CÂU 1: QUA TRINH PHAT TRIEN TU NHIEN CUA BENH - CAC CAP DO DU PHONG TRONG DICH TE
1.1- QUA TRINH PHAT TRIEN TU NHIEN CUA BENH
*DINH NGHIA : La qua trinh dien bien cua benh khi khong co su can thiep cua dieu tri (hay con goi la lich su phat trien tu nhien cua benh ).Can phai xac nhan qua trinh tu nhien cua benh moi co nhung de cap khac nhau trong viec phong ngua va kiem soat benh
+Giai doan cam nhiem : la giai doan benh chua phat trien nhung co the bat dau phoi nhiem voi yeu to nguy co , co the lam cho co the lam cho co the xuat hien benh tuong ung
+Giai doan tien lam sang : chua co trieu chung lam sang nao cua benh nhung da bat dau co su thay doi do co su tac dong qua lai giua co the va yeu to nguy co nhung nhung thay doi nay con duoi muc benh ly
+Giai doan hau lam sang : sau giai doan lam sang , nhieu benh tien toi khoi hoan toan (hoac tu khoi hoac phai dieu tri ) , sau 1 giai doan ngan co hoac khong co bien chung cap tinh .Doi voi 1 so benh khac , duoi nhung dieu kien nhat dinh sau giai doan lam sang co the gay nhung khuyet tat nhat thoi hoac vinh vien o nhieu muc do tan phe khac nhau nhung tram trong hon ca la nhung khuyet tat vinh vien rat can duoc chu y
1.2-CAC CAP DO DU PHONG
+Phong benh cap 1 : la phong benh cho nhung nguoi khoe manh khong bi mac benh bang cac bien phap thuoc 2 linh vuc chu yeu : bien phap nang cao suc khoe -bien phap bao ve dac hieu
+Phong benh cap 2: la viec phat hien benh som va dieu tri kip thoi de co the chua khoi han ngay tu dau hoac lam cham lai qua trinh tien trien cua benh hoac phong ngua cac bien chung hoac han che duoc cac duoc cac khuyet tat va han che kha nang lay lan rong doi voi cac benh truyen nhiem .
+Phong benh cap 3: la dieu tri voi hieu qua toi da cho nhung nguoi da mac benh nham han che cac tat nguyen do cac benh trang de lai , PHCN de khac phuc cac tat nguyen mot cach tot nhat co the duoc ben canh viec han che tu vong chon nhung nguoi da mac benh
CAU 2 : DAC TRUNG DICH TE HOC CUA TAC NHAN , MOI TRUONG VA VAT CHU
1-TAC NHAN : trong truong hop benh nhiem trung ,tac nhangay benh la tac nhan sinh hoc ,do la nhung VSV gay benh
+Co 4 dac trung lon :+tinh chat lay lan
+tinh chat gay benh
+doc to
+kha nang co the xam nhiem cua VSV
1.1-Kha nang lay lan : -La kha nag 1 tac nhan gay benh co the lan truyen trong mot tap the .Tinh chat nay duoc dien ta trong dich te hoc bang ty le tan cong va ti le tan cong thu cap
-ty le tan cong hay boc phat dau tien = B/A * 100 (hoac 1000)
-ti le tan cong thu cap = D/C * 100 (hoac 1000)
trong do :A - la so benh nhan duoc phat hien moi mac
B-so nguoi co the hap thu benh
C- so truong hop mac thu cap
D- la so nguoi tiep thu benh - so nguoi mac benhdau tien
1.2 -Kha nang gay benh: la khac nang cua VSV co the gay benhc ho ky chu .trong dich te hoc kha nang gay benh duoc dien ta bang ti le F/E *100
trong do E- la so nguoi bi nhiem va mac benh
F- la tong so nguoi bi nhiem
1.3-Doc tinh : la kha nang cua tac nhan co the gay roi loan benh ly, tuy thuoc vao dac diem sinh hoa cua VSV va kha nang phat trien cua VSV trong co the vat chu >trong dich te hoc, doc tinh cua VSV gay benh duoc danh gia bang ty le chet hay ty le benh tram trong so voi tong so nguoi mac benh
1.4-Kha nang Xam nhiem
-LA kha nang cua VSv sau khi vao co the ky chu ,co the di vao cac co quan to chuc va cac he thong cua co the >Can phan biet doc tinh va kha nang xam nhiem la 2 thuat ngu mo ta 2 hien tuong khac nhau
-vi du : ch.tetani la 1 tac nhan rat doc nhung it xam nhiem /lan tran , trong khi do Salmonella la tac nhan gay doc hon nhung rat manh
2-MOI TRUONG
-2 yeu to quan trong cua dich te hoc benh truyen nhiem co lien quan den moi truong la
+ thoi gian tontai va sinh san cua VSV trong moi truong
+phuong thuc va pham vi lan truyen trong moi truong
-Thoi gian ton tai va kha nang sinh san cua tac nhan gay benh tuy thuoc va dac tinh vat ly , hoa hoc va sinh hoc cua moi truong
+vi du : nhiet do do am , su co mat cua dinh duong tao thuan loi cho Vi trung thuong han
3-VAT CHU
--Tinh chat co the nguo xac dinh nhung dieu kien lay truyen benh.Muc do de khang khong dac hieu (tinh trang dinh duong , kha nang dap ung va thich nghi voi bien doi cua moi truong ),va de khang dac hieu cua cac ca the xac dinh su lan truyen cua tac nhan gay benh , hinh thai lam sang va muc do tram trong cua dich benh
-Mot ca nhan chua mot tac nhan gay benh co kha nang lay benh cho n guoi khac duoc goi la "nguoi mang trung ", tren thuc te tu nay de chi nguoi mang vi trung ma khong co trieu chung lam sang
-Ve phuong dich te nguoi ta phan biet :
+nguoi mang mam benh hoat dong : gom nhung nguoi mac benh tu thoi ky u benh den thoi ky duong benh
+nguoi mang mam benh tiem an : la nhung nguoi mang mam benh nhung khong dao thai tac nhan gay benh ra moi truong xung quanh,nguoi mang mam benh co the chuyen tu the hoat sang the tiem an hoac nguoc lai
-nguoi mang mam benh man tinh : mang tac nhan gay benh sau khi khoi benh ve lam sang trong mot thoi gian rat dai , co khi den luc chet
-nguoi lanh mang mam benh: mot nguoi tiep xuc voi nguoi mang mam benh va co su xam nhap cua VSV nhung hoan toan khoe manh va cung co the la nguoi mang mam benh
CAU 3 : CAC THOI KY CUA BENH TRUYEN NHIEM
3.1-THOI KY U BENH
-Duoc xac dinh tu luc vu trung xam nhap vao co the den khi c dau hieu lam sang dau tien
-Viec xam nhap vi trung tu mot duong xam nhap thich hop vao 1 co the tiep thu se gay ra cac hien tuong chinh sau
+ su can thiep cua cac tac nhan (kich thich gay benh ) , dinh noi cu tru , thich ung voi co the ky chu va san xuat doc to
+ phan ung cua ky chu : viem, thuc bao , san xuat khang the va khang doc to ,thay doi ve the dich va to chuc , sot roi loan tuan hoan ....
-thoiky u benh tuy theo loai benh , dai ngan khac nhau , tuy thuoc vao so luong , toc do sinh san , duong xam nhap , vi tri cu tru va gay benh
3.2-THOI KY TIEN TRIEU :-la thoi ku chuyen tiep , bieu hien bang cac trieu chung khong dac hieu nhu sot , met moi
3.3-THOI KY TRIEU CHUNG CO DIEN BENH
-Thoi ky nay con goi la thoi ky lam sang ,la thoi ky xuat hien cac trieu chung lam sang dien hinh cua benh .Thong thuong qua bieu hien lam sang cua nhung truong hop dautien ma 1 vu dich duoc phat hien va xac dinh chan doan bang xet nghiem
1.4-THOI KY HA SOT : cac bieu hien lam sang giam dan cuong do va dan dan mat han
1.5-THOI KY HOI PHUC : cO Su tai lap dan cac chuc nang va hinh thai ,kha nang dap ung va thich ung voi cac yeu to moi truong
1.6-QUA TRINH HOI PHUC SUC KHOE HOAN TOAN
CAU 4: QUA TRINH DICH
4.1-DINHNGHIA :la mot chuoi cac tinh trang nhiem trung ( benh nhan va nguoi mang trung )noi lien voi nhau ,QTD bieuhien duoi dang cac tieu diem nhiem trungbao gom 1 hay nhieu BN va nhung nguoi mang trung .
-Nhu vay co the noi QTD la mot chuoi nhung o dich co lien quan den nhau , moi day lien he giua cac o dich nay la tuy thuoc vao cac dieu kien quyet dinh boi moi truong xa hoi , noiqua trinh dich phat trien
-Qua trinh dich cua cac benh khac nhau mang nhung net dac trung khac nhau , doi voi mot benh nhiem trung ,QTD cung thay doi thao tung giai doan lich su khac nhau , dac biet QTD chiu tac dong lon cua yeu to tu nhien va yeu to xa hoi ,dks cua 1 quan the
4.2-CAC MAT XICH CUA QTD
-De ton tai 1 QTD phai co 3 yeuto bat buoc :
+nguon truyen nhiem
+co che truyen nhiem
+khoi cam thu
-Co che truyen nhiem lam cho qua trinh dich duoc duy tri voi cac thanh phan cua chuoi day xich minh hoa cho 3 giai doan :
*Giai doan 1 : VSV ra khoi co the ky chu , cua ra co the la duong ho hap, tieu hoa , duong da niem mac, hoac duong mau , .Cua ra ta nhan gay benh phu thuoc ;
+Vi tri gay benh
+VSv luu thong tu do trong co the ky chu hay han che o 1 co quan he thong
+Duong lay truyen
-Tac nhan gay benh cot he co 1 (benh cum) hay nhieu cua ra (lien cau khuan , truc khuan than )
*Giai doan 2 : Tac nhan gay benh ton tai o moi truong ngoai >Moi truong nay cung tuy thuoc vao duong ra cua tac nhan gay benh .Su truyen nhiem co the xay ra truc tiep hay gian tiep , co the noi trong truong hop truyen nhiem theo co che truc tiep giai doan2 nay chi dien ra trong moi khoanh khac ngan ngui
-Cac yeu to cua moi truong gop phan vao co che truyen nhiem la khong khi , dat, nuoc ,thuc pham , do dung ca nhan , dodung cong cong dung cu y te ,chung ta goi do nhung yeu to truyen nhiem .Cac vecter trung gian truyen benh cung co the duoc xem la yeu to truyen nhiem
*Giai doan 3: Tac nhan gay benh xam nhap vao 1 ky chu moi.Cua vao cua cac tac nhan gay benh ,cung gom cac cua nhu cua ra
CAU 5 : CO CHE TRUYEN NHIEM
-Co che truyen nhiem : lam cho qua trinh dich duoc duy trinh duoc duy tri voi cac thanh phan cua chuoi day xich minh hoa cho 3 giai doan
*Giai doan 1: VSV ra khoi co the ky chu , cua ra co the la duong ho hap
CAU 6 : NGUON TRUYEN NHIEM -NGUOI
6.1-NGUOI OM
-Nguoi om la nguon truyen nhiem quan trong nhat ,vi co the giai phong ra moi truong benngoai 1 luong lon cac VSV gay benh dang co doc luc cao , co 1 so bieu hien lam sang cua benh gay thuc day VSV gay benh lan truyen manh me trieu chung dai tien nhieulantrong benh ta ly .Nhung nguoi om lai la nguon truyen nhiem ro ret nen de phat hien cach ly
-O cac thoiky khac nhau cua benh nhiem trung ,tinh chat lay lan cung thay doi "
+Trong thoi ky u benh , tinh chat truyen nhiem it quan trong ,cang ve thoiky u benh , kha nang lay nhiem cang lon
+Trong thoi ky toan phat : trong hau het cac benh nhiem trung , muc lay lan cao nhat thuong trung voi thoi ky u benh
+O thoi ky hoi phuc : kha nang lay lan giam dan nhung trong da so cac benh truyen nhiem co the con tiep tuc dao thai tac nhan gay benh cho den cuoi thoiky hoi phuc nhu doi voi bach hau ,thuong han, ta.... co benh nhu thuong han co khithoi gian mang vi trung rat dai va tro thanh nguoi khoi benh mang vi trung
+nguoi mac benh nhiem trung man tinh nhu lao ,mat hot , ve mat dich te hoc la nguon truyen nhiem lau dai neu khong chu y phat hien va co bien phap de phong thi kho tranh duoc lay lan
-nguoi benh khong dien hinh : kha nang lay lan tuy thuoc tunglaoi benh tung the lam sang khac nhau
6.2-Vai tro truyen nhiem cua nguoi mang vi trung
-Nguoi khoi benh mang vi trung: trong 1 so benh truyen nhiem NB da khoi lam sang , van con tac nhan gay benh trong co the , trong 1 thoi gian co khi cac xet nghiem khong tim thay .Nguoi benh vanco kha nang lay lan ,nen trang thai mang trung nay co y nghia lon ve mat DT H, nhat la khi nguoi mang trung lam viec trong cac co so cong cong nhu nha an ,cung cap nuoc, nha tre.
-Nguoi lanh mang trung ; thuong chi la nguon truyen nhiem trong 1 thoi gian tuong doi ngan ,it quan trong ve mat DTH
*Nguoi mang trung tuy chi bai tiet ra moi truong so luong it ,it lay hon so voi nguoiom nhung nhieu khi kho phat hien,do do la nguon truyen nhiem lau dai , trong khido , nguoi benhtuy lay lan nhieu hon nhung khi da phat hien va duoc cach ly dieu tri lai tro nen it nguy hiem va giam kha nang lay lan
CAU 7:NGUON TRUYEN NHIEM - DONG VAT
-Cac benh truyen tu dong vat sang nguoichi chiem ty le nho trong cac benh nhiem trung o nguoi .
-Cac benh nhu benh than , dai , xoan khuan , dich hach la nhung benh truyen tu dong vat sang nguoi , QTD tu nhien la o dong vat ,tuy nhien khi QTD co co che lay lan giua dong vat va nguoi ,nguoi cung co the co kha nang tiep thu benh cao ,co thi nhieu nguoi bi lay benh tu dongvat la chu yeu chu khong phai tu nguoi ,Nguoi ta goi truong hop nay la ky chu co hoi
-Nhung dong vat tro thanh nguon truyen nhiem cho nguoi can co dieu kien
+Ve dac diem sinh vat hoc : dong vat la loai tiep can voi loai nguoi
vidu :dong vat co vu la nguon truyen nhiem nhieu benh hon loai chim
+Trong hoat dong hang ngay nguoico tiep xuc voi dongvat ,Nhu nghe nghiep chan nuoi , san ban, thu y hoac su dung thit, da ,long cua dong vat bi om
CAU 8 : NGUON TRUYEN NHIEM - KHONG KHI - NUOC
8.1-KHONG KHI
-Khong khi la yeu to truyen nhiem cac benh duong ho hap theo phuong phap : giot nuoc bot va bui
-cac giot nuoc bot thoat ra tu nguoiom hoac nguoi mang mam benh co chua tac nhan gay benh , nguoi lanh hit tho khong khi co giot nuoc bo chua tac nhan gay benh co the bi lay
-Moi truong khong khi thuan loi cho VSv ,co che truyen qua giot nuoc bot chic o tac dung neu o gan nguon truyen nhiem (1.5-2m).Cac benh lay truyen theo co che nay nhu cum, soi , ho ga chi xay ra khi co su tiep xuc rat gan giua nguoi om va nguoi khoe
--mot so benh lay truyen qua bui co chua tac nhan gay benh trong khong khi ,bui chua tac nhan gay benh co the co nguon doc tu nuoc bot kho di va tac nhan co suc de k hang cao voi ngoai canh nhuvi trung lao cot he ton tai duoc trogn bui .Mot so tac nhan gay benh cho dong vat cung co the truyen sang nguoi qua bui , nhu truc khuan benh than tu da long suc vat , sot tho rung tu phan
-benh truyen nhiem qua khong khi lay lan nhanh chi can hit tho khong khi co tac nhangay benh la co the bi lay benh .bneh lay truyen qua khong khi rat kho cach ly , cang lay lan nhanh chong trong khu dan cu dong duc
8.2-NUOC
-Nuoc la yeu to truyen nhiem quan trong cua nhieu benh duoc ruot .Nuoc bi nhiem ban voi cac chat bai tiet cua nguoi ,dong vat , song ho co the bi nhiem phan nguoi va dong vat ,do nuoc cong ranh do vaoo ,do nguoi benh va nguoilanh mang trung den tam giat, do nuoc thai cua benh vien hoac nha may
-VSV gay benh duogn ruot co the song trong nuoc mot thoi gian
+phay khuan ta co the song trong nuoc 20ngay
+ truc khuan thuong han cung co the song duoc vai ngay den vai tuan
+ly , amip , dac biet the ken co the ton tai lau den 8thang
-Mot so benh da niem mac co the lay qua duong nuoc (vidu : viem ket mac mat , dau mat hot )
-Tu suc vay truyen qua nguoi thong qua nuoc : xoan khuan leptospira
-trong 1 so benh san ,nuoc khong nhung la nguon truyen nhiem ma con la noi ky sinh vat tri qua 1 chu trinh phat trien trong co the vat chu trung gian
CAU 9 : NGUON TRUYEN NHIEM -DAT-THUC PHAM -VAT DUNG
9.1- DAT
-Cung nhu nuoc , dat bi nhiem ban boi chat bei tiet cuanguoi va suc vat .Muc do nhiem ban cua dat cao hon vi da so dong vat song tren dat , nhung dat it tiep xuc voi nguoi nen vai tro truyen nhiem cua dat it hon nuoc
-Nuoc co the truyen vi trug benhduong ruot vho nguoi 1 cach truc tiep trongkhi dat chi co the truyen gian tiep thong qua nuoc hoac rau qua moi vao ruot ,Duong truyen nhiem trong truong hop nay phai qua 1 thoi gian dai nen phan lon mat tac dung
-Dat la yeu to truyen nhiem doc lap trong 1 so benh nhu benh lao , than .No cung co tac dung bao ve nha bao cua vi trung uon van , hoai thu sinh hoi
-Dat co vai tro lon tron su truyen benh giun san , trung giun duoc bao ton lau vai thang trong dat , khi trung giun dua , moc vao dat cung voi phan , chung qua 1 giai doan phat trien trong dat , sau do xam nhap vao co the nguoi qua mieng hoac au trung chui qua da(giun moc )
9.2- THUC PHAM
-Thuc pham la yeu to truyen nhiem quan trong trong benh duong ruot .Nhieu loai VSV gay benh co the ton tai trong thuc an mot thoi gian dai , mot do con co the sinh san duoc trong thuc an .Thuc an chua nhieu chat dam duong la moi truong tot cho vi trung
-Thuc an co the bi nhiem ban gian tiep qua dat , nuoc, ruoi nhang , hoac truc tiep qua tay nguoi om hay nguoi mang mam benh
-Cac benh truyen qua nuoc nhu ta ,ly , thuong han deu co the truyen qua thuc an.Cac benh giun san do dat deu truyen qua thuc an nhiem ban
-Cac benh suc vat co the truyen qua ngoi do an thit ,trung,sua , cua suc vat om .Vi khuan sot lan song co the ton tai 1-2 thang trong sua de cuu va pho mat lam tu sua cua de cuu bi om
-Thuc an la yeu to truyen nhiem doc nhat trong nhom benh nhiem trung ,nhiem doc thuc an do cac vitrung gay benh la salmonella, staphylococci va clostridium botulinum
9.3-CAC VAT DUNG
-Cac benh da ,toc co the truyen qua quan ao lot , mu, goi , dem .Benh dau mat hot lay do dung chung khan ,chau rua mat,Do dung an uong cung nhu do choi tre em . la co the lam lay cac benh duong hô hap va tieu hoa .Do choi tre em cothe bao ton vi trung bach cau trong vai thang
-Cac dung cu o noi cong cong nhu tay vin cau thang,qua dam cua , nut giat nuoc trong cau tieu deu co the bi nhiem cac chat thai cua nguoi mang mam benh
-Vai tro truyen nhiem cua cac dungcu y te co tam quan trong dac biet , co the truyen nhieu benhtrong benh vien giua benh nhan nay voi benh nhan khac
CAU 10- 10 NHIEM VU HE THONG GIAM SAT
1-Xac dinh muc tieu cu the cua moi duoc giam sat , cac thong tin can co va ke hoach cho giam sat
2-Tap hop cac du kien
+sap xep theo các dac trung :con nguoi , khong gian , thoi gian .
+Tinh cac ti le ,sac xuat
+Trinh bay bang bieu ,do thi , ban do ....
3- Xu ly so lieu : Theo quy luat va co y nghia thong ke
4-Phan tich phien giai theo muc tieu
-Xac dinh quan the co nguy co
-Xac dinh muc tram trong cua benh
5-Hinh thanh gia thuyet nhan qua
6- Kiem dinh gia thuyet
7-De xuat bien phan can thiep
8-Danh gia hieu qua cac bien phap do
9-Lam bao cao va mot giam sat
10-Danh gia he thong giam sat
+Ve du kien giam sat : chính xac , day du , thoi gian ?
+Hieu qua thuc te cua cac du kien giam sat
+muc tieu giam sat ?
+nhung yeu cau moi sau khi giam sat
CAU 11:NGUON TRUYEN NHIEM CAC BENH LAY LAN- DUONG TIEU HOA
11.1-Benh truyen tu nguoi sang nguoi
-Nguoi benh: Doi voi cac benh lay qua duong tieu hoa thi nguon truyen nhiem nguy hiem la nguoi benh o thoi ky phat benh , luc cac bieu hien lam sang cua nguoi benh dang phat trien cao do .Nguoi benh giai phong VSV gay benh ra cung voi phan va chat non voi 1 so luong lon
+Benh thuong han : Nguoi benh giai phong vi khuan gay benh thao phan la chu yeu , ngoai ra contheo nuoc tieu , chat non ,Thai qua phan o tat ca các giai doan cua benh , ke ca giai doan nung benh , thai nhieu nhat vao tuan 2-3 cua benh
+Benh ta : nguy hiem la nguoi mac benh the nhe , thuong kho phan biet voi ia chay thong thuong nen ko co su kiem soat cua y te ca se gieo giac man benh cho nhung nguoi xung quanh .Day la nguon lay nguy hiem , Hon 90% truong hop benh nhan la the nhe , vi vay viec phan biet voi nhung the khac cua nhung benh nhan ia chay cap tinh la 1 van de kho khan
+ly truc khuan: su nguy hiem cuanguoi benh tuy thuoc vao tinh chat dien bien lam sang cua benh va dieu kien song cua nguoi benh .nguoi benh la nguon truyen nhiem nguy hiemnhat o giai doan cap tinh
-Nguoi khoi benh mang trung : O 1 so benh thuoc nhom nay nguoita con quan sat thay co nguoi khoi benh mang trung ,hoac ngan han (dich ta ) hoac dai han (thuong han ) >Nguoi mac benhman tinh hoac nguoi khoi mang trung giai phong ra cac tac nhan gay benh khong phai thuong xuyenma tung dot don phat , doi khi cah nhau 1 khoang thoi gian dai
-Nguoi lanh mang trung :O 1 so benh lay lan qua duong tieu hoa nhu ta, thuong han co tinh trang nguoi lanh mang vi khuan la nhung nguoi co thai vi khuan trong phan ma chua bao gio mac benh
11.2 - Benh truyen tu suc vat sang nguoi :nguon truyen nhiem la nhung gia suc om
CAU 12:DUONG TRUYEN NHIEM -CO CHE TRUYEN NHIEM KHOI CAM THU
-12.1-Co che truyen nhiem : la VSV gay benh chi co1 loi ra la theo phan ra ngoai va chi co 1 loi vao la qua mieng vao co the .Co che giai phong tac nhan gay benh onguoi mac benh lay qua duong tieu hoa la ia chay .Vi khuan gay benh con duoc giai phong ra moi truong ben ngoai cung voi chat non (benh ta ) cung voi nuoc tieu (benh thuong han ) Cac dong vat om giai phong tac nhan gay benh cung voi phan ,nuoc tieu ,cung voi sua
12.2-Duong truyen nhiem : tac nhan gay benh xam nhap vao co the qua duongmieng ,cung voi nuoc uong hoăc thuc an .hanco the truc tiep nhem ban nguon nuoc hoăc gian tiep nhiem ban thuc an ,qua ruoi hoăc tay ban .Nhu vay VSV gay benh phai ngung lai o moi truong ben ngoai tuong doi dai , nen co suc chiu dung tuong doi manh
- sau do VSV gay benh qua ong thuc quan va da day truoc khitheo mau vao nhung cho nhat dinh trong ruot de sinh san .Tren con duong di nay o 1 muc do nhat dinh ,Da day la hang rao ngan chan vido chua cua no co ta dung diet khuan
-Co che phan - mieng cua su truyen benh duoc thuc hien voi su tham gia cua nhung yeu to khac nhau :nuoc uong ,thuc an ,tay ban ,vat dung ,ruoi nhang
-trong cac yeu to truyen nhiem thi nuoc giu vai tro quan trong trong viec truyen benh ta, ly ,thuong han
-thuong thuc an tham gia nhieu hon nuoc trong viec lam lan truyen cac benh nhiem khuan duong ruot .Pham vi cua dot benh boc phat tuy thuoc vao loai thuc an bi nhiem khuan
+,neu la thuc an ran , thi co the han che o nhung truong hop mac benh rieng biet , nhung neu la sua thu co the phat trien thanh 1dot boc phat lon nhiemdoc thuc an ,thuong han , ly.
+Thuc an nguoi co the bi nhiem khuân boitay cua nhung nguoi mang vi khuanman tinh lam o nha an ,ngoi ban hang ,va nhung nguoi chuyen cho san pham .
+Cac loai hai san nhu trai ,so,oc hen ...bi nhiem vi khuan tu nguon nuoc bi nhiem ban ma chua duoc nau chin
+an song rau qua duoc bon bang phan tuoi
-Ruoi dong vai tro quan trong trong viec lam nhiem khuan thuc an ,Mot so benh duong ruot tang theo mua la do ruoi tham gia vao viec lam lan truyen benh
-do choi va nhung vat dung hang ngay cung co the la yeu to truyen benh
12.3-KHoi cam thu : Moi nguoi deu co the mac cac benh layqua duong tieu hoa .MOt so benh sau khi mac comien dich lau ben nhu salmonella , shigella .thuog han .,ta.Khong co mien dich cheo giua cac typ
CAU 13: DAC DIEM DICH TE , BIENPHAP PHONG BENH
13.1-DAC DIEM DICH TE
-Theo mua: Cac benh lay qua duong tieu hoa tan phat thay quanh nam , nhung thuong tang len vao nhung thang mua he (khi hau nong am , nhieu ruoi nhang m thuc an de oi thiu , )dac biet sau khi bi lu lut
-Theo tuoi :Moi nguoi , moi lua tuoi deu co the mac benh lay qua duong tieu hoa .benh ly truc trung thuong gap nhat o tre nho 1-2 tuoi
-Theo dieu kien ve sinh : Benh thuong xay ra o nhungnoidieu kien ve sinh kem , theiu nuoc sach , ve sinh thuc pham khong duoc an toan ,dung phan tuoi bon hoa mau ,phong ue bua bai
13.2-BIEN PHAP PHONG BENH
1-Bien phap ve sinh
*Dambao cung cap nuoc sach :phai dambao cho nhan dan co du nuoc an chat luong bang cach
-Xay dung duong ong dan nuoc va gieng co kkha nang cung cap du nuoc an tot
-Nguon nuoc uong phai duoc tiet khuanbang Clo , dun soi , bao ve nguon cung cap nuoc an khoi bi nhiem khuan
-Kiem tra ve sinh o noi san xuat nuoc da , nuoc dong chai
*An toan ve sinh thuc pham-Dam bao an toan thuc pham:
+Dun nau ky nhung thuc pham song ,,khong an thuc an chua duoc dunnau tru nhung rau qua tuoi boc duoc vo va an ngay sau khi boc
+An thuc an vua duoc dun nau xong hoac dun lai truoc khi an
+Bao quan can than thuc an da dun nau
+Rua tay ky truoc va sau nau an
-bao ve thuc pham khoi bi nhiem khuan tai no iche bien , bao quan va su dung nhu cac xi nghiep thuc pham, kho luong thuc ,cua hang thuc pham , nha an cong cong, khong kem phan quan trong
-Su nhiem khuan cac thuc pham thuong xay ra o cac quay hang do ruoi va tay bancua nhung nguoi ban hang
-CHo nen ngoai viec kiem tra ve sinh doi voi cac thuc pham ,can ohai tien hanh cong tac giao duc ve sinh cho nhan viec cac co so thuc pham
*Ve sinh moi truong : tuyen truyen ,giao duc cho cong dong thuc hien ve sinh moi truong ,ve sinh thuc pham , ve sinh ca nhan de phong chong benh layqua duong tieu hoa
2-Vaccin phong benh
-Tiemchung phong benh de gay mien dich dac hieu doi voi 1 so benh da co vaccin nhu ta , thuong han
-VAccin ta uong :co 2 loai vaccin ta uong dat muc do mien dich cao trong 1 vai thang doi voichung O1 da duoc dung o 1 vai nuoc .MOt loai la vaccin song chi dung 1lieu , mot loai khac la vaccin chet bao gomca vi khuan ta bat hoat va 1 phan don vi b cua doc to , dung 2 lieu
-Vaccin phong benh thuong han : hien nay co 2 loai vaccin phong benh thuong han
+Vaccin thuong han tiem :Typhim Vi
+Vaccin thuong han uong :Zerotyph cap
Vaccin dung de phong cho nhung nguoi tiep xuc voi benh nhan , cac doi tuong song trong cac vung co nguy co cao
CAU 14 : CONG TAC PHONG CHONG DICH DOI VOI CAC BENH LAY QUA DUONGTIEU HOA
1-DOI VOI NGUON TRUYEN NHIEM
-Giam sat phat hien , dieu tri som va cach ly benh nhan mac benh lay qua duong tieu hoa la rat can thiet trong viec lam giam tu vong va chong lay lan dich .Cac brnh nhu ta ,thuong han phai cach ly tai khoa truyen nhiem
-Khai bao : Ta la benh qui dinh phai bao cao cho thu truong don vi , y te cap tren
-Khu trung , tay ue chat thai cua nguoi benh bang voi bot hoac hoa chat
-QUan ly benh nhan :theo doi nhung nguoi khoi benh nham phat hien nhung nguoi mang trung bang cac xet nghiem pham
-Phai tien hanh cong tac giao duc ve sinh de nhung nguoi mang vi khuan man tinh biet rang ho la nguon truyen nhiem nguy hiem doi vo nguoi xung quanh
-Quan ly nguoi tiep xuc : can xet nghiem phan cua nguoitiep xuc voi benh nhan de phat hien nguoi lanh mang mam benh
-Doi voi benh ma nguon truyennhiemla dong vat ,cac bien phap phong ngua thuong la cac bien phap thu y . vi thuc te nguoi benh khong nguy hiem
2-Doi voi duong truyen nhiem
-Kiemtra ve sinh nguon nuoc uong , nhung noi che bien va b ao quan thuc pham , lay mau benh pham ,nuoc de xet nghiem phan lap vi khuan ,dac biet o khu vuc co benh nhan
-Nuoc sinh hoat phai duoc tiet khuan bang hoa chat
+Nuoc may phai dam bao luong CLo du la 0.5mg/l
+Nuoc gieng phai duoc khu khuan bang Cloramin B
-Ve sinh moi truong :Phancua benh nhan phai duoc xu ly bang voi bot hoac hoa chat , xu ly rac , dit ruoi
3-Doi voi khoi cam thu
-GDSK : thuc hien tot giao duc y te trong cong dong lam cho moi nguoi biet su can thiet phai dieu tri dung cach cho nguoi benh ma khong duoc cham tre,Thong tin cho nhan dan biet rang cac benh lay qua duong tieu hoa co the duoc phong bang cac bien phap don gian nhung co hieu qua la :an chin uong soi , rua tay sach truoc khi an va sau khi di ve sinh
-Thuc hien tot ve sinh moitruong , xu ly tot phan rac, ve sinh thuc pham , ve sinh ca nhan de phong mac cac benh lay lan qua duong tieu hoa
-Dieu tri du phong :Doi voi benh nhan ta du phong bang khang sinh chi thuc hien cho nhungnguoi tiep xuc truc tiep voi nguoi benh
CAU 15 : QUA TRINH TRUYEN NHIEM CAC BENH LAY THEO DUONG HO HAP
1-Nguon truyen nhiem
-Benh truyen tu nguoi sang nguoi : Trong nhom benh nay nguoi mac benh la nguon truyennhiem chu yeu .Mot so benh thuoc nhom nay nguoi ta quan sat thay co tinh trang nguoi mang khuan (benh bach hau )
-Nguon truyen nhiem cua benh bach hau la nguoi benh , nguoi khoi benh mang vi khuan va nguoi lanh mang vi khuan
_Benh truyen tu suc vat sng nguoi : nguon truyen nhiem chu yeu la dong vat mac benh
2-Duong truyen nhiem - Co che truyen nhiem
-Doi voi nhom benh lay theo duong ho hap ,ca tac nhan gay benh khu tru o duong ho hap va duco ban ra ngoai theo chat bai tiet cua duong ho hap hoac cua mieng .Yeu to truyen nhiem la khong khi doi khi la vat dung (bat, dia ) .Nguoi khac bi lay khi hit phai giot nuoc bot hoac bui
-Tinh trang viemchay cua niem mac duongho hap tren gay ho va hat hoi , lam giai phong ra rat nhieu giot nhiem khuan vao khong khi .Khi nguoi cam thu hit phai khong khi co chua nhung giot n uoc nay , tac nhan gay benh se cu tru va gay benhduong ho hap .Cac giot nay khac nhau nen so phancua chung o trong khong khi cung khac nhau., giot to se roi xuong nhanh chong ,con nhung giot nho hon van co the o trang thai lo lung trong khong khi mot thoi gian dai
- O 1 so benh thuoc nhom nay ,yeu to truyen nhiem co the la bui ( lao ,bach hau ) cac giot nho lang xuong dat , len tuong se kho di , , nguoi khoe co the hit phai bui bay trong khong khi
-Yeu to truyen nhiem la khongkhi nen benh duong ho hap rat de lay , chi can tieo xuc voi nguoi benh trong 1 thoi gian ngan la co the bi lay
-Nho co che truyen nhiem dac biet nen VSV gay benh duong ho hap khong phai o lau trong khong khi ,do do khong can phat trien kha nang chong do .Trong loai nay ,chi co 1 so it co the song o hoan canh ben ngoai (vi khuan lao ,bach hau ) conda so bi tieu det sau 1 thoi gian ngan(soi ,quai bi )
3-Khoi cam thu
-Moi nguoi , moi lua tuoi ,gioi deu co the mac benh layqua duong ho hap
-Tuy nhien cac benh nhu soi ,,bach hau , ho ga duoc doi la "benh tre em" vi tre em it tuoi thuong mac benh la chu yeu .Nguyen nhan la su truyen nhiem rat de dang vi bat cu ai cung co the tiep thu benh ,nguoi lon da bi nhiem khuan khi con nho , nen co mien dich bao ve cho ho khong bi nhiem khuan lai
CAU 16- BIEN PHAP PHONG CHONG
1-Doi voi nguon truyen nhiem
-Can phat hien som nguoi mac benh lay theo duong ho hap de cach ly va dieu tri triet de phong lay lan .thoi gian cach ly ,diac diem cach ly (benh vien hoac tai nha) tuy theo tung benh cu the
-Can phai khai bao cac truong hop mac benh gay dich nguy hiem nhu soi , bach hau , cum gia cam ...cho y te cap tren
-Doi voi benh truyen tu suc vat sang nguoi can phoi hop voi thu y de phat hien som dong vat mac b enh va su tri kip thoi
2-Doi voi duong truyen nhiem
-Cac benh lay qua duong ho hap do duong truyenn hiem la khongkhi nen viec khong che co che truyen nhiem la rat kho khan
-Khu trung tot chat thai (dom dai,nuoc bot , chat non ) , khu trung do dung ca nhan cua benh nhan
-Han che tiep xuc truc tiep nguoi benh - nguoi lanh , deo khau trang khi tiep xuc voi nguoi benh
-Ve sinh nha o , no lam viec can thong thoang , sach se co tac dung phong chong cac benh lay lan qua duong ho hap
-Diet khuan ,tay ue chuong tai thuong cuyen o khu vuc co dich cum gia cam
3-Doi vo khoi cam thu
-GD truyen thong cho cong dong thuc hien cac bien phap phong benh lay qua duong ho hap nhu ve sinh ca nhan , ve sinh an uong, nang cao suc khoe...
-Gay mien dich nhan tao la 1 bien phap co hieu qua nhat doi voi cac benh dac o vaccin huu hieu .Cac benh lay qua duong ho hap da co vaccin huu hieu la : Soi , bah hau , ho ga , ....
CAU 17 : QUA TRINH TRUYEN NHIEM BENH LAY QUA DUONG MAU
1-NGUON TRUYEN NHIEM
1.1-nguon truyen nhiem la nguoi
-Trong nhom nay nguoi benhla n guon truyen nhiem chu yeu ,Mot so benh thuoc nhom nay co tinh trang nguoi khoi benh mang trung va nguoi lanhmang trung nhu viemgansieu vi B va C , nhiem HIV
-O nhung benh truyen tu suc vat sang nguoi thi nguoi benh thuc te khong nguy hiem doi voi nguoi xung quanh , ngoai le la benh dich hach khi co viem phoi thu phat
1.2-Nguon truyen nhiem la suc vat
-nguon truyen nhiem cac benh do suc vat la nhung loaidong vat nhat dinh >thong thuong vat chu sinh hoc cua 1 tac nhan gay benh khong phai la 1 ma la vai loai dong vat nhung phai co 1 trong so nhung loai ay la chu yeu , concac loai khac la thu yeu
2-DUONG TRUYEN NHIEM
-Su truyen nhiem tu mau cua nguon truyen nhiem sang mau nguoi cam nhiem duoc thuc hien nho cac yeu to trung gian truyennhiem >Cac yeu to trung gian truyen nhiem bao gom
-Cac laoi contrung trung gian hut mau ,Nhu vay , tac n han gay benh thuoc nhom nay trong qua trih tien hooa , da thich nghi voi su song ky sinh trong co the cua 2 vat chu sinh hoc .Moi loai VSV thich ung voi mot loai moi gioi nhat dinh :
+muoi anopheles la moi gioi cua KST sot ret
+Muoi Culex la trung gian viem nao nhat ban
-Cac dung cu y te nhu kim tiem, bom tiem hoac do dung sinh hoat nhu banchai danh rang ,dao cao gay ton thuong mao mach ,da, niem mac
-Mau va cac san pham cua mau
-Ngoai le benh dich hach co viemphoi thu phat thi nguoi benh gieo rac vi khuan ra xung quanh bang cac giot nho
3-Khoi cam thu
-Moi nguoi deu co themac benh lay qua duong mau, doi voi benh sot xuat huyet Dengue phan lon cac truong hop , mac benh la tre em duoi 15 tuoi
-Doi voi cac benh nhiem khuan mau do vector truyen phan lon co tinh chat dia phuong
vidu : o dau co benh sot ret odo co muoi Anophelles
-Benh nhiem khuan mau do vector truyen conco tinh chat mua
Vidu : Benh sot ret thuong phat sinh trongmua he ., benh phat ban trong mua dong
-Trat tu xa hoi la 1 yeu to quan trong , dieu kien sinh hoat trong xa hoitot hay xau deu co tac dung truc tiep doi voi benh nhiem khuan mau
CAU 18 :BIEN PHAP PHONG CHONGB ENH LAY LANQUA DUONG MAU
1-Doi voi nguon truyen nhiem
-Doi voi benh ma nguon truyen nhiemla nguoi thi viec co ban la phat hien som nguo mac benh de cach ly va dieu tri dac hieu
-Doivoi benh ma nguon truyen nhiemla suc vat thi viec xu ly nguon truyen nhiem rat kho khan
vi du : khong the tieudiet het tat ca chuot dong khi co hach
2-Doi voi duong truyen nhiem
-Bien phap chu yeu la diet cac loai con trung tiet tuc hut mau tuongung
-Doi voi cac benh viem gan sieu vi B , Viemgan C ,nhiem HIV thi viec tiet khuan cac dung cu tiem truyen , qui che ngan hang mau phai duoc ton trong nghiem ngat
-Ve sinh moitruong nham loai bo noitru ngu , sinh san va phat trien cua cont rung tiet tuc truyen benh
3-Doi voi khoi cam thu
-GD ve sinh : ngu phai nam man de phong benh lay qua duong mau do vector truyen , tranh dung chung dung cu sinh hoat ca nhan co the gay ton thuong mao mach ,da , niem mac..
-Nang cao the trang
- Tiem chung doi voi benh da co vaccin nhu : viemgan B , viem nao Nhat ban
CAU 19 : QUA TRINH TRUYEN NHIEM BENH LAY LAN QUA DA ,NIEM MAC
1-NGUON TRUYENNHIEM
1.1-Nguon truyen nhiem la nguoi
-Nguoi benh la nguon truyen nhiem trong cac benh nhu hoa lieu , giang mai ,lau , benh mat hot , viem ket mac nhiem khuan ,ghe ...
-1.2-Nguon truyennhiem la suc vat
-Mot so benh chu yeu la benh cua dong vat nhu benh dai , benh than , lo mom long mong ...nen nguon truyen nhiem chu yeu la dong vat mac benh
-Trong benh than , nguontruyen nhiem chu yeu la suc vat anco (trau , bo , ngua ...) cuu de bi benh
-NGuon lay cua benh lo mom,longmong la bo, de, cuu ,lon
1.3-Nguon truyen nhiem la vat vo sinh
-Nhu do dung ban , dat (co nha bao cua truc khuan than , nha bao uon van ) Nguoi bi nhiem khuan khi tac nhan gay benh roi vao vet thuong cung voi dat hay do dung ban
2-DUONG TRUYEN - CO CHE TRUYEN NHIEM
-Vi tri cu tru dau tien cua mam benh la te bao da , niem mac (tru niem mac duong ho hap ,tieu hoa xep vao nhom rieng )>Mot so truong hop rat kho phan biet duong truyen da , niem mac voi duong mau, khi su dot nhap cua mam benh doi hoi su ton thuong cua he thong da , niem mac
-O nhung benh ngoai da, tac nhan gay benh khu tru trenbe mat va duoc giai phong tuong doide dang vao moi truong ben ngoai
-Tuy mot vao benh (giang mai , dai ) co the lay truc tiep (giao hop hoac can) nhung da so cac benh lay giantiep bang nhung yeu to moi truong benngoai (dat, nuoc ,vat dung)
-Nguoi bi nhiem khuan khi tiep xuc voi suc vat mac benh hoac cac nguyenlieu lay tu suc vat mac benh ,cham soc hoac giet suc vat bi benh
-Nhiem khuan co the dua vao vet thuong ngay luc bi thuong hoac khi bang bo ,trong truong hop nay nhiem khuan thuong do tay hoac dung cu ban
-Viec lan truyen da so cac benh cua nhom nay tuy thuoc vao dieu kien sinh hoat va trinh do van hoa ,ve sinh dan chung
3-KHOI CAMTHU VA MIEN DICH
-moi nguoideu co the mac benh , mot so benh sau khi khoi co mien dich bennhu benh than , lo mom, long mong
CAU 20 : CAC BIENPHAP PHONG CHONG
-1-Doi voi nguon truyen nhiem
-Phat hiensom nguoi benh , cach ly ,dieu tri kip thoi
-Nguon truyen nhiem la dong vat mac benh :
+diet nguon lay
+phat hien som va dieu tri cho nhung dong vat nuoi mac benh hoac mang mam benh
+tiem phong cho suc vat
2- Doi voi duong truyen nhiem
-nganchan duon glay bang cach:
+khu trung tay ue cac chat thai nguoi benh va dong vat om
+bao ve tot nguon nuoc ,nuoc thai cua xi nghiep che bien nguyen lieu dongv at phai duoc tay ue truoc khi chay ra ngoai
+cai thien dieu kien san xuat ,xu ly cac yeu to truyennhiem
+trang thiet bi quan ao bao ho (gang ,ung) cho nguoi tiep xuc voi dong vat ,tranh xay xat da chan tay
+phong benh nhiem khuan qua vet thuong (uon van) : phau thuat kip thoi ve thuong va cac bien phap vo khuan tai tram bang bo
3-Doi voi khoi cam thu
-tuyen truyen giao duc suc khoe cho cong dong thuc hien cac bien phap phong benh
-huyet thanh du phong : mot so benh co huet thanh du phog nhu huyet thanh khang uon van , khang dai
-tiem chung doi voi benh da co vaccin nhu uon van
Bạn đang đọc truyện trên: Truyen2U.Pro