Laàn ñaàu tieân vì baát ngôø maø toâi thaáy giaù trò cuûa phöông phaùp ñoù: Moät böõa, toâi thaêm Ngaøi taïi Baïch oác, toâi baøy toû moät chính saùch caàn phaûi aùp duïng lieàn, nhöng xem yù Ngaøi khoâng thuaän. Ít ngaøy sau, trong moät côm chieàu, toâi heát söùc ngaïc nhieân nghe Ngaøi ñöa ñeà nghò cuûa toâi ra, nhöng baøy toû hoaøn toaøn nhö do saùng kieán cuûa Ngaøi maø ra vaäy!" Luùc ñoù, Ñaïi taù coù la leân: Thöa Toång Thoáng, thì chính toâi ñaõ khuyeân Ngaøi nhö vaäy khoâng? Ai kia chöù Ñaïi taù House thì khoâng khi naøo ngu daïi vaäy. OÂng khoâng caàn ai khen oâng heát, oâng chæ muoán sao coù keát quaû laø ñöôïc. Cho neân oâng ñeå cho Toång Thoáng Wilson töôûng raèng chính Ngaøi ñaõ coù quyeát ñònh ñoù. Hôn nöõa tröôùc coâng chuùng, oâng coøn tuyeán boá cho moïi ngöôøi bieát chính Toång Thoáng ñaõ coù saùng kieán môùi meû aáy.

      Chuùng ta neân nhôù raèng nhöõng ngöôøi maø ngaøy mai chuùng ta seõ gaëp, cuõng coù nhöõng nhöôïc ñieåm nhö Toång Thoáng Wilson... vaø ta neân thi haønh nhuõng phöông phaùp cuûa ñaïi taù House. Caùch ñaây hai möôi naêm theá kyû, Laõo Töû ñaõ noùi moät caâu maø ñoäc giaû ngaøy nay coøn neân suy nghieäm: Nöôùc suoái vaø möa nguoàn ñeàu chaûy xuoáng soâng saâu beå caû laø vì nuùi cao maø soâng vaø beå thaáp.

      Thaùnh nhaân muoán toû ñöùc vôùi thieân haï bao giôø cuõng haï mình thaáp xuoáng, vaø muoán tieán tröôùc thieân haï, bao giôø cuõng töï luøi laïi sau.

      "Cho neân ñòa vò thaùnh nhaân bao giôø cuõng vöôït thieân haï, maø thieân haï khoâng oaùn cuõng khoâng hôøn".

      Vaäy muoán daãn duï ngöôøi khaùc, xin baïn theo quy taéc thöù baûy laø: Ñeå cho hoï tin raèng hoï haønh ñoäng hoaøn toaøn theo saùng kieán cuûa hoï

Phaàn Thöù Möôøi Taùm

Quy Taéc Naøy Seõ Giuùp Baïn

Laøm Ñöôïc Nhöõng Vieäc Dò Thöôøng

     Xin baïn nhôù ñieàu naøy: duø ngöôøi haøng xoùm coù hoaøn toaøn laàm loän nöõa thì ngöôøi ñoù cuõng khoâng tin raèng hoï laàm, vaäy ñöøng buoäc loãi hoï, keû ñieân naøo laøm nhö vaäy cuõng ñöôïc. Baïn neân raùn hieåu hoï. Nhö vaäy laø baïn khoân, coù ñaïi ñoä vaø coù leõ xuaát chuùng nöõa.

      Ngöôøi haøng xoùm ñoù suy nghó vaø haønh ñoäng nhö vaäy vì hoï coù lyù cuûa hoï. Baïn raùn tìm nguyeân nhaân saâu kín ñoù, töï nhieân baïn seõ hieåu haønh vi cuûa hoï vaø coù leõ caû caù taùnh cuûa hoï nöõa.

      Baïn haõy thaønh thaät gaéng töï ñaët mình vaøo ñòa vò hoï maø nhuû: "Neáu ta ôû ñòa vò hoï, ta seõ coù nhöõng tình caûm gì, seõ coù nhöõng phaûn öùng ra sao?" Nhö vaäy baïn ñôõ toán thì giôø vaø ñôõ caû böïc töùc. Hôn nöõa, baïn seõ tieán ñöôïc moät böôùc lôùn trong ngheä thuaät daãn ñaïo ngöôøi.

      Moät nhaø taâm lyù vieát: "Thöû bình taâm töï xeùt, baïn seõ thaáy ñieàu maâu thuaãn sau naøy: baïn meâ man chuù yù tôùi vieäc rieâng cuûa baïn maø thôø ô heát thaûy moïi vieäc treân theá giôùi. Xin baïn nhôù kyõ raèng treân ñòa caàu naøy ai cuõng coù tính ñoù heát. Baïn seõ thaáy nhö Lincoln vaø Roosevelt raèng muoán thaønh coâng trong baát cöù ngheà naøo tröø ngheà coi nguïc caàn phaûi hieåu quan ñieåm cuûa ngöôøi khaùc".

      Moät trong nhöõng söï giaûi trí maø toâi öa nhaát, laø baùch boä hoaëc cöôõi ngöïa daïo chôi trong moät khu röøng gaàn nhaø toâi. Toâi thích caây soài laém. Cho neân toâi ñau loøng thaáy moãi naêm nhöõng caây ñoù bò nhöõng ñaùm chaùy taøn phaù, khoâng phaûi do taøn thuoác maø do söï voâ yù cuûa tuïi con nít chôi nghòch trong röøng, baét chöôùc daân moïi, xeáp ñaù laøm oâng taùo ñeå naáu nöôùng. Coù khi chaùy lan roäng ñeán noãi phaûi keâu lính chöõa löûa tôùi.

      Ô Ûven röøng, coù taám baûng doïa phaït vaø hoaëc boû tuø nhöõng keû naøo voâ yù laøm chaùy röøng, nhöng baûng ñaët ôû moät nôi ít ngöôøi ñi tôùi, khaùch du lòch khoù thaáy ñöôïc. Cuõng coù moät ngöôøi kî hieán binh ñi coi röøng nhöng chuù ta khoâng laøm troøn phaän söï, cho neân nhöõng ñaùm chaùy vaãn tieáp tuïc. Moät laàn toâi chaïy laïi baûo moät ngöôøi lính raèng coù ñaùm chaùy, nhöng ngöôøi lính ueå oûai traû lôøi raèng ñaùm chaùy khoâng phaûi ôû trong khu cuûa chuù ta. Thaáy vaäy, toâi phaûi ñích thaân laøm coâng khoâng cho chính phuû.

      Ban ñaàu, moãi khi toâi thaáy moät ñaùm thanh nieân ñoát löûa caém traïi, toâi voäi chaïy laïi lo sôï cho nhöõng caây quyù cuûa toâi. Toâi ñe hoï neân coi chöøng, chöù khoâng thì ngoài tuø, vì laøm chaùy röøng. Nghóa laø toâi laøm cho hoï giaän, khoâng caàn töï ñaët vaøo quan ñieåm cuûa hoï. Cho neân hoï baát ñaéc dó phaûi vaâng lôøi, caøu nhaøu oaùn hôøn. Vaø coù leõ hoï chæ ñôïi toâi quay löng ñi ñeå nhoùm löûa laïi, ñoát caû khu röøng cho ñôõ töùc. May thay, laàn laàn toâi hieåu baûn tính con ngöôøi vaø trôû neân lòch thieäp hôn, hieåu ngöôøi hôn, ñaïi löôïng hôn. Cho neân thaáy boïn treû quaây quaàn chung quanh ngoïn löûa traïi, toâi laïi gaàn, noùi: "Vui khoâng caùc em? ... Caùc em naáu moùn gì ñoù... Hoài nhoû toâi cuõng nhö caùc em, cuõng thích ñoát löûa trong röøng laém. Maø coù leõ baây giôø vaãn coøn thích nöõa... Nhöng caùc em cuõng bieát: ñoát löûa ôû ñaây nguy hieåm laém... Anh bieát, caùc em coù yù töù, caån thaän laém. Nhöng coù nhieàu keû voâ yù hôn caùc em ñoát löûa, cuõng baét chöôùc ñoát vaø khi ñi thì queân khoâng ñaäp. Roài löûa beùn tôùi laù khoâ, leo leân caây. Vaø neáu chuùng ta khoâng caån thaän, thì khu röøng naøy khoâng coøn laáy moät caây... Anh khoâng ra leänh cho caùc em ñaâu, khoâng muoán quaáy raày caùc em ñaâu... Thaáy caùc em chôi giôõn; anh vui laém. Nhöng caùc em neân deïp nhöõng laù khoâ naøy ñi, cho noù beùn löûa. Roài khi ñi veà, nhôù laáy nhieàu ñaát phuû leân beáp nheù? Caùc em nghe chöù? Vaø laàn sau, caùc em neân laøm beáp taïi ñaèng xa kia, choã laáy caùt kia. Nhö vaäy khoâng nguy hieåm... Thoâi caùm ôn caùc em nhieàu laém. Chaøo caùc em... vaø caùc em chôi vui nheù!".

      Keát quaû thaät khaùc haún laàn tröôùc. Boïn treû voäi vaøng laøm theo yù toâi. Khoâng caøu nhaøu, khoâng oaùn hôøn gì heát, vì toâi khoâng baét chuùng vaâng lôøi toâi, toâi xin chuùng hôïp taùc vôùi toâi, chuùng haønh ñoäng laø töï yù chuùng. Laàn naøy hai beân ñeàu haøi loøng vì toâi ñaõ bieát quan troïng ñieåm cuûa chuùng.

      Laàn sau, muoán xin boïn caém traïi coù yù töù moät chuùt cho khoûi chaùy röøng, hoaëc muoán baùn moät moùn haøng, hoaëc môøi moät oâng baïn döï vaøo moät vieäc thieän, xin baïn haõy traàm tö moät luùc vaø töï hoûi: "Hoï chòu laøm ñieàu mình xin hoï laø vì leõ gì?" Ñaønh raèng nhö vaäy maát thì giôø moät chuùt, nhöng baïn seõ ñöôïc lôïi nhieàu voâ cuøng vì baïn seõ tìm ñöôïc caùch caûm ñoäng ngöôøi ñoù vaø ít khoù nhoïc maø keát quaû myõ maõn hôn nhieàu.

      Vò giaùo sö daïy khoa Thöông maïi ôû Ñaïi hoïc Harvard noùi: "Thaø ñi baùch boä hai giôø ñoàng hoà treân væa heø tröôùc phoøng giaáy cuûa moät khaùch haøng ñeå suy nghó, coøn hôn laø böôùc soàng soäc ngay vaøo phoøng ñoù maø khoâng bieát roõ mình seõ noùi gì vôùi ngöôøi ta, vaø khoâng ñoaùn tröôùc ñöôïc raèng ngöôøi ta seõ traû lôøi mình ra sao".

      Lôøi ñoù quan troïng tôùi noãi toâi muoán laäp laïi moät laàn nöõa: "Thaø ñi baùch boä hai giôø ñoàng hoà treân væa heø, tröôùc phoøng giaáy cuûa moät khaùch haøng ñeå suy nghó, coøn hôn laø böôùc soàng soäc ngay vaøo phoøng ñoù maø khoâng bieát roõ mình seõ noùi gì vôùi ngöôøi ta vaø khoâng ñoaùn tröôùc ñöôïc raèng ngöôøi ta seõ traû lôøi mình ra sao".

      Neáu cuoán saùch naøy chæ giuùp baïn moãi moät ñieàu laø laøm taêng naêng löïc hieåu thaáy quan ñieåm cuûa ngöôøi khaùc maø khoâng queân quan ñieåm cuûa baïn, trong baát cöù tröôøng hôïp naøo, phaûi, neáu cuoán naøy chæ giuùp baïn ñöôïc baáy nhieâu thoâi, thì noù cuõng ñaõ ñaùnh daáu moät khoaûng ñöôøng ñaày yù nghóa trong cuoäc ñôøi laøm aên cuûa baïn roài.

Phaàn Thöù Möôøi Chín

Loaøi Ngöôøi Muoán Gì?

     Baïn muoán bieát moät caâu thaàn chuù laøm ngöng nhöõng cuoäc caõi loän, laøm tan baát bình, gaây thieän caûm vaø xuùi giuïc ngöôøi khaùc laøm chaêm chuù nghe baïn khoâng? .

      Coù ö? ... Ñaây caâu ñoù ñaây. Tröôùc heát, baïn haõy noùi: "Toâi khoâng traùch oâng moät chuùt naøo heát. Neáu ôû vaøo ñòa vò oâng, chaén chaéc toâi cuõng haønh ñoäng nhö oâng".

      Moät caâu traû lôøi nhö vaäy thì ñeán huøm thieâng raén ñoäc cuõng phaûi chòu ñi. Xin baïn ñöøng ngaïi raèng noùi nhö vaäy maø khoâng thaønh thaät ñaâu, vì neáu ôû vaøo ñòa vò ngöôøi khaùc töï nhieân baïn cuõng seõ haønh ñoäng nhö hoï.

      Nhö teân cöôùp Ai Capone chaúng haïn. Neáu baïn ñaõ chòu caùi di truyeàn veà theå chaát nhö y, thì baây giôø baïn cuõng nhö y, cuõng ñöông naèm nôi y ñang naém, nghóa laø trong khaùm.Vì chính cha meï y vaø nhöõng ngöôøi chung quanh y ñaõ laøm cho y trôû thaønh nhö vaäy.

      Baïn khoâng phaûi laø con raén hoå chaúng haïn, thì caùi leõ ñoäc nhaát laø bôûi caùc cuï nhaø laø ngöôøi chöù khoâng phaûi laø raén hoå. Neáu tín ngöôõng caùc baïn khoâng cho baïn thôø con boø hay con raén thì chæ do baïn khoâng sanh tröôûng trong moät gia ñình AÁn ñoä, treân bôø soâng Brahmapoutra.

      Vaäy baïn ñöôïc nhö baây giôø, caùi gì cho baïn ñaùng töï phuï? Ngöôøi khaùc ra sao, ñöøng cheâ ngöôøi ta. Ñöøng gieãu söï laàm laãn, söï ngu muoäi, söï giaän döõ cuûa hoï. Traùi laïi neân thöông hoï. Neân coù thieän caûm vôùi hoï, giuùp hoï neáu coù theå ñöôïc. Baïn neân noùi nhö John Wesley khi oâng thaáy moät ngöôøi say röôïu laûo ñaûo ngoaøi ñöôøng: "Neáu trôøi khoâng thöông, thì ta cuõng ñaõ nhö ngöôøi naøy".

      Ba phaàn tö ngöôøi maø baïn gaëp ñeàu theøm muoán caûm tình, khao khaùt ñöôïc thieân haï hieåu mình.Baïn laøm co hoï vöøa loøng thì hoï seõ suøng baùi baïn.

      Moät laàn, toâi dieãn thuyeát tröôùc maùy truyeàn thanh veà coâ Louisa May Alott, taùc giaû cuoán Caùc tieåu thö. Toâi bieát raèng coâ ñaõ soáng vaø vieát nhöõng taùc phaåm cuûa coâ ôû Concord taïi mieàn Messachusrtts. Nhöng thaät laø voâ taâm, toâi ñaõ noùi loän raèng toâi ñaõ vieáng nhaø coâ Concord taïi mieàn New Hampshire! Neáu toâi chæ coù moät laàn thì cuõng khoâng sao! Than oâi! Toâi noùi tôùi hai laàn... Töùc thì nhöõng böùc thö vaø daây theùp uøa vaøo phoøng toâi ñeå chöûi toâi, bao vaây toâi nhö oâng voø veõ. Lôøi leõ hoaëc khinh bæ, hoaëc nghieâm khaéc. Thöù nhaát, coù moät baø queâ quaùn ôû Concord, mieàn Messahusetts, khoâng tieác lôøi chua ngoa, maït saùt toâi y nhö toâi ñaõ buoäc toâi coù Alcott laø moïi aên thòt ngöôøi ôû Nouvelle Guineùe vaäy. Ñoïc thö baø ta toâi töï nhuû: "Caûm taï Trôøi Phaät ñaõ thöông, khoâng baét toâi laøm choàng con muï naøy!" Toâi voäi vaøng muoán traû lôøi baø ta raèng: "Neáu toâi ñaõ coù moät loãi veà ñòa lyù thì baø con coù moät loãi naëng hôn nhieàu, laø loãi khoâng ñöôïc nhaõ nhaën chuùt naøo heát". Toâi muoán baét ñaàu böùc thö toâi baèng caâu ñoù. Roài thì cho baø ta moät baøi hoïc ñích ñaùng. Nhöng toâi daèn loøng xuoáng. Toâi bieát raèng baát kyø keû ñieân cuõng ñaùng cöï laïi nhö vaäy ñöôïc vaø thaät ra caâu traû lôøi ñoù laø caâu traû lôøi ñaëc thuø cuûa heát thaûy nhöõng ñöùa ngu. Toâi muoân vöôït leân treân boïn ñoù. Toâi nhaát ñònh laøm cho baø aáy ñöông thuø gheùt toâi, phaûi coù thieän caûm vôùi toâi. Toâi töï nhuû: "Nghó cho cuøng, neáu mình ôû vaøo ñòa vò baø ta, chaéc mình cuõng caûm xuùc nhö baø ta, phaûi raùn hieåu quan ñieåm cuûa baø ta môùi ñöôïc". Khi toâi vôùi Philadephie, toâi keâu ñieän thoaïi lieàn vaø noùi vôùi baø ñaïi loaïi nhö sau naøy: "Toâi kinh chaøo baø.. Môùi roài baø coù vieát moät böùc thö cho toâi, böõa nay toâi xin caùm ôn baø".

      Baø aáy noùi roõ raøng töøng tieáng, gioïng quyù phaùi: "Toâi ñöôïc haân haïnh haàu chuyeän Ngaøi vaøo ñaây". Toâi "Baø khoâng bieát toâi ñaâu. Toâi laø Dale Carnegie. Caùch ñaây maáy tuaàn, baø ta nghe toâi dieãn thuyeát trong maùy truyeàn thanh veà coâ Lousia May Alcott vaø trong cuoäc dieãn thuyeát ñoù, toâi ñaõ laàm lôõ khoâng theå tha thöù ñöôïc: Toâi ñaõ noùi coâ aáy sanh tröôøng Concord, mieàn New Hampshire. Thaät laø baäy vaø ngu quaù. Toâi xin loãi baø vaø caùm ôn baø ñaõ maát coâng vieát thö chæ baûo cho toâi".

      Baø aáy."OÂng Carnegie! Toâi hoái nhaän ñaõ vieát cho oâng moät böùc thö nhö vaäy. Böõa ñoù, toâi ñaõ maát heát ñieàm tónh, xin oâng thöù loãi cho Toâi." Thöa khoâng aï, chính toâi phaûi xin loãi baø chöù. Moät ñöùa con nít ban tieåu hoïc cuõng khoâng bao giôø laàm laãn nhö vaäy. Toâi ñaõ nhaän loãi cuûa toâi ôû treân maùy truyeàn thanh roài, nhöng toâi muoán thöa rieâng vôùi baø raèng toâi aân haän veà loãi ñoù laém".

      Baø aáy."Toâi queâ quaùn ôû Concord. Gia ñình toâi coù laøm vieäc laâu trong chaùnh phuû ôû mieàn Messachusetts cho neân toâi laáy laøm veû vang veà queâ höông toâi laém. Khi nghe oâng noùi coâ May Alcott sanh tröôûng ôû mieàn New Hampshire, toâi buoàn laém... Nhöng toâi thuù raèng nhôù laïi böùc thö ñoù toâi xaáu hoå laém".

      Toâi. "Thöa baø, xin baø tin raèng toâi aân haän hôn baø voâ cuøng. Loãi cuûa toâi khoâng laøm thieät chuùt chi cho mieàn Messachusetts, maø laøm cho toâi xaáu hoå voâ cuøng. Thaät hieám thaáy ñöôïc moät ngöôøi cuûa baø, coù hoïc thöùc nhö baø laïi chòu khoù vieát thö chæ baûo cho nhöõng dieãn giaû tröôùc maùy truyeàn thanh, toâi mong raèng baø seõ coù loøng toát ñeå yù tôùi nhöõng baøi dieãn thuyeát sau naøy cuûa toâi nöõa..."

      Nhö vaäy, toâi xeùt theo quan ñieåm baø ta vaø xin loãi baø thì baø ta cuõng xeùt theo quan ñieåm cuûa toâi vaø xin loãi toâi lieàn. Toâi ñöôïc caùi vui laø ñaõ töï chuû ñöôïc mình, ñaõ duøng pheùp lòch söï ñeå ñaùp laïi moät böùc thö thoâ loã. Sau cuøng, ñöôïc loøng quyù mieán cuûa baø töùc giaän maø töï aûi sao...?

      OÂng Sol Hurock coù leõ laø ngöôøi baàu haùt noåi danh nhaát ôû Myõ. Trong hai chuïc naêm, oâng ñieàu khieån nhieàu ñaøo keùp noåi tieáng... OÂng thaáy raèng hoï coù choã naøy ñaëc bieät nhaát laø luùc naøo cuõng caàn ngöôøi khaùc khen, khuyeán khích vaø chuù troïng tôùi hoï, caû trong nhöõng taät loá laêng nhaát cuûa hoï. Trong ba naêm trôøi, oâng giöõ ñöôïc trong gaùnh haùt cuûa oâng Chaliapine, moät danh ca ñaõ laøm cho caùc khaùn giaû sang troïng ôû raïp Metropolitan Opeùra phaûi say meâ veà gioïng traàm traàm tuyeãt thuù cuûa va. Nhöng "con ngöïa baát kham" ñoù ñaõ laøm cho oâng baàu phaûi bao phen böùt ñaàu böùt oùc. Vaø coù ñuû taät xaáu, nhö moät ñöùa treû quaù ñöôïc nuoâng chieàu, vaø heát söùc "khoù chòu", haønh haï oâng baàu ñuû tình ñuû toäi.

      Chaúng haïn, toái naøo va phaûi ca, thì tröa hoâm ñoù va keâu ñieän thoaïi, noùi vôùi oâng Hurock: "Khoâng em roài, oâng Sol ôi. Cuoáng hoïng toâi nhö caùi baøn naïo döøa. Khoâng theå naøo ca toái nay ñöôïc ñaâu!" Baïn töôûng oâng Hurock tranh bieän vôùi va sao? Khoâng, oâng ñaõ bieát töø laâu raèng duøng loái ñoù vôùi ñaøo keùp khoâng ñöôïc.

      OÂng chaïy ngay laïi khaùch saïn cuûa Chaliapine vaø gaëp maët, oâng than thôû, gioïng thaønh thaät, naõo nuøng: "Ñaùng tieác cho em quaù! Thaät ñaùng tieác! Taát nhieân laø em ca khoâng ñöôïc roài. Ñaønh huûy tôø giao keøo, chôù bieát sao baây giôø! Em thieät hai ngaøn myõ kim, nhöng so saùnh vôùi tieáng vang löøng cuûa em, söï thieät thoøi ñoù coù laø bao!".

      Chaliapine thôû daøi, noùi: "OÂng raùn ñôïi, chuùt nöõa trôû laïi coi... Phaûi, ñoä naêm giôø, oâng trôû laïi, may ra toâi coù khaù hôn khoâng".

      Naêm giôø, oâng Hurock trôû laïi, vaãn coù veû aâu saàu laém. OÂng laïi coá naøi xoùa boû giao keøo vaø Chaliapine laïi thoû daøi noùi: "Naøy, thoâi chuùt nöõa oâng trôû laïi xem sao. Coù leõ noù seõ khaù hôn".

      Baûy giôø röôõi, va chòu ca vôùi... ñieàu kieän laø oâng baàu phaûi baùo tröôùc cho coâng chuùng hay raèng va vì bò caûm maïo, neân khoâng ñöôïc toát gioïng nhö thöôøng ngaøy. OÂng Hurock höùa laøm nhö va muoán, vaø sau cuõng daét con "ngöïa baát kham" ñoù ra saân khaáu ñeå ñöôïc hoan hoâ nhö vuõ baõo nhö moïi toái.

      Moät nhaø taâm lyù tröù danh noùi: Heát thaûy chuùng ta ñeàu caàn thieän caûm, nhö ñöôïc ngöôøi khaùc khen, hoaëc khuyeán khích, hoaëc an uûi. Em beù ñöùt tay hay u ñaàu, voäi vaøng chaïy laïi chìa ra cho ngöôøi lôùn thaáy, coù khi laïi töï va ñaàu vaøo caùi gì cho u leân ñeå ñöôïc ngöôøi lôùn thöông haïi, vuoàt ve. Ngöôøi lôùn thì keå leå daøi doøng nhöõng tai naïn, beänh taät cuûa mình vaø nhaát laø nhuõng chi tieát trong luùc bò moå xeû. Nhöng tai hoïa ñoù coù thaät hay töôûng töôïng cuõng vaäy, loaøi ngöôøi bao giôø cuõng thích ngöôøi khaùc thöông tôùi mình".

      Vaäy muoán cho ngöôøi khaùc theo yù mình, ta neân Toû raèng ta coù nhieàu thieän caûm vôùi nhöõng yù töôûng cuøng öôùc coïng cuûa hoï.

      Ñoù laø quy taéc chín

Phaàn Thöù Hai Möôi

Gôïi Nhöõng Tình Caûm Cao Thöôïng

     Jesses James laø moät teân cöôùp "aên haøng" treân caùc xe löûa vaø ñaùnh phaù caùc ngaân haøng roài chia tieàn cho caùc taù ñieàn ôû chung quanh y ñeå chuoäc laïi ruoäng maø hoï tuùng thieáu ñaõ caàm coá. Chaén chaén y töï cho y laø ngöôøi coù lyù töôûng cao sieâu cuõng nhö Dutch Schultz Clowley bieät danh "Hai Suùng" vaø Al Capone soáng sau y hai theá heä.

      Thaät ra, heát thaûy moïi ngöôøi caû ngöôøi maø baïn thaáy trong göông cuûa baïn nöõa cuõng töï yù troïng mình, vaø caûm thaáy mình cao thöôïng ñaïi ñoä hôn ngöôøi.

      OÂng Pierpont Morgan nhaän thaáy raèng haønh ñoäng cuûa loaøi ngöôøi coù hai nguyeân do: moät nguyeân do maø ngöôøi ta giaáu ñi caùi ñoù môùi thaät, moät nguyeân do maø ta khai ra vì noù coù veû cao ñeïp, ñaùng khen. Khi haønh ñoäng, suy tính, ngöôøi ta chæ nhôù tôùi nguyeân do thaät. Coù bieát nguyeân do ñoù, baïn cuõng chaúng caàn nhaéc tôùi laøm chi. Nhöng vì con ngöôøi ai cuõng nuoâi moät lyù töôûng trong thaân taâm, neân öa nuùp caùi sau caùi nguyeân do thieän myõ. Vaäy muoán ñöôïc loøng hoï, baïn chæ neân taùn thöôûng maø nhaéc tôùi nguyeân do sau thoâi!.

      Quy taéc ñoù, baïn cho raèng trong thöông maïi khoâng aùp duïng ñöôïc chaêng? Xin baïn ñoïc ñoaïn sau naøy: OÂng Farrell laøm chuû moät bieät thöï. Coøn boán thaùng nöõa môùi heát haïn möôùn theo hôïp ñoàng, maø ngöôøi möôùn ñaõ muoán doïn ngay ñi vaø coá nhieàu ñoøi huûy giao keøo. Boán thaùng, moãi thaùng naêm möôi laêm myõ kim! Caû muøa heø thæ hoï möôùn ñeå ôû, roài baây giôø, baét ñaàu muøa ñoâng, boãng nhieân hoï boû ñi!.

      OÂng Farrell noùi: Tröôùc kia, neáu gaëp tröôøng hôïp ñoù, toâi ñaõ chaïy laïi kieám ngöôøi möôùn nhaø, bieåu oâng ta ñoïc kyõ laïi theå leä trong tôø giao keøo. Toâi ñaõ cho oâng ta hay raèng coù muoán doïn ñi thì phaûi ñoùng ngay maáy thaùng tieàn nhaø cho heát haïn, khoâng coù, toâi seõ ñöa ra toøa lieàn.

      Nhöng laàn naøy, toâi khoâng noùng naûy, toâi suy nghó vaø ñònh duøng moät thuaät khaùc. Toâi laïi thaêm oâng Doe, ngöôøi möôùn nhaø vaø noùi vôùi oâng ta.

      OÂng Doe toâi ñaõ nhaän ñöôïc thö cuûa oâng cho bieát oâng seõ doïn ñi, nhöng thaät tình toâi khoâng raèng oâng seõ ñi thaät.

      Nhieàu naêm kinh nghieäm trong ngheà ñaõ giuùp toâi hieåu loøng ngöôøi vaø môùi troâng thaáy oâng, toâi ñaõ bieát ngay oâng laø moät ngöôøi troïng lôøi höùa vaø danh döï. Toâi ñoaùn sai thì ñaây oâng cöù chaët tay toâi ñi.

      "Toâi ñeà nghò vôùi oâng nhö vaäy. OÂng suy nghó vaøi ngaøy nöõa, tôùi cuoái thaùng ñi. Neáu luùc ñoù, laïi traû tieàn nhaø, oâng coøn nhaát ñònh doïn ñi thì toâi cam ñoan vôùi oâng toâi seõ xin tuaân theo yù oâng. Toâi seõ ñeå oâng ñi vaø töï nhaän raèng toâi ñaõ xeùt laàm oâng. Nhöng toâi vaãn tin chaéc raèng oâng laø ngöôøi giöõ lôøi cam keát".

      Roài, muøng moät thaùng sau, oâng Doe laïi nhaø toâi traû tieàn nhaø vaø cho hay, sau khi hoûi yø baø Doe, oâng quyeát ñònh ôû laïi.

      Vì hoï ñaõ thaáy raèng chæ coù caùch xöû trí ñoù laø khoâng haïi danh döï thoâi".

      Hoài sinh tieàn, Lord Northcliffe, moät trong nhöõng vua baùo chí Anh, thaáy moät trong soá baùo in moät taám hình cuûa oâng maø oâng khoâng ñöôïc haøi loøng, oâng beøn vieát thö cho chuû nhieäm tôø baùo. Coù phaûi ñeà noùi: "Xin oâng ñöøng cho in taám hình ñoù nöõa, toâi khoâng thích noù" khoâng? khoâng. OÂng gôïi tôùi moät tình ñaùng kính vaø raát trong saïch, tình con yeâu vaø kính meï OÂng noùi: "Xin oâng ñöøng ñeå hoï in taám hình ñoù nöõa. Thaân maãu toâi khoâng thích noù".

      John D. Rockefeller cuõng theo caùch ñoù, khi oâng muoán xin nhaø baùo ñöøng chuïp hình con oâng. OÂng khoâng noùi: "Toâi khoâng muoán raèng hình cuûa chuùng noù ñöôïc in treân baùo" Khoâng, oâng gôïi tôùi moät tình cao thöôïng vaø teá nhò: loøng muoán che chôû treû em. OÂng noùi vôùi caùc nhaø nhieáp aûnh raèng: "Anh em coøn laï chi vieäc ñoù... Anh em cuõng coù treû trong nhaø... Anh em chaéc hieåu roõ raèng con nít maø ñem quaûng caùo quaù, chæ laø laøm hö chuùng...".

      OÂng Cyrus H. K. Curtis, chuû nhieäm hai tôø taïp chí lôùn nhaát taïi Myõ Tin töùc chieàu thöù baûy "vaø" Phuï nöõ nhaät baùo, trong böôùc ñaàu gaëp nhieàu khoù khaên.

      Chæ coù tieàn khoâng, khoâng ñuû duï caùc vaên só coù danh vieát giuùp oâng ñöôïc. Nhöng oâng ñaõ kheùo gôïi nhöõng tình caûm cao thöôïng nhaát cuûa hoï. Coâ Louisa May Alcott, danh luùc ñoù vang löøng, chòu vieát giuùp moät tôø baùo cuûa oâng, vì oâng höùa xin ñöa tieàn nhuaän buùt laø moät traêm myõ kim, khoâng phaûi ñeå bieáu moät hoäi töø thieän maø coâ che chôû.

      Nhöng oâng hoaøi nghi chaéc caõi laïi: Ñoái vôùi Northcliffe, hay Rockfeller hay moät nöõ vaên só ña caûm thì haønh ñoäng nhö vaäy ñöôïc laém. Nhöng ñoái vôùi nhöõng "quaùi vaät" nhö trong moät soá nhöõng ngöôøi maéc nôï toâi, thì toâi coøn ngôø keát quaû laém!.

      Caùc oâng aáy noùi coù leõ ñuùng. Moät vò thuoác khoâng trò ñöôïc heát moïi beänh, hôïp vôùi ngöôøi naøy, chöa nhaát ñònh cuõng hôïp vôùi ngöôøi khaùc. Neáu phöông phaùp cuûa baïn coù keát quaû thì thay ñoåi noù laøm chi? Coøn neáu traùi laïi, thì cöù thí nghieäm phöông phaùp treân kia ñi, coù thieät gì cho baïn ñaâu? .

      Duø sao ñi nöõa, toâi tin raèng ñoïc caâu chuyeän sau naøy do oâng James L.Thomas, ñaõ theo lôùp giaûng cuûa toâi keå laïi, baïn seõ thaáy thuù: Moät haõng xe hôi coù saùu khaùch haøng khoâng chòu traû tieàn söûa xe. Noùi cho ñuùng khoâng phaûi hoï khoâng chòu traû: hoï chæ keâu naøi raèng haõng ñaõ tính loän maø thoâi. Maø chính hoï ñaõ kyù teân baèng loøng chòu giaù tieàn maø haõng ñaõ tính vôùi hoï tröôùc khi söûa. Haõng bieát raèng haõng tính khoâng loän. Nhöng haõng laïi quaû quyeát noùi ra nhö vaäy. Ñoù laø loãi ñaàu tieân cuûa haõng.

      Roài haõng duøng phöông phaùp naøy ñeå thaâu nhöõng soá tieàn ñoù. Baïn thöû xeùt xem coù thaønh coâng ñöôïc khoâng? .

      1. Phoøng keá toaùn sai moät nhaân vieân laïi nhaø saùu oâng khaùch haøng ñoù, vaø khoâng uùp môû gì heát, noùi phaét ngay laø ñeán ñeå thaâu soá tieàn maø khaùch haøng thieáu cuûa haõng töø laâu.

     2. Nhaân vieân ñoù coøn noùi raèng haõng hoaøn toaøn coù lyù, khoâng caõi gì ñöôïc nöõa vaø nhö vaäy nghóa laø khaùch haøng hoaøn toaøn laàm loän, khoâng coøn choái gì ñöôïc nöõa.

      3. Nhaân vieân ñoù coøn laøm cho khaùch haøng hieåu raèng caùc kyõ sö cuûa haõng bieát roõ veà xe hôi caû ngaøn laàn hôn khaùch. Vaäy thì tranh bieän laøm chi cho toán coâng chöù? .

      4. Keát quaû: tranh bieân nhau hoaøi. Baïn tin raèng phöông phaùp ñoù laøm cho ngöôøi thieáu tieàn chòu traû khoâng? Baïn töï ñaùp caâu ñoù.

      Vuï ñoù laèng nhaèng nhö vaäy vaø vieân xeáp phoøng keá toaùn tính kieän khaùch haøng thì may sao, chuyeän tôùi tai oâng chuû. OÂng naøy ñieàu tra veà nhöõng khaùch haøng öông ngaïnh ñoù, thì thaáy töø tröôùc tôùi nay hoï traû soøng phaúng laém. Vaäy phaûi coù khuyeán ñieåm gì lôùn trong caùch thaâu tieàn cuûa phoøng keá toaùn ñaây. OÂng beøn cho moät ngöôøi giuùp vieäc oâng laø oâng James L. Thomas, vaø giao cho oâng naøy coâng vieäc khoù khaên ñi thaâu nhöõng soá tieàn ñoù.

      OÂng Thomas laøm nhö sau naøy, OÂng noùi:"

      1. Toâi bieát raèng haõng chuùng toâi tính tieàn raát ñuùng nhöng ñieàu ñoù toâi khoâng noùi ra. Toâi baùo tröôùc cho khaùch haøng raèng toâi seõ laïi thaêm hoï ñeå bieát haõng cuûa toâi ñaõ laøm cho hoï khoâng haøi loøng vì nguyeân do gì: laàm lôõ hay sô soùt choã naøo.

      2. Toâi cho hoï bieát raèng toâi saün loøng nghe hoï giaûng giaûi roài sau môùi cho bieát yù kieán cuûa toâi. Haõng chuùng toâi cuõng coù theå laàm loän ñöôïc laém.

      3. Toâi baûo hoï raèng khoâng ai bieát roõ xe hôi cuûa hoï baèng hoï.

      4. Toâi ñeå hoï noùi cho thoûa, vaø toûa ra raát saün loøng, raát chaêm chuù nghe hoï.

      5. Sau cuøng, khi hoï bình tónh hôn, bieát phaûi traùi hôn, toâi môùi gôïi loøng chính tröïc vaø coâng baèng cuûa hoï.

      Toâi baûo hoï: "Tröôùc heát, toâi hoaøn toaøn ñoàng yù oâng. Vuï naøy do loãi chuùng toâi, moät nhaân vieân cuûa chuùng toâi ñaõ quaáy raày oâng vaø laøm oâng giaän. Thaät ñaùng tieác, vaø toâi thay maët cho haõng, xin loãi oâng. Nghe oâng giaûng giaûi, toâi nhaän thaáy oâng kieân taâm vaø coâng baèng laém. Vì toâi thaáy oâng coù nhöõng ñöùc tính ñoù, cho neân toâi môùi daùm xin oâng giuùp cho toâi moät vieäc laø caäy oâng söûa laïi ñôn haøng. Thaät ra, khoâng ai laøm vieäc ñoù ñuùng hôn oâng nöõa vì oâng bieát roõ coâng vieäc hôn heát. Ñaây laø tieàn söûa chuùng toâi tính nhö vaäy ñaây. Xin oâng tính laïi, söûa laïi thaät caån thaän, nhö oâng laø hoäi tröôûng coâng ty chuùng toâi vaäy. Roài oâng ñònh sao, chuùng toâi xin theo nhö vaäy".

      OÂng khaùch haøng laøm ra sao? OÂng baèng loøng traû heát caû soá tieàn, moät soá tieàn quan troïng. Maáy khaùch haøng khaùc cuõng vaäy, tröø moät ngöôøi nhaát ñònh khoâng traû moät ñoàng naøo heát. Vaø keát quaû laø saùu vò baát maõn ñoù, trong hai naêm sau, moãi vò mua giuøm cho chuùng toâi moät chieác xe hôi môùi.

      OÂng Thomas keát luaän "Kinh nghieäm ñaõ daïy toâi raèng khi khaùch haøng khoâng chòu traû moät soá tieàn coøn thieáu maø khoâng coù caùch naøo tính chi ñích xaùc ñöôïc thì toát hôn heát cöù nhaän raèng khaùch haøng ngay thaúng vaø coù thieän yù ñi. Noùi chung, thì ngöôøi mua phaàn nhieàu soøng phaúng chòu giöõ lôøi. Raát hieám nhöõng ngöôøi ra ngoaøi leä ñoù. Vaø toâi tin chaéc raèng coù gaëp keû gian laän ñi nöõa thì mình cöù coi hoï nhö moät ngöôøi ngay thaúng, thaønh thaät, hoï seõ ngöôïng khoâng gian laän nöõa". Vaäy muoán ñöôïc ngöôøi khaùc theo yù mình mhieàu khi neân theo quy taéc thöù möôøi: Gôïi tình caûm cao thöôïng cuûa hoï.

Phaàn Thöù Hai Möôi Moát

Khích Thích Thò Giaùc

Vaø OÙc Töôûng Töôïng Cuûa Ngöôøi

     Caùch ñaáy maáy naêm, tôø baùo Philadelphie Evening Bulletin bò keû xaáu mieäng gieøm pha, loan truyeàn raèng baøi vôû ít, quaûng caùo nhieàu quaù, khoâng boå ích gì cho ñoäc giaû heát... Phaûi haønh ñoäng nhaát ñeå ngöng baët cuoäc tuyeân truyeàn phaù hoaïi ñoù! Nhöng laøm caùch naøo baây giôø? Toøa soaïn caét trong moät soá thöôøng taát caû nhöõng baøi khoâng quaûng caùo, ñaõ ñaêng trong moät ngaøy, xeáp ñaët laïi roài in thaønh moät cuoán saùch, nhan ñeà laø "Moät ngaøy". Saùch daøy ba traêm leû baûy trang, baèng moät cuoán saùch ñaùng giaù hai ñoàng. Vaäy maø taát caû baøi vôû ñoù tin töùc, xaõ luaän, tieåu thuyeát tôø baùo ñaõ ñaêng trong moät hai ngaøy, vaø baùn khoâng phaûi hai ñoàng maø laø hai xu.

      Söï caûi caùch ñoù raát ñöôïc hoan nghinh: ngöôøi ta thaáy tôø baùo coù voâ soá baøi hay.

      Moät cuoán ñoù ñaäp vaøo oùc ngöôøi moät caùch maïnh meõ, vui veû roõ raøng hôn laø caû ñoáng lyù luaän vaø con soá.

      Voâ soá xí nghieäp haønh ñoäng nhö tôø baùo ñoù. Nhöõng ngöôøi baùn maùy hieäu Electrolux, muoán cho ngöôøi mua thaáy roõ vaø tin maùy ñoù chaïy khoâng coù tieáng ñoäng, ñaùnh caây queït cho ngöôøi mua nghe thaáy tieáng xoøe löûa trong khi maùy laïnh ñang chaïy...

      Moät haøng baùn moùn ñöôïc khaùch haøng hoan nghieânh ñaëc bieät, chæ nhôø phaân phaùt nhöõng hoùa muïc coù chöõ kyù cuûa moät nöû taøi töû danh tieáng.

      Moät nhaø quaûng caùo chuyeân moân ñaõ nghieäm raèng moät tuû kính baøy haøng ñöông chuyeån ñoäng maø ngöøng laïi thì soá ngöôøi ñöùng coi ruùt maát taùm chuïc phaàn traêm... Con chuoät Mickey maø nhöõng ai öa hoaït hoïa ñieàu bieát, ñaõ noåi danh ñeán noãi coù teân trong töï ñieån môùi, moät haõng cheá taïo ñoà chôi, kheùo lôïi duïng teân noù maø khoûi bò vôû nôï... Moät coâng ty haøng khoâng chæ baøy trong tuû kính, moät hình veõ laïi ñuùng nhöõng boä phaän ñieàu khieån maùy bay kieåu Douglas maø laøm cho khoâng ngôùt ngöôøi tu laïi coi... Trong maùy truyeàn thanh, moät nhaø buoân keå moät cuoäc thi voõ töôûng töôïng, giöõa moät haøng cuûa nhaø ñoù vôùi moät moùn haøng cuûa nhaø khaùc, maø laøm cho nhöõng nhaø ñaïi lyù phaán khôûi leân ñöôïc... Chæ nhôø aùnh saùng cuûa moät ngoïn ñeøn phoùng xaï saùng löïc caû moät cöûa haøng baùn keïo, maø soá keïo baùn ñöôïc taêng leân gaáp ñoâi... Haõng xe hôi Chrysler cho nhöõng con voi leo leân mui xe ñeå thieân haï thaáy traèng mui xe chaéc chaén.

      Hai ngöôøi nhoû nhaát trong ngheà baùn haøng chung nhau vieát moät cuoán saùch veà ngheä thuaät duï khaùch haøng. Hoï cho quay moät cuoán phim ñem chieáu trong haøng traêm nhaø buoân lôùn: nhöõng ngöôøi baùn haøng coi phim vaø hieåu ngay nhöõng ñieàu neân laøm vaø khoâng neân laøm cuûa hoï.

      Chöùng toû, phoâ baøy moät chaân lyù chöa ñuû. Phaûi laøm cho söï thöùc hoùa linh ñoäng, coù thuù vò vaø kích thích ngöôøi ta nöõa môùi ñöôïc. Chieáu boùng coù muïc ñích ñoù, truyeàn thanh cuõng coù muïc ñích ñoù. Maø baïn cuõng phaûi laøm nhö vaäy môùi chieám ñöôïc söï chuù yù cuûa moïi ngöôøi. Nhöõng ngöôøi baùn haøng bieát roõ ñieàu ñoù vaø ta phaûi baét chöôùc hoï. Moät nhaø cheá thuoác gieát chuoät, phaân phaùt cho nhöõng ngöôøi mua buoân, moät duïng cuï ñeå baøy haøng, trong ñoù hai con chuoät soáng. Trong tuaàn leã baøy hai con chuoät ñoù ra, soá haøng baùn ñöôïc taêng leân naêm laàn.

      Moät haõng lôùn noï, cheá daàu thôm phaùi oâng James B. Boynton ñieàu tra tình traïng cuûa caùc myõ thaåm nhö phaán son, daàu thôm, kem treân thò tröôøng vì coù ngöôøi baùo tröôùc chaéc chaén seõ coù nhöõng nhaø caïnh tranh phaù giaù caùc moùn ñoù.

      Nhaø kinh doanh ñoù khoâng baèng loøng caùch oâng Boynton ñieàu tra. OÂng naøy keå laïi: "OÂng aáy chæ trích nhöõng phöông phaùp toâi ñaõ duøng. Toâi beânh vöïc nhöõng phöông phaùp ñoù. Chuùng toâi tranh bieän. Sau cuøng oâng ta phaûi nhaän raèng toâi coù lyù, nhöng luùc ñoù toâi phaûi ra veà, khoâng kíp cho ta bieát keát quaû cuoäc ñieàu tra cuûa toâi.

      Laàn sau laïi, toâi khoâng maát coâng ñöa con soá vaø daãn chöùng laøm chi. Toâi quyeát ñònh kích thích oùc töôûng töôïng cuûa oâng.

      Voâ phoøng giaáy cuûa oâng, toâi thaáy oâng ñöông baän nghe ñieän thoaïi. Trong khi oâng noùi, toâi ruùt va li cuûa toâi treân maët baøn: ba möôi hai loï kem ñaùnh maët, ñeàu cuûa nhöõng haõng caïnh tranh maø oâng bieát. Treân moãi loï, toâi ñaõ daùn moät mieáng giaáy toùm taét, moät caùch linh ñoäng vaø roõ raøng keát quaû cuoäc ñieàu tra cuûa toâi veà thöù kem ñoù.

      Keát quaû ra sao? Töùc thì heát tranh bieän. OÂng ta caàm moät loï roài tôùi loï khaùc, ñoïc mieáng giaáy, hoûi toâi vaøi caâu, roài chuùng toâi troø chuyeän thaân maät. OÂng baèng loøng laém. Ñaùng leõ cho toâi noùi möôøi phuùt nhö laàn tröôùc thoâi, thì oâng giöõ toâi laïi toái moät giôø maø chuùng noùi vaãn chöa heát chuyeän.

      Cuõng laø nhöõng taøi lieäu laàn tröôùc, nhöng laàn naøy toâi bieát kích thích thò giaùc vaø oùc töôûng töôïng cuûa oâng maø keát quaû khaùc xa nhö vaäy ñoù!".

      Vaäy, muoán cho ngöôøi ta nghe theo baïn, baïn phaûi laøm theo qui taéc: Kích thích thò giaùc vaø oùc töôûng töôïng cuûa hoï

Phaàn Thöù Hai Möôi Hai

Khi Moïi Caùch Ñieàu Voâ Hieäu

Baïn Haõy Thöû Caùch Naøy Xem Sao

     Charles Schwab, ngöôøi tin caån cuûa Andrew Carnegie, oâng vua Theùp. Coù moät ngöôøi ñoác coâng ñeå cho moät thôï laøm khoâng heát soá coâng vieäc ñaõ ñònh.

      OÂng Schwab hoûi ngöôøi ñoù: Khoâng hieåu taïi sao moät ngöôøi coù taøi nhö thaày maø khoâng laøm cho nhaân vieân cuûa mình coù moät naêng löïc saûn xuaát khaù hôn ñöôïc.

      Ngöôøi kia ñaùp: Toâi cuõng khoâng hieåu taïi sao nöõa. Toâi ñaõ duøng ñuû moïi chöôùc: Heát khuyeán khích, roài kích thích, roài raày maéng, chöûi ruûa, doïa ñuoåi... voâ hieäu...

      Caâu chuyeän ñoù xaûy ra hoài chieàu, tröôùc khi ñi kíp laøm ñeâm tôùi xöôûng.

      OÂng Schwab noùi: Thaày ñöa toâi cuïc phaán. Ngaøy hoâm nay ñoå voâ khuoân ñöôïc maáy laàn?

      Saùu laàn. Chaúng noùi chaúng raèng, oâng Schwab vieát soá saùu leân treân ñaát roài ñi. Khi kíp laøm ñeâm tôùi, thaáy con soá, hoï hoûi nghóa gì vaäy? Nhöõng ngöôøi thôï khaùc ñaùp: "OÂng chuû tôùi, hoûi chuùng toâi hoâm nay ñoå khuoân ñöôïc maáy laàn, chuùng toâi ñaùp saùu laàn vaø oâng vieát soá ñoù leân ñaát".

      Saùng hoâm sau, oâng Schwab trôû laïi. Con soá saùu hoâm tröôùc ñaõ coù ai boâi ñi, vieát con soá baûy thay vaøo.

      Khi boïn thôï laøm ngaøy tôùi, thaáy con soá baûy. "A! Tuïi laøm ñeâm töï cho laø gioûi hôn mình sao! Roài coi!" Hoï haêng haùi laøm vieäc vaø heát ngaøy, hoï ñeå laïi sau hoï moät con soá "möôøi" keách xuø vaø ngaïo ngheã. Vaø cöù moãi ngaøy moãi tieán nhö vaäy...

      Lôøi keát luaän? Ñaây chính lôøi cuûa oâng Chales Schwab noùi: "Muoán coù keát quaû, baïn phaûi khuyeán khích loøng ganh ñua, khoâng phaûi loøng ganh ñua tì tieän ñeå kieám tieàn, maø moät loøng ganh ñua cao thöôïng hôn, loøng muoán moãi ngaøy moãi tieán, khoâng nhöõng thaéng ngöôøi maø thaéng caû chính mình nöõa".

      Nhöõng thöû thaùch ñoá nhö vaäy bao giôø cuõng kích thích ñöôïc moät caùch chaéc chaén nhöõng ngöôøi coù taâm huyeát.

      Khoâng coù moät coäc thaùch ñoá nhö vaäy, Theodore Roosevelt khoâng khí naøo laøm Toång Thoáng Hueâ Kyø ñöôïc.

      Môùi ñaïi thaéng ñöôïc quaân Y Pha Nho ôû ñaûo Cu Ba veà, "Kò só voâ uùy" ñoù ñaõ ñöôïc baàu ngay laøm Thoång ñoác Nöõu Öôùc. Nhöõng keû thuø cuûa oâng kieám chuyeän raèng oâng chæ laø moät keû nguï cö vaø nhö vaäy khoâng ñuû ñieàu kieän ñöôïc baàu laøm Thoáng ñoác. OÂng sôï haõi muoán ruùt ñôn öùng cöû ra. Luùc ñoù, Thomas Collier Platt thaùch oâng baèng gioïng sang saûng giöõa hoäi nghò: "Vò anh huøng ôû nuùi San Juan maø nhuùt nhaùt nhö vaäy sao?" .

      Roosevelt töùc khí, chòu tranh chaáp. Veà sau ra sao, trong söû ñaõ cheùp. Khoâng nhöõng lôøi thaùch ñoù ñaõ thay ñoåi caû ñôøi oâng maø coøn aûnh höôûng lôùn töông lai cuûa quoác gia nöõa.

      Al Smith cuõng nhö Charles Schwab, nhö Platt, bieát roõ naêng löïc voâ bieân cuûa söï kheâu gôïi töùc khí.

      Hoài oâng coùn laøm Thoång ñoác Nöõu Öôùc, nhaø khaùm Sing Sing thieáu ngöôøi giaùm ñoác. Trong coâng vieäc ñoù, ñaõ coù nhieàu söï laïm duïng, nhieàu söï ñoài baïi... Phaûi ñaët vaøo choã ñoù moät ngöôøi cöông quyeát gang theùp môùi ñöôïc.

      Nhöng kieám ai ñaây? ... Al Smith cho goïi Lewis E. Lewes coi khaùm New Hampton lai khi Lawes tôùi, oâng hoûi baèng gioïng vui veû: "Sao? Toâi ñeå oâng laøm giaùo ñoác khaùm Sing Sing, oâng nghó sao? Phaûi coù moät ngöôøi gioûi môùi ñöôïc". Lawes söõng sôø, khoâng bieát ñaùp sao. OÂng bieát roõ nhöõng nguy hieåm taïi khaùm Sing Sing vaø chöùc ñoù khoâng vöõng vaøng gì, muoán yeân thaân phaûi bieát theo chieàu gioù chính trò.

      Caùc oâng giaùm ñoác khaùm Sing Sing khoâng giöõ chöùc laâu bao giôø. Coù oâng ôû voûn veïn coù ba tuaàn. OÂng Lawes chæ muoân moät nôi naøo chaéc chaén. Coù neân thöû lieàu hay khoâng? OÂng Smith thaáy Lawes do döï nhö vaäy, ngaû löng treân gheá, mæm cöôøi noùi: "Naøy oâng baïn, toâi bieát laø oâng sôï. Khaùm ñoù khoù laém, chæ coù moät ngöôøi ñaïi taøi môùi giöõ vöõng ñöôïc ñòa vò ôû ñoù".

      OÂng Smith ñaõ duøng caùch thaùch ñoù. Töùc thì oâng Laws thaáy ham thích muoán laøm moät vieäc maø chæ moät ngöôøi ñaïi taøi môùi laøm noåi. OÂng nhaän lôøi vaø giöõ chöùc khaùm Sing Sing raát laâu. Hoaïn ñoà cuûa oâng röïc rôõ. OÂng vieát moät cuoán saùch: "Hai vaïn naêm ôû Sing Sing" ñöôïc hoan nghieâng voâ cuøng, dieãn thuyeát nhieàu laàn tröôùc maùy truyeàn thanh veà ñôøi soáng trong caùc khaùm. Phöông phaùp thuaàn hoùa toäi nhaân cuûa oâng ñaõ coù nhöõng keát quaû dò thöôøng.

      Harvey Firestone, nhaø saùng nghieäp moät kieåu voû xe hôi, noùi: "Toâi ñaõ nghieäm thaáy raèng tieàn baïc khoâng ñuû raøng buoäc ngöôøi coù taâm huyeát. Hoï ham meâ söï maïo hieåm, söï tranh ñaáu hôn. Nhöõng keû öa thaønh coâng, ñeàu öa nhöõng cô hoäi laøm roõ raøng giaù trò cuûa hoï, nhöõng dòp ñeå tieán tôùi vaø ñeå thaéng. Taát caû nhöõng cuoäc caïnh tranh ñeàu chæ coù moãi moät nguyeân ñoäng löïc sau naøy: YÙ muoán vöôït keû khaùc vaø toû giaù trò cuûa mình ra".

      Vaäy muoán daãn duï nhöõng ngöôøi coù taâm huyeát, haïng ngöôøi coù chaân giaù trò, baïn haõy: Thaùch ñoá hoï, kheâu gôïi töùc khí cuûa hoï.

      Chuù thích cuûa dòch giaû. Moät ñoäc giaû ñoïc xong chöông naày coù theå cho raèng phöông phaùp cuûa Charles Schwab taøn nhaãn vaø ñöa tôùi söï boùc loät nhaãn taâm. Phöông phaùp coâng hieäu naøo cuõng nhö moät duïng cuï tinh xaûo duøng vaøo vieäc ít chung thì coù lôïi, traùi laïi thì coù haïi. Maø chuùng toâi tin raèng ñoäc giaû naøo hieåu thaáy thuyeát Ñaéc nhaân taâm cuûa taùc giaû taát khoâng queân chaân ngoân caên baûn naøy: Kyû sôû baát duïc, vaät thi ö nhaân nhö vaäy khoâng khi naøo coøn boác loät ngöôøi khaùc nöõa. Boùc loät ngöôøi thì laøm sao ñaéc nhaân taâm ñöôïc?

      Möôøi hai caùch laøm cho ngöôøi khaùc nghe theo mình:

      1. Chæ coù moät caùch thaéng trong moät cuoäc tranh bieän laø traùnh noù ñi.

      2. Troïng yù kieán cuûa ngöôøi. Ñöøng bao giôø baûo hoï raèng hoï laàm.

      3. Neáu baïn laàm, thì baïn vui veû nhaän ngay ñi.

      4. Neân oân toàn ngoït ngaøo, khoâng neân xaüng.

      5. Ñaët nhöõng caâu vaán laøm sao cho töï nhieân ngöôøi ta phaûi ñaùp "coù".

      6. Ñeå ngöôøi ta noùi cho thoûa thích ñi.

      7. Ñeå cho hoï tin raèng chính hoï phaùt khôûi ra yù kieán maø baïn ñaõ daãn khôûi ra cho hoï.

      8. Thaønh thaät gaéng söùc xeùt theo quan ñieåm cuûa ngöôøi khaùc.

      9. Thaùch ñoá, kheâu gôïi töùc khí nhöõng ngöôøi coù taâm huyeát.

      10. Gôïi tình caûm cao thöôïng cuûa ngöôøi.

      11. Kích thích thò giaùc vaø oùc töôûng töôïng cuûa ngöôøi.

      12. Ai cuõng theøm khaùt ñöôïc ngöôøi khaùc quyù meán, hieåu bieát vaø thöông haïi mình nöõa, vaäy baïn taëng cho hoï nhöõng thöù ñoù ñi.

Phaàn Thöù Hai Möôi Ba

Chín Caùch Söûa Tính Ngöôøi

Maø Khoâng Laøm Hoï Giaän Giöõ, Phaät YÙ

     Neáu baïn baét buoäc phaûi chæ trích thì xin baïn baét ñaàu nhö sau naøy Hoài Calvin Coolidge coøn laøm Toång Thoáng Heâu Kyø, moät ngöôøi baïn toâi ñöôïc môøi laïi Baïch oác, voâ phoøng oâng vöøa ñuùng luùc oâng noùi vôùi coâ thö kyù cuûa oâng raèng: "Chieác aùo coâ baän hoâm nay thaät ñeïp. Coâ coù duyeân laém...".

      OÂng voán ít noùi. Chöa bao giôø ngöôøi ta nghe oâng khen nhöõng ngöôøi giuùp vieäc oâng nhö vaäy. Thaät laï luøng, thaät baát ngôø, tôùi noãi coâ thö kyù theïn ñoû maët leân.

      OÂng Coolidge noùi tieáp: "Lôøi toâi khen ñoù, coâ ñöøng laáy laøm töï phuï laém, toâi chæ muoán laøm vui loøng coâ thoâi. Töø nay toâi muoán khi ñi ñaùnh maùy, coâ ñeå yù ñeán nhöõng daáu chaám caâu hôn chuùt nöõa". Phöông phaùp ñoù tuy keùm kín ñaùo, nhöng taâm lyù thaät saâu saéc. Sau khi ñöôïc nghe lôøi khen roài, ta thaáy nhöõng lôøi traùch khoâng khoù chòu laém.

      Ngöôøi thôï hôùt toùc thoa xaø boâng thaät kyõ roài môùi caïo raâu. Phöông phaùp ñoù, oâng Mc. Kinley duøng naêm 1896 khi oâng chuaån bò cuoäc vaän ñoäng ñeå ñöôïc baàu laøm Toång Thoáng. Moät trong nhöõng ngöôøi coäng taùc vôùi oâng vieát moät baøi dieãn vaên maø ngöôøi aáy töï cho raèng huøng hoàn baèng taát caû nhöõng baøi cuûa Ciceùron, Deùmostheøne vaø Daniel Webster hôïp laïi.

      Veû töï ñaéc hieän treân maët, ngöôøi ñoù ñoïc cho oâng Mc. Kinley nghe taùc phaåm baát huû cuûa mình. Thaät ra baøi ñoù coù giaù trò, nhöng duøng khoâng ñuùng tröôøng hôïp, seõ laøm cho ngöôøi ta la où phaûn ñoái, cheá gieãu. OÂng Mc. Kinley khoâng muoán phaïm loøng töï aùi, cuõng khoâng muoán laøm cuït höùng baïn, nhöng duø sao cuõng phaûi cheâ. OÂng xöû trí kheùo leùo nhö vaày, oâng khen lôùn: "Baøi dieãn vaên cuûa anh thaät hay, ñaùng khen laém, khoâng ai laøm hôn ñöôïc. Trong nhieàu tröôøng hôïp, moät baøi nhö vaäy caàn laém. Nhöng trong tröôøng hôïp naày, noù coù thaät laø thích hôïp khoâng? Maëc daàu lôøi leõ höõu lyù vaø oân toàn, ta cuõng neân ñoaùn tröôùc noù seõ coù tieáng vang gì trong ñaûng chuùng ta. Anh veà nhaø ñi, vieát cho toâi moät baøi khaùc phoûng theo nhöõng yù kieán ñaày naøy, roài anh gôûi cho toâi moät baûn nheù".

      Ngöôøi kia vaâng lôøi, theo ñuùng yù oâng vaø coù coâng giuùp oâng nhieàu nhaát trong cuoäc vaän ñoäng baàu cöû ñoù.

      Döôùi ñaây laø moät böùc thö maø Toång Thoáng Lincoln vieát ngaøy 26-4-1983, trong giôø ñen toái nhaát cuûa cuoäc Nam Baéc chieán tranh. Ñaõ 18 thaùng roài, nhöõng ñaïi töôùng cuûa Ngaøi caàm ñaàu quaân ñoäi mieàn Baéc thua heát traän naøy tôùi traän khaùc.

      Thaät laø moät cuoäc ñaâm cheùm voâ lyù vaø voâ ích. Caû ngaøn lính ñaøo nguõ. Daân tình hoaûng sôï. Chính ñaûng Coäng hoøa cuõng phaûn khaùng, ñoøi Ngaøi töø chöùc. Ngaøi noùi: "Chuùng ta ôû ngay bôø moät vöïc thaúm. Thöôïng ñeá hình nhö cuõng gheùt boû chuùng ta vaø toâi khoâng coøn moät maàm hy voïng naøo heát!".

      Ñaïi töôùng Hooker ñaõ coù nhöõng laàm loãi naëng vaø Toång Thoáng muoán söûa trò ngöôøi höõu doõng voâ möu caàm vaän maïng cuûa caû moät daân toäc ñoù. Vaäy maø tröôùc khi chæ trích. Ngaøi khen Hooker ra sao? Laàm loãi cuûa Ñaïi töôùng raát naëng maø Ngaøi khoâng noùi tôùi ngay baèng moät caùch taøn nhaãn. Ngaøi chæ raát oân toàn noùi: "OÂng ñaõ laøm vaøi vieäc maø toâi khoâng ñöôïc hoaøn toaøn vöøa yù...". Thaät laø nhaû nhaën vaø lòch thieäp!

      Ñaây böùc thö ñoù ñaây: Toâi ñaõ ñeå oâng caàm ñaàu ñaïo binh Potomac. Khi quyeát ñònh nhö vaäy, taát nhieân toâi ñaõ caên cöù vaøo nhöõng lyù leõ vöõng vaøng. Nhöng toâi phaûi cho oâng hay raèng oâng ñaõ laøm vaøi ñieàu maø toâi khoâng ñöôïc hoaøn toaøn vöøa yù.

      Toâi tin raèng oâng laø moät quaân nhaân can ñaûm vaø coù taøi duïng binh. Töï nhieân, toâi troïng nhöõng taøi naêng, ñöùc tính ñoù.

      Toâi cuõng tin raèng oâng khoâng vöøa caàm quaân, vöøa laøm chính trò, maø nhö vaäy laø phaûi. OÂng coù ñöùc töï tin, ñöùc coù quyù laém, neáu khoâng phaûi laø caàn thieát.

      OÂng coù cao voïng. Cao voïng maø giöõ ñöôïc trong nhöõng giôùi haïn vöøa phaûi thì toát nhieàu hôn thì haïi. Nhöng toâi bieát raèng cao voïng cuûa oâng ñaõ ñöa oâng tôùi söï duøng ñuû moïi caùch ñeå caûn trôû Ñaïi ñöôøng Burnside, nhöng vaäy oâng ñaõ laøm haïi lôùn cho nöôùc chuùng ta vaø cho moät ngöôøi baïn caàm quaân ñaùng troïng vaø ñaùng khen cuûa oâng.

      Môùi roài oâng coù noùi toâi bieát chaéc nhö vaäy raèng quaân ñoäi vaø chính phuû ñeàu caàn ñeàu coù moät ngöôøi ñoäc taøi caàm ñaàu.

      Khoâng phaûi laø oâng coù yù töôûng ñoù maø toâi tin duøng oâng. Chính ra, duø oâng coù yù töôûng ñoù, toâi cuõng vaãn coù gan duøng oâng. OÂng cuõng hieåu vaäy chöù?

      Chæ nhöõng ñaïi töôùng thaéng traän môùi coù theå ñoøi laøm nhaø ñoäc taøi ñöôïc. Baây giôø toâi phaûi xin oâng thaéng traän tröôùc ñaõ, coøn vaán ñeà ñoäc taøi, chuùng ta seõ baøn sau.

      Chính phuû seõ heát söùc beânh vöïc oâng, nghóa laø khoâng hôn cuõng khoâng keùm caùc ñaïi töôùng khaùc. Nhöng toâi ngaïi raèng phong traøo chæ trích vaø nghi ngôø caùc vò chæ huy maø oâng raûi raéc trong quaân ñoäi seõ trôû laïi haïi oâng. Toâi seõ heát söùc giuùp oâng ñeå trieät caùi thoùi ñoù ñi. Quaân ñoäi maø coù tinh thaàn ñoù thì oâng maø Naõ Phaù Luaân taùi sinh nöõa vaø cuõng khoâng baét hoï gaéng söùc ñöôïc. OÂng neân coi chöøng söï höõu doõng voâ möu. Nhöng oâng phaûi cöông quyeát, luoân luoân duïng taâm maõnh tieán vaø ñem laïi ñaïi thaéng veà cho chuùng toâi".

      Toâi hieåu baïn laém. Baïn khoâng phaûi laø moät Coolidge, moät Mc. Kinley hay moät Lincoln. Ñieàu baïn muoán bieát laø laøm sao aùp duïng phöông phaùp ñoù vaøo coâng vieäc laøm aên haøng ngaøy ñöôïc. Ñaây, xin baïn nghe chuyeän oâng Gaw, kieán truùc sö giuùp vieäc moät haõng thaàu khoaùn lôùn veà nhaø cöûa.

      OÂng Gaw laø moät ngöôøi thöôøng nhö baïn vaø toâi. Haõng cuûa oâng caäy oâng caát ôû Philadelphie moät ngoâi nhaø lôùn, heïn phaûi cho xong trong moät thôøi haïn nhaát ñònh. Moïi vieäc ñeàu tieán haønh thuaän tieän. Nhaø caát gaàn roài thì thình lình nhaø cheá taïo nhöõng ñoà ñoàng ñeå trang hoaøng phía tröôùc nhaø, cho hay raèng khoâng giao nhöõng ñoà ñoàng ñeå y heïn ñöôïc. Sao? Caû moät toøa nhaø vì vaäy maø phaûi treã sao? Phaûi boài thöôøng lôùn vì sai heïn, seõ loã voán lôùn, bao nhieâu söï khoù khaên, maø chæ vì moãi moät ngöôøi.

      Goïi ñieän thoaïi... Tranh bieän... Traùch maéng...Ñeàu voâ hieäu. Haõng beøn sai oâng Gaw laïi Nöõu Öôùc, voâ taän haõng ñeå laøm sieâu loøng con coïp ñoù.

      Khi oâng voâ phoøng giaáy maø cheá taïo ñoù, oâng noùi: "OÂng bieát raèng ôû Brooklyn naøy, khoâng coù ai truøng teân vôùi oâng khoâng?"

      Ngöôøi kia ngaïc nhieân: "Khoâng, toâi khoâng hay ñaáy". OÂng Gaw tieáp: "Toâi cuõng môùi hay ñaây, khi kieám ñòa chæ cuûa oâng trong Ñieän thoaïi nieân giaùm".

      Nhaø cheá taïo laáy cuoán nieân giaùm vaø tìm kieám kyõ löôõng, roài noùi vôùi moät gioïng töï ñaéc roõ reät: "Quaû thaät teân toâi hôi laï. Hoï toâi goác ôû Hoøa Lan qua cö truù taïi ñaây gaàn ñöôïc 200 naêm roài".

      Trong vaøi phuùt, oâng ta vui veû keå veà cha meï vaø toå tieân oâng. Khi oâng ta noùi xong, oâng Gaw khen nhaø maùy cuûa oâng ta vaø keát luaän: Nhaø maùy naøy vaøo haïng saïch seõ nhaát, kheùo toå chöùc nhaát trong soá caùc nhaø maùy maø toâi ñaõ ñöôïc thaáy.

      Nhaø kyõ ngheä noùi: Toâi ñaõ suoát ñôøi döïng noù leân, söûa sang noù, vaø toâi laáy laøm töï ñaéc vì noù laém... OÂng muoán ñi thaêm caùc xöôûng cuûa toâi khoâng?

      OÂng Gaw, töø ñaàu tôùi cuoái traàm troà khen maùy moùc, phöông phaùp laøm vieäc, vaø giaûng giaûi taïi sao oâng cho laø hôn nhöõng nôi khaùc. OÂng nhaän thaáy vaøi boä phaän ñaëc bieät, nhaø kyõ ngheä khoe töï oâng ta saùng taïo ra vaø taû tæ mæ veà nhöõng ñoäng taùc cuûa noù ra sao.

      Sau cuøng, oâng ta coá môøi oâng Gaw duøng böõa tröa vôùi oâng ta. Baïn nhaän kyõ, töø ñaàu tôùi ñoù, chöa coù nöûa lôøi veà muïc ñích cuûa cuoäc thaêm vieáng.

      Sau böõa, nhaø kyõ ngheä noùi: "Thoâi noùi veà vieäc oâng ñi. Taát nhieân toâi hieåu taïi sao oâng laïi ñaây roài. Toâi khoâng ngôø oâng noùi chuyeän vui veû nhö vaäy. OÂng coù theå trôû veà Philadephie. Toâi höùa vôùi oâng raèng nhöõng ñoà ñoàng cuûa oâng seõ laøm vaø giao ñuùng heïn, duø toâi phaûi ngöng heát thaûy nhöõng coâng vieäc khaùc laïi".

      OÂng Gaw khoâng ñoøi maø ñöôïc. Nhaø kyõ ngheä giöõ lôøi höùa vaø toøa nhaø caát xong ñuùng heïn.

      Neáu oâng Gaw duøng nhöõng phöông phaùp kích lieät maø ngöôøi ta thöôøng duøng trong tröôøng hôïp ñoù thì coù troâi chaûy ñöôïc nhö vaäy khoâng?

      Vaäy muoán caûi thieän ngöôøi maø khoâng laøm cho ngöôøi ta phaät yù, giaän döõ, baïn haõy: Baét ñaàu caâu chuyeän baèng caùch taëng ngöôøi ñoù vaøi lôøi khen thaønh thaät.

Phaàn Thöù Hai Möôi Boán

Chæ Trích Caùch Naøo Maø Khoûi Gaây Thuø Oaùn?

     Chales Schwab, caùnh tay maët cuûa Andrew Carnegie, oâng vua Theùp, nhôø thieäp theá vaø kheùo ngoaïi giao maø ñöôïc heát thaûy moïi ngöôøi quyù meán. Moät buoåi tröa, coù vieäc ñi qua caùc xöôûng, oâng baét gaëp moät boïn thôï ñöông huùt thuoác, maø ngay treân ñaàu hoï coù taám baûng ñeà: "Caám huùt thuoác". OÂng Schwab xöû trí ra sao? OÂng coù chæ taám baûng maø la leân: "Caùc anh khoâng bieát ñoïc sao?" Khoâng! Ai kìa thì xöû söï vaäy, chöù oâng Schwab thì khoâng bao giôø. OÂng laïi gaàn hoï, ñöa hoï moãi moät ñieáu xì gaø roài noùi: "Xin anh em vui loøng ra ngoaøi kia huùt".

      Boïn thôï hieåu raèng oâng bieát hoï ñaõù phaïm luaät cuûa xöôûng neân nhaéc kheùo hoï. Hoï caøng quyù meán oâng, vì chaúng nhöõng oâng khoâng ñaù ñoäng tôùi ñieàu leä, coøn môøi hoï huùt thuoác, laøm cho hoï caûm ñoäng maø thaáy oâng neå nang hoï. Ai maø khoâng meán moät ngöôøi nhö vaäy?

      John Wanamaker quaûn lyù moät cöûa haøng lôùn trong tænh Philadephie, cuõng duøng phöông phaùp ñoù. OÂng coù thoùi quen moãi ngaøy ñi daïo qua heát caùc gian haøng cuûa oâng. Moät laàn oâng thaáy moät baø khaùch ñöùng ñôïi taïi moät gian haøng maø chaúng ai tieáp baø heát. Caùc coâ baùn haøng coøn maûi cöôøi giôõn, chuyeän troø trong moät xoù. OÂng Wanamaker khoâng noùi chi heát, nheï nhaøng tieán laïi quaày haøng, ñích thaân tieáp baø khaùch haøng, roài ñem giao moùn haøng baø ñaõ löïa cho moät coâ laøm coâng ñeå goùi laïi... ñoaïn tieáp tuïc ñi.

      Moät vò muïc sö noåi danh ôû Hueâ Kyø, oâng Lyman Abbott, khi nhaän chöùc, phaûi ñaêng ñaøn thuyeát phaùp toû yù ai ñieáu vaø ca tuïng coâng ñöùc vò muïc sö tieàn nhieäm maø hoài sanh tieàn voán coù taøi huøng bieän. Vì quyeát taâm toû taøi oâng ra coâng goït baøi thuyeát giaùo cuûa oâng coøn tæ mæ hôn vaên só Flaubert nöõa. Khi vieát xong oâng ñoïc cho baø muïc sö nghe.Baøi ñoù chaúng hay ho gì, cuõng nhö phaàn nhieàu caøc baøi dieãn vaên soaïn saún.

      Baø Abbott, neáu vuïng xöû, aét ñaõ noùi: "Naøy, mình, baøi ñoù teä quaù... khoâng ñaâu ñöôïc!... Thieân haï seõ nguû guïc maát. Noù traøng giang ñaïi haûi nhö moät boä baùch khoa töï ñieån vaäy. Mình thuyeát giaùo ñaõ laõu roài maø sao coøn dôõ vaäy? Thì mình cöù noùi töï nhieân, duøng ngoân ngöõ cuûa moïi ngöôøi coù hôn khoâng? Neáu mình ñoïc baøi ñoù ra thì seõ tai haïi cho mình laém ñoù!..."

      Baø muïc sö coù theå noùi nhö vaäy ñöôïc. Nhöng roài seõ xaûy ra söï chi, chaéc baïn ñaõ ñoaùn ñöôïc. Chính baø cuõng bieát vaäy nöõa. Cho neân baø chæ noùi raèng baøi dieãn vaên ñoù, neáu coù ñaêng voâ Taïp chí Baéc Myõ thì tuyeät. Nghóa laø baø kín ñaùo vöøa khen, vöøa cheâ baøi ñoù khoâng thích hôïp vôùi coâng vieäc thuyeát giaùo.

      OÂng Lyman Abbott hieåu yù, xeù baøi vaên ñaõ toán nhieàu coâng ñoù vaø chaúng caàn soaïn tröôùc, oâng ñaêng baøi thuyeát giaùo.

      Vaäy, muoán thay ñoåi haønh ñoäng cuûa moät ngöôøi maø khoâng laøm phaät yù hoï cuõng khoâng gaây thuø oaùn: Baïn haõy noùi yù cho hoï hieåu loãi cuûa mình.

Phaàn Thöù Hai Möôi Laêm

Haõy Töï Caùo Loãi Tröôùc Ñaõ

     Caùch ñaây vaø naêm chaùu gaùi toâi, Josephine Carnegie, rôøi queâ höông tôùi laøm thö kyù cho toâi taïi Nöõu Öôùc. Hoài ñoù chaùu möôøi chín tuoåi môùi ôû tröôøng ra, nghóa laø khoâng coù moät chuùt xíu kinh nghieäm veà thöông maïi. Hieän nay chaùu ñaõ trôû neân moät trong nhöõng thö kyù hoaøn toaøn nhaát maø toâi ñöôïc bieát. Nhöng hoài môùi ö? ... Hoài môùi thì chaùu... coøn caàn phaûi hoïc raát nhieàu.

      Moät hoâm, toâi ñaõ ñònh raày chaùu, nhöng suy nghó laïi, töï nhuû: "Khoan ñi, Dale Carnegie aï. Tuoåi anh gaáp ñoâi tuoåi noù. Anh kinh nghieäm caû vaïn laàn hôn noù. Anh baét noù coù quan ñieåm cuûa anh, coù trí xeùt ñoaùn cuûa anh sao ñöôïc, tuy raèng anh coøn taàm thöôøng laém ñaáy! Nhôù laïi chuùt coi: hoài anh möôøi chín tuoåi anh ñaõ laøm nhöõng chi nhæ? Anh coù nhôù ñaõ laøm vieäc ñoù... roài vieäc ñoù nöõa khoâng...?"

      Sau khi caân nhaéc kyõ moät caùch chaân thaønh vaø voâ tö, toâi phaûi keát luaän raèng chaùu Josephine coøn gioûi hôn toâi khi toâi baèng tuoåi chaùu, maø toâi phaûi thuù raèng nhö vaäy khoâng phaûi moät lôøi khen chaùu ñaâu. Nhöõng laàn sau moãi khi toâi baét buoäc phaûi raày chaùu, toâi baét buoäc ñaàu nhö vaày: "Chaùu ñaõ laàm loãi, nhöng coù Trôøi Phaät bieát cho, hoài xöa chuù coøn laàm loãi naëng hôn chaùu nhieàu. Phaûi lôùn tuoåi môùi bieát xeùt ñoaùn tröôùc. Hoài chuù baèng tuoåi chaùu, chuù voâ lyù hôn nhieàu. Chuù ñaõ laøm nhöõng caùi baäy ñeán noãi chuù khoâng daùm chæ trích moät ai heát. Nhöng, chaùu thöû nghæ giaù laøm nhö vaày, coù phaûi hôn khoâng? ...".

      Neáu ta khieâm toán nhaän tröôùc raèng ta cuõng chaúng hoaøn toaøn gì roài môùi traùch keû khaùc, thì keû ñoù khoâng thaáy khoù chòu laém.

      Töø naêm 1909, vì vöông haàu khoân kheùo Von Bulow ñaõ hieåu raèng phöông phaùp ñoù raát quan troïng. Luùc ñoù oâng laøm Teà töôùng döôùi trieàu Hoaøng Ñeá Guillaume II, vì Hoaøng Ñeá cuoái cuøng cuûa nöôùc Ñöùc, ngaïo maïn, keâu caêng thöôøng töï khoe raèng luïc quaân vaø haûi quaân cuûa mình ñuû söùc" ñaùnh tan luõ heo röøng".

      Moät chuyeän laï luøng xaûy ra. Hoaøng Ñeá tuyeân boá nhöõng lôøi khoâng theå töôûng töôïng ñöôïc, laøm rung ñoäng caû Chaâu AÂu vaø vang leân khaép boán phöông trôøi. Nhöõng lôøi ñieân roä hôïm hónh vaø vuïng daïi ñoù, oâng tuyeân boá giöõa coâng chuùng, trong khi oâng qua thaêm Anh hoaøng: laïi cho pheùp tôø baùo Anh Daily Telegraph coâng boá leân maët baùo nöõa. OÂng tuyeân boá raèng oâng laø ngöôøi Ñöùc ñoäc nhaát coù caûm tình vôùi ngöôøi Anh, raèng oâng seõ taêng cöôøng haûi quaân ñeå choáng vôùi Nhaät Baûn, raèng chæ nhôø söï can thieäp cuûa oâng maø Anh quoác môøi khoûi bò ñeø beïp döôùi söï ñoâ hoä cuûa Nga, Phaùp, raèng quaân Anh thaéng ñöôïc quaân Boers ôû Nam Phi laø nhôø traän ñoà cuûa oâng, vaø coøn nhieàu hôn nöõa...

      Töø moät traêm naêm, chöa thaáy oâng vua naøo giöõa thôøi bình maø tuyeân boá nhöõng lôøi laï luøng nhö vaäy. Caû chaâu AÂu giaän döõ oàn aøo nhö baày ong veõ vôõ toå. Nöôùc Anh phaãn noä soâi noåi. Caùc nhaø chính trò Ñöùc hoaûng sôï. Giöõa söï kinh ngaïc cuûa moïi ngöôøi, Hoaøng Ñeá ñaâm hoaûng, caäy Vöông haàu Von Bulow nhaän giuøm heát traùch nhieäm thay vua. OÂng muoán Teå töôùng boá caùo raèng chính teå töôùng ñaõ khuyeân oâng tuyeân boá nhöõng laï luøng ñoù.

      Von Bulow caõi: Taâu beä haï, thaàn töôûng khoâng moät ngöôøi naøo ôû Anh cuõng nhö ôû Ñöùc, laïi coù theå tin raèng thaàn ñaõ khuyeân Beä haï nhö vaäy ñöôïc. Chöa döùt lôøi thì Von Bulow ñaõ töï bieát mình lôõ lôøi. Hoaøng Ñeá ñuøng ñuøng noåi giaän: "Thì ngöôøi noùi phaét raèng ngöôi coi ta ngu nhö löøa, ñaõ laøm nhöõng loãi maø ngöôi, ngöôi khoâng khi naøo laøm!" Von Bulow bieát raèng ñaùng leõ phaûi khen tröôùc ñaõ roài môùi cheâ nhöng treå quaù roài, chæ coøn moãi moät caùch vôùi vaùt laø: ñaõ lôõ cheâ tröôùc thì phaûi khen sau vaäy, vaø naêng löïc cuûa lôøi khen thaät maïnh, keát quaû dò thöôøng. Teå töôùng kính caån traû lôøi: Thaàn ñaâu giaùm coù yù ñoù. Beä haï hôn thaàn veà nhieàu phöông dieän. Khoâng nhöõng hôn veà vaán ñeà binh bò vaø haûi quaân ñieàu ñoù ñaõ ñaønh maø hôn caû veà khoa vaät lyù hoïc nöûa. Thaàn ñaõ töøng khaâm phuïc nghe Beä haï giaûng veà phong vuõ bieåu, veà voâ tuyeán ñieän tín hoaëc veà quang tuyeán X nöõa. Thaàn töï thaáy xaáu hoå, vì chaúng bieát chuùt chi veà hoùa hoïc, veà vaät lyù hoïc, khoâng theå phaân tích veà moät vaán ñeà giaûn dò nhaát cuûa khoa hoïc. Nhöng buø vaøo ñoù, thaàn cuõng bieát chuùt ít veà söû kyù vaø coù leõ coù vaøi ñöùc tính khaû dó coù theå duøng ñöôïc trong chaùnh trò vaø ngoaïi giao? .

      Hoaøng Ñeá töôi nhö hoa. Von Bulow, töï nhuùn ñeå khen ngôïi, bieåu döông ngöôøi, vaø Hoaøng Ñeá ñaïi xaù cho heát, vui veû truyeàn: "Traãm vaø ngöôi khoâng boå sung laãn cho nhau sao?" .

      Roài Hoaøng ñeà sieát chaët tay Von Bulow, khoâng phaûi moät maø nhieàu laàn. Guillaume II ñaõ xuùc ñoäng tôùi noãi, trong ngaøy ñoù, coù laàn giô hai tay quaû ñaám leân noùi: "Neáu keû naøo noùi baát kyø ñieàu gì xuùc phaïm tôùi Vöông haàu Von Bulow, thì Traãm seõ thoi vaøo maët noù!".

      Von Bulow ñaõ bieát chöõa laïi lieàn.Nhöng con caùo giaø ñoù cuõng ñaõ laàm lôõ: ñaùng leõ laø phaûi baét ñaàu töï caùo nhöõng khuyeát ñieåm cuûa mình vaø ca tuïng Guillaume II ñaõ, thì oâng laïi lôõ toû tröôùc raèng oâng cheâ vua vuïng daïi khoâng bieát giöõ gìn lôøi noùi.

      Chæ coù lôøi nhuùn vaø khen ngôïi maø Von Bulow ñaõ laøm cho oâng vua kieâu caêng ñöông bò xuùc phaïm bieán thaønh moät baïn thaân, taän taâm vôùi mình. Phöông phaùp ñoù ñoái vôùi moät vò Hoaøng Ñeá coøn coù hieäu quaû nhö vaäy, thì baïn thöû töôïng ñoái vôùi chuùng mình ñaây, coøn hieäu quaû tôùi ñaâu. Söïï nhuõn nhaën vaø khaâm phuïc, kheùo duøng cho vöøa phaûi vaø ñuùng tröôøng hôïp, giuùp chuùng ta laøm ñöôïc nhöõng vieäc phi thöôøng trong ñôøi chuùng ta.

      Vaäy nuoán thay ñoåi thaùi ñoä cuûa moät ngöôøi khaùc maø khoâng laøm cho hoï phaät yù, giaän döõ, baïn phaûi theo quy taéc thöù ba sau naøy: Tröôùc khi chæ trích ai, baïn haûy töï thuù nhaän nhöõng khuyeát ñieåm cuûa baïn ñaõ.

Phaàn Thöù Hai Möôi Saùu

Ñöøng Ra Leänh

     Moät ngöôøi, trong ba naêm laøm vieäc chung moät phoøng vôùi nhaø kinh teá hoïc tröù danh Owem D. Young, ngöôøi ñaõ laäp ra keá hoaïch Young, noùi raèng khoâng heà nghe thaáy oâng ra leänh cho ai heát. OÂng Young chæ baûo, ñeà nghò, tuyeät nhieân khoâng truyeàn leänh. Chaúng haïn, khoâng khi naøo oâng noùi: Laøm caùi naøy, Laøm caùi kia...Ñöøng laøm caùi naøy hay caùi kia. Khoâng, oâng noùi: "Thaày coù theå nghieân cöùu vieäc naøy ñöôïc...". Thaày cho raèng nhö vaäy neân khoâng? . Sau khi ñoïc cho ngöôøi ta ñaùnh maùy moät böùc thö, oâng thöôøng hoûi caùc ngöôøi giuùp vieäc: Nhö vaäy ñöôïc khoâng?. Khi ngöôøi giuùp vieäc trình oâng baûn thaûo moät böùc thö ñeå xin oâng söûa cho, oâng chæ baûo. Coù leõ neân söûa laïi caâu naøy nhö vaày....

      Luoân luoân oâng ñeå cho caùc ngöôøi giuùp vieäc coù saùng kieán, khoâng bao giôø oâng toû veû baét buoäc hoï laøm vieäc naøy vieäc hoï theo yù oâng, maø oâng ñeå hoï haønh ñoäng theo yù hoï. Neáu hoï laàm laãn thì laø moät cô hoäi cho hoï töï caûi.

      Moät caùch ñoái ñaõi nhö vaäy laøm cho ngöôøi ta vui loøng töï söûa mình, laïi khoâng laøm thöông toàn loøng töï aùi cuûa ngöôøi ta, cho ngöôøi ta nhaän thaáy söï quan troïng cuûa ngöôøi ta vaø nhö vaäy ngöôøi ta seõ vui loøng coäng taùc vôùi mình, khoâng phaûn ñoái mình.

      Vaäy quy taéc boán ñeå söûa loãi ngöôøi maø khoâng laøm cho hoï phaät yù, giaän döõ laø: Ñöøng ra leänh. Duøng caùch ñaët caâu hoûi ñeå khuyeân baûo ngöôøi ta.

Phaàn Thöù Hai Möôi Baûy

Giöõ Theå Dieän Cho Ngöôøi

     Maáy naêm tröôùc, Coâng ty Ñieän khí ôû Nöõu Öôùc gaëp moät vieäc khoù giaûi quyeát: laøm sao cho Charles Steinmetz chòu boû chöùc chuû sôû ñi ñöôïc. Steinmet laø moät thieân taøi baäc nhaát veà ñieän hoïc, nhöng hoaøn toaøn baát taøi trong coâng vieäc chæ huy moät phoøng keá toaùn. Coâng ty sôï laøm phaät yù oâng vì oâng raát caàn cho coâng ty maø laïi deã hôøn voâ cuøng. Caùc oâng giaùm ñoác coâng ty lieàn thaêng oâng leân chöùc: "Kyõ sö coá vaán cuûa coâng ty ñieän khí, chæ coù caùi chöùc laø môùi, coøn coâng vieäc vaãn laø coâng vieäc cuõ". Roài hoï löïa moät ngöôøi khaùc cho chæ huy phoøng keá toaùn. Steinmetz sung söôùng.

      Maø caùc vò giaùm ñoác cuõng vaäy! Kheùo xöû moät caùch ngoït ngaøo, bieát giöõ theå dieän cho Steinmt, hoï ñaõ eâm aám ñaït ñöôïc muïc ñích, khoâng thieät haïi chuùt gì heát "giöõ theå dieän!" Ñieàu ñoù quan troïng laém. Vaán ñeà sinh töû! Vaäy maø trong chuùng ta. Coù maáy ngöôøi bieát giöõ theå dieän cho ngöôøi khaùc? Chuùng ta chaø ñaïp tình caûm cuûa ngöôøi, baét hoï theo yù ta buoäc loãi hoï, doïa daãm ho, chuùng ta raày la con caùi hay ngöôøi giuùp vieäc tröôùc maët baát cöù ai, khoâng heà nghó raèng loøng töï aùi cuûa hoï ñang bò ta chaø ñaïp. Maø coù khoù khaên giaø ñaâu, chæ moät chuùt suy nghó, vaøi lôøi ngoït ngaøo, moät loøng thaønh thaät gaéng söùc queân mình vaø hieåu ngöôøi laø ñuû laøm dòu haún veát thöông.

      Laàn sau, chuùng ta coù baét buoäc phaûi laøm coâng vieäc ñaùng gheùt laø ñuoåi moät ngöôøi ôû hay moät ngöôøi laøm coâng thì ta neân nhôù ñieàu ñoù.

      Ñaây laø nguyeân vaên böùc thö moät keá toaùn vieân gôûi cho toâi: Ñuoåi ngöôøi laøm coâng, khoâng phaûi laø moät caùi thuù, maø bò ñuoåi laïi caøng khoâng thuù chuùt naøo heát. Coâng vieäc cuûa haõng chuùng toâi coù töøng muøa. Cho neân baét ñaàu thaùng ba laø chuùng toâi phaûi sa thaûi moät soá nhaân vieân. Maõi tôùi gaàn ñaây, chuùng toâi vaãn baùo tin buoàn ñoù cho nhöõng ngöôøi bò hy sinh baèng caùch naøy: "OÂng Smith, môøi oâng ngoài xuoáng. Tôùi muøa heát vieäc roài, chuùng toâi khoâng coù ñuû coâng vieäc ñeå caäy oâng giuùp... Chuùng toâi ñaõ cho oâng hay tröôùc raèng coâng vieäc laøm chæ taïm thôøi thoâi...".

      Nhöng ngöôøi bò maát vieäc duø sao cuõng thaát voïng laém. Hoï coù caûm töôûng bò boû rôi vaø khoâng theøm giöõ moät maùy may caûm tình vôùi moät haõng ñaõ ñoái ñaõi vôùi hoï khieám nhaõ nhö vaäy.

      Sau naøy, toâi aùp duïng moät caùch lòch söï hôn, ñoái ñaõi vôùi hoï coù leã ñoä hôn. Toâi cho môøi töøng ngöôøi voâ phoøng toâi sau khi suy nghó kyõ veà coâng vieäc hoï ñaõ giuùp toâi trong caû muøa ñoâng, toâi noùi vôùi hoï nhö vaày: "OÂng Smith, oâng ñaõ ñaéc löïc giuùp chuùng toâi. Khi chuùng toâi caäy oâng ñi Nöõu Öôùc, nhieäm vuï khoâng phaûi deã maø oâng ñaõ thaønh coâng ñöôïc moät caùch ñaùnh khen, haõng laáy laøm vinh döï laém. OÂng coù taøi, coù nhieàu töông lai, duø oâng laøm vieäc ôû ñaâu cuõng vaäy. Chuùng toâi tin caäy oâng vaø neáu coù vieäc ñeå nhôø oâng giuùp ñöôïc, chuùng toâi seõ nghó tôùi oâng. Chuùng toâi khoâng queân oâng...".

      "Keát quaû toát hôn voâ cuøng. Hoï khoâng oaùn hôøn gì heát, hoï khoâng cho raèng hoï bò chuùng toâi phaûn. Hoï hieåu raèng neáu coù coâng vieäc thì chuùng toâi taát giöõ hoï laïi. Vaø khi chuùng toâi caàn tôùi hoï, hoï voäi vaøng laïi lieàn, coù veû caûm ôn chuùng toâi laém".

      OÂng Dwight Morrow, cöïu söù thaàn Mexique ñaõ quaù coá, nhaïc phuï oâng Lindbergh, coù moät taøi dò thöôøng laø laøm cho hai keû thuø saép ñaám nhau, hoøa giaûi vôùi nhau lieàn. OÂng laøm caùch naøo? OÂng tìm trong quan ñieåm cuûa hai ngöôøi, taát caû nhöõng choã maø oâng cho laø coâng baèng, oâng ñem phoâ baøy ra vaø ca tuïng khoâng cho ai laø traùi heát, duø cuoäc tranh bieän keát cöïc ra sao cuõng vaäy.

      Ñoù laø quy taéc cuûa moïi söï troïng taøi: giöõ theå dieän cho ngöôøi ta. Naêm 1922, sau hai theá kyû oaùn thuø, daân Thoå Nhó Kyø quyeát xua ñuoåi caùc kieåu daân Hy Laïp ra khoûi nöôùc, Mustapha Keùmal hoâ haøo quaân lính: "Hôõi só toát, muïc ñích cuûa chuùng ta laø Ñaïi Trung haûi". Chieán tranh ñoù giöõa Thoå Nhó Kyø vaø Hy Laïp, laø moät trong nhöõng chieán tranh caän ñaïi ñoå maùu nhieàu nhaát. Quaân Thoå Thaéng vaø khi hai ñaïi töôùng Hy Laïp Tricoupis vaø Dionis laïi toång haønh dinh cuûa Keùmal ñeå ñaàu haøng, daân Thoå truùt lôøi nguyeàn ruûa leân ñaàu hoï.

      Nhöng Keùmal khoâng toû cho hoï thaáy raèng oâng laø ngöôøi thaéng, caùc baäc vó nhaân khoâng phí thì giôø töï ñaéc, khoe nhöõng thaønh coâng cuûa mình.

      OÂng baét hai tay ñaïi töôùng ñoù, noùi: "Xin môøi hai Ngaøi ngoài xuoáng ñaây chaéc hai Ngaøi meät laém". Roài sau khi noùi chuyeän vôùi hoï veà traàn maïc, oâng xoa veát thöông töï aùi cuûa hoï: "Toâi xin laáy tö caùch moät quaân nhaân noùi chuyeän vôùi hai Ngaøi cuõng laø quaân nhaân. Toâi cho chieán tranh laø moät canh baïc vaø nhöõng ngöôøi cao tay nhaát cuõng coù khi thua".

      Vaäy, caû trong noãi vui möøng thaéng traän kích thích oâng, maø oâng cuõng khoâng queân quy taéc quan troïng thöù naêm sau naøy giöõ theå dieän cho ngöôøi.

Phaàn Thöù Hai Möôi Taùm

Khích Leä Ngöôøi Ta Caùch Naøo?

     Toâi ñaõ ñöôïc anh Pete Barlow. Anh chuyeân moân daïy choù vaø ngöïa laøm troø trong nhöõng raïp xieác. Toâi thích coi anh daïy choù laém. Khi moät con choù hôi taán tôùi moät chuùt, anh vuoát ve noù, khen noù, thöôûng noù thòt, noùi toùm laïi coi troïng söï thaønh coâng cuûa noù.

      Phöông phaùp ñoù khoâng môùi meû gì. Taát caû nhöõng ngöôøi daïy suùc vaät aùp duïng noù ñaõ nhieàu theá kyû roài.

      Toâi töï hoûi ñoái vôùi loaøi ngöôøi sao chuùng ta khoâng duøng caùch hôïp lyù ñoù? Taïi sao ta khoâng duøng thòt thay cho roài lôøi khen thay cho lôøi maéng? Chuùng ta neân theo anh Pete Barlow muoán khuyeán khích ai thì duø ngöôøi ñoù taán tôùi raát ít, ta cuõng neân khen.

      Nhö vaäy chuùng ta kích leä hoï cho hoï tieáp tuïc gaéng söùc. Lewis E. Lawes, giaùm ñoác khaùm Sing Sing, nhaän thaáy raèng nhöõng lôøi khuyeán khích coù nhieàu keát quaû raát toát, caû vôùi toäi nhaân chai nhaát. OÂng vieát trong moät böùc thö: "Toâi nhaän thaáy raèng muoán cho toäi nhaân hôïp taùc vôùi toâi vaø trôû laïi con ñöôøng löông thieän thì khen nhöõng söï gaéng söùc cuûa hoï, coù hieäu quaû hôn laø raày, phaït hoï!" Tôùi baây giôø toâi chöa töøng bò nhoát khaùm Sing Sing vaø khoâng bieát boïn toäi nhaân nghó sao. Nhöng chæ caàn ngoù veà quaù khöù cuûa toâi, cuõng thaáy raèng ñôøi toâi coù moät ñoâi khi thay ñoåi do moät lôøi khen hay khuyeán khích. Vaø baïn coù nhö vaäy khoâng? ... Quaù khöù ñaày nhöõng thí duï chöùng minh naêng löïc thaàn dieäu cuûa lôøi khen.

      Naêm möôi naêm tröôùc, moät ñöùa nhoû möôøi tuoåi laøm vieäc trong moät xöôûng ôû Naples. Noù mô moäng muoán thaønh moät danh ca. Chaúng may, oâng thaày ñaàu tieân daïy noù ca laøm cho noù thaát voïng: "Gioïng naøy ca nhö teù tai ngöôøi ta". Nhöng maø noù, moät ngöôøi nhaø queâ ngheøo an uûi noù, oâm noù vaøo loøng, baûo raèng baø tin chaéc noù coù taøi vaø ñaõ thaáy noù tieán tôùi roài. Baø laøm vieäc cöïc khoå, nhòn aên, nhòn maëc ñi chaân khoâng, ñeå daønh tieàn cho hoïc aâm nhaïc... Nhöõng lôøi khuyeán khích cuûa baø thay ñoåi haún ñôøi ñöùa nhoû. Chaéc baïn ñaõ ñöôïc nghe ngöôøi ta noùi tôùi noù: teân noù laø Caruso.

      Theá kyû tröôùc, moät thieáu nieân ôû Luaân Ñoân öôùc ao trôû neân vaên só. Nhöng hoaøn caûnh noù thaät laø traùi ngöôïc. Hoïc thì sô saøi, cha bò giam thaâu vaø chính noù ngheøo laém, nhieàu khi bò "löûa cô ñoát ruoät". Sau cuøng, noù kieám ñöôïc moät vieäc laøm laø daùn nhaõn leân treân nhöõng ve thuoác nhuoäm trong moät kho haøng ñaày nhöõng chuoät coáng. Toái, noù nguû treân moät gaùc thöôïng gheâ tôûm, saùt maùi nhaø, cuøng vôùi boïn du coân caën baõ cuûa thaønh Luaân Ñoân. Noù khoâng tin ôû giaù trò cuûa noù vaø sôï ngöôøi ta cheâ gieãu tôùi noãi phaûi ñôïi trôøi toái nhö möïc roài môùi daùm leùn luù ñem baûn thaûo boû vaøo thuøng thö. Heát baûn naøy ñeán baûn khaùc bò tröø choái. Sau cuøng, moät ngaøy töôi saùng tôùi: moät chuyeän noù vieát ñöôïc ngöôøi ta nhaän ñaêng. Ñaønh raèng ngöôøi ta khoâng traû noù moät xu nhoû naøo heát, nhöng noù khoâng caàn. Nhaø xuaát baûn khen noù, laø ñuû roài! Coù ngöôøi nhaän raèng noù coù taøi roài! Noù sung söôùng tôùi noãi noù ñi lang thang ngoaøi phoá, hai haøng leä roøng roøng treân maù.

      Töø luùc ñoù, noù hy voïng, töï tín vaø töông lai cuûa noù thay ñoåi haún. Nhöng neáu khoâng coù söï khuyeán khích ñoù thì coù leõ noù coøn laøm suoát ñôøi trong nhöõng nhaø maùy ñaày chuoät coáng. Ngöôøi ñoù, cuõng khoâng xa laï gì vôùi baïn. Chính laø vaên só Anh Charles Dickens. Nöûa theá kyû sau, moät thanh nieân khaùc ôû Luaân Ñoân laøm vieäc trong moät cöûa haøng baùn ñoà næ. Daäy töø ba giôø saùng, queùt tieäm, vaø nai löng ra laøm möôøi boán giôø moät ngaøy. Ñöôïc hai naêm, chòu khoâng noåi, roài moät buoài saùng khoâng ñieåm taâm, boû nhaø ra ñi, cuoác boä hai möôi caây soá veà thaêm baø meï laøm quaûn gia cho moät chuû ñieàn. Caäu than thôû khoùc loùc van lôùn, theà nhaát ñònh töï töû, neáu coùn phaûi baét buoäc böôùc chaân vaøo cöûa haøng ñoù nöõa... Roài caäu vieát moät böùc thö daøi cho oâng giaùo cuõ, thuù nhaän raèng chòu khoâng noåi ñôøi nöõa, chæ muoán quyeàn sinh thoâi. OÂng giaùo hoài aâm, an uûi caäu, noùi caäu raát thoâng minh, laøm vieäc lôùn ñöôïc, ñôøi töôi saùng vaø cuoái thö, cho caäu moät chaân giaùo vieân.

      Nhöõng lôøi khen vaø an uûi ñoù thay ñoåi ñôøi vaø coù aûnh höôûng saâu xa trong vaên hoïc nöôùc Anh. Thöïc vaäy töø hoài aáy, nhaân vaät ñoù ñaõ vieát baûy möôi baûy cuoán saùch vaø duøng ngoøi vieát maø kieám ñöôïc treân moät trieäu myõ kim. Chaéc baïn vaên só ñoù: chính laø H.Gwells.

      Naêm 1922, ôû Californie coù moät thanh nieân ngheøo khoå, soáng vôùi vôï. Gioïng chaøng toát: chuû nhaät haùt ôû nhaø thôø, thænh thoaûng haùt trong nhöõng leã cöôùi ñeå kieám vaøi myõ kim. Nhöng khoù ñuû aên laém, chaøng nhaát quyeát xa chaâu thaønh veà nhaø queâ maø ñôøi soáng ít ñaéc ñoû. Kieám moät caùi choøi ôû giöõa vöôøn nho roài ôû ñoù. Tieàn möôùn nhaø tuy chaúng laø bao, nhöng ñoái vôùi chaøng coøn naëng quaù: chaøng khoâng traû noåi. Thieáu möôøi thaùng tieàn nhaø, chaøng ñaønh laøm trong vöôøn nho ñeå traû nôï. Nhieàu khi ñoùi quaù, ñöôïc ít nho loùt loøng chaøng möøng laém. Chaøng thaát voïng ñeán noãi muoán giaûi ngheä ñi baùn xe cam nhoâng... Chính luùc ñoù, vaên só Rupert Hugles nghe chaøng ca, khen chaøng: "Gioïng anh toát laém. Anh phaûi leân Nöõu Öôùc, kieám thaày hoïc, luyeän theâm noù ñi...".

      Chính lôøi khen ñoù môû ñaàu cho quaûng ñöôøng röïc rôõ cuûa chaøng. Chaøng daõi baøy taâm söï vôùi toâi nhö vaäy. Chaøng lieàn möôïn hai ngaøn röôõi myõ kim roài ñi veà mieàm Ñoâng. Thanh nieân ñoù danh ca Lawrence Tibbett.

      Neáu chuùng ta bieát ñem ra aùnh saùng nhöõng taøi naêng saâu kín cuûa nhuõng ngöôøi xung quanh chuùng ta, thì chaúng phaûi laø chæ daãn ñaïo, caûi thieän, phaân phaùt hoï maø thoâi, ta coøn caûi taïo hoï nöõa. Baïn cho raèng toâi noùi quaù ö? Thì ñaây, xin baïn nghe nhöõng lôøi chí lyù sau naøy cuûa moät giaùo sö William James, moät nhaø taâm lyù coù leõ coù taøi nhaát cuûa chaâu Myõ.

      Chuùng ta hieän taïi ra sao, vaø chuùng ta coù theå trôû thaønh moät ngöôøi ra sao, hai traïng thaùi ñoù khaùc nhau xa laém, cuõng nhö moät ngöôøi chaäp chôøm, nöûa thöùc nöûa nguû, so vôùi moät ngöôøi tænh taùo haún hoøi vaäy.

      Chuùng ta chæ duøng moät phaàn nhoû nhöõng khaû naêng vaät chaát vaø tinh thaàn cuûa chuùng ta. Noùi chung thì loaøi ngöôøi soáng maø boû phí nhieàu khaû naêng laém. Coù ñuû caùc baûo vaät maø khoâng duøng tôùi.

      Baïn cuõng coù nhöõng baûo vaät maø baïn khoâng duøng tôùi, hoaëc khoâng bieát lôïi duïng noù tôùi cöïc ñoä. Trong nhöõng baûo vaät ñoù, khaû naêng hieàn dieäu khen ngôïi ngöôøi khaùc vaø khuyeán khích hoï thöïc hieän nhöõng khaû naêng thaàm kín cuûa hoï. Vaäy, muoán thay ñoåi ngöôøi khaùc maø khoâng laøm cho ngöôøi khaùc phaät yù, giaän döõ, baïn phaûi: Laáy coâng taâm nhaän nhöõng söï gaéng söùc cuûa hoï, khen nhöõng taán tôùi nhoû nhaát cuûa hoï.

      Lôøi khen cuûa baïn phaûi thaønh thaät vaø ñaïi ñoä.

Phaàn Thöù Hai Möôi Chín

Vò Trí Kyû Giaû Duïng

     Moät baø baïn toâi ôû Nöõu Öôùc, baø Gent, möôùn moät ngöôøi ôû gaùi vaø heïn chò ta thöù hai sau laïi baét ñaàu laøm vieäc. Trong thôøi gian ñoù, baø keâu ñieän thoaïi hoûi moät ngöôøi chuû cuõ veà haïnh kieåm cuûa chò ta. Ngöôøi chuû ñoù khoâng ñöôïc haøi loøng veà chò ta laém... Nhöng khi chò laïi, baø Gent noùi: Chò Nelie, hoâm nay toâi ñaõ keâu ñieän thoaïi hoûi moät chuû cuõ cuûa chò. Baø aáy noùi ngay thaúng vaø ñöùng ñaén, gioûi laøm beáp vaø kheùo saên soùc treû em. Nhöng baø aáy coù theâm raèng chò khoâng sieâng naêng, nhaø khoâng bao giôø lau chuøi kyõ. Rieâng toâi, toâi tin raèng baø aáy noùi quaù ñaùng. Toâi coi chò cuõng bieát chò caån thaän. Chò söûa soaïn thaät goïn gaøng. Toâi chaéc raèng chò chaêm non nhaø cöûa khoâng coù choã naøo ñaùng cheâ, cuõng nhö caùch aên baän cuûa chò vaäy. Roài chò coi, chaéc chaén chò seõ vöøa yù toâi laém.

      Vaø moïi söï ñöôïc vöøa yù thaät. Chò Nellie muoán xöùng ñaùng vôùi lôøi khen cuûa baø chuû. Vaø chò xöùng ñaùng thaät. Nhaø cöûa saïch boùng. Moãi ngaøy chò laøm phuï moät giôø ñeå coï, lau, chöù khoâng chòu ñeå cho baø Gent thaát voïng.

      OÂng hoäi tröôûng Coâng ty Bsldwin saûn xuaát ñaàu xe löûa noùi: "Nhöõng ngöôøi ñaõ troïng ta, maø ta bieát meán taøi hoï, thì deã chæ huy hoï laém".

      Toùm laïi, neáu baïn muoán cho ai phaùt trieån moät ñöùc tính naøo, baïn neân haønh ñoäng nhö ñöùc tính ñoù ñaõ laø moät ñaëc saéc roõ raøng nhaát cuûa ngöôøi ñoù. Shakespeare noùi: "Neáu baïn coøn thieáu moät ñöùc tính, cöù xöû söï nhö ñaõ coù noùi roài". Muoán caûi thieän moät ngöôøi, baïn cöù ra veû tin ngöôøi ñoù coù ñöùc tính naøy ñöùc tính noï ñi. Toû ra tin caäy ngöôøi ñoù ñi, khen hoï ñi: Hoï seõ gaéng söùc phi thöôøng ñeå xöùng ñaùng vôùi khen cuûa baïn. Trong cuoán "Kyù öùc cuoäc ñôøi soáng chung vôùi Maeterlinck", baø Georgette Leblanc keå chuyeän moät söï thay ñoåi dò thöôøng trong ñôøi moät thieáu nöõ nöôùc Bæ. Baø noùi: Toâi aên côm caùch taïi moät khaùch saïn gaàn nhaø vaø cho moät ngöôøi haàu gaùi ñem laïi nhaø toâi. Teân chò laø "Marie röûa cheùn" vì hoài môùi voâ laøm, ngöôøi ta ñeå chi röûa cheùn. Chò xaáu nhö quûy, maét leù, chaân ñi chöõ baùt, gaày giô xöông, ñaàn ñoän.

      Moät hoâm, trong khi ñaët baøn, toâi ñoät ngoät baûo chò: "Chò Marie, chò coù raát nhieàu choã ñaùng quyù, chò coù bieát khoâng?" Vì quen giaáu tình caûm cuûa mình, chò thöø ra moät luùc, caâm nhö heán vaø trô nhö ñaù. Roài ñaët ñóa leân baøn, chò thôû daøi, ngay ngoâ noùi: "Thöa baø, thaät toâi khoâng ngôø nhö vaäy" Chò khoâng hoûi theâm moät caâu, laëng leõ trôû voâ beáp vaø nhaéc ñi nhaéc laïi lôøi toâi ñaõ noùi cho moïi ngöôøi nghe.

      Loøng tin cuûa chò maïnh tôùi noãi khoâng ai nôõ cheá gieãu chò, maø töø hoâm ñoù, coøn hôi neå chò nöõa. Nhöng söï thay ñoåi laï luøng nhaát, chính laø söï bieán hoùa cuûa thaâm taâm chò. Tin chaéc chaén raèng chò coù nhieàu choã ñaùng quyù maø khoâng ai bieát, chò haêng haùi söûa soaïn, trau gioài nhan saéc ñeán noãi tuoåi xuaân cuûa chò maø chi queân baüng ñi, trôû laïi röïc rôõ treân neùt maët chò, vaø ngöôøi ta khoâng thaáy chò xaáu nöõa.

      Hai thaùng sau luùc doïn nhaø, chò cho toâi hay saép thaønh hoân vôùi chaùu ngöôøi ñaàu beáp. Chò ta noùi: "Toâi saép ñöôïc sang troïng" vaø caùm ôn toâi. Chæ coù moät caâu ngaén maø thay ñoåi caû ñôøi chò ta".

      Baø Georgette Leblanc ñaõ khen chò Marie vaø lôøi khen ñaõ thay ñoåi haún ngöôøi baøn baø ñoù.

      Môùi roài toâi ñöôïc haàu chuyeän moät oâng giaùm ñoác Coâng ty "Exchange Buffets". Hai möôi saùu tieäm cao laâu hoïp laïi thaønh coâng ty ñoù vaø cuøng theo moät chaùnh saùch ñaëc bieät: laáy "danh döï" laøm troïng. Trong nhöõng tieäm ñoù, saùng laäp töø naêm 1885, khoâng bao giôø ngöôøi ta ñöa giaáy tính tieàn cho khaùch haøng heát. Baïn muoán keâu moùn gì thì keâu, aên xong roài, baïn tính tieàn laáy, roài khi ra, ñem laïi quyõ traû. Khoâng kieåm soaùt gì heát, khoâng coù theû gì heát.

      Toâi ngaïc nhieân laém, hoûi: Nhöng oâng phaûi coù vaøi ngöôøi giaùm thò chöù? Khoâng theå tin heát thaûy caùc khaùch aên ñöôïc.

      Chuùng toâi khoâng coù ngöôøi giaùm thò naøo heát oâng giaùm ñoác traû lôøi. Coù leõ cuõng coù ngöôøi aên quòt, nhöng chuùng toâi khoâng caàn bieát tôùi. Chuùng toâi chæ bieát raèng chaùnh saùch cuûa chuùng toâi haún coù choã hay, neáu khoâng thì sao ñaõ thònh vöôïng trong nöûa theá kyû nay ñöôïc?

      Taïi nhöõng cao laâu ñoù, khaùch aên ñöôïc ñaõi nhö ngöôøi löông thieän, bieát troïng danh döï. Cho neân heát thaûy, giaøu, ngheøo, aên troäm, aên xin... ñeàu muoán ñöôïc xöùng ñaùng vôùi loøng tin caäy cuûa chuû tieäm. OÂng Lawes, giaùm ñoác khaùm Sing Sing, coøn noùi: "Ñoái vôùi moät quaân voâ laïi, muoán cho ñöôïc vieäc, chæ coù moãi moät caùch laø toû veû tin caäy noù, ñaõi noù nhö moät coâng daân löông thieän vaø ñaùng troïng, cöù nhaän ngay raèng noù trung thöïc ñöùng ñaén. Ñöôïc baïn tin caäy, noù phænh muõi ra vaø coù leõ gaéng söùc ñeå ñöôïc xöùng ñaùng loøng tin ñoù".

      Lôøi ñoù hay vaø ñuùng ñeán noãi toâi muoán nhaéc laïi ñaây "Ñoái vôùi moät quaân voâ laïi, muoán cho ñöôïc vieäc, chæ coù moãi moät caùch laø toû veû tin caäy noù, ñaõi noù nhö moät coâng daân löông thieän vaø ñaùng troïng, cöù nhaän ngay raèng noù trung thöïc ñöùng ñaén. Ñöôïc baïn tin caäy, noù phænh muõi ra vaø coù leõ gaéng söùc ñeå ñöôïc xöùng ñaùng loøng tin ñoù".

      Vaäy, muoán söûa ñoåi moät ngöôøi maø khoâng laøm cho hoï phaät yù, giaän döõ: Baïn gaây cho ngöôøi aáy moät thanh danh roài hoï seõ gaéng söùc ñeå ñöôïc xöùng thanh danh ñoù.

Phaàn Thöù Ba Möôi

Neân Khuyeán Khích Ngöôøi

     Moät oâng baïn toâi, ñaõ boán chuïc caùi xuaân xanh, gaàn ñaây môùi ñính hoân cuøng moät coâ vò hoân theâ cuûa oâng khuyeân oâng hoïc khieâu vuõ keå cuõng hôi treû.

      Sau oâng keå leã taâm söï vôùi toâi: Trôøi bieát cho raèng toâi nhaûy dôû heát choã noùi. Toâi kheâu vuõ theo moät loái coå töø hai möôi naêm veà tröôùc. Coâ giaùo daïy toâi noùi thaúng cho toâi bieát raèng phaûi queân heát nhöõng ñieäu cuõ ñi ñeå baét ñaàu hoïc laïi töø ñaàu. Coâ laøm toâi hoaøn toaøn thaát voïng. Toâi xin thoâi.

      Laïi hoïc moät coâ khaùc. Coâ naày laáy loøng toâi, coù leõ quaù khen toâi moät chuùt, nhöng toâi thích nhö vaäy. Vôùi moät gioïng töï nhieân, coâ noùi raèng ñieäu boä cuûa toâi coù leõ hôi xöa, nhöng quy taéc thì ñuùng, vaø muoán hoïc nhöõng baøi môùi khoâng khoù khaên chi heát.

      Coâ thöù nhöùt cheâ toâi maø laøm toâi heát muoán hoïc. Coâ thöù nhì, traùi laïi, laøm boä nhö khoâng thaáy nhöõng loãi laàm cuûa toâi maø khoâng ngôùt khen nhöõng tieán boä cuûa toâi. Coâ noùi: Trôøi phuù cho oâng caùi giaùc quan veà tieát ñieäu, oâng thaät laø ngöôøi trôøi sanh ra ñeå maø khieâu vuõ.

      Löông tri cuûa toâi baûo toâi raèng tröôùc cuõng vaäy maø sau naøy cuõng coøn nhö vaäy, toâi suoát ñôøi seõ chæ laø moät "thaèng" khieâu vuõ dôû thoâi. Nhöng trong thaâm taâm toâi, toâi thích tin raèng khoâng bieát chöøng lôøi coâ ñoù ñuùng cuõng neân.

      Thì coâ ta aên tieàn cuûa toâi, phaûi khen toâi laø söï dó nhieân... Nhöng nghó tôùi ñieàu ñoù laøm quaùi gì?

      Duø sao ñi nöõa, töø böõa coâ ta cho toâi tin raèng toâi coù "giaùc quan veà tieát ñieäu" thì toâi khieâu vuõ khaù hôn tröôùc nhieàu. Lôøi ñoù ñaõ phaán phaùt toâi, laøm cho toâi hy voïng vaø gaéng söùc taäp cho khaù theâm leân

     Cheâ moät ñöùa nhoû, moät ñöùc lang quaân hay moät ngöôøi laøm coâng raèng hoï ñaàn ñoän, khoâng coù moät chuùt taøi naêng gì, raèng hoï "bò thòt", ñoaûng vò, chaúng ñöôïc vieäc gì, khoâng hieåu chuùt chi heát, töùc laø dieät heát yù muoán töï caùi cuûa hoï ñi.

      Neân thöû phöông phaùp ngöôïc laïi. Khuyeán khích hoï nhieàu vaøo: noùi raèng coâng vieäc deã laøm laém. Toû ra raèng ta tin nôi taøi naêng hoï, raèng hoï coù taøi maø hoï khoâng ngôø... vaø baïn seõ thaáy hoï thöùc suoát ñeâm ñeå taäp taønh cho hoaøn haûo.

      Ñoù laø phöông phaùp cuûa nhaø dieãn thuyeát Lowell Thomas. OÂng ñoù thöïc coù khieáu, coù thieân taøi daãn ñaïo ngöôøi. OÂng laøm baïn töï tin. OÂng truyeàn cho baïn loøng tin chaéc, söï baïo daïn, söùc maïnh, laøm cho baïn thay ñoåi thaønh moät ngöôøi khaùc. Môùi roài, toâi ñi nghæ cuoái tuaàn vôùi oâng baø Thomas. Trong khi cuûi chaùy laùch taùch trong loø söôûi ngöôøi ta môøi toâi ñaùnh baøi brige Daùnh baøi "bridge" Khoâng! Khoâng khoâng, khoâng. Toâi khoâng bieát ñaùnh! Khoâng bieát chuùt chi heát. Khoâng theå ñöôïc.

      OÂng Thomas baûo toâi: Naøy anh Dale, ñaùnh bridge deã laém maø. Chæ caàn coù trí nhôù vaø bieát suy xeùt.

      Anh ñaõ nghieân cöùu veà trí nhôù. Ñoù laø sôû tröôøng cuûa anh. Anh thöû chôi ñi, anh seõ mau bieát laém. Vaø, töùc thì, khoâng kòp nghó ngôïi gì heát, toâi ngoài vaøo hoäi, laàn ñoù laàn thöù nhaát ñôøi toâi. OÂng Thomas chæ caàn baûo toâi coù thieân tö veà baøi vaø ñaùnh baøi deã laém, laø toâi lieàu chôi lieàn.

      Ely Culbertson laø vua baøi bridge. Nhöõng saùch oâng vieát veà noù ñöôïc hoan ngheânh nhieät lieät vaø dòch ra möôøi hai thöù tieáng. Maø oâng thuù vôùi toâi raèng sôû dó thaønh moät nhaø chuyeân moân nhö vaäy thì chæ nhôø moät ngöôøi ñaøn baø khuyeán khích.

      OÂng ñaõ thöû ñuû ngheà, nhöng chöa bao giôø coù yù daïy ñaùnh baøi heát. Khoâng nhöõng oâng ñaùnh baøi thaáp maø coøn öông ngaïnh tôùi noãi khoâng ai muoán ñaùnh baøi vôùi oâng.

      Vaäy muoán thay ñoåi thaùi ñoä cuûa moät ngöôøi maø khoâng laøm cho ngöôøi aáy phaät yù, giaän döõ, baïn phaûi: Khuyeán khích hoï, töùc thì loãi laàm gì cuõng deã söûa, vieäc khoù khaên gì cuõng laøm.

Phaàn Thöù Ba Möôi Moát

Laøm Sao Cho Ngöôøi Ta Vui Söôùng

Laøm Coâng Vieäc Baïn Nhôø Caäy

     Hoâm ñoù vaøo naêm 1915. Ñaõ treân moät naêm, caùc nöôùc ôû chaâu AÂu cheùm gieát laãn nhau gheâ gôùm chöa töøng thaáy trong lòch söû. Chaâu Myõ ôû tình traïng kinh hoaøng. Coù theå laäp laïi hoøa bình ñöôïc khoâng? Khoâng ai bieát ñöôïc.

      Nhöng Toång Thoáng Wilson nhaát quyeát gaéng söùc laøm cho kyø ñöôïc. OÂng sai moät maät söù ñi hoäi nghò vôùi caùc nhaø caàm ñaàu chaâu AÂu. William Jennings Bryan, Toång tröôûng noäi vuï, söù ñoà cuûa hoøa bình, noùng loøng ñi laém. OÂng thaày ñoù laø moät dòp phuïng söï moät lyù töôûng cao caû vaø löu danh thieân coå. Nhöng Toång Thoáng Wilson löïa moät ngöôøi khaùc, Ñaïi taù House, baïn thieát cuûa oâng. Vaø oântg caäy Ñaïi taù laøm coâng vieäc khoù khaên laø baùo tin cho Bryan hay.

      Ñaïi taù cheùp cuoäc gaëp gôõ ñoù trong nhaät kyù cuûa oâng:"Bryan thaát yù laém, khi oâng hay tin raèng toâi ñöôïc Toång Thoáng giao phoù cho söï meänh maø oâng ao öôùc"

      Toâi traû lôøi oâng ta: "Toång Thoáng nghó neân giöõ kín cuoäc vaän ñoäng ñoù. Maø neáu oâng ñi, teân tuoåi cuûa oâng maø ai cuõng bieát, ñuû laøm cho ngöôøi ta chuù yù tôùi vaø töï hoûi oâng tôùi vôùi muïc ñích chi ñaây...".

      Nghóa laø Ñaïi taù muoán cho oâng Bryan hieåu raèng ngöôøi quan troïng quaù, khoâng neân nhaän söù meänh ñoù vaø oâng Bryan haøi loøng.

      Khoân kheùo, laïi coù nhieàu kinh nghieäm, Ñaïi taù House ñem thöïc haønh moät trong nhöõng quy taéc lôùn noù ñieàu khieån söï giao thieäp trong xaõ hoäi. Qui taéc ñoù laø: Laøm sao cho ngöôøi khaùc thaáy vui söôùng laøm coâng vieäc baïn caäy hoï.

      Khi Toång Thoáng Wilson môøi oâng Mc Adoo giuùp vieäc trong vaên phoøng oâng, oâng cuõng aùp duïng qui taéc ñoù, maëc daàu ñieàu oâng caäy khoâng phaûi laø moät söï hy sinh, maø chính laø moät söï danh döï voâ cuøng cho oâng Mcs Adoo, oâng naøy thaáy vui thích boäi phaàn vaø keå laïi nhö vaày: OÂng Wilson baûo toâi raèng oâng seõ sung söôùng laém, neáu toâi chòu nhaän chöùc Toång tröôûng Quoác khoá. Ngoân ngöõ oâng thaät lòch söï: oâng cho toâi caûm töôûng raèng neáu toâi chòu nhaän vinh döï lôùn ñoù, töùc thì ban cho oâng moät ñaëc aân.

      Toâi bieát moät dieãn giaû ñöôïc moïi nôi môøi ñeán dieãn thuyeát. OÂng ta khoâng theå laøm vöøa loøng moïi ngöôøi ñöôïc cho neân baét buoäc phaûi töø choái, nhöng oâng töø choái moät caùch kheùo leùo ñeán noãi ngöôøi ta vui veû ra veà. OÂng laøm caùch naøo? Taát nhieân oâng khoâng noùi cuït nguõn raèng oâng baän vieäc laém... Khoâng. Sau khi caùm ôn vaø toû loøng tieác khoâng nhaän lôøi môøi, oâng voäi vaøng giôùi thieäu moät ngöôøi coù theå thay oâng ñöôïc. Nghóa laø oâng ñeå cho ngöôøi kia coù ñuû thì giôø thaát voïng tröôùc söï töø choái cuûa oâng vaø oâng laøm cho tö töôûng ngöôøi ñoù höôùng ngay veà dieãn giaû maø oâng giôùi thieäu.

      OÂng noùi: "Taïi sao oâng khoâng caäy oâng baïn toâi, Cleveland Rodgers, nhaø saûn xuaát tôø Brooklyn Eagle? Hoaëc oâng Guy Hickok? OÂng aáy ñaõ vieát baùo möôøi laêm naêm ôû Paris vaø bieát raát nhieàu chuyeän thuù vò...Hay laø oâng laïi hoûi oâng Livingston Longfellow xem sao? Chaéc oâng bieát oâng aáy coù moät phim tuyeät ñeïp veà nhöõng cuoäc saên baén lôùn ôû AÁn Ñoä...".

      OÂng Want, quaûn lyù moät nhaø in lôùn ôû Nöõu Öôùc, coù moät ngöôøi thôï maùy maø nhaát ñònh muoán söûa ñoåi tính tình. Anh thôï aáy phaûi troâng nom cho moät loaïi maùy vöøa saép chöõ vöøa ñuùc chöõ vaø nhieàu maùy khaùc nöõa, sao cho nhöõng maùy ñoù chaïy ñeâm chaïy ngaøy maø khoâng hö hoûng, khoûi ngöng laïi. Anh ta phaøn naøn coâng vieäc naëng nhoïc quaù, laøm vieäc nhieàu giôø quaù, vaø xin theâm ngöôøi phuï.

      OÂng Want khoâng cho theâm ngöôøi phuï, cuõng khoâng ruùt coâng vieäc, ruùt giôø laøm vieäc, maø anh ta vaãn vui loøng. OÂng laøm caùch naøo? OÂng cho rieâng anh ta moät phoøng giaáy vôùi moät taám baûng treo ôû cöûa ñeà teân vaø chöùc môùi cuûa anh: "Giaùm ñoác phoøng giöõ gìn maøy moùc".

      Thaønh ra anh thôï maùy khoâng coøn laø moät nhaân vieân haï caáp maø ai cuõng coù quyeàn sai baûo nöõa, nay ñaõ nghieãm nhieân laø moät vieân chæ huy roài. Ngöôøi ta ñaõ coâng nhaän giaù trò taøi naêng cuûa anh. Töï thaáy caùi quan troïng vaø uy theá môùi cuûa mình, anh haøi loøng vaø tieáp tuïc laøm khoâng phaøn naøn chi heát.

      Baïn cho vaäy laø con nít ö? Coù leõ laø con nít thaät. Maø ngöôøi ta cuõng ñaõ cho Naõù Phaù Luaân laø duøng phöông tieän con nít ñoù khi oâng laäp ra huy chöông Baéc ñaåu boäi tinh, phaân phaùt moät ngaøn traêm naêm chieác cho lính oâng vaø thaêng chöùc "Phaùp quoác Thoâng cheá" cho 48 ñaïi töôùng, goïi ñoäi quaân cuûa oâng laø "Ñaïi binh".

      Ai cheá gieãu raèng duøng ñoà loøe loeït voâ duïng ñoù ñeå thöôøng nhöõng ngöôøi ñaõ nhieàu laàn vaøo sinh ra töû vôùi oâng thì oâng ñaùp: "Loaøi ngöôøi vaãn bò cai trò baèng nhöõng ñoà loøe loeït ñoù".

      Bieát caùch phaân phaùt chöùc töôùc vaø uy quyeàn nhö Naõ Phaù Luaän, thì chuùng ta seõ ñöôïc nhöõng keát quaû nhö vò anh huøng ñoù.

      Tröôùc nhaø baø Gent, moät nhaø baïn cuûa toâi maø toâi ñaõ coù dòp noùi tôùi, coù moät baõi coû ñeïp maø tuïi con nít thöôøng tôùi giaøy xeùo phaù phaùch moãi ngaøy. Maéng, doïa, doã daønh ñeàu voâ hieäu. Töùc thì baø thay ñoåi chieán thuaät. Baø keâu ñöùa nhoû ngoã nghòch nhaát, taëng cho chöùc "thaùm töû" vaø giao keøo cho traùch nhieäm ñuoåi taát caû nhöõng ñöùa voâ chôi treân baõi coû, baát kyø laø ñöùa naøo.Vaø vaán ñeà ñoù giaûi quyeát xong laäp töùc.

      Vieân "thaùm töû" nhoùm löûa ôû sau nhaø, nung ñoû moät thanh saét vaø doïa seõ dí vaøo ñöùa nhoû naøo daãm leân vöôøn coû!

      Baûn tính loaøi ngöôøi nhö vaäy. Cho neân muoán söûa ñoåi moät ngöôøi maø khoâng laøm cho hoï phaät yù, giaän döõ: Baïn phaûi xöû trí ra sao cho ngöôøi thaáy sung söôùng laøm coâng vieäc maø baïn ñeà nghò Chín caùch söûa ñoåi ngöôøi maø khoâng laøm cho hoï phaät yù giaän döõ, Khi baïn muoán söûa ñoåi haønh vi moät ngöôøi thì:

      1. Tröôùc heát thaønh thaät khen hoï vaøi lôø.

      2. Laáy yù maø laøm cho hoï nhaän thaáy loãi laàm.

      3. Tröôùc khi chæ trích, phaûi töï thuù nhaän loãi cuûa baïn ñaõ.

      4. Ñöøng ra leänh, ñaët caâu hoûi ñeå aùm chæ hoï.

      5. Giöû theå dieän cho hoï.

      6. Xöû trí ra sao cho hoï thaáy sung söôùng laøm coâng vieäc maø baïn ñeà nghò.

      7. Taùn döông hoï, ñeå hoï gaéng söùc ñöôïc xöùng ñaùng vôùi lôøi ta khen.

      8. Khuyeán khích hoï cho hoï thaáy deã daøng söûa ñoåi loãi laàm vaø thaáy coâng vieäc nheï nhaøng.

      9. Coâng bình nhaän nhöõng söï gaéng söùc cuûa hoï: duø hoï môùi taán tôùi chuùt ít cuõng khen hoï.

     Lôøi khuyeán khích cuûa baïn phaùt thaønh thaät vaø ñaïi ñoä.

Phaàn Thöù Ba Möôi Hai

Nhöõng Böùc Thö Maàu Nhieäm

     Toâi bieát baïn nghó gì khoù ñoïc nhan ñeà chöông naày. Baïn bóu moâi: Voâ lyù thöôïng haïng! Noàng naëc muøi quaûng caùo cuûa boïn baùn cao ñôn hoaøn taùn vaø cuûa caùc "meùt" coi chæ tay ñoaùn vaän maïng! Neáu baïn nghó nhö vaäy, toâi khoâng daùm caõi. Möôøi laêm naêm tröôùc, coù leõ toâi cuõng nghó nhö vaäy, khi ñoïc moät caâu nhö vaäy. Baïn hoaøi nghi ö? Caøng toát! Toâi yeâu nhöõng ngöôøi hoaøi nghi. Toâi goác gaùc Missouri: nhö vaäy baïn ñuû hieåu. Tö töôûng cuûa loaøi ngöôøi sôû dó tieán ñöôïc chính nhôø boïn toø moø, nhôø caùc vò thaùnh Thomas hay ngôø vöïc, nhôø heát thaûy nhöõng ngöôøi khoâng chòu tin vì chöa coù nhöõng chöùng côù roõ raøng.

      Toâi muoán thaønh thöïc hoûi baïn hai chöõ "maàu nhieäm" ñoù duøng coù ñuùng khoâng? Khoâng khoâng ñöôïc ñuùng laém, vì coøn ôû döôùi thöïc söï xa. Vaøi böùc thö cheùp laïi trong chöông naøy ñaõ coù nhöõng keát quaû maø ngöôøi cho raèng boäi phaàn maàu nhieäm kia. Vaø ngöôøi ñoù laø ai? Chính oâng Ken R. Dyke, moät nhaø chuyeân moân coù danh nhaát veà ngheà baùn haøng ôû Myõ. OÂng tröôùc laøm giaùm ñoác thöông maïi taïi xí nghieäp Johns Manville, haõng laøm nhöõng maùi nhaø phoøng hoûa vaø baây giôø chæ huy phoøng quaûng caùo taïi coâng ty Palmolive Peet, laïi ñoàng thôøi laøm hoäi tröôûng "Lieân ñoaøn" caùc nhaø quaûng caùo nöõa. Cöù moät traêm böùc thö maø oâng Dyke thöôøng gôûi cho caùc tieäm baùn leû caùc hoùa phaåm haõng oâng saûn xuaát, ñeå hoûi thaêm tình hình, thì oâng chæ nhaän töø naêm ñeán taùm thö hoài aâm, nghóa laø töø naêm tôùi taùm phaàn traêm. Cho neân oâng cho raèng ñöôïc möôøi laêm phaàn traêm ñaõ laø kyø dò vaø neáu ñöôïc hai möôi phaàn moät traêm thì laø coù pheùp maàu nhieäm.

      Vaäy maø moät böùc thö cuûa oâng gôûi ñi coù cheùp laïi ôû döôùi ñaây, ñaõ ñöôïc boán möôi hai phaàn traêm thö hoà aâm! Nghóa laø maàu nhieäm tôùi gaáp hai. Ñoù laø nhöõng chöùng côù maø ngöôøi ta khoâng theå nhuùn vai maø khoâng coâng nhaän ñöôïc. Vaû laïi khoâng phaûi chi moät böùc thö ñoù ñöôïc caùi may maén baát ngôø ñoù ñaâu, caû chuïc böùc thö cuõng thaønh coâng nhö vaäy.

      Nguyeân do ôû ñaâu? OÂng Ken Dyke ñích thaân chæ cho baïn ñaây: Sau khi theo oâng hoïc nhöõng lôùp giaûng cuûa oâng Dale Carnegie, toâi laøm cho nhöõng böùc thö toâi gôûi ñeå doø tình hình, coâng hieäu taêng leân moät caùch laï luøng. Toâi hieåu raèng nhöõng lyù leõ maø toâi duøng töø tröôùc tôùi nay hoaøn toaøn voâ ích. Toâi thöïc haønh nhöõng quy taéc ñaõ hoïc ñöôïc vaø laøm cho coâng hieäu cuûa nhöõng böcù thö toâi gôûi ñaêng leân töø naêm traêm tôùi taùm traêm phaàn traêm.

      Ñaây, böùc thö maàu nhieâm ñoù ñaây. Noù laøm cho ngöôøi nhaän ñöôïc vui thích, vì trong thö ñaõ xin ngöôøi naøy giuùp moät vieäc, moät vieäc noù laøm cho ngöôøi ñoù thaáy söï quan troïng cuûa mình.

      Sau moãi ñoaïn thô, toâi coù bình phaåm: "OÂng Blank thaân meán, OÂng coù theå laøm ôn giuùp toâi vöôït moät noãi khoù khaên khoâng?" . Ta thöû töôûng töôïng caûnh ñoù: Moät ngöôøi buoân baùn taàm thöôøng ôû Arizona nhaän ñöôïc moät böùc thö cuûa moät nhaø quaûng caùo lôùn nhaát ôû Nöõu Öôùc. Maø trong thö ñoù ngay töø caâu ñaàu, nhaø quaûng caùo ñoù caäy moät vieäc. Toâi töôûng töôïng nhaø buoân ñoù töï nhuû: "... Neáu oâng ta ñöôïc gaëp söï khoù khaên, thì coù theå nhôø caäy mình ñöôïc. Mình vaãn thích giuùp keû khaùc...Naøo, coi xem naøo, coù chuyeän chi khoù khaên ñaáy?" . Naêm ngoaùi, toâi ñaõ khuyeân caùc oâng giaùm ñoác cuûa coâng ty toâi raèng caùch hieäu nghieäm nhaát ñeå taêng soá haøng baùn leû laø môû moät cuoäc coá ñoäng kòch lieät suoát moät naêm ñeå baùn tröïc tieáp vaø phí toán cuoäc coá ñoäng ñoù do coâng ty saûn xuaát chòu heát.

      Nhaø boân chaéc töï nhuû: Thì ñuùng roài, coá nhieân hoï phaûi gaùnh nhöõng phí toán ñoù chöù, vì hoï thu caû trieäu baïc lôøi, trong khi mình nai löng ra laøm ñeå kieám töøng xu... Roài sao nöõa? . Môùi roài, toâi gôûi moät tôø phoûng vaán coù nhieàu caâu hoûi, cho moät ngaøn nhaø ñaïi lyù ñaõ höôûng lôøi trong cuoäc soáng coá ñoäng ñoù, vaø vaøi traêm böùc thö hoài aâm toâi ñaõ nhaän ñöôïc chöùng toû raèng caùc nhaø ñaïi lyù raát haønh loøng veà caùch hôïp lyù ñoù.

      Cho neân chuùng toâi vui loøng hôn keá hoaïch coá ñoäng môùi maø toâi bieát raèng seõ laøm oâng vui loøng hôn keá hoaïch naêm roài nöõa.

      Nhöng saùng nay, oâng hoäi tröôûng cuûa chuùng toâi ñaõ nghieân cöùu vôùi toâi nhöõng tôø baùo veà keát quaû cuoäc coá ñoäng tröôùc vaø caäy roài cho bieát cuoäc coá ñoäng ñoù ñaõ giuùp cho hoäi taêng gia ñöôïc soá haøng baùn laø bao nhieâu. Vì leõ ñoù neân toâi phaûi nhôø caäy oâng giuùp toâi traû lôøi caâu hoûi ñoù.

      Caâu naøy tuyeät: "Toâi phaûi nhôø caäy oâng giuùp toâi traû lôøi caâu hoûi ñoù". Nhaø buoân ôû Arizona nghó raèng oâng lôùn ñoù bieát ñieàu laém vaø bieát suy xeùt ñoaùn cuûa thaân chuû coù giaù trò. Baïn neân nhôù raèng Ken Dyke khoâng heà phí thì giôø khoe söï quan troïng cuûa oâng ta. Traùi laïi, oâng voäi vaøng toû ra raèng oâng troâng caäy ôû söï giuùp ñôõ cuûa nhaø buoân ñoù nhieáu laém. OÂng nhaän ngay raèng khoâng coù söï giuùp ñôõ aáy, oâng khoâng theå naøo vieát baøi baùo caùo cho oâng hoäi tröôûng ñöôïc. Lôøi leõ nhö vaäy, thì laøm sao nhaø buoân ôû Arizona khoâng haøi loøng ñöôïc? Vì duø sao oâng cuõng chæ laø moät ngöôøi phaøm nhö chuùng ta.

      Toâi muoán xin oâng giuùp toâi nhö vaày:

      1. Bieân baûn ñoà dính theo ñaây, toång soá noùc nhaø môùi hoaëc noùc nhaø söûa laïi maø oâng cho laø ñaõ ñaët laøm nhôø cuoäc coá ñoäng naêm ngoaùi cho toâi bieát soá haøng ñaõ baùn nhö vaäy toång coäng laø bao nhieâu tieàn: con soá oâng cho caøng ñuùng caøng hay.

      Neáu oâng giuùp vieäc ñoù, toâi seõ laáy laøn quyù hoùa laém vaø mang ôn oâng voâ cuøng. Kính chaøo... Baïn neân ñeå yù raèng, trong ñoaïn cuoái ñoù, hai chöõ "toâi" vaø "oâng" quan troïng khaùc nhau. Chö õ "toâi" phaûi ñoïc nho nhoû maø chö õ "oâng" phaûi ñoïc lôùn tieáng. Roài laïi khoâng tieác lôøi caùm ôn: naøo "laáy laøm quyù hoùa laém", naøo mang ôn oâng voâ cuøng".

      Böùc thö thöôøng laém, phaûi khoâng? Vaäy maø noù "maàu nhieäm" laï luøng. Taïi sao? Taïi ngöôøi vieát ñaõ xin ngöôøi nhaän ban cho moät aân hueä nhoû, maø nhö vaäy taát nhieân ngöôøi nhaän thö töï thaáy mình quan troïng laém.

      Chieán thuaät voâ haïi ñoù luoân luoân coù keát quaû. Benjamin Franklin vì duøng noù maø laøm cho moät keû thuø bieán thaønh moät baïn thaân suoát ñôøi.

      Franklin hoài thieáu thôøi, ñem heát soá tieàn ñeå daønh ñöôïc, ñaët vaøo moät nhaø in nhoû. OÂng ñöôïc baàu laøm thö kyù hoäi ñoàng ôû Philadephie, do ñoù ñöôïc ñoäc quyeàn laõnh in heát thaûy nhöõng coâng vaên trong caùc sôû. Ñòa vò ñoù raát lôïi cho oâng vaø oâng quyeát giöõ noù. Chaúng may oâng coù moät keû thuø trong hoäi ñoàng, ngöôøi ñoù laø moät nhaø giaøu coù, vaø coù quyeàn theá trong tænh. Ngöôøi ñoù gheùt oâng tôùi noãi ñaõ coù laàn coâng kích oâng tröôùc coâng chuùng trong moät baøi dieãn vaên.

      Caùi ñoù môùi thaät nguy haïi. Cho neân Franklin quyeát chinh phuïc ñöôïc thieän caûm cuûa keû thuø. Nhöng khoâng phaûi deã. Kieám caùch thi aân vôùi ngöôøi ñoù sao? Khoâng ñöôïc. Phöông phaùp ñoù gôïi loøng ngôø vöïc cuûa ngöôøi ta vaø coù theå laøm cho ngöôøi ta khinh bæ mình nöõa.

      Franklin khoân ngoan, kheùo leùo laøm, khoâng daïi doät ñaâu. OÂng laøm traùi haún laïi: OÂng xin keû thuø oâng giuùp oâng moät vieäc.

      Baïn cöù yeân loøng: OÂng khoâng phaûi möôïn tieàn ngöôøi ñoù ñaâu. Khoâng. OÂng xin moät aân hueä maø ngöôøi kia vui loøng cho, vì xin nhö vaäy laø toû moät caùch kheùo leùo raèng oâng khaâm phuïc ngöôøi ñoù coù taøi cao hoïc roäng.

      Xin baïn nghe chính oâng Franklin keå chuyeän laïi: Toâi nghe ngöôøi ta noùi raèng trong tuû saùch oâng ta coù moät cuoán saùch raát hieám quyù, toâi beøn vieát cho oâng vaøi haøng toû yù öôùc ao ñöôïc ñoïc cuoán saùch aáy vaø xin oâng laøm ôn cho toâi möôïn trong vaøi ngaøy.

      OÂng ta cho mang laïi nhaø toâi lieàn vaø khoaûng moät tuaàn leã sau, toâi cho ngöôøi mang traû vôùi moät böùc thö trong ñoù toâi toû yù caûm ôn oâng laém.

      Khi chuùng toâi laïi gaëp nhau ôû hoäi nghò, oâng ta troø chuyeän vôùi toâi, coù leã ñoä laém. Roài töø ñoù oâng soát saéng giuùp toâi, baát kyø trong cô hoäi naøo, thaønh thöû chuùng toâi trôû neân ñoâi baïn raát thaân cho tôùi khi oâng maát.

      Franklin ñaõ khuaát moät naêm röôõi naêm roài maø trieát lyù cuûa oâng vaãn coøn coù keát quaû dò thöôøng. Moät ngöôøi hoïc troø cuûa toâi Albert B.Amsel ñaõ aùp duïng noù moät caùch kheùo leùo.

      OÂng Amsel laøm ñaïi lyù cho moät nhaø baùn oáng chæ vaø loø söôûi baèng ñoàng, töø laâu nay vaãn kieám cô hoäi baùn haøng cho moät xí nghieäp ñuùc chì lôùn ôû Brooklyn. Xí nghieäp ñoù vöøa coù nhieàu khaùch haøng, vöøa ñöôïc tin caäy. Nhöng oâng khoâng tieán ñöôïc moät böôùc naøo heát. Vì oâng chuû xí nghieäp ñoù laø haïng ngöôøi laï luøng, luùc naøo cuõng haàm haàm, noùi naêng thì cöïc kyø cuïc caèn thoâ loã. Ngoài sau chieác baøn laøm vieäc, ngaäm ñieáu xì gaø lôùn ôû meùp, moãi laàn oâng thaáy maët Amsel, oâng ta noùi nhö choù suûa: "Hoâm nay khoâng mua chi heát. Ñöøng uoång coâng laøm maát thì toâi! Thoâi, ñi".

      Nhöng moät hoâm oâng Amsel duøng moät chieán thuaät khaùc, moât chieán thuaät maø keát quaû maø keát quaû laø baùn moät soá haøng lôùn, ñöôïc theâm moät khaùch haøng thaønh baïn thaân cuûa oâng vaø sau cuõng nhieàu vuï laøm aên khaùc nöõa.

      Haõng oâng Amsel ñang ñieàu ñình ñeå mua moät chi ñieám môùi ôû laøng Queens, taïi Long Island. Mieàn ñoù, oâng chuû xí nghieäp ñuùc chì bieát roõ laém vaø coù nhieàu khaùch haøng ôû ñoù. Khi oâng Amsel trôû laïi thaêm nhaø doanh nghieäp, oâng voäi noùi ngay: Thöa oâng C, hoâm nay toâi khoâng laïi ñeå caäy oâng mua haøng cho toâi ñaâu. Toâi chæ xin oâng chæ giuøm toâi moät ñieàu thoâi... OÂng coù theå tieáp toâi moät laùt ñöôïc khoâng?. Höø! sao! OÂng C, vöøa ñaùp vöøa laên ñieáu xì gaø töø meùp naøy qua meùp kia. Noùi thöû coi! Haõng toâi tính môû moät chi ñieám ôû ôû laøng Qeens. Maø khoâng ai bieát nôi ñoù roõ hôn oâng. Cho neân toâi töï tieän laïi hoûi yù kieán oâng. OÂng nghó yù ñònh ñoù cuûa toâi coù ñöôïc khoâng?. Tình theá thay ñoåi haún. Ñaõ töø laâu nhaø ñöùc chì quen toû söï quan troïng cuûa mình baèng gioïng thoâ loã vôùi ngöôøi baùn haøng cho oâng vaø la aàm leân, môøi hoï "cuùt". Nhöng laàn naøy oâng Amsel laïi hoûi yù kieán oâng. Toát laém! Ngöôøi thay maët cho moät haõng lôùn laïi hoûi yù kieán oâng ñeå veà traû lôøi cho nhöõng vieân giaùm ñoác cuûa y! OÂng C beøn keùo gheá môøi ngoài, roài trong moät giôø ñoàng hoà oâng ta dieãn thuyeát veà nhöõng caùi lôïi buoân baùn ôû laøng Qeens. Khoâng nhöõng taùn thaønh nôi löïa laøm kho haøng, maø coøn vaïch cho caû moät chöông trình ñeå mua cöûa haøng ñoù, döï tröõ haøng hoùa vaø khai tröôøng xí nghieäp môùi. Ñeå toû ra mình laø moät ngöôøi quan troïng, oâng ta coøn laïi khuyeân neân quaûn lyù xí nghieäp ra sao. Sau cuøng, oâng noùi veà ñôøi tö cuûa oâng, vaø keå leã caû taâm söï veà noãi buoàn böïc trong gia ñình oâng nöõa... OÂng Amsel noùi: "Chieàu hoâm ñoù, khi töø bieät oâng ta, khoâng nhöõng oâng ñaët mua soá haøng quan troïng maø coøn baét ñaàu thaønh baïn thaân cuûa toâi nöõa. Baây giôø toâi ñaùnh quaàn vôït vôùi thaèng cha maø hoài tröôùc chöa troâng thaáy toâi, y ñaõ nhe nanh ra chæ chöïc caén. Nguyeân do söï thay ñoåi ñoù chæ vì toâi ñaõ nhôø caäy oâng ta moät vieäc noù laøm thoûa tính töï phuï cuûa oâng ta".

      Chuùng ta nghieân cöùu böùc thö sau naøy nöõa cuûa Kenyke, böùc thö maø trong ñoù chaùnh saùch "xin Ngaøi laøm ôn" ñöôïc aùp duïng moät caùch kheùo leùo laøm sao! Caùch ñaây vaøi naêm, oâng Dyke thaát voïng laém vì ít khi oâng nhaän ñöôïc hoài aâm nhöõng böùc thö oâng gôûi cho caùc thaân chuû: thaàu khoaùn, thöông gia, kieán truùc sö, ñeå xin hoï cho bieát tình hình buoân baùn. Thöôøng thöôøng moät traêm böùc thö môùi ñöôïc moät thö traû lôøi. Ít quaù, neáu ñöôïc hai böùc, oâng ñaõ cho laø khaù, coøn ñöôïc ba böùc thì thaät laø toát laém. Neáu maø moät traêm böùc thö thì oâng phaûi cho laø söï laï.

      Vaäy maø böùc thö sau naøy ñöôïc naêm möôi phaàn traêm thö traû lôøi, coù phaûi laø naêm laàn maàu nhieäm hôn khoâng? Vaø nhöõng thö hoài aâm daøi tôùi ba trang, traøn treà tình thaân aùi, loøng haêng haùi vaø nhöõng lôøi khuyeân coù ích! Böùc thö ñoù ñaây. Baïn nhaän thaáy raèng noù gaàn nhö böùc thö treân kia. Baïn ñoïc ñi, roài thöû töôûng töôïng tình caûm cuûa ngöôøi nhaän ñöôïc, thöû kieám lôøi leõ taïi sao böùc thö ñoù "keát quaû naêm laàn hôn moät pheùp maàu".

      OÂng Doe thaân aùi, OÂng giuùp toâi moät vieäc nhoû ñöôïc khoâng? Ñaõ gaàn moät naêm, toâi khuyeân coâng ty toâi in moät cuoán toång muïc caùc khí cuï vaø vaät lieäu vôùi caùch duøng ñeå caùc kieán truùc sö deã tra cöùu. Toâi xin giôû moät baûn sau ñaây bieáu oâng. Ñoù laø cuoán thöù nhaát trong loaøi aáy.

      Nhöng nhöõng cuoán toång muïc aáy phaân phaùt gaàn heát roài. OÂng giaùm ñoác coâng ty ñoàng yù vôùi toâi raèng chæ neân taùi baûn neáu coù chöùng côù chaéc chaén raèng cuoán ñoù in ra coù lôïi cho chuùng toâi. Chuùng toâi ñònh laäp moät hôïp ñoàng ñeå xeùt xem coù neân taùi baûn cuoán toång muïc ñoù chaêng, vaø xin oâng vui loøng nhaän moät chaân trong hoäi ñoàng ñoù cuøng vôùi boán möôi chín vò kieán truùc sö trong caùc mieàn khaùc, ñeå giuùp yù kieán chuùng toâi.

      Ñeå cho coâng vieäc cuûa oâng deã daøng, toâi ñaõ bieân ñaèng sau böùc thö naày ít caâu hoûi raát ñôn giaûn dò. OÂng seõ ban rieâng cho toâi moät ôn lôùn neáu oâng vui loøng traû lôøi nhöõng caâu hoûi ñoù vaø theâm vaøi lôøi bình phaåm maø oâng cho raèng coù ích roài boû böùc thö vaøo trong bao thö coù daùn coø saün toâi gôûi theo ñaây.

      Toâi khoâng caàn phaûi thöa vôùi oâng raèng oâng khoâng chòu traùch nhieäm gì veà nhöõng lôøi chæ baûo cuûa oâng heát. Vaäy toâi xin ñeå oâng töï yù ñònh ñoaït xem cuoán toång muïc neân boû ñi, hay neân taùi baûn vaø chuùng toâi seõ caûi caùch theo lôøi khuyeân cuûa oâng.

      Duø sao cuøng xin oâng tin raèng toâi hoan nghinh söï coäng söï cuûa oâng laém... Toâi caûm taï oâng vaø kính chuùc oâng...Giaùm ñoác phoøng thöông vuï. Ken R Dyke. Vaø baây giôø, toâi xin daën baïn ñieàu naøy. Toâi do kinh nhgieäm maø bieát raèng sau khi ñoïc böùc thö ñoù, coù vaøi baïn ñaõ duøng phöông phaùp ñoù nhö caùi maùy thieáu haún veà töï nhieân: hoï khoâng duøng nhöõng lôøi khen taëng thaønh thaät maø laïi duøng moät loái nònh hoùt doái traù vaø tì tieän. Nhö vaäy taát nhieân laø khoâng thaønh coâng. Thaät vaäy, chuùng ta ai cuõng khaùt khao ñöôïc ngöôøi khen ngôïi vaø quyù meán, nhöng chuùng ta raát sôï lôøi nònh hoùt.

      Toâi xin nhaéc laïi: nhöõng phöông phaùp chæ trong cuoán naøy chæ coù keát quaû khi noù ñöôïc aùp duïng moät caùch chaân thaønh töï ñaùy loøng maø ra.

      Nhöõng ñieàu toâi chæ cho baïn, khoâng phaûi laø nhöõng thuû ñoaïn, nhöõng maùnh khoùe ñeå thaønh coâng ñaâu.

      Khoâng. Ñoù laø moät quan nieäm môùi veà nhaân sinh, moät trieát lyù môùi.

Phaàn Thöù Ba Möôi Ba

Baûy Lôøi Khuyeân Ñeå Taêng Haïnh Phuùc Trong Gia Ñình, Choân Soáng Haïnh Phuùc Gia Ñình

     Naêm 1852, Hoaøng Ñeá Naõ Phaù Luaân ñeä tam say meâ Nöõ baù töôùc Marie Eugeùnie Ignace Augustine de Montijo, ngöôøi ñaøn baø ñeïp nhaát theá giôùi vaø cöôùi naøng. Caän thaàn coù ngöôøi can giaùn Hoaøng Ñeá vì leõ khoâng ñöôïc "moân ñaêng hoä ñoái".

      Nhöng Hoaøng Ñeá noùi: "Coù caàn chi ñieàu ñoù". Caùi duyeân vaø veû treû ñeïp loäng laãy cuûa naøng laøm cho Hoaøng Ñeá meâ ly nhö gaëp tieân. Trong moät baøi dieãn vaên, Hoaøng Ñeá noùi nhö thaùch caû nöôùc Phaùp: "Traãm ñaõ cöôùi moät ngöôøi baøn baø maø Traãm yeâu vaø ngöôõng moä, nhö vaäy coøn hôn laø cöôùi moät ngöôøi maø Traãm khoâng ñöôïc bieát".

      Hoaøng Ñeá vaø Hoaøng Haäu coù ñuû ñieàu kieän ñeå cuoäc löông duyeân hoaøn toaøn theo yù töôûng: Söùc maïnh, tieàn baïc, quyeàn theá, vinh quang, saéc ñeïp, tình yeâu. Chöa bao giôø ngöôøi ta thaáy haïnh phuùc thieân lieâng trong gia ñình choùi loïi röïc rôõ nhö vaäy.

      Than oâi! Chaúng bao laâu, löûa thieâng ñoù chaäp chôøn lu môø vaø taét haún. Naû Phaù Luaân ñaõ coù theå laøm cho naøng Eugeùnie thaønh moät baø Hoaøng Haäu ñöôïc, nhöng khoâng coù gì ôû ñôøi naøy, caû tình thöông cuûa oâng, caû uy quyeàn cuûa oâng, coù theå thay ñoåi noåi tính tình ngöôøi ñaøn baø ñoù.

      Baø ñieân cuoàng vì ghen tuoâng, bò nghi ngôø noù giaøy voø baø, laøm cho ñôøi soáng cuûa oâng khoâng ñöôïc maûy may töï do. Baø khoâng keå gì tôùi meänh leänh cuûa oâng nöõa, baø soàng soäc xoâng vaøo vaên phoøng cuûa oâng trong khi oâng beà boän vieäc nöôùc, trong luù oâng baøn kín vieäc quoác gia ñaïi söï, baø cuõng vaøo cho kyø ñöôïc môùi nghe. Baø nhöùt ñònh khoâng bao giôø ñeå oâng ôû moät mình heát, luoân luoân sôï oâng coù ngoaïi tình.

      Thöôøng thöôøng baø chaïy vaøo nhaø moät baø chò ñeå phaøn naøn veà choàng, truùt heát taâm söï, khoùc la, ñe doïa. Coù laém laàn baø ñaïp cöûa voâ thö vieän cuûa oâng ñeå chöûi oâng nöõa. Cho neân, laøm chuû möôøi hai toøa cung ñieän loäng laãy maø Naõ Phaù Luaân ñeä tam khoâng coù laáy moät caùi tuû ñeå troán trong ñoù yeân thaân ñöôïc.

      Roài sau xaûy ra sao? Ñoaïn vaên sau naøy, trích trong cuoán saùch thuù vò cuûa E.A. Rheinhardt Naõ Phaù Luaân vaø Eugeùnie: bò haøi kòch cuûa moät ñeá chính traû lôøi caâu hoûi ñoù: "Nhö vaäy, roát cuoäc, Naõ Phaù Luaân coù ngoaïi tình thaät vaø oâng luoân luoân leùn luùt ra khoûi cung, ñoäi chieác noùn næ keùo suïp xuoáng che maét, coù ñoäc moät ngöôøi haàu caän theo sau, ñeå ñi tôùi nôi heïn hoø vôùi moät giai nhaân... neáu khoâng phaûi, nhö hoài coøn haøn vi, ñeå ñi lang thang trong kinh ñoâ, vôù vaãn daïo chôi trong nhöõng con ñöôøng maø caùc vò Hoaøng Ñeá chæ ñöôïc nghe taû trong saùch...".

      Ñoù, caùch cö xöû cuûa baø Eugeùnie ñöa tôùi haäu quaû nhö vaäy ñoù. Ñaønh raèng baø vaãn coøn laø Hoaøng Haäu nöôùc Phaùp. Ñaønh raèng baø vaãn laø ngöôøi ñeïp nhaát theá giôùi. Nhöng khoán naïn thay, caû chöùc Hoaøng Haäu vaø saéc ñeïp ñoù khoâng ñuû vaõn cöùu tình yeâu bò ngaït trong khoâng khí ñaày chaát ñoäc vì nhöõng cuoäc baát hoøa ñoù.

      Phaûi, Eugeùnie cuõng coù theå keâu Trôøi nhö Job: Gheùt cuûa naøo, Trôøi trao ö? Khoâng ñaâu. Chính baø töï ñem noù truùt leân ñaàu baø vì caùi maùu ghen vaø nhuõng lôøi ñay nghieán cuûa baø. Ñaønh hanh, nhieác moùc, giaøy voø, thöù khí giôùi taïi haïi nhaát cuûa Dieâm vöông ñaët ra ñeå tieâu dieät tình yeâu. Khí giôùi ñoù chaéc chaén coù hieäu quaû hôn heát cuõng nhö noïc raén hoå vaäy, khoâng ai thoaùt khoûi cheát.

      Haàu töôùc phu nhaân Tolstsoi tìm thaáy chaân lyù ñoù nhöng treã quaù. Luùc laâm chung, baø thuù vôùi con gaùi baø raèng, chính maù ñaõ laøm cho ba caùc con cheát. Con caùc baø khoâng bieát traû lôøi ra sao, sa leä. Vì bieát raèng quaû ñuùng nhö vaäy: OÂng Tolstoi cheát vì baø ñaõ ñaàu ñoäc ñôøi oâng baèng nhöõng lôøi ñay nghieán cay chua khoâng ngôùt, nhöõng cuoäc xung khaéc baát taän.

      Maø caëp vôï choàng ñoù coù ñuû ñieàu kieän cuûa haïnh phuùc. Tolstoi laø moät vaên só noåi danh nhaát hoaøn caàu. Ngoaøi vinh quang ñoù ra, oâng baø laïi giaøu sang, coù ñòa vò quan troïng trong xaõ hoäi vaø nhieàu con. Khoâng bao giôø cuoäc hoân nhaân troå boâng döôùi neàn trôøi töôi saùng hôn nöõa môùi ñaàu, haïnh phuùc cuûa oâng baø ñaày ñuû quaù, hoaøn toaøn quaù ñeán noãi coù khi caû hai ñeàu quyø goái caàu xin Thöôïng ñeá giöõ gìn hoï trong hoaøn caûnh thaàn tieân ñoù.

      Roài thì moät söï laï luøng xaûy ra. Laàn ñaàu tieân Tolstoi bieán ñoài tính neát, thaønh moät ngöôøi khaùc haún. OÂng xaáu hoã veà nhöõng danh taùc oâng ñaõ vieát, vaø baét ñaàu töø nhöõng luùc ñoù, oâng meät maøi vieát nhöõng baøi thuyeát giaùo veà hoøa bính vaø keâu goïi dieät tröø chieán tranh vaø khoå cöïc cho nhaân loaïi. OÂng thuù raèng hoài thieáu thôøi, oâng ñaõ maéc nhöõng toäi loãi khoâng theå töôûng töôïng ñöôïc, caû toäi gieát ngöôøi nöõa vaø ñeå chuoäc toäi, oâng nhaát ñònh theo ñuùng giaùo lyù Ki Toâ. OÂng phaân phaùt heát cuûa caûi, theà soáng trong caûnh ngheøo. OÂng laøm luïng ngoaøi ñoàng, chaët caây, phôi coû, ñoùng laáy giaøy queùt laáy phoøng, aên trong ñóa baèng goã, raùn yeâu caû nhöõng keû thuø oâng.

      Ñôøi cuûa oâng laø moät bi kòch, maø nhö vaäy chæ do hoân nhaân cuûa oâng. Baø xöa xa hoa, oâng thì gheùt. Baø ham danh voïng, thích ñöôïc toân troïng, thích giao du, maø oâng laïi khoâng maøng tôùi nhöõng thuù taàm phaøo ñoù. Baø ñoøi coù nhieàu vaøng, soáng cuoäc ñôøi quan troïng, coøn oâng thì cho giaøu coù laø moät toäi loãi.

      Trong nhieàu naêm, baø ñay nghieán oâng, thònh noä vôùi oâng, maït saùt oâng, vì oâng in saùch phaùt khoâng, khoâng ñoøi quyeàn taùc giaû, maø baø thì khoâng muoán boû nhöõng moùn tieàn ñoù.

      Khi oâng choáng laïi thì baø phaùt côn ñoäng kinh, laên treân maët ñaát, ngaäm ôû moâi moät ve thuoác phieän, theà seõ töï töû hay ñoïa ñaâm ñaàu xuoáng gieáng.

      Coù moät chi tieát maø toâi cho laø voâ cuøng thöông taâm trong ñôøi cuûa oâng baø. Nhö toâi ñaõ noùi, luùc môùi cöôùi, cuoäc tình duyeân ñoù thaät ñeïp ñeõ, vaäy maø boán möôi taùm naêm sau, oâng Tolstoi ñeán noãi heã troâng thaáy maët baø laø chòu khoâng noãi... Coù khi buoåi toái, baø giaø coâ ñôn coù theøm khaùt tình thöông, laïi quyø beân oâng vaø xin oâng ñoïc cho nghe nhöõng ñoaïn dòu daøng caûm ñoäng maø oâng vieát voâ nhaät kyù ñeå taëng baø, naêm möôi naêm veà tröôùc.

      Vaø khi oâng ñoïc, soáng laïi nhöõng ngaøy töôi saùng röïc rôõ, baây giôø ñaõ tan nhö maây khoùi, caû hai ñeàu rôi leä. Than oâi! Thöïc traïng khaùc xa nhöõng mô moäng thieáu thôøi moät caùch ñoäc ñòa laøm sao!

      Sau cuøng naêm taùm möôi hai tuoåi, Tolstoi khoâng chòu noãi söï baát hoøa gheâ gôùm trong gia ñình nöõa vaø moät buoåi toái thaùng möôøi naêm 1910, tuyeát sa ñaày trôøi, oâng troán baø, ñi xa, trong ñeâm toái vaø laïnh leõo, khoâng bieát laø ñi veà ñaâu.

      Möôøi moät ngaøy sau, oâng ñau phoåi vaø cheát taïi moät nhaø ga. Lôøi caàu xin cuoái cuøng cuûa oâng laø ñöøng ñeå oâng thaáy maët vôï.

      Ñoù laø Tolstoi phaûi chuoäc nhöõng côn giaän lôøi doïa naùt, lôøi traùch moùc vôùi caùi giaù ñoù.

      Coù leõ ñoäc giaû töï nhuû raèng coù nhieàu choã baø phaøn naøn cuõng ñaùng. Phaûi. Nhöng vaán ñeà khoâng phaûi ôû ñoùVaán ñeà ôû choã naøy, baø phaøn naøn coù ích gì cho baø khoâng? Hay laø, traùi laïi chæ laøm cho tình theá ñaõ teä haïi coøn teä haïi theâm nhieàu?

      Khi treã quaù roài, baø môùi töï thuù: "Toâi tin chaéc raèng hoài ñoù toâi ñieân". Bi kòch thaûm thöông nhaát trong ñôøi Lincoln cuõng laø cuoäc hoân nhaân cuûa oâng Toâi noùi roõ: khoâng phaûi laø vuï aùm saùt oâng maø laø cuoäc hoân nhaân cuûa oâng. Khi teân Both haï saùt oâng baèng moät vieân ñaïn, oâng khoâng hay raèng ngöôøi ta môùi baén oâng, nhöng trong hai möôi ba naêm trôøi, gaàn nhö moãi ngaøy, oâng ñöôïc neám nhöõng traùi caây chua chaùt cuûa moät duyeân nôï ñau khoå" nhö lôøi oâng Herndon, ngöôøi baïn oâng ñaõ noùi. Thaät vaäy, trong gaàn moät phaàn tö theá kyû baø Lincoln ruùt daàn maïch soáng cuûa ñôøi oâng baèng caùch kích baùc, gaây loän, giaøy voø, ñay nghieán oâng.

      Baø luoân luoân ray röùt, ñay nghieán raèng oâng chaúng ñöôïc veû gì: naøo laø löng guø, chaân ñi thì keùo leâ nhö thaèng moïi, daùng ñieäu cöùng nhö que cuûi, gai maét laï luøng.

      Baø nhaïi daùng ñi cuûa oâng roài nghieán raêng hoûi oâng sao khoâng baét chöôùc daùng ñi lòch söï cuûa baø?

      Baø oaùn caû hai tay oâng, vöøa roäng vöøa veånh ra nhö tai voi. Baø cheâ muõi oâng leäch, baø cheâ moâi döôùi oâng treà ra, baø cheâ oâng coù veû oám ñoùi, tay chaân thì lôùn quaù maø ñaàu thì nhoû quaù!

      Hai oâng baø traùi ngöôïc nhau veà ñuû moïi phöông dieän: giaùo duïc, tính tình, thò hieáu. Choïi nhau hoaøi... Moät söû giaû thoâng thaïo nhaát veà ñôøi soáng Toång Thoáng Lincoln coù vieát: "Gioïng noùi the theù cuûa baø Lincoln, ôû ngoaøi ñöôøng cuõng nghe thaáy, vaø nhöõng côn thònh noä cuûa baø thì ñieác tai haøng xoùm. Maø khoâng phaûi khi baø giaän döõ chæ laø la heùt maø thoâi ñaâu, baø coøn laøm hung nöõa, coù nhieàu chöùng côù khoâng theå caõi ñöôïc".

      Chaúng haïn, sau khi cöôùi, oâng baø laïi troï nhaø baø Farly, vôï goùa moät y só coù naáu côm thaùng.

      Moät hoâm, luùc ñieåm taâm, oâng Lincoln coù moät cöû chæ hoaëc thoát moät lôøi laøm cho baø ta noåi giaän. Khoâng ai nhôù oâng ñaõ laøm gì, nhöng ngöôøi ta thaáy baø Lincoln trong luùc côn ñieân leân ñeán cöïc ñieåm, lieäng moät taùch caø pheâ noùng vaøo maët choàng ngay luùc ñoâng ñuû khaùch troï khaùc.

      Lincoln xaáu hoå laém, laøm thinh ngoài trô treân gheá trong khi baø chuû troï ñem chieác khaên öôùt laïi chuøi vaø quaàn aùo cho oâng.

      Loøng ghen cuûa baø Loncoln, voâ lyù, döõ tôïn, vaø khoâng theå töôûng töôïng ñöôïc, ñeán noãi chæ caàn ñoïc nhöõng ñoaïn taû nhöõng côn giaän döõ, bi thaûm laøm cho maát maët tröôùc coâng chuùng, phaûi, chæ caàn ñoïc nhöõng ñoaïn ñoù, baûy möôi laêm naêm sau, cuõng coøn thaáy kinh tôûm ruøng mình. Sau cuøng baø hoùa ñieân. Ngöôøi ta cho raèng taùnh haïnh baø nhö vaäy, bôûi vì baø maéc beänh thaàn kinh. Khoâng theå coù lôøi naøo nhaân töø hôn ñeå xeùt baø nöõa.

      Baây giôø ta töï hoûi: Nhöõng côn thònh noä ñoù, nhöõng lôøi ñay nghieán ñoù, caùi loái buø lu buø loa ñoù coù caûi thieän oâng Lincoln chuùt naøo khoâng?

      Moät ngaøn lôøi khoâng. Noù chæ gieát cheát tình caûm cuûa oâng ñoái vôùi baø, noù laøm cho oâng suoát ñôøi hoái haän raèng ñaõ cöôùi baø vaø chæ muoán coù moãi haønh vi laø ñi khoûi nhaø cho khuaát maét.

      Taïi tænh Springfield, laø nôi gia ñình Lincoln, coù möôøi oâng luaät sö. Vì ñoâng quaù, khoâng theå kieám aên trong tænh ñoù ñöôïc, hoï phaûi ñi ngöïa töø tænh ly naøy qua tænh ly khaùc, theo sau oâng toøa David Davis ñeå caõi trong nhöõng luùc oâng naøy xöû aùn khaép trong mieàn. Nhöng trong khi baïn ñoàng nghieäp cuûa oâng Lincoln cöù cuoát tuaàn laïi trôû veà gia ñình thì oâng Lincoln khoâng muoán veà, vì raát kinh tôûm söï ôû gaàn baø vôï. Vaø trong ba thaùng heø vaø ba thaùng thu, oâng ôû xa bieät, khoâng laïi vaõng gaàn mieàn Springfield.

      Nhö vaäy trong nhieàn naêm. Ñôøi soáng trong nhöõng quaùn troï nhaø queâ ñoù khoâng vui thuù, cuõng khoâng ñuû tieän nghi, nhöng soáng nhö vaäy, oâng coøn thích hôn laø veà nhaø thaáy baø Lincoln vôùi nhöõng côn tam baønh luïc taëc cuûa baø.

      Haønh vi cuûa baø Lincoln, Hoaøng Haäu Eugeùnie vaø Nöõ baù töôùc Tolstoi coù nhöõng keát quaû nhö vaäy. Chæ mang laïi baát haïnh phuùc cho gia ñình vaø dieät heát nguoàn aân aùi maø maáy baø quyù hoùa nhaát. Sau khi baøn caõi trong möôøi moät naêm ôû "Toøa chuyeän xöû caùc vuï loâi thoâi trong gia ñình ôû Nöõu Öôùc" vaø nghieân cöùu caû ngaøn vuï choàng boû nhaø ra ñi, baø luaät sö Bessie Hamburger tuyeân noá raèng ñaøn oâng phaûi troán vôï vì hoï chaùn cheâ vôï raày raø, gaây goå. Nhö moät vaên só ñaõ noùi: "Ñaøn baø ñaøo huyeät choân soáng haïnh phuùc gia ñình baèng nanh vuoát cuûa hoï".

      Vaäy, thöa quyù baø, neáu quyù baø muoán giöõ söï vui veû hoøa nhaõ trong gia ñình, xin quyù baø theo lôøi khuyeân döôùi ñaây: Ñöøng ray röùt ñay nghieán choàng!

Phaàn Thöù Ba Möôi Boán

Tuøy Ngoä Nhi An

     Disraell noùi: "Toâi coù theå laøm nhieàu chuyeän ñieân laém, nhöng coù moät vieäc maø toâi seõ khoâng bao giôø laøm laø cöôùi vôï vì tình".

      Vaø oâng giöõ lôøi. ÔÛ ñoäc thaân cho tôùi hoài ba möôi laêm tuoåi, roài cöôùi moät ngöôøi ñaøn baø giaøu, goùa, hôn oâng möôøi laêm tuoåi, moät baø goùa toùc ñaõ baïc vì naêm möôi caùi xuaân xanh! Baø bieát roõ raèng Disraeli cöôùi baøkhoâng phaûi vì tình, maø vì tieàn. Cho neân baø chæ nhaän lôøi vôùi moät ñieàu kieän laø cho baø ñôïi moät naêm ñeå coù ñuû thì giôø xeùt tính tình oâng. Heát haïn moät naêm, baø öng. Cuoäc tình duyeân ñoù chaúng neân thô chuùt naøo heát maø coøn coù veû mua baùn nöõa, phaûi khoâng baïn? Vaäy maø laïi laø moät tình duyeân sung söôùng nhaát trong nhöõng trang doøng toá cuûa hoân nhaân nieân giaùm. Baø goùa vaø giaøu coù, ñaõ khoâng treû, khoâng ñeïp, cuõng chaèng taøi hoa gì. Traùi laïi, trong caâu chuyeän, baø thöôøng laàm loän töùc cöôøi veà söû kyù hay vaên hoïc söû. Chaúng haïn, baø khoâng bieát daân Hy Laïp thònh tröôùc hay daân La maõ thònh tröôùc. Quaàn aùo thì loá laêng maø nhaø cöûa thì baøy bieän môùi tai haïi laøm sao!

      Nhöng caùch öùng xöû cuûa choàng, thì thaät laø tuyeät dieäu vaø laø ñieàu kieän coát yeáu ñeå gaây vaø nuoâi haïnh phuùc trong gia ñình.

      Baø khoâng bao giôø tranh khoân vôùi choàng. Khi oâng veà nhaø sau caû moät böõa chieàu meät moûi vì öùng ñoái xaõ giao vôùi caùc coâng töôùc phu nhaân linh maãn, oâng nghe baø chuyeän troø ngaây thô maø oùc ñöôïc nghæ ngôi. Laàn laàn gia ñình oâng thaønh moät nôi thaàn tieân, vì nôi ñoù laø nôi oâng thaûnh thôi döôõng söùc trong söï chieàu chuoäng aâu yeám cuûa vôï. Nhöõng giôø soáng beân caïnh baø vôï ñöùng tuoåi ñoù laø nhöõng giôø eâm ñeàm nhaát trong ñôøi oâng.

      Baø laø tri kyû cuûa oâng, vöøa laø baïn ñoàng taâm, laø nguoàn an uûi vaø laø quaân sö cuûa oâng nöõa. Moãi buoãi toái, ôû Nghò vieän ra oâng voäi veà nhaø keå cho baø bieát nhöõng tin töùc hoâm ñoù. Vaø ñieàu naøy quan troïng nhaát, duø oâng laäp taâm thi haønh baát cöù coâng cuoäc gì, khoâng bao giôø baø nghæ raèng oâng coù theå thaát baïi ñöôïc.

      Trong ba möôi naêm, oâng laø leõ soáng ñoäc nhaát cuûa baø. Baø quyù cuûa caûi cuûa baø chæ vì cuûa ñoù laøm cho ñôøi soáng cuûa ngöôøi baø yeâu ñöôïc deã chòu hôn. Ñaùp laïi tình ñoù, oâng tìm heát caùch laøm ñeïp loøng baø. OÂng khaån khoaûn xin nöõ Anh Hoaøng Victoria phong töôùc cho baø vaø vì vaäy, naêm 1868, baø ñöôïc saéc phong baù töôùc phu nhaân.

      Duø baø coù laàm loãi gì ñi nöõa, oâng cuõng khoâng bao giôø chó trích baø, khoâng bao giôø traùch baø nöûa lôøi, maø neáu ai caû gan cheâ gieãu baø thì oâng choàm leân beânh vöïc baø moät caùch chaân thaønh döõ tôïn. Baø Disraeli khoâng phaûi laø moät ngöôøi hoaøn toaøn, nhöng trong ba möôi naêm, baø khoâng ngôùt noùi veà choàng, khen ngôïi, ngöôõng moä oâng. Keát quaû? OÂng Disraeli thích nhaéc laïi lôøi naøy laém: "Trong ba möôi naêm soáng chung khoâng bao giôø toâi thaáy buoàn chaùn vì vôï heát". Vaäy maø nhieàu ngöôøi daùm cho raèng baø ñaàn ñoän vì khoâng thuoäc söû kyù!.

      Coøn oâng thì vaãn thöôøng noùi vôùi moïi ngöôøi raèng baø laø nhaân vaät quan troïng nhaát trong ñôøi oâng. Keát quaû ra sao?

      Baø khoe nhieàu laàn vôùi baïn beø raèng: "Nhôø loøng aâu yeám cuûa nhaø toâi maø ñôøi toâi laø moät chuoãi daøi haïnh phuùc".

      Trong luùc vaéng, oâng baø thöôøng noùi ñuøa nhau. OÂng noùi: Mình, anh cöôùi mình chæ vì cuûa caûi mình thoâi... Vaø baø, mæm cöôøi, ñaùp: "Phaûi, nhöng baây giôø giaù coù cöôùi laïi thì mình seõ cöôùi em vì tình phaûi khoâng?" .

      OÂng chòu nhaän lôøi ñoù ñuùng. Baø chaúng hoaøn toaøn chuùt naøo heát. Ñuùng. Nhöng oâng Disraeli ñaõ khoâng ngoan vaø chòu an phaän.

      Henry James noùi: "Quy taéc thöù nhaát phaûi aùp duïng trong söï giao thieäp vôùi moïi ngöôøi laø ñeå cho hoï ñöôïc sung söôùng theo quan nieäm cuûa hoï".

      Vaên só Lelend Foster Wood cuõng noùi gaàn nhö ñuùng nhö vaäy: "Muoán coù moät haïnh phuùc trong gia ñình, kieám moät ngöôøi baïn traêm naêm lyù töôûng laø ñieàu khoâng caàn maáy, caàn thieát laø chính mình phaûi laø moät ngöôøi baïn traêm naêm lyù töôûng ñaõ".

      Vaäy muoán haïnh phuùc trong gia ñình, quy taéc thöù hai laø: Baïn traêm naêm cuûa ta ra sao, ta chòu laøm vaäy, ñöøng coù yù söûa ñoåi laøm chi.

Phaàn Thöù Ba Möôi Laêm

Thöông Nhau Chín Boû Laøm Möôøi

     Keû thuø döõ tôïn nhaát veà chaùnh trò cuûa Disraeli laø Gladstone. Caû hai ñeàu traùi ngöôïc nhau veà moïi phöông dieän, nhöng coù choã naøy gioáng nhau: Haïnh phuùc hoaøn toaøn trong gia ñình.

      William vaø Catherine Gladstone soáng chung vôùi nhau 59 naêm, luùa naøo cuõng quyeán luyeán nhau. Toâi thích töôûng töôïng caûnh Gladstone, cuï Thuû töôùng nghieâm trang nhaát nöôùc Anh, maø caàm tay vôï, nhaûy muùa vôùi baø tröôùc loø söôûi, ca: Choàng raùch röôùi, vôï lang thang. Buoàn vui tranh ñaáu treân ñaøng cuøng nhau. Gladstone veà chính trò, laø moät keû thuø gheâ gôùm cho phe ñoái laäp. Nhöng ôû trong nhaø, oâng khoâng bao giôø khieãn traùch ai heát. Saùng daäy, oâng xuoáng nhaø döôùi, thaáy phoøng aên vaéng ngaét vì caû nhaø coøn nguû, oâng ca moät ñieäu bí maät, luoân luoân moät ñieäu ñoù, ñeå nhaéc raèng ngöôøi baän vieäc nhaát nöôùc Anh ngoài ôû nhaø döôùi moät mình, ñôïi ngöôøi ta doïn ñieåm taâm cho oâng. Raát khoân kheùo vaø leã pheùp, oâng khoâng bao giôø chæ trích vieäc nhaø cöûa heát.

      Ñoù cuõng laø thuaät maø Nga hoaøng Cathetine duøng, baø trò vì moät ñeá quoác lôùn nhaát theá giôùi töø coå tôùi kim, coù quyeàn sanh saùt haøng trieäu thaàn daân, vaø caàm quyeàn moät caùch ñoäc aùc vaø ñoäc ñoaùn, laøm phí bieát bao sanh maïng trong nhöõng chieán tranh voâ ích vaø ñem baén caû traêm keû thuø, khoâng thöông haïi chuùt chi heát. Nhöng, khi vì ruûi ro, ngöôøi ñaàu beáp laøm chaùy moùn thòt quay baø ta khoâng phaøn naøn, coøn vui veû tha thöù maø aên. Caùc ñöùc lang quaân ôû Myõ neân noi göông baø.

      Dor Othy Dix maø ai cuõng phaûi coâng nhaän raèng raát thaâm hieåu nhöõng vaán ñeà veà hoân nhaân, noùi raèng: "Giaø nöûa cuoäc hoân nhaân ñaõ thaát baïi lôùn". Baø noùi theâm: "Bieát bao chieác thuyeàn tình chôû ñaày hy voïng maø sau cuøng phaûi tan taønh döôùi chaân moûm ñaù beán Reno, chæ do caùi thoùi voâ ích vaø tai haïi vôï choàng chæ trích laãn nhau".

      Vaäy muoán giöõ haïnh phuùc trong gia ñình, baïn neân nhôù quy taéc thöù ba: Ñöøng chæ trích. Baïn coù khi muoán raày chaùu nhoû. Baïn töôûng toâi seõ khuyeân baïn "Khoâng neân" sao? Thöa khoâng! Toâi chæ khuyeân baïn ñieàu naøy: Tröôùc khi raày noù, xin baïn ñoïc böùc thö sau naøy cuûa vaên só Livingstone Larnod. Böùc thö ñoù oâng vieát cho con oâng vaø ñaõ laøm cho heát thaûy nhöõng ngöôøi ñoïc rung ñoäng tô loøng ñeán noãi ñöôïc haøng traêm taïp chí vaø nhaät baùo ñaêng laïi, ñöôïc ñaøi voâ tuyeán truyeàn thanh khoâng bieát bao laàn vaø dòch ra khoâng bieát bao nhieâu thöù tieáng. Nhan ñeà soaïn ñoù laø: "Laøm cha neân nhôù...". Thaät laø moät ngöôøi ta thuù toäi vôùi con, aâu yeám caûm ñoäng vaø thaân maät! "Con ôi! Con nguû, maø ñoû keà treân tay, moùc maây dính treân traùn. Cha môùi leùn vaøo phoøng con... Cha muoán thuù toäi vôùi con: luùc naõy trong khi ñoïc baùo beân phoøng saùch ñôït soùng hoái haän xaâm chieám taâm hoàn cha. Cha ñaõ hôi nghieâm khaéc vôùi con hoâm nay. Saùng ngaøy, trong khi con söûa soaïn saùch vôû ñi hoïc, cha ñaõ raày con vì con chæ queät chieác khaên öôùt leân ñaàu muõi con thoâi, cha ñaõ maéng con vì giaøy con khoâng ñaùnh boùng, cha ñaõ la khi con lieäng ñoà chôi cuûa con xuoáng ñaát.

      Trong luùc ñieåm taâm cha laïi khieån traùch con nöõa: con ñaùnh ñoå söõa, con nuoát voäi maø khoâng nhai, con tyø khuûyu tay leân baøn, con pheát nhieàu bô treân baùnh quaù... Khi ra ñi, con quay laïi chaøo cha: "Thöa cha, con ñi!" Vaø cha ñaõ cau maøy: "Ngay ngöôøi leân!".

      Buoåi toái, vaãn ñieäu ñoù. ÔÛ sôû veà, cha rình con ôû ngoaøi ñöôøng. Con chôi bi, ñaàu goái quyø trong ñaát caùt, vôù raùch hôû caû thòt ra. Cha ñaõ laøm nhuïc con tröôùc baïn beø, vì baét con ñi tröôùc maët cha cho tôùi nhaø..." Vôù ñaét tieàn, neáu maøy phaûi boû tieàn ra mua, maøy môùi tieác cuûa maø giöõ gìn noù!"

      Roài con nhôù khoâng? Toái ñeán, trong khi cha ñoïc saùch, con roùn reùn vaøo phoøng giaáy cha, veû ñau khoå laém. Cha ngöûng leân, gioïng baát bình hoûi: "Caùi gì?" .

      Con khoâng traû lôøi chi heát, nhöng trong moät luùc xuùc ñoäng khoâng neùn laïi ñöôïc, con chaïy laïi, baù coå cha, oâm cha vôùi tính suøng baùi caûm ñoäng maø trôøi Phaät ñaõ laøm naûy nôû trong loøng con, maø söï laïnh luøng cuûa cha khoâng laøm cho heùo non ñöôïc... Roài thì con chaïy leân caàu thang.

      Naøy con, chính luùc ñoù cuoán saùch ôû tay cha rôùt xuoáng vaø moät noãi sôï gheâ gôùm xaâm chieám cha. Caùi thoùi hay chæ trích, traùch maéng ñaõ laøm cho cha thaønh nhö vaäy ñoù: thaønh moät ngöôøi cha gaét goûng. Cha ñaõ phaït con vì con coøn con nít maø cha baét con laøm nhö ngöôøi lôùn. Khoâng phaûi cha khoâng thöông con ñaâu, nhöng cha ñaõ ñoøi hoûi tuoåi thô cuûa con nhieàu quaù, cha ñaõ xeùt con theo tuoåi kinh nghieäm cuûa cha.

      Maø taâm hoàn con ñaïi löôïng, cao thöôïng, trung thöïc bieát bao! Traùi tim nhoû cuûa con meânh moâng nhö bình minh loù sau ñaëng ñoài. Chæ moät söï haêm hôû töï nhieân laïi hoân cha tröôùc khi ñi nguû cuõng ñuû chöùng ñieàu ñoù. Thoâi, cha con mình queân heát nhöõng chuyeän khaùc ñi... Toái nay cha hoái haän laém, laïi ngoài meùp beân göôøng con.

      Cha bieát neáu con coù nghe ñöôïc nhöõng lôøi cha thuù vôùi con ñaây thì con cuõng chaüng hieåu chi. Nhöng, ngaøy mai, con seõ thaáy, cha seõ thaät laø moät ngöôøi cha, cha seõ laø baïn cuûa con, con cöôøi cha seõ cöôøi, con khoùc cha seõ khoùc. Vaø neáu cha coù muoán raày con thì cha seõ mím chaët moâi, vaø seõ laëp ñi laëp laïi, nhöng trong kinh: Con chæ laø moät ñöùa nhoû... moät ñöùa nhoû! Cha coù loãi, Cha ñaõ coi con nhö ngöôøi lôùn. Baây giôø nhìn con naèm trong göôøng nhoû cuûa con, moûi meät, trô troïi, cha bieát roõ raèng con chæ laø moät ñöùa beù.

      "Môùi hoâm qua, con naèm trong tay meï, ngaû ñaàu treân vai meï con... Cha ñaõ ñoøi hoûi con nhieàu quaù... Nhieàu quaù laém...".

Phaàn Thöù Ba Möôi Saùu

Laøm Cho Ngöôøi ÔÛ Chung Quanh Mình

Ñöôïc Sung Söôùng Laø Ñieàu Deã Daøng

     Baïn coù bieát caâu chuyeän laï luøng naøy khoâng? Sau moät ngaøy daøi laøm luïng khoù nhoïc, moät muï chuû traïi doïn cho ngöôøi giuùp vieäc moät ñoáng coû khoâ thay böõa chieàu. Nhöõng ngöôøi naøy baát bình, hoûi laïi muï coù phaûi muï ñieân khoâng, thì muï traû lôøi: "Laøm sao ta bieát ñöôïc raèng caùc chuù phaân bieät ñöôïc thöùc aên vôùi coû? Vì trong suoát hai möôi naêm nay ta naáu aên cho maáy chuù, maáy chuù coù bao giôø cho ta hay raèng moùn caùc chuù aên ñoù khoâng phaûi laø coû khoâ ñau?"

      Ngaøy xöa caùc nhaø quyù phaùi ôû Moscou vaø Saint Peùtersbourg lòch thieäp hôn. Sau moät böõa tieäc naáu kheùo caùc oâng thöôøng goïi ngöôøi laøm beáp voâ phoøng aên ñeå khen ngôïi hoï.

      Sao ñoái vôùi baïn traêm naêm cuûa baïn, baïn khoâng bieát vò neå nhö theá nhö vaäy? Laàn sau, neáu moùn gaø chieân vöøa mieäng baïn neân noùi cho baø nhaø hay, baïn neân toû ra raèng: "moùn mieäng aên ñoù khoâng phaûi laø coû khoâ", vaø luoân tieän baïn ñöøng neân tieác lôøi, maø neân theâm cho baø bieát laø baø raát caàn cho haïnh phuùc cuûa baïn.

      Disraeli, moät trong nhöõng nhaø caàm quyeàn quan troïng nhaát beân Anh, thích tuyeân boá cho moïi ngöôøi hay raèng oâng mang ôn baø vôï beù cuûa oâng raát nhieàu.

      Tuaàn tröôùc, ñoïc qua moät taïp chí, toâi thaáy moät baøi phoûng vaán haùt boùng Eddie Cantor. Chaøng noùi: "Toâi ñöôïc nhôø nhaø toâi nhieàu hôn laø ñöôïc nhôø nhöõng ngöôøi khaùc. Khi toâi coøn nhoû, nhaø toâi laø baïn thieát cuûa toâi daãn daét toâi treân con ñöôøng tình. Sau khi cöôùi, nhaø toâi caàn kieäm töøng ñoàng vaø laøm aên cho voán lieáng sinh soâi naûy nôû. Chính nhaø toâi ñaõ gaày döïng neân cô nghieäp cuûa chuùng toâi. Naøng sanh ñöôïc naêm ñöùa con ngoä nghónh vaø gia ñình chuùng toâi nhö moät toå uyeân öông. Neáu toâi ñaõ thaønh coâng ñöôïc chuùt naøo, toaøn laø do coâng cuûa naøng vaäy".

      ÔÛ Hollywood, kinh ñoâ haùt boùng, nhöõng cuoäc tình duyeân thaät baáp beânh, ñeán noãi coâng ty baûo hieåm Loyds ôû Luaân Ñoân phaûi "Chaïy"... Vaäy maø où coù caëp raát sung söôùng: laø vôï choàng keùp haùt Warner Baxter. Naøng boû tieàn ñoà röïc rôõ treân saân khaáu ñeå yeân chöû vu quy. Nhöng khoâng bao giôø tieác söï hy sinh ñoù heát, vì nhöõng lôøi chaøng noùi vôùi chuùng toâi: Nhaø toâi khoâng ñöôïc khaùn giaû voã tay khen nöõa, nhöng ñaõ coù nhöõng lôøi khen ngôïi cuûa toâi buø laïi. Söï toân troïng suøng baùi cuûa choàng, laøm cho vôï sung söôùng. Vaø neáu vôï sung söôùng thì ñaùp laïi, choàng cuõng laïi ñöôïc vôï laøm cho sung söôùng".

      Ñoù, muoán haïnh phuùc trong gia ñình thì theo quy taéc 4 laø: Ta phaûi khen taøi ñöùc cuûa ngöôøi baïn traêm naêm ta.

Phaàn Thöù Ba Möôi Baûy

Caùi Gì Laøm Caûm Ñoäng Moät Ngöôøi Ñaøn Baø?

     Töø thôøi thaùi coå, loaøi hoa vaãn ñöôïc duøng ñeå toû loøng yeâu thöông. Boâng coù daét ñi ñaâu, nhaát laø luùc giöõa muøa. Ngöôøi ta baùn caû ñaàu ôû ñöôøng. Vaäy maø thaáy maáy oâng choàng vaøo haïng trung löu, buûn xæn khoâng daùm mua bieáu baø vôï, ngöôøi ta töôûng boâng ñaét laém, ñaét hôn toá taâm, lan baïch ngoïc hoaëc maãu töû thaûo moïc treân ngoïn nuùi Alpes. Taïi sao laïi ñôïi cho baø nhaø vaøo naèm trong nhaø thöông môùi mua boâng taëng baø? Taïi sao khoâng taëng baø vaøi boâng hoàng ngay toái hoâm nay? Baïn laø ngöôøi öa thí nghieäm. Thì ñaây, baïn haõy theo toâi maø thí nghieäm ñi, roài cho toâi hay.

      OÂng Cohan coâng vieäc beà boän laø vaäy maø khoâng ngaøy naøo queân, saùng moät laàn, chieàu moät laàn, goïi ñieän thoaïi hoûi thaêm tin töùc meï. Maø baïn töôûng moãi laàn oâng ñeàu coù tin quan heä caàn cho baø cuï bieát sao? Khoâng! OÂng chæ muoán toû ra baø cuï bieát raèng luùc naøo oâng cuõng nhôù tôùi meï, cuõng chæ tìm caùch laøm vui loøng meï, vaø haïnh phuùc vôùi söùc khoûe cuûa cuï voâ cuøng quan troïng ñoái vôùi oâng.

      YÙ nghóa cuûa nhöõng cöû chæ nhoû nhaët ñoù saâu xa tôùi nhö vaäy. Ñaøn baø trong moät ngaøy sinh nhaät vaø nhöõng ngaøy kyû nieäm vui töôi cuûa hoï laém. Moät ngöôøi ñaøn oâng coù theå soáng suoát ñôøi, khoâng caàn nhôù nhöõng nieân nguyeät nhaät quan troïng, tröø boán nieân nguyeät nhaät sau naøy: 1942, naêm kieám ñöôùc chaâu Myõ: 1776, naêm Myõ quoác tuyeân boá ñoäc laäp, ngaøy sanh thaùng ñeû cuûa vôï vaø ngaøy thaùng cöôùi.

      Cuøng laém thì coù theå queân ñöôïc hai naêm treân, coøn hai ngaøy thaùng döôùi thì khoâng bao giôø, khoâng bao giôø ñöôïc queân.

      Moät oâng chaùnh aùn ôû toøa aùn Chicago ñaõ xöû boán vaïn vuï ly dò vaø hoøa giaûi ñöôïc 2.000 vuï tuyeân boá: "Nguyeân nhaân caùc vuï ly dò phaàn nhieàu laø nhöõng chuyeän laët vaët. Coù khi chæ caàn oâng choàng buoåi saùng, khi ñi laøm, giô tay leân chaøo vôï moät caùi cuõng ñuû laøm cho caùi hoá giöõa hoï khoûi moãi ngaøy moãi saâu".

      Robert Browning maø cuoäc hoân nhaân vôùi Elizabeth Barrett coù leõ maën maø nhaát chöa töøng thaáy, trong ñôøi luoân luoân duïng taâm giöõ löûa thieâng aùi tình. OÂng saên soùc naâng niu, kính troïng baø vôï taät nguyeàn moät caùch luyeán aùi vaø teá nhò ñeán noãi baø phaûi vieát caâu naøy cho moät ngöôøi chò: "Em baét ñaàu tin raèng coù leõ em thaät laø moät naøng tieân nhö lôøi nhaø em thöôøng noùi".

      Ñôøi vôï choàng, heát ngaøy naøy qua ngaøy khaùc, chæ laø chuoãi nhöõng tieåu tieát khoâng neân thô. Nhöng trong nhöõng tieåu tieát ñoù, ta phaûi giöõ moät thaùi ñoä phong nhaõ thì môùi coù haïnh phuùc trong gia ñình ñöôïc. Taïi tænh Reno kinh ñoâ cuõng ly dò, ngöôøi ta xöû nhöõng vuï ly dò khoâng ngöøng, töø ñaàu naêm ñeán cuoái naêm, moãi tuaàn saùu ngaøy, moãi giôø saùu vuï, nghóa laø möôøi phuùt moät vuï. Trong caùc tình duyeân baát haïnh ñoù, coù bao nhieâu cuoäc reõ thuùy chia loan, vì nhöõng bi kòch haún hoøi? Toâi cam ñoan laø ít laém. Neáu baïn ñöôïc döï nhöõng phieân toøa ñoù, neáu baïn ñöôïc nghe caû traêm lôøi chöùng cuûa nhöõng caëp vôï choàng xaáu soá ñoù, baïn seõ thaáy giaù trò cuûa nhöõng tieåu tieát trong ñôøi soáng vôï choàng.

      Ñaøn oâng luoân luoân phaûi nhaän raèng ñaøn baø gaéng söùc toâ ñieåm nhan saéc laém. Maø ta laïi queân ñieàu ñoù, coù khi khoâng bieát tôùi nöõa. Baïn coi hai caëp gaëp nhau ngoaøi ñöôøng: hai ngöôøi ñaøn oâng hoï chæ ngoù qua loa thoâi, coøn hai ngöôøi ñaøn baø ngaém nghía quaàn aùo, trang söùc cuûa nhau.

      Baø cuï toâi maát caùch ñaây vaøi naêm, hoài cuï chín möôi taùm tuoåi. Ít thaùng tröôùc khi quy tieân, cuï cho chuùng toâi coi moät taám hình chuïp ba chuïc naêm veà tröôùc. Maát loøa, cuï khoâng roõ hình, nhöng caâu hoûi ñoäc nhaát cuûa cuï laø: "Trong hình baø baän aùo gì, chaùu?" Ñoù, moät baø cuï beänh taät, ñoäi naëng caû moât theá kyû treân maùi toùc baïc phô, trí nhôù thì lu môø mau ñeán noãi chính con gaùi cuï maø cuï khoâng nhaän ra ñöôïc nöõa, vaäy maø coøn chuù yù ñeán chieác aùo nhö vaäy ñoù!

      Caùc ñoäc giaû tu mi ñoïc nhöõng haøng naøy khoâng coøn nhôù moät chuùt gì veà nhöõng boä ñoà vaø nhöõng aùo sô mi baän caùch ñaây naêm naêm, maø cuõng chaüng thích nhôù tôùi laøm chi... nhöng caùc baø veà phöông dieän ñoù thì khaùc haún vaø caùc ñöùc lang quaân xin nhôù kyõ ñieàu ñoù cho.

      Xin baïn laáy keùo caét nhöõng haøng cheùp laïi sau naøy, roài daùn treân noùn hoaëc treân töôøng, ôû nôi naøo maø moãi buoåi saùng, khi röûa maët, baïn troâng thaáy lieàn.

      "Toâi khoâng ñi laïi hai laàn con ñöôøng ñôøi. Vaäy taát caû nhöõng vieäc thieän hay noãi vui möøng maø toâi coù theå mang laïi ñoàng baøo toâi, toâi phaûi laøm ngay töø baây giôø. Khoâng coù gì laøm cho toâi xao nhaõng hoaëc chaäm treã coâng vieäc ñoù ñöôïc, vì cô hoäi seõ khoâng taùi hieän nöõa". Vaäy muoán coù haïnh phuùc trong gia ñình: Xin naâng niu, saên soùc baïn traêm naêm cuûa baïn

Phaàn Thöù Ba Möôi Taùm

Phu Phuï Töông Kính Nhö Taân

     Hai vôï choàng nhaïc só tröù danh Walter Damrosch laø moät trong nhöõng caëp uyeân öông sung söôùng nhaát. Bí quyeát cuûa hoï ö? Chính baø Damrosch cho ta bieát bí quyeát nhö sau naøy.

      "Tröôùc khi cöôùi, söï löïa choïn kyõ caøng baïn traêm maêm laø moät ñieàu quan troïng nhaát. Nhöng khi cöôùi roài ñieàu caàn nhaát laø nhau nhö khaùch quyù. Neáu caùc baø vôï treû bieát troïng choàng nhö khaùch quyù thì vui veû bieát bao nhieâu! Ñaøn oâng bao giôø cuõng laùnh maët ngöôøi ñaøn baø gaét goûng...".

      Söï thieáu lòch söï gieát cheát aùi tình. Ai cuõng bieát ñieàu ñoù, vaäy maø chuùng ta leã pheùp vôùi ngöôøi döng hôn laø vôùi ngöôøi thaân trong nhaø.

      Khoâng bao giôø chuùng ta daùm nghó tôùi chuyeän ngaét lôøi moät oâng khaùch sô giao vaø baûo oâng: "Trôøi ñaát! Xin oâng ñöøng keå caâu chuyeän cuõ meøm ñoù ra nöõa!". Khoâng bao giôø chuùng ta daùm môû thö cuûa hoï ñeå coi leùn, hoaëc naên næ hoï cho ta bieát nhöõng vieäc kín cuûa hoï. Nhöng chuùng ta laïi raát thöôøng xöû nhö vaäy vôùi nhöõng ngöôøi gaàn ta nhaát, thöông yeâu ta nhaát.

      Dorothy Dix coøn noùi: "Söï thöïc hieån nhieân nhaát, nhöng ngöôïc ñôøi nhaát, chính laø chæ coù ngöôøi trong nhaø, thaân caän nhaát môùi noùi vôùi ta nhöõng lôøi nhoû moïn, tuïc taèn ñoäc aùc nhaát".

      Moät vaên só noùi: "Bieát pheùp lòch söï nghóa laø bieát vöôït taàm con maét ñöøng theøm ngoù böùc haøng raøo ñoå naùt tröôùc maët, maø ngaém nhöõng boâng hoa nôû trong vöôøn phía sau haøng raøo ñoù".

      Pheùp lòch söï caàn thieát cho hoân nhaân cuõng nhö ñaàu nhôùt caàn cho maùy chaïy.

      Toâi bieát moät tieåu thuyeát gia raát sôï laøm phieàn loøng ngöôøi thaân, ñeán noãi khoâng daùm ñeå loä ra neùt maët, mhöõng tình caûm cuûa oâng khi oâng aâu saàu, lo laéng. OÂng noùi: "Baét ngöôøi nhaø chòu söï raàu ró, caøu nhaøu cuûa mính coù ích chi ñaâu?"

      Than oâi! Haïng trung nhaân khoâng haønh ñoäng nhö vaäy. Hoï lo cho vieäc laøm aên ö, bò chuû raày ö, khoù ôû ö, lôõ xe ö, thì môùi veà tôùi cöûa, hoï ñaõ quaùt thaùo roài. Ngöôøi Hoøa Lan, tröôùc khi voâ nhaø, phaûi côûi giaøy ra, ñeå ôû böïc cöûa. Sao chuùng ta chaúng theo hoï, côûi noãi buoàn phieàn cuûa ta ôû sau caùnh cöûa roài haõy voâ nhaø chuùng ta?

      Bieát bao nhieâu ngöôøi trong boïn chuùng ta, khoâng daùm lôùn tieáng vôùi moät khaùch haøng, moät baïn ñoàng nghieäp, maø cho söï reùo vôï moät caùch haùch dòch taøn nhaãn laø moät ñieàu töï nhieân. Maø haïnh phuùc cuûa chuùng ta tuøy söï eâm aám trong gia ñình nhieàu hôn söï thaønh coâng trong coâng vieäc laøm.

      Moät ngöôøi trung bình ñöôïc vui veû trong gia ñình coøn söôùng gaáp traêm moät vò thieân taøi phaûi soáng trong caûnh coâ ñoäc. Tourgueniev laø moät vaên haøo Nga, theá giôùi ñieàu bieát danh. Vaäy maø oâng noùi: "Toâi seõ ñoåi heát nhöõng taøi ngheä, taùc phaåm cuûa toâi ñeå ñöôïc caùi eâm ñeàm bieát raèng, taïi moät nôi naøo ñoù, coù moät ngöôøi ñaøn baø lo aâu vì toâi veà treã böõa".

      Xeùt kyõ, ta coù nhieàu hy voïng xaây döïng haïnh phuùc trong gia ñình khoâng? Paul Popenoe cho raèng: "Ta coù nhieàu hy voïng thaønh coâng trong moät hoân nhaân hôn laø moïi kinh dinh khaùc".

      Ví duï moät traêm nhaø buoân baùn ñoà thöïc phaåm thì coù baûy möôi nhaø vôõ nôï, trong moät traêm gia ñình thì coù 70 gia ñình ñöôïc vöøa loøng. Nhöng Dorothy Dix nghó khaùc. Baø cho raèng giaø nöõa nhöõng cuoäc tình duyeân ñeàu baát haïnh vaø keát luaän nhö sau: "Hoân nhaân laø vieäc quan troïng nhaát trong ñôøi, quan troïng hôn caû sinh vaø töû".

      Ñaøn baø luoân luoân töï hoûi taïi choàng hoï khoâng chòu gaéng söùc laøm cho gia ñình ñöôïc sung söôùng hôn laø gaéng söùc thaønh coâng trong ngheà nghieäp hoaëc thöông maïi.

      Moät ngöôøi ñaøn baø ñöôïc vöøa loøng, moät gia ñình hoøa hôïp, caàn thieát cho haïnh phuùc cuûa ñaøn oâng hôn laø moät gia taøi caû trieäu baïc. Nhöng traêm ngöôøi ñaøn oâng thì khoâng coù ñeán moät ngöôøi chòu gaéng söùc thaønh coâng trong hoân nhaân. Vieäc quan troïng nhaát trong ñôøi thì laïi phoù cho may ruûi. Vaø ñaøn baø khoâng hieåu taïi sao ñaøn oâng khoâng ñoái ñaõi vôùi mình moät caùch lòch söï, khoân kheùo seõ lôïi cho hoï.

      Moät ñaøn oâng laïi thöøa bieát raèng ngöôøi vôï ñöôïc chieàu chuoäng kheùo leùo seõ laøm moïi vieäc, hy sinh moïi thöù cho choàng vui. Chæ vaøi lôøi khen giaûn dò ñuû cho thaønh moät ngöôøi teà gia nhoû nhaàt, caàn kieäm nhaát. Neáu choàng baûo vôï chieác aùo baän naêm ngoaùi vöøa vaën vaø ñeïp laém, thì vôï seõ khoâng bao giôø muoán ñoåi chieác aùo ñuùng moát taân thôøi nhaát ôû Paris. Sau cuøng, neáu bieát vuoát ve chieàu chuoäng vôï thì baûo sao vôï nghe vaäy. Khoâng caûi nöõa lôøi, vaø coù muoán bòt maét hoï cuõng ñöôïc nöûa.

      Phaûi, ñaøn oâng bieát taát caû nhöõng ñieàu ñoù. Ñaøn baø bieát raèng ñaøn oâng bieát nhöõng ñieàu ñoù. Ñaøn baø chaúng cho ñaøn oâng bieát caû nhöõng bí maät cuûa mình ö? Chaúng ñaõ chæ cho ñaøn oâng bieát caùch daãn duï mình sao?

      Cho neân khi thaáy ñaøn oâng thích quaïu quoï, gaây loän, ñeå roài phaûi chòu caûnh côm chaúng laønh, canh chaúng ngoït, cöûa nhaø tan hoang, hôn laø chòu nghe lôøi naên næ cuûa mình maø chieàu chuoäng mình moät chuùt, ñoái ñaõi vôùi mình cho mình vui loøng moät chuùt, thì ñaøn baø töùc toái voâ cuøng vaø heát töùc toái thì ñeán thaát voïng!.

      Vaäy muoán cho gia ñình eâm aám, thì quy taéc thöù saùu laø: Baïn neân lòch söï vaø coù leã ñoä vôùi ngöôøi baïn traêm naêm cuûa baïn.

Phaàn Thöù Ba Möôi Chín

Nhöõng Keû Thaát Hoïc Trong Hoân Nhaân

     Sôû veä sinh chung coù laàn gôûi cho caû ngaøn ngöôøi ñaøn baø coù choàng moät tôø giaáy coù nhieàu caâu hoûi veà ñôøi soáng thaân maät cuûa hoï vaø xin traû lôøi raát thaønh thöïc vaø taát nhieân laø giaáu teân.

      Keát quaû cuoäc ñieàu tra ñoù laø moät söï tieát loä baát ngôø veà ñôøi soáng ñau thöông trong nhöõng cuoäc aùi aân cuûa hoï. Sau khi nguyeân cöùu taát caû caùc caâu traû lôøi, moät baùc só ñeà xöôùng cuoäc ñieàu tra ñoù, khoâng ngaàn ngaïi gì tuyeân boá treân baùo raèng oâng tin chaéc phaàn nhieàu caùc vuï ly dò ñeàu do söï loãi nhòp trong cuoäc aùi aân.

      Moät baùc só khaùc, oâng G. V. Hamilton coâng nhaän yù kieán môùi meû ñoù. Trong boán naêm, oâng doø xeùt ñôøi soáng giöõa vôï choàng cuûa hai traêm ngöôøi, moät traêm ngöôøi ñaøn oâng vaø moät traêm ngöôøi ñaøn baø. OÂng ñaõ hoûi hoï khoaûng boán traêm caâu hoûi, vaø hieåu hoûi roõ nhöõng bí aån trong hoân nhaân. Nhöõng tìm toøi ñoù quan troïng veà phöông dieän xaõ hoäi ñeán noãi moät soá ngöôøi baùc aùi coù teân tuoåi boû tieàn ra giuùp oâng. Keát quaû cuûa söï nghieân cöùu cheùp trong cuoán nhan ñeà laø Nguyeân do söï baát hoøa trong gia ñình do oâng G.V.Hamilton vaø oâng Kenneth Macgowan vieát.

      "Chæ coù moät y só chöõa beänh thaàn kinh coù nhöõng quan ñieåm laï luøng môùi daùm nhaän raèng nguyeân nhaân chính cuûa baát hoøa trong gia ñình laø söï baát hoøa veà tình duïc. Maø, cuõng phaûi nhaän raèng nhöõng baát hoøa do nhöõng nguyeân nhaân khaùc coù theå dòu bôùt ñi ñöôïc neáu vôï choàng ñöôïc thoûa maõn trong luùc aùi aân".

      Coøn theo baùc só Popenoe, moät trong nhöõng nhaø thoâng hieåu nhieàu nhaát veà hoân nhaân, thì nhöõng nguyeân nhaân chính cuûa söï baát hoøa ñoù, phaàn nhieàu laø:

      1. Thieáu hoøa hôïp trong luùc aân aùi.

      2. YÙ kieán khaùc nhau veà caùch tieâu khieån.

      3. Taøi chaùnh khoù khaên.

      4. Tính tình hoaëc theå chaát khaùc thöôøng.

      Baïn neân ñeå yù raèng vaán ñeà aân aùi ñeàu ñoàng thanh nhaän raèng caàn phaûi coù söï hoøa hôïp trong luùc aân aùi. OÂng Chaùnh aùn Hoffman ôû toøa aùn Cincinnati, ñaõ nghieân cöùu caû ngaøn thaûm kòch trong gia ñình, caùch ñaây vaøi naêm coù tuyeân boá: "Möôøi vuï ly dò thì coù tôùi chín do thieáu söï hoøa hôïp trong luùc aùi aân".

      Trong nhöõng lôùp hoïc cuûa toâi, toâi ñaõ ñöôïc nghe vaøi y só coâng nhaän ñieàu ñoù. Cho neân, ôû theá kyû thöù hai möôi naøy, theá kyû cuûa khoa hoïc vaø cuûa phaùt minh, maø coøn thaáu bieát bao gia ñình khuynh ñaïi, bieát bao cuoäc ñôøi tan naùt, chæ do ngöôøi ta khoâng bieát nhöõng luaät ñoù ñieàu khieån moät baûn naêng töï nhieân nhaát, thaâm aùo nhaát, thì baïn coù thaáy se loøng hay khoâng?

      Muïc sö Butterffield ôû Nöõu Öôùc, moät vò ñaõ caàu phuù cho nhieàu cuoäc hoân nhaân hôn laø caùc muïc sö khaùc, tuyeân boá: "Ngay töø khi môùi laøm muïc sö, toâi ñaõ hieåu raèng, raát nhieàu caëp uyeân öông daét nhau tôùi baøn thôø, coù moät aùi tình chaân thaønh, nhöõng haûo yù raát ñaùng khen, nhöng laïi chæ nhöõng keû "thaát hoïc trong hoân nhaân" maø thoâi.

      Nhöõng keû thaát hoïc trong hoân nhaân! Vaø oâng tieáp: "Khi ngöôøi ta nghó raèng moät vaán ñeà raát teá nhò vaø khoù khaên, töùc vaán ñeà laøm cho caùc cuoäc aùi aân ñöôïc hoøa hôïp, maø laïi phaàn nhieàu cöù ñeå cho may ruûi giaûi quyeát, thì ngöôøi ta phaûi laáy laøm kinh dò raèng nhöõng vuï ly dò laïi ít nhö vaäy, khoâng quaù möôøi saùu phaàn traêm. Coøn moät soá lôùn vôï choàng maø thaät ra khoâng phaûi laø vôï choàng. Hoï soáng beân nhau, nhöng ñeå traû moät caùi nôï tieàn kieáp cho nhau vaäy.

      Coù raát ít cuoäc hoân nhaân nhôø may ruûi maø ñöôïc haïnh phuùc. Muoán coù haïnh phuùc, noù phaûi ñöôïc xaây döïng treân moät neàn taûng ñaõ nghieân cöùu moät caùch thoâng minh vaø khoa hoïc cuõng nhö moät ngoâi nhaø kheùo caát vaäy.

      Söï thoûa maõn veå nhuïc duïc chæ laø moät trong caùc thuù cuûa hoân nhaân, nhöng thieáu ñieàu kieän ñoù thì caû toøa haïnh phuùc seõ saäp ñoå.

      Söï ngu muoäi, hay noùi cho ñuùng hôn, moïi söï hieåu sai laàm veà nhöõng vaán ñeà ñoù phaûi ñöôïc phaù tan ñi thay vaøo moät giaùo duïc thích hôïp, ñeå cho nhöõng caëp vôï choàng sau naøy coù theå xeùt phöông dieän tính duïc ñôøi soáng chung cuûa hoï baèng moät caùch khaùch quan, ngay thaúng vaø khoa hoïc.

      Vaäy muoán taêng haïnh phuùc trong gia ñình, quy taéc thöù baûy laø: Nghieân cöùu cho kyõ moät cuoán "AÙi tình caåm nang" hoaøn toaøn nhaát

Phaàn Thöù Boán Möôi

Vaøi Caâu Hoûi

     Vaø tröôùc khi ngöøng, chuùng ta neân töï xeùt mình. Nhöõng caâu hoûi sau naøy cho chuùng ta nhaän xeùt nhöõng ñöùc laøm choàng hay laøm vôï cuûa ta. Sau khi töï hoûi nhöõng caâu ñoù, chuùng ta coù theå ñaùp: "Coù" moät caùch hoaøn toaøn thaønh thaät khoâng?

      1. OÂng :

      - OÂng thænh thoaûng coù coøn toû veû aâu yeám baø khoâng?

      - Gaëp sinh nhaät hoaëc ngaøy kyû nieäm leã cöôùi, oâng coù nhôù möøng baø khoâng? OÂng coù nhöõng lôøi leõ, cöû chæ yù töù, deã thöông laøm cho baø caûm ñoäng baát ngôø khoâng?

      - OÂng coù giöõ yù ñöøng bao giôø chæ trích baø tröôùc maët ngöôøi khaùc khoâng?

      - OÂng coù ñöa baø ñuû tieàn ñeå baø lo vieäc noäi trôï hoaøn toaøn theo yù baø khoâng?

      - OÂng coù raùn hieåu baø, giuùp ñôõ trong nhöõng luùc baø meät nhoïc, hay gaét goûng vì nhöõng leõ thuoäc veà sinh lyù khoâng?

      - OÂng coù môøi baø chia vui vôùi oâng trong moät nöûa thì giôø ñeå giaûi trí khoâng?

      - OÂng coù nhôù ñöøng so saùnh taøi naáu nöôùng vaø coi soùc vieäc nhaø cuûa baø vôùi taøi vuï cuûa baø hoaëc taøi cuûa baø Moã, tröø phi laø ñeå taùn döông baø nhaø khoâng?

      - OÂng coù ñeå yù tôùi ñôøi soáng tinh thaàn, saùch vôû, baùo chí, vaø nhöõng yù kieán veà coâng vieäc xaõ hoäi cuûa baø khoâng?

      - OÂng coù ñeå cho baø khieâu vuõ vôùi nhöõng ñaøn oâng khaùc, cho baø nhaän nhöõng söï saên soùc thaân aùi cuûa hoï maø oâng khoâng toû veû ghen tuoâng khoâng?

      - OÂng coù kieám taát caû caùc cô hoäi ñeå khuyeán khích baø, khen ngôïi baø khoâng?

      - OÂng coù nhôù caùm ôn baø khi baø giuùp oâng nhöõng vieäc laët vaët, nhö vaù aùo, mua baùn, vieát thö, vv...khoâng?

      2. Baø

      - Baø coù ñeå cho oâng hoaøn toaøn töï do tính toaùn coâng vieäc laøm aên cuûa oâng khoâng? giöõ yù ñöøng noùi naøy noï veà baïn beø cuûa oâng, coâ thö kyù cuûa oâng, hoaëc khi oâng veà treã khoâng?

      - Baø coù gaéng söùc laøm cho nhaø cöûa vui veû ñeïp maét khoâng?

      - Baø coù thay ñoåi moùn aên ñeå oâng ñöøng ñoaùn tröôùc ñöôïc böõa nay seõ aên moùn gì khoâng?

      - Baø coù gaéng söùc hieåu coâng vieäc cuûa oâng, ñeå coù theå baøn baïc vôùi oâng moät caùch thoâng minh, hoaëc giuùp ñôõ, khuyeân baûo oâng nöõa khoâng?

      - Baø coù can ñaûm chòu caûnh tuùng quaån maø khoâng traùch oâng laøm aên vuïng veà hoaëc so saùnh oâng vôùi nhöõng boïn gaëp may hôn oâng ñeå cheâ oâng khoâng?

      - Baø coù thaønh thaät gaéng söùc laøm vöøa loøng meï choàng vaø nhöõng ngöôøi trong gia quyeán beân choàng khoâng?

      - Baø coù nghó nhöõng ñeán nhöõng maøu, nhöõng kieåu oâng thích khi baø löïa quaàn aùo khoâng?

      - Baø coù chòu hy sinh moät yù kieán khoâng quan troïng ñeå cho gia ñình ñöôïc eâm aám khoâng?

      - Baø coù hoïc nhöõng moùn tieâu khieån maø oâng thích ñeå cuøng tieâu khieån vôùi oâng khoâng?

      - Baø coù ñoïc saùch baùo ñeå bieát nhöõng vieäc lôùn xaûy ra nhöõng yù môùi, nhöõng saùch môùi vaø thaønh moät ngöôøi coù giaù trò veà tinh thaàn khoâng?

Dale Carnegie