Tiết Trung Nguyên, lại kêu Địa Quan Tiết, Thi Cô Tiết..., Phật Giáo xưng là "Lễ Vu Lan", tuy nhiên ở dân gian, nó còn có một tên gọi khác được lưu truyền rộng rãi hơn, đó là Quỷ Tiết. Tương truyền ngày này là ngày Địa Quan xá tội cho các âm hồn, âm tào địa phủ sẽ mở ra Quỷ môn quan, quỷ hồn rời đi Minh giới dưới sự giám sát của các Quỷ Thần, bách quỷ dạ hành, nếu có thân nhân trên đời thì quỷ hồn sẽ về nhà đoàn tụ, nếu là cô hồn thì sẽ du đãng tại nhân gian.

Quỷ Tiết được xem như ngày Tết của âm hồn. Một số quỷ hồn bởi vì sinh thời tích đức, sau khi chết được địa phủ an bài làm vài công việc nhỏ, trở thành nhân viên công vụ cõi âm; có chút quỷ hồn là bởi vì còn đang đợi thẩm phán, trong lúc nhất thời không thể đi đầu thai; còn có chút là bị thẩm phán xong rồi không có vấn đề gì lớn, chính là còn đang chờ tới lúc đầu thai... Những quỷ hồn như vậy, nếu trong thời gian ở cõi âm không nháo sự hoặc trái lại có đóng góp thì có thể được đặc xá, cho phép trở lại dương gian đoàn tụ cùng người thân.

Quỷ Tiết cũng là ngày mà các môn phái Đạo giáo, Phật giáo siêu độ cho các cô hồn dã quỷ, hỗ trợ đưa âm hồn vào quỷ môn để đến âm phủ, giúp cho các âm hồn có thể đầu thai; và cũng là ngày mà chúng sinh trần thế bố thí cơm cháo giấy tiền... cho các cô hồn dã quỷ có thể ăn một bữa no.

Vào ngày này Thành Hoàng các khu vực có hai nhiệm vụ quan trọng, đó là: Thành Hoàng đi tuần và Thành Hoàng thưởng cô. Vị trí Quỷ môn hiện ra cũng không phải cố định mà là một nơi phải có nhiều âm khí, ít người sống qua lại, thường thì mỗi khu vực sẽ có vài địa điểm phù hợp và mỗi năm quỷ môn có thể luân phiên hiện ra ở các nơi đó. Vào đầu ngày 14/07, cô hồn dã quỷ có thể cảm nhận được phương hướng nào âm khí đang hội tụ nên sẽ theo bản năng tụ tập về nơi đó, chính là nơi mà quỷ môn sẽ mở ra trong Quỷ tiết năm này.

Thời gian vừa đúng canh ba, bước sang ngày 15/07, Quỷ Tiết chính thức bắt đầu. Từ chỗ sâu trong bóng đêm truyền ra âm thanh xa xưa như vọng lại:

"Nhân gian tháng bảy, Địa Quan xá tội ..."

"Âm Phủ mở cửa, hồn đăng dẫn đường ..."

"Bách quỷ dạ hành, người sống lảng tránh ..."

"Xá ..."

Đúng nửa đêm, Quỷ môn xuất hiện, hai cánh cửa lớn chậm rãi mở ra, sương khói dày đặc từ phía trong cửa tràn ra. Theo cửa mở rộng, sương khói phiêu tán, vô số đèn Khổng Minh từ bên trong cánh cửa bay ra, chính là hồn đăng dẫn đường cho bách quỷ. Hồn đăng bay về phía bầu trời đêm, mà phía trong quỷ môn quan, bách quỷ dạ hành chính thức bắt đầu.

Lúc này, đội ngũ nâng kiệu của Thành Hoàng sẽ tuần du bắt đầu từ Quỷ môn đi một vòng quanh khu vực rồi quay lại Quỷ môn. Đội tuần du gồm bảy đôi quỷ hồn, bên trái cầm cờ viết "Yên lặng", bên phải cầm cờ viết "Lảng tránh", tiếp theo là Nhật Du Thần tay cầm cờ trắng, mặt sau đi theo một chuỗi quỷ hồn tay xách theo rổ bên trong chứa vô số giấy tiền quần áo giấy, Hắc Bạch Vô Thường và Ngưu Đầu Mã Diện trên vai khiêng kiệu của Thành Hoàng, sau đó là Dạ Du Thần và một chuỗi quỷ khác tay xách theo nhiều thùng lớn, bên trong chứa đầy hình như là cháo nhưng cũng có thể là cơm nóng hổi. Đội ngũ vừa đi vừa tiến hành phát tiền bạc, quần áo, cơm cháo cho những cô hồn dã quỷ. Đồng thời trong lúc đi tuần và thưởng cô, siêu độ quỷ hồn cũng là chức trách Thành Hoàng.

Thả hoa đăng trên sông là một hoạt động dân gian tương đối quan trọng của tết Trung Nguyên, hay còn gọi là "hà đèn độ cô". Nhân vi dương, quỷ vì âm, lục vì dương, thủy vì âm. Thế giới dưới nước thần bí u ám, giống như u minh địa ngục, quỷ hồn liền tại đây trầm luân. Thả hà đèn mục đích là để phổ độ cùng cầu nguyện, dân gian cho rằng, quỷ hồn cõi u minh nếu nâng một trản hà đèn là có thể tìm được lối để đi đầu thai.

Mãi cho tới giờ Hợi (21h-23h) ngày 15 tháng 7 âm lịch qua đi, bách quỷ quay về cõi âm, Quỷ Tiết mới chính thức kết thúc.

Nguồn tham khảo: sách "Huyền thoại các nền văn minh", wikipedia, daophutumau.com, phatgiao.org, thietkegiapha.vn, ...