3.1. Khái niệm, ý nghĩa

Bên cạnh điều tra chọn mẫu ngẫu nhiên trên đây, trong thực tế người ta thường sử

dụng điều tra chọn mẫu phi ngẫu nhiên.

Điều tra chọn mẫu phi ngẫu nhiên là phương pháp điều tra mà trong đó việc chọn các đơn vị mẫu đại biểu cho tổng thể để điều tra phụ thuộc nhiều vào sự nhận định chủ quan của người tổ chức điều tra.

Điều tra chọn mẫu phi ngẫu nhiên không hoàn toàn dựa trên cơ sở toán học như điều tra chọn mẫu ngẫu nhiên, mà đòi hỏi phải kết hợp chặt chẽ giữa phân tích lý luận với thực tiễn xã hội.

Điều tra chọn mẫu phi ngẫu nhiên được dùng đối với các hiện tượng mà khi chọn mẫu không thể chọn một cách ngẫu nhiên dựa trên cơ sở toán học được mà phải kết hợp với sự nhận định chủ quan của con người về nhiều đặc điểm để bổ sung thì mới xác định được các đơn vị mang tính đại biểu cao cho tổng thể.

Tuỳ theo tình hình biến động về năng suất của từng HTX mà quy định từ 2 đến 6 mẫu Bắc bộ chọn 1 điểm đại diện.

Vậy việc xác định số điểm điều tra như vậy hoàn toàn phụ thuộc vào sự nhận định

đánh giá chủ quan của cán bộ huyện.

3.2. Các vấn đề chủ yếu trong điều tra chọn mẫu phi ngẫu nhiên

Trong điều tra chọn mẫu phi ngẫu nhiên, muốn cho chất lượng tài liệu điều tra tốt cần chú ý các vấn đề sau:

- Phân tổ chính xác đối tượng điều tra; bởi vì phân tổ tổng thể giúp chúng ta chọn các đơn vị mẫu có khả năng đại diện cho tổng thể;

- Chọn đơn vị điều tra: Vì số đơn vị mẫu chọn ra dựa vào kinh nghiệm của các chuyên gia hoặc qua bàn bạc phân tích tập thể, nên thông thường nên chọn những đơn vị nào có mức độ phổ biến nhất trong từng nhóm, hay bộ phận, hoặc gần với số trung bình của bộ phận đó.

- Sai số chọn mẫu: Sai số chọn mẫu trong điều tra chọn mẫu phi ngẫu nhiên không thể dựa vào công thức toán học để tính toán mà phải thông qua nhận xét, so sánh để ước lượng. Khi suy rộng kết quả điều tra chọn mẫu phi ngẫu nhiên, người ta sử dụng trực tiếp chứ ít khi suy rộng cho phạm vi toàn bộ tổng thể.

- Huấn luyện cán bộ tham gia điều tra: Trong điều tra chọn mẫu phi ngẫu nhiên, ý kiến chủ quan của con người rất quan trọng. Do đó, người cán bộ điều tra muốn làm tốt công tác điều tra không những có nghiệp vụ tốt mà còn cần phải trung thực, có khả năng vận động quần chúng. Cán bộ điều tra cần được tập huấn và quán triệt ý nghĩa, mục đích, nội dung, phương pháp và kỹ năng để điều tra.

Tóm lại: Điều tra chọn mẫu ngẫu nhiên và phi ngẫu nhiên đều là các phương pháp điều tra chọn mẫu có hiệu quả. Mỗi phương pháp có những mặt ưu và nhược điểm nhất định và thích hợp với từng hiện tượng nghiên cứu. Hai phương pháp này thường hỗ trợ nhau nên trong thực tế, người ta thường kết hợp khéo léo cả hai phương pháp này.