Câu 6:Nêu những đặc điểm chủ yếu của cơ chế quản lý kinh tế kế hoạch hóa tập trung, quan liêu, bao cấp. Chỉ ra ưu điểm và hạn chế của cơ chế này.

Trả lời:

Cơ chế tập trung quan liêu bao cấp được tiến hành ngay sau khi thành lập nước VNDCCH

*Đặc điểm:

- Nhà nước quản lý nền kinh tế chủ yếu bằng mệnh lệnh hành chính dựa trên hệ thống chỉ tiêu pháp lệnh pháp lệnh chi tiết áp đặt từ trên xuống dưới. tất cả những phương hướng, kế hoạch sản xuất, vật tư, nhân sự, tiền lương, giá sản phẩm đều do các cơ quan nhà nước quyết định. Các doanh nghiệp hoạt động trên cơ sở kế hoạch nhà nước đã định sẵn sau đó giao nộp sản phẩm cho Nhà nước ( lỗ thì nhà nước chịu, lãi thì nhà nước thu).

- Các cơ quan hành chính can thiệp quá sâu vào hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp nhưng cũng không phải chịu trách nhiệm về vật chất và pháp lý đối với các quyết định của mình. Những thiệt hại vật chất do ngân sách nhà nước gánh chịu và các doanh nghiệp không có quyền tự trong kinh doanh, nhưng cũng không bị ràng buộc trách nhiệm gì.

- Quan hệ hàng hóa- tiền tệ bị coi nhẹ, quan hệ hiện vật là chủ yếu. Nhà nước quản lý nền kinh tế thông qua chế độ cấp phát, giao nộp.vì vậy những hàng hóa quan trọng như phát minh sáng chế, sức lao động không được coi là hàng hóa về mặt pháp lý.

- Bộ máy quản lý cồng kềnh, nhiều cấp trung gian, kém năng động nhưng cửa quyền, quan liêu nhưng lại hưởng quyền lợi hơn người lao động.

*Hình thức:

- Bao cấp về giá: nhà nước quyết định giá tài sản , thiết bị vật tư…thấp hơn giá trị thực của chúng nhiều lần so với giá thị trường. Do đó, hạch toán kinh doanh chỉ là hình thức.

- Bao cấp tem phiếu: Nhà nước thay vì trả lương cho cán bộ, công nhân viên đã quy định chế độ phân phối vật phẩm tiêu dùng cho cán bộ thông qua tem phiếu. Như vậy, đã phá vỡ nguyên tắc phân phối theo lao động và thủ tiêu động lực kích thích người lao động.

- Bao cấp qua chế độ cấp phát vốn của ngân sách: đối với các doanh nghiệp nhà nước nhưng lại không có chế tài ràng buộc trách nhiệm với doanh nghiệp.

*Ưu, nhược điểm:

- Ưu điểm:

+ Cơ chế tập trung quan liêu bao cấp có ưu điểm trong thời kỳ đất nước có chiến tranh

+ XH ổn định tương đối giúp người lính ở chiến trường yên tâm đánh giặc.

- Nhược điểm: trong thời kỳ đất nước hòa bình thì cơ chế này bộc lộ nhiều hạn chế

+ Không đánh giá đúng năng lực của người lao động, thủ tiêu sức cạnh tranh và nỗ lực phấn đấu của người lao động.

+ Không công nhận sức lao động, phát minh sáng chế là 1 loại hàng hóa. Từ đó kìm hãm sự phát triển của khoa học

+ Gây rối loạn trong phân phối, lưu thông

+ Làm nảy sinh những tiêu cực trong xã hội (tham nhũng, quan liêu, cửa quyền)

+ Kìm hãm sản xuất, giảm chất lượng, hiệu quả lao động, gây rối loạn xã hội

ðViệc đổi mới cơ chế này trở thành một yêu cầu cấp bách để thúc đẩy xã hội phát triển đi lên.